Stomatit haqida

Stomatitning sabablari

Sababiga qarab, stomatit quyidagi turlarga ajraladi:

• travmatik;
• surunkali aftoz;
• kandidoz;
• gerpetik;
• vezikulyar;
• enterovirus;
• bakterial (stafilokokk, streptokokk) ;
• allergik.

Travmatik stomatit og’iz shilliq qavati shikastlanishining natijasidir. Uning rivojlanishiga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin:

• o’tkir qirralarga ega bo’lgan katta karioz bo’shliqlar;
• o’tkir tishlar, tish parchalari;
• termal va kimyoviy og’iz kuyishi;
• yomon o’rnatilgan qavslar, tojlar, protezlardan foydalanish;
• tilni, lablarni, yonoqlarni doimiy ravishda tishlash odati;
• tishlarning tartibsiz shakli;
• juda issiq, sovuq yoki achchiq ovqatlarni iste’mol qilish;
• chekish (tamaki tutuni shilliq qavatni bezovta qiladi);
• shilliq qavatni shikastlaydigan mahsulotlar (yong’oq, pista va boshqalar).

Ko’pincha travmatik stomatit og’ziga hamma narsani olib boradigan yosh bolalarda tashxis qilinadi.

Surunkali aftoz stomatitning sabablari hali yaxshi tushunilmagan. Uning sabablari deb quyidagilar taxmin qilinadi:

• stafilokokklar;
• adenoviruslar;
• autoimmun reaksiyalar (immunitet og’iz bo’shlig’ida joylashgan begona jismlarga to’g’ri javob bermaydi);
• immunitetning buzilishi.

Kandidoz stomatit- zamburug’ kasalligi bo’lib, unga Kandida jinsining zamburug’i sabab bo’ladi. Stomatologlar kasallikning ushbu shaklini rivojlanishiga olib keladigan omillarga quyidagilarni kiritadi:

• chaqaloq yoshi (immunitetning shakllanmaganligi sababli);
• qon kasalliklari, infektsiyalar, xavfli o’simtalar, OITS tufayli immunitetning pasayishi;
• keksa yosh (immunitet kuchining tabiiy pasayishi);
• homiladorlik (ayol tanasida gormonal o’zgarishlar);
• og’iz gigienasiga rioya qilmaslik, protez taqish;
• og’izning patologik quruqligi (past sifatli yuvish vositalaridan foydalanish natijasida bo’lishi mumkin);
• qandli diabet (Kandida jinsining zamburug’lari qondagi glyukoza miqdori yuqori bo’lganda ko’payadi);
• OIV (immunitetning pasayishiga olib keladi),
• sprey shaklidagi glyukokortikoidlarni qabul qilish (mahalliy immunitetni bostirishi qayd etilgan);
• kuchli antibiotiklar bilan davolash (mikroflorani buzish).

Gerpes virusi gerpetik stomatitni keltirib chiqaradi. Infektsiya havo tomchilari orqali o’tadi. Ko’pincha 1 yoshdan 3 yoshgacha bo’lgan bolalar gerpetik shakldan aziyat chekishadi (onadan olingan immunitet o’z faoliyatini to’xtatgan va o’z immuniteti hali rivojlanmagan davr).

Vezikulyar stomatit vesiculorus turkumidagi viruslar tanaga kirganda paydo bo’ladi. Uni qo’zg’atuvchisi qora mollarda mavjud va chivin chaqishi paytida odamlarga yuqadi. Bu nima uchun veterinariya shifokorlari va qishloq xo’jaligi xodimlari ko’pincha vezikulyar stomatit bo’lishlarini tushuntiradi.

Enterovirus stomatit (xalq orasida «og’iz-qo’l-oyoq» deb nomlanadi) odamdan odamga suv, umumiy foydalanish buyumlari, oziq-ovqat mahsulotlari, shuningdek havo tomchilari orqali yuqadigan enteroviruslardan kelib chiqadi. Patologiyalar xavfi ostida ko’proq bolalar bo’ladi.

Bakterial stomatitning sababi odatda har qanday sog’lom odamning tanasida mavjud bo’lgan, ammo ba’zi hollarda patogen bo’lib qoladigan bakteriyalardir. Stafilokokk va streptokokk stomatitining paydo bo’lishiga quyidagilar yordam beradi:

• tish kariesi;
• og’iz bo’shlig’ining shikastlanishi;
• tish milki cho’ntagidagi yiringli jarayon;
• immunitetning pasayishi;
• og’iz bo’shlig’ida jarrohlik va stomatologik muolajalar paytida antiseptiklar va aseptiklar qoidalariga rioya qilmaslik.

Allergik stomatit autoimmun reaksiyalar natijasida rivojlanadi. Ushbu guruhga quyidagilar kiradi:

• ekssudativ ko’p shaklli eritema;
• dermatostomatitlar;
• allergik stomatit (og’iz bo’shlig’idagi yaralar ba’zi moddalarning shilliq qavatga kirishi tufayli paydo bo’ladi (odatda bu stomatologiyada ishlatiladigan materiallar va dorilar);
• allergik stomatit (og’iz bo’shlig’idagi yaralar ba’zi moddalarning shilliq qavatga kirishi tufayli paydo bo’ladi (odatda bu stomatologiyada ishlatiladigan materiallar va dorilar);
• surunkali aftoz stomatit (yuqorida tavsiflangan).

Belgilari

Kataral stomatitda shilliq qavat og’riqli, shishgan va giperemik bo’ladi. Bemor ovqatlanish paytida og’riq, og’izdan badbo’y hid, tupukning ko’payishi haqida shikoyat qiladi.

Yazvali stomatit og’iz bo’shlig’ining butun shilliq qavatiga ta’sir qiladi. Dastlabki kunlarda u kataral bilan bir xil alomatlarga ega. Kasallikning 3-5 kunida tana harorati ko’tariladi va bo’yin limfa tugunlari sezilarli darajada kattayadi. Og’riq tufayli bemor normal ovqatlana olmaydi. Asta-sekin umumiy zaiflik, bosh og’rig’i belgilari paydo bo’ladi.

Aftoz stomatit atrofdagi sog’lom to’qimalardan tor qizil chegara bilan ajratilgan bir nechta yoki bitta afta bilan namoyon bo’ladi. Yaralarning markazida sariq yoki kulrang qoplama mavjud. Yuqori isitma, og’izda og’riq mavjud. Aftani davolagandan so’ng, shilliq qavatda chandiqlar qoladi.

Agar sizda ham shunga o`xshash belgilar borligini aniqlasangiz, darhol shifokorga murojaat qiling. Kasallikning oqibatlarini bartaraf etishdan ko`ra oldini olish osonroq.

Stomatit diagnostikasi

Klinik holatni o’rganish, shikoyatlarni tinglash va bemorni tekshirish orqali shifokor osongina to’g’ri tashxis qo’yishi mumkin. Bemorni tekshirish paytida gerpes va kandidoz uchun PCR testdan foydalanish mumkin.

Agar stomatitni davolash qiyin bo’lsa, og’iz bo’shlig’ining shilliq pardalari shikastlanishining asosiy sababi bo’lishi mumkin bo’lgan tizimli kasalliklarni aniqlashga qaratilgan kengqamrovlitekshiruv o’tkaziladi.

Bolalar va kattalardagi stomatitni qanday davolash kerak?

Bolalar va kattalardagi og’iz stomatitini davolash og’riq simptomini olib tashlash va kasallikning davomiyligini kamaytirishga qaratilgan. Agar unga tarkibida natriy lauril sulfat bo’lmagan og’iz bo’shlig’ini parvarish qilish vositalari buyurilgan bo’lsa (chunki bu tarkib takroriy va sust stomatitlarning rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin), bemorning tezroq sog’ayishi isbotlangan.

Kam foizli antiseptik eritmalarni bilan chayish og’riqni kamaytirishga yordam beradi, ammo ularni uzoq vaqt ishlatish mumkin emas. Yaralarni quyidagilar bilan davolash mumkin:

• «Trimekain», «Lidokain»,»Benzokain»;
• Kalanxoe va aloe sharbatlari.

Vodorod peroksid va karbamid peroksidni o’z ichiga olgan formulalarga ustunlik berish tavsiya etiladi.

Stomatitni davolashda antibiotiklar yaralar qayta tiklangan taqdirda qo’llaniladi. Ko’pincha stomatologlar xlorgeksidin biglyukonatli dori-darmonlarni buyuradilar. Ularni ishlatishdan tishlarda qora dog’lar paydo bo’ladi, ammo vaqt o’tishi bilan ular o’z-o’zidan o’tib ketadi.

Antiviral malhamlar («oksolin», «interferon», «tebrofen») virusli stomatit bilan kasallangan bemorlarga tavsiya qilinadi. Oblepixa yog’i, vinilin, atirgul yog’i va karotolinga asoslangan mahsulotlar afta yuzasida himoya plyonkasini hosil bo’lishini ta’minlaydi, bu esa davolanish jarayonini tezlashtiradi.

Stomatitni davolashda fizioterapevtik muolajalardan magnit terapiya, ultratovush, UFO buyuriladi.

Kasallikning travmatik shaklining alomatlaridan xalos bo’lish mumkin emas, agar qo’zg’atuvchi omillar bartaraf etilmasa, allergik shaklidan – agar allergen bilan aloqa to’xtatilmasa.

Foto: Pinterest

Stomatit qayerda davolanadi?

Birinchi alomatlar paydo bo’lganda, kasallikni o`tkazib yubormaslik uchun shifokor ko`rigidan o`tish kerak. Bizning veb-saytimizda siz kerakli mutaxassisni topishga yordam beradigan klinikalarni va bemorlarning sharhlarini topishingiz mumkin. Xizmatlar narxlarini veb-saytimizda to’g’ridan-to’g’ri solishtirish mumkin va aloqa telefon raqamiga qo’ng’iroq qilib, barcha tafsilotlarni aniqlab olishingiz mumkin.

Stomatit uchun parhez

Stomatitni davolash paytida ratsiondan chiqarib tashlash kerak:

• har qanday nordon meva va sabzavotlarni
• achchiq taomlar, ziravorlarni
• spirtli ichimliklarni
• tuzli va nordon souslarni
• qattiq va quyuq ovqatlarni

Istemolga tavsiya etiladi:

• neytral ta’mga ega meva va sabzavotlar (tarvuz, qovun)
• sut mahsulotlari, sut
• sabzi va karam sharbatlari (yaralarni davolash jarayonini tezlashtirish uchun ular bilan og’zingizni chayishingiz mumkin)
• qaynatilgan go’sht
• pishloqning yumshoq navlari
• bo’tqalar
• damlamalar, choylar.

Stomatitning xavfli jihatlari

Bu kasallik deyarli har doim sog’ayish bilan tugaydi. Faqat rivojlangan yazvali nekrotik shakli o’limga olib kelishi mumkin.

Stomatitning xavf guruhi

Ko’pincha stomatit bilan:

• ushbu kasallikka kamida bir marta duch kelgan odamlar;
• OIV bilan kasallanganlar;
• erta tug’ilgan va somatik zaiflashgan (anemiya, gipotrofiya) yangi tug’ilgan chaqaloqlar;
• nafas olish tizimi va oshqozon-ichak traktining surunkali kasalliklariga chalingan bolalar;
• immunitet tanqisligi bo’lgan bemorlar kasallanadi.

Oldini olish

• tish gigienasiga rioya qiling;
• chekishni tashlang va spirtli ichimliklarni iste’mol qilmang;
• ratsiondan juda issiq va achchiq ovqatlarni chiqarib tashlang;
• kariesni o’z vaqtida davolang;
• tish shifokori ko’rigidan har yil o’ting;
• balansli ovqatlaning;
• faqat yuvilgan meva va sabzavotlarni iste’mol qiling;
• qo’llaringizni tez-tez yuving;
• qish va bahorda vitamin-mineral komplekslarni qabul qiling.

Ushbu maqola faqat tanishish maqsadida joylashtirilgan va ilmiy material yoki professional tibbiy maslahat emas.