SOVUN
SOVUN — tarkibida 8 tadan 18 tagacha uglerod atomi boʻlgan yuqori molekulali yogʻ, naften va smola kislotalarining tuzlari (q. Karbon kislotalar). I. ch. da va roʻzgʻorda (tovar S.) S. deganda karbon kislotalarning suvda eriydigan tuzlariga yuvuvchi taʼsirga ega boʻlgan baʼzi moddalarning qoʻshilmasi tushuniladi. Bu aralashmalarning asosini toʻyingan va toʻyinmagan yogʻ kislotalari (stearin, palmitin, miristin, laurin va olein)ning natriyli (baʼzan, kaliyli va ammoniyli) tumari tashkil etadi. Mol. m. kichik kislotalar yuvuvchi taʼsirga ega emas, mol. m. katga kislotalar esa suvda yomon eriydi. Ishqoriy yer va ogʻir metallar (mis, simob va b.) ning tuzlari shartli ravishda «metall» S. deyiladi. Ularning koʻpchiligi suvda erimaydi, lekin uglevodlarda eriydi, bunday tuzlar plastik (konsistent) surkov materiali, loklar, plastifikatorlar va b. tayyorlashda qoʻllanadi. Suvsiz natriyli Sovun — qattiq modda, suyuqlanish t-rasi 250—260°. S. ga suv qoʻshilganda uning suyuklanish t-rasi pasayadi. Tovar Sovunning suyuqlanish t-rasi 100°. Qattiq Sovunning zichligi 1050 kg/m3 ga yaqin; suvsiz S, gifoskopik Sovunning yuvuvchi modda, hoʻllagich, emulgator, peptizator, surkov materiallari va b. sifatida keng ishlatilishining sababi Sovun molekulalarning oʻziga xos tuzilganligidir. Sovun — sirt faolmoddalaraan. Sovun suvli eritmalarda gidrolizlanadi. Sovun eritmasi ishqoriy reaksiyaga ega. Oʻta suyultirilgan Sovun ionlarga toʻliqdissotsiyalanadi. Qattik, suvda Sovunning yuvuvchi taʼsiri keskin pasayadi, chunki bunda suvda erimaydigan kalsiy va magniy tuzlari hosil boʻladi (q. Suvning qattiqligi).
Ensiklopediya.uz
SOVUN