Ma Muriy Huquqning Ma Nosi

Ma’muriy huquq davlat boshqarishni tashkil eti shva amalga oshirish jarayonida yuz beradigan munosabatlarni tartibga solib turuvchi huquqiy normalar tizimidir. «ma’muriy» so’zi «boshqarish yoki boshqaruvchi», ya’ni shu ishni, vazifani bajaruvchi shaxs demakdir.

Ma’muriy huquq boshqarish organlarining tashkil etilishi, faoliyati tartibi, printsiplari, shakl va usullarini, davlat xizmati, davlat xizmatchilarining huquq va burchlari, jamoat tashkilotlari, fuqarolarning davlat boshqaruv sohasidagi huquq va burchlarini belgilaydi.

Ma’muriy huquq davlat boshqarish sohasidagi munosabatlarni, xususan, davlat boshqaruv organlarining o’zaro munosabatlarini, shuningdek, ularning jamoat tashkilotlari va fuqarolar Bilan munosabatlarini tartibga solish uchun hokimiyatning maxsus organlari belgilangan xatti-harakat qoidalari boshqarish jarayonini tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Ma’muriy huquq o’zining tabiatiga ko’ra davlat hokimiyatini amalga oshirishni tartibga solishga, barcha hokimlik organlarining faoliyatlarini qonunning aniq doirasiga kiritishga da’vat etadi. Hokimlik funktsiyalarining sarhadlarini, boshqaruvning buyruqbozlik shakllariga qarshi turishga yordam beruvchi yuridik mexanizmlarini belgilash ma’muriy huquqning muhim elementlaridan biri hisoblanadi. Hokimlik qiluvchi tuzilmalarning ichki tashkiliy faoliyati sohasidagi munosabatlarni va davlatning nazorat faoliyatini ma’muriy huquq amalga oshiradi.

Ma’muriy-huquqiy normalar imperativ (qat’iy) qoidalardan:

1) mann qiladigan qoida (masalan, ko’chada yuritish turish qoidasiga rioya qilish);

2) majbur qiladigan qoida (pasport tizimi qoidasini bajarish) yoki tanlash huquqini beradigan vakolat qoidalari bo’lishi mumkin (masalan, biror o’quv yurtini faoliyatini tekshirishni tegishli vazirlik tomonidan amalga oshirish).

Ma’muriy-huquqiy munosabatlar – bu ma’muriy huquq normalariga asoslangan munosabatlardir. Ularning mazmuni sub’ektlarning huquq va majburiyatlari hisoblanadi. Prezident, uning tarkibiy uning tarkibiy bo’linmalari, mansabdor shaxslar va davlat apparatining boshqa xizmatlari, korxonalar, muassasalar, shuningdek, respublika fuqarolari, xorijliklar va fuqaroligi bo’lmagan shaxslar, foyda olishni maqsad qilib olmagan fuqarolarning birlashmalari sub’ektlar bo’lib hisoblanadi.

Respublika Konstitutsiyasiga ko’ra, Prezident davlat boshlig’i hiosblanadi va Ayni vaqtda ijro etuvchi hokimiyatga va nafaqat uning markaziy bo’g’iniga, balki respublikaning barcha ijro etuvchi tizimiga rahbarlik qiladi. Davlat boshlig’i sifatida u hokimiyatning barcha tarmoqlariga boshchilik qilib, ularning faoliyatini muvofiqlashtiradi. Ijro etuvchi organlarning Prezidentga bevosita bo’ysunishi uning obro’si kuchi Bilan ijro etuvchi hokimiyatni, qonunchilikni, intizomni mustahkamlash, qarorlarning bajarilishini nazorat qilishni kuchaytirish, paydo bo’ladigan masalalarni yanada tezkorlik Bilan hal etishni ta’minlash imkonini beradi.

Davlat boshqaruv organlari-bular qonun Bilan belgilangan tartibda tashkil topgan va uning funktsiyalari hamda vazifalarini amalga oshirish uchun davlat tomonidan vakolat berilgan, bu maqsadda davlat-hokimiyat vakolati bilan ta’minlangan va belgilangan tartibda ish ko’ruvchi fuqarolar guruhidir.

Davlat boshqaruv organlari belgilangan tartibda tashkil topadi. Ular funktsiyalari va vazifalarini amalga oshirish uchun davlat tomonidan vakil qilingan. Bu Bilan ular funktsiyalarning bir qismini va umuman, barcha funktsiyalarni bajarishlari mumkin. Vazirlar Mahkamasi, barcha funktsiyalarni, vazirliklar-ayrim yoki bir qator funktsiyalarni bajaradi.

Faoliyatlarining hududiy miqyoslariga ko’ra davlat boshqaruv organlari yuqori, markaziy va mahalliy organlarga bo’linadi. Yuqori organlarga O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi kiradi. Markaziy organlarga vazirliklar, davlat qo’mitalari, idoralar kiradi. Mahalliy boshqaruv organlariga hokimlar, shuningdek, shuningdek, ayrim vazirliklar, davlat qo’mitalari va idoralarning organlari, bir nechta ma’muriy-hududiy birliklar hududidagi ob’ektlar: sanaoat birlashmalari, boshqarmalari, temir yo’llar va shu kabilar kiradi.

Tuzilish tartibiga ko’ra davlat boshqaruv organlari tomonidan bevosita tuziladigan, davlat hokimiyati yuqori ijro etuvchi, boshqaruvchi organlari, vazirliklar, idoralar, hokimlar tomonidan tuziladigan davlat boshqaruv organlariga bo’linadi.

Tuzilish usuliga ko’ra davlatboshqaruv organlari tuziladigan (Vazirlar Mahkamasi) va taynlanadigan-barcha qolganlaridavlat boshqaruv organlariga bo’linadi.

Hajmi va huquqiy tusiga ko’ra davlat boshqaruv organlari umumiy, tarmoq, tarmoqlararo huquqiy organlarga bo’linadi. Birinchi guruhga vazirlar mahkamasi, hokimliklar kiradi. Ikkinchisiga-vazirliklar, idoralar, hokimliklarning bo’linmalari va boshqarmalari kiradi. Uchunchisiga –davlat qo’mitalari kiradi.

Idoralarga qarashni masaklalarni hal etishga ko’ra, boshqaruv organlari kollegiallik va yakkaboshchilik boshqaruv organlariga bo’linadi.

Davlat boshqaruv organlari yagona tizimni tashkil etadilar. U respublika miqyosida xo’jalikka, ijtimoiy-madaniy va ma’muriy-siyosiy qurilishga kundalik har tomonlama rahbarlik qilishni ta’minlash zarurligidan kelib chiqadi.

Davlat boshqaruv organlari tizimi respublikaning milliy-davlat tuzilishi va ma’muriy-hududiy bo’linishning o’ziga xosliklarini hisobga olib quriladi. Unga O’zbekiston Respublikasining, Qoraqalpog’iston Respublikasining, xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlari va ovullar, shuningdek, ular tarkibidagi mahallalar fuqarolarning yig’inlari, o’zini-o’zi boshqarish organlari, shahar, qishloq kiradi. Davlat boshqaruv organlari tuzilishini umumrespublika, markaziy va mahalliy organlar tashkil etadi.

Davlat boshboshqaruvining umumrespublika organlariga quyidagilar kiradi:

O’zbekiston Respublikasi vazirlar Mahkamasi, u Oliy majlis Bilan kelishgan holda prezident tomonidan tashkil etiladi va o’z huquq doirasida O’zbekiston Respublikasini boshqarishga tegishli barcha masalalarni hal etishga vakolatlidir.

Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Jo’qorg’i Kengesi tomonidan tuziladi va o’z huquq doirasida Qoraqalpog’iston Respublikasiga tegishli masalalarni hal etish uchun vakolatlidir.

Markaziy boshqaruv organlariga O’zbekiston respublikasi va Qoraqalpog’iston respublikasi vazirliklar va davlat qo’mitalari kiradi. Ular o’zlariga topshirilgan tarmoqlarga rahbarlik qiladilar yoki taromqlararo boshqaruvni amalga oshiradi. Ularga respublika vazirliklari va davlat qo’mitalari kiradi, ular O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga bo’ysunadilar. Ularning ihtiyorida respublikaga bo’ysunuvchi idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar bor.

Mahalliy Boshqaruv organlariga:

§ viloyatlar, tumanlar, shaharlarda vakillikqilish va ijro etish, boshqarishni o’zida mujassamlantirgan hokimliklar;

§ joylarda xo’jalik, ijtimoiy-madaniy va ma’muriy-siyosiy qurilishning ayrim tarmoqlarini boshqarish uchun hokimlar tomonidan tuziladigan hokimliklarning bo’limlari, boshqarmalar va xizmatlari kiradilar.

Davlat xizmati mehnat faolitining turlaridan biridir. U moddiy ne’matlar yaratish Bilan bog’liq bo’lmay, ish jarayonida amalda davlat vazifalarini amalga oshiradi.

Davlat xizmati, davlat apparatidagi lavozimni belgilangan tartibda egallaydigan va davlat vazifalari hamda funktsiyalarini amalga oshirishga oid o’zlariga yuklatilgan majburiyatlarni taqdirlash uchun bajaruvchi shaxslar tomonidan bajariladi.

Davlat faoliyati turlariga ko’ra davlat hokimiyati organlari, davlat boshqaruv organlari, odil sudlov organlari va huquqni himoya qilish organlari xizmatchilarini farqlaydilar.

Mehnatning tusiga ko’ra , davlat xizmatchilari, rahbarlari, mutaxassislar va texnik xodimlarga bo’linadi. Rahbarlarga davlat organlari, shuningdek, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, ularning tarkibiy bo’linmalarining rahbar xodimlari kiradi.

Oliy yoki o’rta maxsus ma’lumotga ega bo’lgan va maxsus bilimlar va mehnatko’nikmalari talab qiluvchi ishlarni bajaruvchi xizmatchilar mutaxassislar deb tan olinadi.

Texnik ijrochilar-bular hujjatlarni tayyorlash va rasmiylashtirish, xo’jalik xizmati ko’rsatish, hisobga olish va nazorat qilish, ish yuritish Bilan band bo’lgan xizmatchilardir.

Vakolatlarining xususiyatiga ko’ra, davlat xizmatchilari davlat, hokimiyat vakolatiga ega bo’lgan xizmatchilarga va bunday vakolatga ega bo’lmagan xizmatchilarga bo’linadilar.

Davlat organlari va davlat xizmatchilaridan tashqari jamoat birlashmalari ham ma’muriy-huquqiy munosabatlarning sub’ektlari bo’lishlari mumkin.

Jamoat birlashmalari – bu xalqning o’zini-o’zi boshqarish tizimi bo’g’inidir. Ular davlat hokimiyati va boshqaruv organlarini tuzishda, davlat hokimiyati va boshqaruvchi organlari qarorlarini ishlab chiqishda qatnashadilar, davlat va jamoatchilik organlarida o’z a’zolarining qonuniy manfaatlarini ifodalaydilar.

O’zlarining shaxchiy huquqlari va burchlarini davlat boshqaruvi sohasida amalga oshirib, xususiy shaxslar sifatida ishlovchi fuqarolar ham ma’muriy-huquqiy munosabatlarning sub’ektlari bo’lishlari mumkin.

Ma’muriy-huquqiy munosabatlarda qatnashish uchun fuqaro ma’muriy huquqiy layoqatga va muomala layoqatiga ega bo’lishi kerak.

Ma’muriy quqiy layoqat – bu ma’muriy-huquqiy tusdagi huquq va majburiyatga ega bo’lish qobiliyatidir. U odam dunyoga kelgan paytda paydo bo’lib, umrining oxirigacha davom etadi.

Ma’muriy muomala layoqatiga ega bo’lish – bu o’z xatti-harakatlari Bilan ma’lum huquqni egallash va davlat boshqaruvi sohasida o’ziga yuklangan majburiyatlarni bajarish qobiliyatidir. Muomala (qobiliyati) layoqati odatda, fuqaro 18 yoshga to’lganda paydo bo’ladi. Lekin u ayrim hollarda erta paydo bo’lishi ham mumkin. Masalan, 16 yoshga to’lgan shaxslar ma’muriy huquq buzishlar sub’ektlari bo’lishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasining «ma’muriy javobgarlik to’g’risida»gi Kodeksining 10-moddasiga binoan, ma’muriy huquqbuzarlik deganda qonun hujjatlariga binoan ma’muriy javobgarlikka tortish nazarda tutilgan, shaxsga, fuqarolarning huquqlari va erkinliklariga, mulkchilikka, davlat va jamoat tartibiga, tabiiy muhitga tajovuz qiluvchi g’ayriqonuniy, aybli (qasddan yoki ehtiyotsizlik orqasida) sodir etilgan harakat yoki harakatsizlik tushuniladi.

Ma’muriy huquqbuzarlikning eng muhim belgilaridan biri g’ayriqonuniylikdir. Bu g’ayriqonuniy harakat kabi g’ayriqonuniy harakatimiz bo’lishi mumkin. Masalan, ko’chadan o’tish qoidasining piyoda tomonidan buzilishi-g’ayriqonuniy harakatdir.

Biroq, shaxs ma’muriy huquqbuzarlik sodir qildi deyish uchun uning ayibdorligini aniqlash zarur. Bunda uning aybi atayin qilingan xatti-harakatda yoki harakatsizlikda va belgilangan tartibni buzishda ifodalanadi.

Agar uni sodir etgan shaxs o’z xatti-harakatining yoki harakatsizligining g’ayriqonuniy ekanligini tushungan, uning oqibatlarining zarari ekanligini oldindan ko’rgan va uning sodir bo’lishini xohlagan yoki bilib turib bunda yo’l qo’ygan hollar qasddan qilingan ma’muriy huquqbuzarlik deb tan olinadi.

Agar uni sodir etgan shaxs ehtiyotsizlik oqibatida sodir etgan bo’lsa, o’z xatti-harkatining yoki harakatsizligining zararli oqibatlar keltirib chiqarishi mumkinligini bilgan bo’lsa, lekin uning oldini olishga engiltaklik Bilan qaragan bo’lsa yohud uning shunday oqibatlarni keltirib chiqarishni bilsa ham uning shunday oqibatlarini keltirib chiqarish mumkinligini ko’rmay qolsa, ma’muriy huquq buzilishlar sodir etilgan deb tan olinadi.

Respublikaning 16 yoshga to’lgan fuqarolari, fuqaroligi bo’lmagan shaxslar va diplomatik immunitetga ega bo’lmagan xorijiy fuqarolar ma’muriy huquq buzulishlarning sub’ektlari bo’lishlari mumkin. Shunday huquq buzishlar bo’ladiki, faqat 18 yoshga to’lgandagina javobgar bo’lishi mumkin.

Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etgan 16 yoshdan 18 yoshgacha bo’lgan shaxslarga voyaga etmaganlar ishlari bo’yicha komissiyalar to’g’risida nizomda nazarda tutilgan chorralar qo’llaniladi.

Zaruriy mudofaa, ohirgi zarurat, aqli norasolar sodir etgan ma’muriy huquqbuzarlik kam ahamiyatli bo’lganda qonun ma’muriy javobgarlikdan ozod qilish asosini nazarda tutadi.

Ma’muriy huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiquvchi asosiy organlar quyidagilar hisoblanadi:

§ tuman (shahar) sudining ma’muriy ishlar bo’yicha sudyasi;

§ shaharcha, qishloq va ovul fuqarolarning o’zinig’o’zi boshqarish organlari qoshidagi ma’muriy komissiyalar;

§ vayaga etmaganlar ishlari bilan shug’ullanuvchi tuman (shahar) komissiyalar.

§ ichki ishlar (militsiya) organlari (mansabdor shaxslari), davlat inspektsiyalari organlari hamda vakolat berilgan boshqa organlar (mansabdor shaxslar).

Qonun bilan ma’muriy buzishlar quyidagilarga bo’linadi:

§ shaxsning qadr-qimmatini, uy-joyining va yozishmalar sirining dahlsizligi uchun huquqlarni muhofaza qilish sohasida;

§ maehnatni va sog’liqni (mehnat haqidagi qonunni, sanitariya-gigena qoidalarni buzish, narkotik moddalar iste’mol qilish, tanosil kasalliklari Bilan zararlanish manbalarni yashirish, uni tuzatishdan bosh tortish) muhofaza qilish sohasida;

§ mulkka tajavuz qilish sohasida;

§ tabiiy muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish (erlardan xo’jasizlarcha foydalanish, qishloq xo’jalik erlarini ishdan chiqarish, suv resurslarini muhofaza qilish qoidalarini buzi shva boshqalar);

§ sanoat qurilishidagi issiqlik va elektr energiyasi sohasida;

§ qishloq xo’jaligidagi huquq buzarlik, veterinariya-sanitariya sohasida;

§ transportda, yo’l xo’jaligi va aloqa sohasida;

§ fuqarolarning tura rjoy huquqlariga taaluqli, kommunal xizmat va obodonlashtirish sohasida;

§ savdo tadbirkorlik va moliya sohasida; odil sudlovga tajavuz qilish sohasida;

§ jamoat tartibiga tajovuz qilish sohasida;

§ boshqaruvning belgilangan tartibiga tajovuz qilish sohasida;

O’zbekiston Respublikasining «Ma’muriy javobgarlik to’g’risida»gi Kodeksining 23-moddasiga binoan ma’muriy huquqbuzarlik sodir etganlik uchun quyidagi ma’muriy jazo choralari qo’llanilishi mumkin.

2. Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish quroli hisoblangan yoki bevosita shunday narsa bo’lgan ashyoni haqin6i to’lash sharti Bilan olib qo’yish.

3. Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish quroli hisoblangan yoki bevosita shunday narsa bo’lgan ashyoni musodara qilish.

4. muayyan shaxsni unga berilgan maxsus huquqdan (tronsport vositasini boshqarish huquqidan, ov qilish huquqidan) mahrum etish.

5. Ma’muriy qamoqa olish.

1. Jarima ma’muriy huquqbuzarlik sodir etishda aybdor shaxsdan davlat hisobiga pul undirishdir.

Jarimaning miqdori ma’muriy huquqbuzarlik sodir etilgan vaqtdagi, davom etayotgan ma’muriy huquqbuzarlik uchun esa bu huquqbuzarlik aniqlangan vaqtdagi belgilab qo’yilgan eng kam ish haqidan kelib chiqan holda belgilanadi.

2. Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish quroli hisoblangan yoki bevosita shunday narsa bo’lgan ashyoni haqini to’lash sharti Bilan olib qo’yish, shu ashyoni majburiy tarzda tortib olib, uni keyinchalik sotib yuborish hamda sotishdan tushgan pulni ashyoning sobiq egasiga olingan ashyoni sotishxarajatlarini chegirib tashlagan holda topshirishdan iboratdir.

3. Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish quroli hisoblangan yoki bevoista shunday narsa bo’lgan ashyoni musodara qilish shu ashyoning haqini to’lamasdan majburiy tarzda davlat mulkiga o’tkazishdan iborat.

4. Muayyan shaxsni unga berilgan maxsus huquqdan (transport vositalarini boshqarish huquqidan, ov qilish huquqidan) mahrum qilish chorasi tuman (shahar) sudining ma’muriy ishlar bo’yicha sudyasi tomonidan uch yilgacha muddatga qo’llaniladi. Bunday huquqdan mahrum qilish muddati 15 kundan kam bo’lmasligi kerak.

5. Ma’muriy qamoqa olish uch sutkadan 15 sutkagacha muddatga, favqulodda holat tartibi sharoitida esa jamoat tartibiga tajovuz qilganligi uchun – 30 sutkagacha muddatga qo’llaniladi. Ma’muriy qamoqqa olish tuman (shahar) sudining ma’muriy ishlar bo’yicha sudyasi tomonidan, favqulodda holat tartibi sharoitida esa harbiy komendant yoki ichki ishlar organi boshlig’i tomonidan belgilandi.

Ma’muriy qamoqa olish chorasi homilador ayollargacha, uch yoshgacha bolasi bo’lgan ayollarga, 14 yoshgacha bo’lgan bolasini yakka o’zi tarbiyalayotgan shaxslarga, 18 yoshga to’lmagan shaxslarga, birinchi va ikkinchi guruh nogironlariga nisbatan qo’llanilishi mumkin emas. Jazoni qtllash chog’ida sodir etilgan huquqbuzarlik xususiyati, huquqbuzarning shaxsi, uning aybdorlik darajasi, mulkiy ahvoli, javobgarlikni engillashtiruvchi va og’irlashtiruvchi holatlar hisobga olinadi.

Ma’muriy huquqbuzarlik to’g’risidagi ishlarni yuritish vazifalari har bir ishning holatini o’z vaqtida, har tomonlama, to’la va xolis aniqlash, uni qonunga muvofiq aniq hal etish, chiqarilgan qarorning bajarilishi, shuningdek, huquqbuzarlik sodir etish sabablari va bunga olib kelgan shart-sharoitlarni aniqlashdan huquqbuzarlikning oldiniolishdan, O’zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasi va qonunlariga rioya etish ruhida tarbiyalashdan, qonuniyliuni mustahkamlashdan iboratdir.

Ma’muriy huquqbuzarliklar haqidagi ishlarni amalga oshirish tartibi ma’muriy huquqbuzarliklar to’g’risidagi kodeks Bilan belgilanadi.

4. Voyaga etmaganlar 16 yoshdan ma’muriy javobgarlikka tortiladilar. 16 yoshdan 18 yoshgacha ma’muriy huquqbuzar shaxslarga nisbatan Voyaga etmaganlar ishlari Bilan shug’ullanuvchi komissiyalar to’g’risidagi Nizomda nazarda tutilgan choralar qo’llaniladi.

Voyaga etmaganlar quyidagi huquqbuzarliklarni sodir etganliklari uchun javobgarlikka tortiladilar.

1. Oz miqdorda talon-taroj qilish.

2. Transport vositalaridan foydalanish qoidalarini buzish.

3. Ko’zgusimon va tusi o’zgartirilgan (qoraytirilgan) nostandart oynalar o’rnatilgan transport vositalaridan foydalanish.

4. Transport vositalarining tovush chiqaruvchi va yorituvchi qurilmalaridan foydalanish qoidalarini buzish.

5. Taransport vositalari haydovchilarining harakat tezligini oshirib yuborish, yo’l belgilari va yo’l harakatining boshqa qoidalari talablariga rioya qilmasligi.

6. Transport vositalari haydovchilarning harakat xavfsizligiga tahdid soluvchi guruh bo’lib harakat qilishda qatnashishi.

7. Transport vositalari haydovchilarining temir yo’lning o’tish joylaridan o’tish qoidalarini buzishi.

8. Transport vositalarini mast holda boshqarish.

9. Kema haydovchilarining kichik hajmli kemalarini mast holda boshqarish.

10. Transport voistalari haydovchilarning yo’l harakati qoidalarini buzishi jabrlanuvchiga engil tan jarohati yoki oz miqdorda moddiy zarar etkazilishiga olib kelishi.

11. Haydovchilarning yo’l harakati qoidalarini buzishi transport vositalarining yoki boshqa mol-mulkning shikastlanishiga olib kelishi.

12. Boshqarish huquqini beruvchi hujjatlari bo’lmagan shaxslarning transport vositalarni boshqarish.

13. Transport voistalari haydovchilarining mastligi yoki mast emasligini aniqlash uchun tekshiruvdan o’tishdan bo’yin tovlashi.

14. Piyodalar va yo’l harakati boshqa ishtirkchilarning harakat qoidalarini buzishi.

15. Mayda bezorilik.

16. Jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga tahdid soladigan materiallarni tayyorlash yoki tarqatish maqsadida saqlash.

17. Fuqarolarning jamoat joylarda tbodat liboslarida yurishi.

18. O’qotar qurollardan belgilangan tartibni buzgan holda otish.

19. Militsiya xodimining qonuniy talablarini bajarmaslik.

20. Ommaviy axborot vositalari mahsulotlarini qonunga xilof ravishda tayyorlash va tarqatish.

21. O’qotar qurollar va o’q-dorilarni saqlash yoki tashish qoidalarini buzish.

22. O’qotar qurollarni ro’yxatdan o’tkazish muddatlarini yoki ularni hisobdan o’tkazdirib qo’yish qoidalarini buzish.

Yuqoridagi ko’rsatilgan huquqbuzarlikni sodir etgan taqdirda, voyaga etmaganlar umumiy asoslarda ma’muriy javobgarlikka tortiladilar. Sodir etilgan huquqbuzarlik xususiyatini va huquqbuzarning shaxsini hisobga olgan holda mazkur shaxslarga nisbatan ishlar voyaga etmaganlar ishi Bilan shug’ullanuvchi shahar, tuman ixtiyoriga berilishi mumkin.

Voyaga etmaganlarning ma’muriy huquqbuzarligi kam ahamiyatli bo’lsa, aybdor o’z qilmishidan chin ko’ngildan pushaymon bo’lsa, o’z qilmishining oldini olishga harakat qilsa va boshqa engilashtiruvchi holatlar asosida sodir etilsa huquqbuzarni ma’muriy javobgarlikdan ozod etib, uni ogohlantirish Bilan chegaralanish mumkin.

Ma’muriy qamoq chorasi 18 yoshga to’lmagan shaxslarga nisbatan qo’lanishi mumkin emas.

Ma’muriy huquqbuzar voyaga etmaganlarga ma’muriy jazo qo’llashdan oldin u shaxs kimligini, qanday sharoitda tarbiya olganligini, nima sababdan tartib buzishga yo’l qo’yganligini sinchiklab o’rganib chiqib iloji boricha tushuntirish, tarbiyalashni qo’llash maqsadga muvofiq.

Ma’muriy huquqning ma’nosi

Ma’muriy huquq a shaxslar va davlat boshqaruvi o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi ommaviy huquq sohasi. Ma’muriy huquq ma’muriy organlarga davlat vakolatlari berilgan taqdirda, faqat davlat ma’muriyatining harakatlarini tartibga soladi. imperium, buni mualliflar ma’muriy hokimiyat deb ham atashgan.

Ma’muriy faoliyatni moddiylashtirish sifatida bu davlat tomonidan amalga oshiriladigan, belgilangan huquqiy tartibga nisbatan jamoaviy va individual ehtiyojlarni qondirishni maqsad qilgan, o’ziga bo’ysunuvchi tabiatning aniq, uzluksiz, amaliy va o’z-o’zidan paydo bo’ladigan faoliyatidan iborat vazifadir; buni ierarxik ravishda tashkil etilgan tuzilma bilan hisoblash.

Ma’muriy huquq davlat boshqaruvi tizimidagi barcha idoralar, organlar va jamoat tashkilotlarini, markazlashgan yoki markazlashtirilmagan bo’lsin, xuddi shu tarzda tartibga soladi, boshqarishni tashkil qiladi va uning organlari tomonidan amalga oshiriladigan ma’muriy faoliyatni qoniqtirishga erishish uchun samarali rivojlantiradi. shaxslarning ehtiyojlari, shuningdek millatning jamoat va ijtimoiy manfaatlari.

Davlat boshqaruvi o’zini ikki tomonlama yoki bir tomonlama namoyon qiladi, ma’muriy hokimiyatni amalga oshirishda sizning irodangiz, qaroringiz, bilimingiz yoki xohishingizni bir tomonlama deklaratsiyasi ma’muriy xujjatlar deb ataladi, ular jamoat organlari tomonidan amalga oshiriladigan yoki amalga oshiriladigan har qanday fakt, hodisa yoki irodani ifodalashga xizmat qiladi. Jismoniy shaxslarga qarshi ma’muriyat.

Ma’muriy huquqda buni hisobga olish juda muhimdir qonuniylik printsipi, bu ma’muriy faoliyatni qonun bilan bog’lashini anglatadi va davlat ma’muriyati va davlatning o’zlarining ma’muriy xujjatlaridagi harakatlarini nazorat qilishga imkon beruvchi mexanizmdir, bunda ular shaxslarga nisbatan sanktsiyalarni qo’llashadi, chunki ular buni va hamma narsani amalga oshirishi mumkin. bunga qonun bilan yo’l qo’yilgan.

Ma’muriy huquq bir qator huquq sohalari bilan aloqalarga ega, masalan: konstitutsiyaviy huquq, protsessual huquq, jinoyat huquqi, moliyaviy huquq.

Ma’muriy huquqning xususiyatlari

Ma’muriy huquq quyidagi xususiyatlarga ega:

Limitativ, chunki u davlat ma’muriyatining o’zini shaxsiy manfaatiga ta’sir qiladigan ma’muriy xatti-harakatlarda tartibga soladi.
Umumiy, chunki qonun bo’yicha hamma odamlar bir xil huquqlarga ega.
Avtonom, chunki bu frantsuz inqilobi bilan tug’ilgan to’liq avtonom huquq sohasi.
Haddan tashqari, chunki tomonlardan biri sifatida ishtirok etish, davlat xususiy huquqning tengligi printsipidan tashqarida bo’lgan imtiyozlarga ega.
Nazoratchi, chunki ular soliq tekshiruvi kabi nazorat funktsiyalarini amalga oshiradilar.
Subordinat, chunki ierarxiyada avtonom bo’lishiga qaramay, u respublikaning yoki davlatning Milliy Konstitutsiyasida belgilangan normalarni, printsiplarni va konstitutsiyaviy kafolatlarni hurmat qilishi va hech qachon buzmasligi kerak.
Ichki, chunki har bir millat yoki davlat o’z ma’muriy qonunchiligini ushbu mamlakat Magna Carta qoidalariga muvofiq ravishda o’rnatishi mumkin.

Ma’muriy protsessual qonun

Ma’muriy protsessual qonun shaxslarning davlat ma’muriyati harakatlaridan himoya qilish mexanizmlari, kafolatlari va shakllarini belgilashga mas’ul bo’lgan huquq sohasidir, ya’ni u tomonidan etkazilgan zararni qoplash uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan protsessual kanallarni tartibga soladi. jismoniy shaxslarga nisbatan sanktsiyalar yoki ma’muriy xatti-harakatlar, shuningdek, odamlar ega bo’lgan va Milliy Konstitutsiyada belgilangan konstitutsiyaviy huquqlarning, shuningdek, insonga xos bo’lgan huquqlarning ustunligini ta’minlash funktsiyasiga ega.

Ma’muriy protsessual qonun Shaxslarni davlat boshqaruvi organlari o’zlariga nisbatan sodir etadigan o’zboshimchaliklardan samarali himoya qilish, shu bilan etkazilgan zararni qoplash va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan tovonni kafolatlash, shu yo’l bilan adolatni amalga oshiradigan sudyalarga jarayonni boshqarishda yordam berish juda muhimdir. shaxs davlatga qarshi amalga oshirishi mumkin, shuningdek qo’llanilishi kerak bo’lgan yurisdiktsiya.

Ma’muriy huquqning manbalari

Ma’muriy huquqning manbalari Ular ma’muriy qonunning amal qilishida qanday namoyon bo’lishining shakllari yoki aktlari bo’lib, ular har bir mamlakatning huquqiy tizimiga qarab farqlanadi, eng keng tarqalgani quyidagi bo’linma:

To’g’ridan-to’g’ri manbalar mamlakatning Konstitutsiyasi, qonunlari, farmonlari, qoidalari, farmonlaridan iborat.
Bilvosita manbalar: ta’limotlar va huquqshunoslik.

Shuningdek qarang: Huquq manbalari.

Ma’muriy huquq – Administrative law

Bu maqola uchun qo’shimcha iqtiboslar kerak tekshirish. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang tomonidan ishonchli manbalarga iqtiboslarni qo’shish. Ma’lumot manbasi bo’lmagan materialga qarshi chiqish va olib tashlash mumkin.
Manbalarni toping: “Ma’muriy huquq” – Yangiliklar · gazetalar · kitoblar · olim · JSTOR ( 2012 yil dekabr ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)

Ma’muriy huquq ning tanasi qonun faoliyatini boshqaradigan ma’muriy idoralar ning hukumat. Hukumat idorasi faoliyati o’z ichiga olishi mumkin qoida yaratish, sud qarori yoki ijro etish o’ziga xos tartibga soluvchi kun tartibi. Ma’muriy huquq ommaviy qonun.

Ma’muriy huquq bu kabi ma’muriy boshqaruv birliklarining qarorlarini qabul qilish bilan bog’liq sudlar, taxtalar yoki komissiyalar ular milliy qismga kiradi tartibga solish sxemasi kabi sohalarda politsiya qonuni, xalqaro savdo, ishlab chiqarish, atrof-muhit, soliq solish, eshittirish, immigratsiya va transport.

Yigirmanchi asr davomida ma’muriy huquq juda kengaydi, chunki butun dunyo bo’ylab qonun chiqaruvchi organlar odamlar o’zaro munosabatlarining ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy sohalarini tartibga solish uchun ko’proq davlat idoralarini yaratdilar.

Fuqarolik huquqi bo’yicha mamlakatlar ko’pincha ixtisoslashgan ma’muriy sudlar ushbu qarorlarni ko’rib chiqadigan.

Mundarija

1 Fuqarolik huquqi bo’lgan mamlakatlarda
- 1.1 Braziliya
- 1.2 Chili
- 1.3 Xitoy (XXR)
- 1.4 Frantsiya
- 1.5 Germaniya
  - 1.5.1 Umumiy ma’muriy huquq
    - 1.5.1.1 Ma’muriy protseduralar Qonun
    - 1.5.1.2 Boshqa huquqiy manbalar
    - 2.1 Avstraliya
    - 2.2 Kanada
    - 2.3 Singapur
    - 2.4 Birlashgan Qirollik
    - 2.5 Qo’shma Shtatlar
      - 2.5.1 Tarixiy rivojlanish
      - 2.5.2 Qishloq xo’jaligi
      Fuqarolik huquqi bo’lgan mamlakatlarda
      
      Asosiy maqola: Ma’muriy sud
      
      Ko’pchilik umumiy yurisdiktsiyalardan farqli o’laroq, ko’pchilik fuqarolik qonuni yurisdiktsiyalarda ma’muriy ishlarni ko’rib chiqish uchun ixtisoslashgan sudlar yoki bo’limlar mavjud bo’lib, ular, qoida tariqasida, ushbu ishlar uchun maxsus ishlab chiqilgan va xususiy sud ishlarida qo’llaniladigan protsessual qoidalarni qo’llaydilar, masalan. shartnoma yoki qiynoq da’volar.
      
      Braziliya
      
      Yilda Braziliya, ma’muriy ishlar odatda Federal sudlar tomonidan (Federal Ittifoqga tegishli masalalar bo’yicha) yoki Davlat sudlarining Davlat G’aznachilik bo’limlari tomonidan (Shtatlarga tegishli) ko’rib chiqiladi. 1998 yilda Prezident hukumati boshchiligidagi konstitutsiyaviy islohot Fernando Anrike Kardoso, ijro etuvchi hokimiyatning bir qismi sifatida nazorat qiluvchi agentliklarni joriy qildi. 1988 yildan buyon Braziliya ma’muriy qonunchiligiga davlat boshqaruvi konstitutsiyaviy printsiplari (Federal Konstitutsiyaning 37-moddasi): qonuniylik, shaxssizlik, ma’muriy xujjatlarning oshkoraligi, odob-axloq va samaradorlikning sud talqini kuchli ta’sir ko’rsatmoqda.
      
      Chili
      
      Asosiy maqola: Chili qonuni § Ma’muriy huquq
      
      Yilda Chili The Respublika Prezidenti bir nechta vazirliklar yoki boshqa organlar bilan hamkorlikda ma’muriy funktsiyani amalga oshiradi vazirlik darajasi. Har bir vazirlikda bir yoki bir nechta kotib osti vazifalari bajariladi davlat xizmatlari jamoat ehtiyojlarini amalda qondirish. Bitta ham yo’q ixtisoslashtirilgan sud ma’muriy sub’ektlarga qarshi harakatlar bilan shug’ullanish, ammo buning o’rniga bir nechta ixtisoslashgan sudlar va nazorat tartiblari mavjud.
      
      Xitoy (XXR)
      
      Asosiy maqola: Xitoy Xalq Respublikasida ma’muriy huquq
      
      Ma’muriy huquq Xitoy Xalq Respublikasi ga qadar deyarli mavjud emas edi iqtisodiy islohotlar davri Den Syaoping tomonidan boshlangan. 80-yillardan boshlab, Xitoy Xalq Respublikasi ma’muriy huquq uchun yangi qonunchilik bazasini yaratdi, Xitoy Kommunistik partiyasi uchun byurokratiya va intizom qo’mitalari ustidan nazorat mexanizmlarini o’rnatdi. Biroq, ko’pchilik ushbu qonunlarning foydaliligi asosan hukumatning harakatlarini nazorat qilish nuqtai nazaridan etarli darajada emas, deb ta’kidlaydilar, asosan zaif sud tizimi, kam malakali sudyalar va advokatlar va korruptsiya kabi institutsional va tizimli to’siqlar.
      
      1990 yilda Ma’muriy nazorat to’g’risidagi reglament (行政检查条例) va Ma’muriy qayta ko’rib chiqish to’g’risidagi reglament (行政复议条例) qabul qilindi. 1993 yilgi davlat xizmatchilarining vaqtinchalik reglamenti (国家国家暂行条例) hukumat amaldorlarini tanlash va lavozimini ko’tarish tartibini o’zgartirib, imtihon va yillik baholardan o’tishini talab qildi va rotatsiya tizimini joriy etdi. Uchta me’yoriy-huquqiy hujjat o’zgartirildi va takomillashtirildi. 1994 yilda “Davlat kompensatsiyasi to’g’risida” gi qonun (赔偿国家法), keyin 1996 yilda “Ma’muriy jazo to’g’risida” gi qonun (行政处罚法) qabul qilindi. Ma’muriy majburiy qonun 2012 yilda kuchga kirdi. Ma’muriy sud protsesslari to’g’risidagi qonunga 2014 yilda o’zgartirish kiritildi. “Bosh ma’muriy protsessual qonun” ish olib borilmoqda.
      
      Frantsiya
      
      Asosiy maqola: droit administratif en France (frantsuz tilida)
      
      Yilda Frantsiya, aksariyat milliy yoki mahalliy hukumatlarga, shuningdek davlat xizmatlarini ko’rsatuvchi xususiy organlarga qarshi da’volar [1] tomonidan boshqariladi ma’muriy sudlar, ishlatadigan Conseil d’État (Davlat Kengashi) oddiy va maxsus sudlar uchun oxirgi sud sudi sifatida. [2] Asosiy ma’muriy sudlar tribunaux administratiflari apellyatsiya sudlari esa cours administratives d’appel. Maxsus ma’muriy sudlarga quyidagilar kiradi Milliy boshpana huquqi sudi shuningdek, harbiy, tibbiy va sud intizom organlari. Frantsiya ma’muriy huquq organi “deb nomlangandroit administratif“. [3]
      
      Frantsiya ma’muriy sudlari o’z tarixi davomida keng va izchil rivojlanib bordi sud amaliyoti (huquqshunoslik doimiysi) va huquqiy ta’limot (principes généraux du droit va principes fondamentaux reconnus par les lois de la République), ko’pincha shunga o’xshash tushunchalar konstitutsiyaviy va huquqiy matnlarda mustahkamlanmagan. Ushbu printsiplarga quyidagilar kiradi:
      - Odil sud qilish huquqi (droit à la défense), [4] shu jumladan ichki intizom organlari uchun
      - Ma’muriy sud oldida har qanday ma’muriy qaror ustidan shikoyat qilish huquqi (droit au recours) [5]
      - Teng muomala davlat xizmati foydalanuvchilar (égalité devant le service jamoat) [6]
      - Davlat ishiga teng kirish (égalité d’accès à la fonction publique) siyosiy fikrlarni hisobga olmasdan [7]
      - Uyushish erkinligi (liberté d’association) [8]
      - Tadbirkorlik huquqi (Liberté du Commerce et de l’industrie, yoritilgan savdo va sanoat erkinligi) [9]
      - O’ng Huquqiy ishonch (Droit à la sécurité juridique) [10]
      Kontinental ma’muriy huquqning asoschisi bo’lgan frantsuz ma’muriy qonuni Belgiya, Gretsiya, Turkiya va Tunis kabi bir qator boshqa davlatlarning ma’muriy qonunlariga kuchli ta’sir ko’rsatadi.
      
      Ushbu bo’lim kengayishga muhtoj. Siz yordam berishingiz mumkin ( 2008 yil iyun )
      
      Germaniya
      
      Germaniyada ma’muriy huquq deyiladi “Verwaltungsrecht” , bu odatda hokimiyat va fuqarolar o’rtasidagi munosabatlarni boshqaradi. U fuqarolarning vakolatli organlarga qarshi huquq va majburiyatlarini belgilaydi. Bu davlat boshqaruvining tashkiloti, vazifalari va amaldagi faoliyati bilan bog’liq bo’lgan davlat qonunlarining bir qismidir. Shuningdek, unda federal idoralar, federal davlat hokimiyati organlari, shahar ma’muriyati kabi ma’muriy idoralar tomonidan tuzilgan va ular bilan bog’liq qoidalar, qoidalar, buyruqlar va qarorlar mavjud, shuningdek qabul idoralari va fiskal idoralar va hk. Germaniyadagi ma’muriy huquq uchta asosiy printsipga amal qiladi.
      - Hokimiyatning qonuniyligi printsipi, bu qonunga zid harakatlarning va qonunchiliksiz harakatlarning mavjud emasligini anglatadi.
      - Yuridik ishonch tamoyili va yuridik ishonchlilik printsipini o’z ichiga oladi
      - Mutanosiblik printsipi, bu hokimiyat xatti-harakatlari mos, zarur va mos bo’lishi kerakligini aytadi [11]
      Germaniyadagi ma’muriy huquqni ikkiga bo’lish mumkin umumiy ma’muriy huquq va maxsus ma’muriy huquq.
      
      Umumiy ma’muriy huquq
      
      Umumiy ma’muriyat qonuni asosan ma’muriy protseduralar to’g’risidagi qonunda (Verwaltungsverfahrensgesetz [VwVfG]). Boshqa huquqiy manbalar – Ma’muriy sudlarning qoidalari (Verwaltungsgerichtsordnung [VwGO]), ijtimoiy xavfsizlik kodeksi (Sozialgesetzbuch [SGB]) va umumiy fiskal qonun (Abgabenordnung [AO]). [12]
      
      Ma’muriy protseduralar Qonun
      
      The Verwaltungsverfahrensgesetz 1977 yilda qabul qilingan (VwVfG), [13] federal hukumatning asosiy ma’muriy tartiblarini tartibga soladi. Bu davlat hokimiyati organlari tomonidan qonun normalariga muvofiq muomalada bo’lishini ta’minlashga xizmat qiladi. Bundan tashqari, u ommaviy jarayonlarni tartibga soluvchi qoidalarni o’z ichiga oladi va hokimiyatga qarshi huquqiy himoyani kengaytiradi. VwVfG, asosan federal qonunlar qabul qilingan taqdirda, federal davlat idoralari singari federal idoralarning barcha ma’muriy faoliyati uchun amal qiladi. Markaziy bandlardan biri § 35 VwVfG. U ma’muriy aktni, davlat boshqaruvining fuqaroga nisbatan sodir bo’lgan eng keng tarqalgan harakatini belgilaydi. § 35-banddagi ta’rif [14] ma’muriy xatti-harakatlar quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
      
      Bu rasmiy harakat [15] hokimiyat [16] jamoat huquqi sohasida [17] individual ishni hal qilish [18] tashqi ta’sirga ega. [19]
      
      §§ 36 – 39, §§ 58 – 59 va § 80 VwV –– fG ma’muriy hujjatning tuzilishi va zarur elementlarini boshqaradi. § 48 va § 49 VwVfG amalda ham yuqori dolzarblikka ega. Ushbu bo’limlarda noqonuniy ma’muriy harakatni sotib olish uchun zarur shartlar (§ 48 VwVfG [20] ) va qonuniy ma’muriy aktni bekor qilish (§ 49 VwVfG [21] ), ro’yxatda keltirilgan. [22]
      
      Boshqa huquqiy manbalar
      
      1960 yilda qabul qilingan ma’muriy protsessual qonuni (Verwaltungsgerichtsordnung [VwGO]) ma’muriy sudda sud protseduralarini boshqaradi. VwGO sudlarning konstitutsiyasi bo’lgan besh qismga bo’lingan, [23] chora-tadbirlar, himoya choralari va qayta ko’rib chiqish, xarajatlar va majburiyatlar15 va oxirgi qoidalar va vaqtinchalik kelishuvlar. [24]
      
      Qoidalar bo’lmagan taqdirda, VwGO fuqarolik protsessual kodeksi (Zivilprozessordnung [ZPO]) va sud akti (Gerichtsverfassungsgesetz [GVG]) bilan to’ldiriladi. [25] Ma’muriy protsedurani tartibga solishdan tashqari, VwVfG ma’muriy huquqda sud tartibidan tashqari huquqiy himoyani ham tashkil etadi. § 68 VwVGO “Vorverfahren” yoki “Widerspruchsverfahren” deb nomlangan dastlabki protsessni boshqaradi, [26] agar ma’muriy protseduraning qat’iy sharti bo’lsa, agar vakolatni bekor qilish to’g’risidagi harakat yoki vakolatli organga qarshi mandamus hujjati bo’lsa. [27] Dastlabki protsess har bir fuqaroga hokimiyat tomonidan qonunga xilof ravishda muomalada bo’lishini his qilib, sudga murojaat qilmasdan ma’muriy hujjatni qayta ko’rib chiqishga qarshi chiqish va majburlash imkoniyatini beradi. Davlat qonunchiligi vositasini ochish uchun zaruriy shartlar § 40 I VwGO da keltirilgan. Shuning uchun, jamoat qonunchiligida ziddiyat mavjud bo’lishi zarur [28] hech qanday konstitutsiyaviy jihatlarsiz [29] va boshqa yurisdiktsiyaga tayinlash yo’q. [30]
      
      Ijtimoiy ta’minot kodeksi (Sozialgesetzbuch [SGB]) va umumiy fiskal qonun ma’muriy qonun uchun unchalik ahamiyatga ega emas. Ular soliq va ijtimoiy qonunchilik sohalarida VwVfG va VwGO-ni to’ldiradi, masalan, ijtimoiy ta’minot yoki talabalarni moddiy qo’llab-quvvatlash (BaFÖG) va boshqalar.
      
      Maxsus ma’muriy huquq
      
      Maxsus ma’muriy huquq turli qonunlardan iborat. Har bir maxsus sektorning o’z qonuni mavjud. Eng muhimi
      - Shahar va mamlakatni rejalashtirish kodeksi (Baugesetzbuch [BauGB])
      - Federal ifloslanish nazorati to’g’risidagi qonun (Bundesimmissionsschutzgesetz [BImSchG])
      - Sanoat kodeksi (Gewerbeordnung [GewO])
      - Politsiya qonuni (Polizei- und Ordnungsrecht)
      - Restoranlarni boshqarish to’g’risidagi nizom (Gaststättenrecht [GastG]). [31]
      Germaniyada ko’p masalalar bo’yicha eng yuqori ma’muriy sud federal ma’muriy suddir Bundesverwaltungsgericht. Ijtimoiy ta’minot qonunchiligi sohasida maxsus yurisdiktsiyaga ega federal sudlar mavjud (Bundessozialgericht ) va soliq qonunchiligi (Bundesfinanzhof ).
      
      Ushbu bo’lim kengayishga muhtoj. Siz yordam berishingiz mumkin ( 2008 yil iyun )
      
      Italiya
      
      Yilda Italiya ma’muriy huquq “‘nomi bilan tanilganDiritto amministrativo“, filiali ommaviy qonun kimning qoidalari tashkilotni boshqaradi davlat boshqaruvi va jamoat manfaatlarini ko’zlash faoliyati davlat boshqaruvi va bu bilan fuqarolar o’rtasidagi munosabatlar. Uning kelib chiqishi davlat hokimiyatini taqsimlash printsipi bilan bog’liq. Dastlab “ijro etuvchi” deb nomlangan ma’muriy hokimiyat, qonun bilan belgilab qo’yilgan jamoat manfaatlari maqsadlariga erishish uchun vazifasi yuklangan resurslarni va odamlarni tashkil qilishdan iborat. [32]
      
      Gollandiya
      
      In Gollandiya ma’muriy qonunchilik qoidalari odatda davlat xizmatlari va reglamentlari to’g’risidagi turli xil qonunlarda mavjud. Shu bilan birga Evropada protsessual qonunlarning juda yaxshi namunasi bo’lgan yagona Bosh Ma’muriy Qonun (“Algemene wet bestuursrecht” yoki Awb) mavjud. Bu ma’muriy qarorlarni qabul qilishda ham, sudlarda ushbu qarorlarni sud tomonidan ko’rib chiqishda ham qo’llaniladi. Umuman sud protseduralari to’g’risidagi yana bir dalolatnoma – bu Algemene termijnenwet (Vaqt bo’yicha umumiy qoidalar amal qiladi), protseduralarda vaqt jadvallari to’g’risida umumiy qoidalar.
      
      Awb asosida fuqarolar ma’muriy idora (‘bestuursorgaan’) tomonidan ma’muriyat tarkibida qabul qilingan qarorga (‘besluit’) qarshi chiqishlari mumkin va agar muvaffaqiyatsiz bo’lsa, sudlarda sud tekshiruvi uchun murojaat qilishlari mumkin. Sudga murojaat qilishdan oldin fuqarolar, avvalambor, qarorni qabul qilgan ma’muriy organ bilan e’tiroz bildirishlari kerak. Bunga “bezwaar” deyiladi. Ushbu protsedura ma’muriy organga yuzaga kelishi mumkin bo’lgan xatolarni o’zlari tuzatishga imkon beradi va sudga borishdan oldin ishlarni filtrlash uchun foydalaniladi. Ba’zan, bezwaar o’rniga “administratief beroep” (ma’muriy) deb nomlangan boshqa tizim ishlatiladi Shikoyat qilish ). Bezwaarning farqi shundaki, administratief beroep asosiy qarorni qabul qilgan ma’muriy organga qaraganda boshqa ma’muriy organga, odatda yuqori martabali tashkilotga topshiriladi. Administratief beroep faqat asosiy qaror qabul qilingan qonunda ushbu qoidada aniq ko’rsatib berilgandagina mavjud bo’ladi. Masalan, a-ga e’tiroz bildirishni o’z ichiga oladi transport chiptasi tuman prokurori bilan (“officier van justitie”), shundan so’ng qaror ustidan sudga shikoyat qilish mumkin.
      
      Frantsiyadan yoki Germaniyadan farqli o’laroq, Gollandiyada birinchi darajali maxsus ma’muriy sudlar mavjud emas, ammo oddiy sudlarda ma’muriy apellyatsiyalarga ixtisoslashgan ma’muriy “palatasi” mavjud. Biroq ma’muriy ishlar bo’yicha apellyatsiya sudlari ishiga qarab ixtisoslashgan, ammo aksariyat ma’muriy shikoyatlar Davlat Kengashining sud bo’limida tugaydi (Raad van shtati ).
      
      Shvetsiya
      
      Stenbokska saroyi – bu joy Shvetsiya Oliy Ma’muriy sudi
      
      Yilda Shvetsiya, faqat ma’muriy huquq ishlarini ko’rib chiqadigan va umumiy sudlar tizimidan butunlay ajralib turadigan ma’muriy sudlar tizimi mavjud. [33] Ushbu tizim uchta darajadan iborat bo’lib, 12 ta tuman ma’muriy sudlari (förvaltningsrätt) birinchi darajali, to’rtta ma’muriy apellyatsiya sudi (kammarrätt) ikkinchi daraja sifatida va Shvetsiya Oliy Ma’muriy sudi (Högsta Förvaltningsdomstolen) uchinchi daraja sifatida.
      
      Migratsiya ishlari umumiy ma’muriy sudlar tizimida samarali ravishda ikki bosqichli tizimda ko’rib chiqiladi. Ma’muriy sudlarning uchtasi migratsiya sudlari bo’lib xizmat qiladi (migrationdomstol) Stokgolmdagi Ma’muriy Apellyatsiya sudi Migratsiya Apellyatsiya sudi vazifasini bajarishi bilan (Migratsiyaververstolen).
      
      Tayvan (ROC)
      
      Asosiy maqola: Tayvan qonuni § Ma’muriy huquq
      
      Yilda Tayvan yaqinda qabul qilingan Konstitutsiyaviy protsessual qonun (憲法訴訟法) 2019 yilda (avvalgi Konstitutsiyaviy talqin qilish to’g’risidagi qonun, 1993 y), the Konstitutsiyaviy sud sudyalari ning Sud Yuan Tayvan mas’uldir sud talqini. Ushbu kengash shu kungacha 757 ta talqin qilgan. [34]
      
      kurka
      
      Yilda kurka, milliy yoki mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari va davlat organlarining harakatlari va harakatlariga qarshi da’volar asosiy ma’muriy sudlar bo’lgan ma’muriy sudlar tomonidan ko’rib chiqiladi. Ma’muriy sudlarning qarorlari viloyat ma’muriy sudlari va Davlat kengashi tomonidan tekshiriladi. So’nggi sud sudi sifatida Davlat Kengashi xuddi shunga o’xshashdir Conseil d’État Fransiyada. [35] [36]
      
      Ukraina
      
      Asosiy maqola: Ukraina ma’muriy qonuni
      
      Ma’muriy huquq Ukraina huquqshunoslik tizimida ajratilgan bir hil yuridik sub’ekt bo’lib, quyidagicha tavsiflanadi: (1) huquq sohasi; (2) fan; (3) intizom. [37]
      
      Umumiy huquq mamlakatlarida
      
      Umuman aytganda, tamoyillariga amal qiladigan aksariyat mamlakatlar umumiy Qonun uchun protseduralarni ishlab chiqdi sud nazorati ma’muriy huquq organlari tomonidan qabul qilingan qarorlarning ko’rib chiqilishini cheklaydigan. Ko’pincha ushbu tartib-qoidalar qonunlar yoki boshqa odatiy qonunlar bilan birlashtirilib, tegishli standartlarni belgilaydi qoidalarni buzish. Ma’muriy qonunchilik, masalan, yarim jamoat tashkilotlari qarorlarini ko’rib chiqishda ham qo’llanilishi mumkin notijorat korporatsiyalar, intizomiy kengashlar va muayyan guruh yoki tashkilot a’zolarining qonuniy huquqlariga ta’sir ko’rsatadigan boshqa qaror qabul qiluvchi organlar.
      
      Ma’muriy qarorlarni qabul qilish organlari ko’pincha yirik hukumat bo’linmalari tomonidan nazorat qilinsa-da, ularning qarorlarini a sud ning umumiy yurisdiktsiya sud nazoratining ba’zi bir printsiplari asosida tegishli jarayon (Amerika Qo’shma Shtatlari) yoki asosiy adolat (Kanada). Ma’muriy qarorlarni sud tomonidan ko’rib chiqish ma’muriy apellyatsiyadan farq qiladi. Qarorni ko’rib chiqishda sud sud qarorni qanday qabul qilinganligini ko’rib chiqadi, ma’muriy shikoyat paytida qarorning to’g’riligi, odatda idoraning yuqori idorasi tomonidan tekshiriladi. [ iqtibos kerak ] Ushbu farq umumiy huquqqa ega mamlakatlarda ma’muriy huquqni qadrlashda juda muhimdir.
      
      Sud nazorati doirasi ba’zi savollar bilan cheklanishi mumkin adolat yoki ma’muriy xatti-harakatlar mavjudmi ultra viruslar. Keng ma’noda o’ta xavfli holatlarga kelsak, nazorat sudi, agar shunday bo’lsa, ma’muriy qarorni bekor qilishi mumkin asossiz (Kanada qonunchiligiga binoan, Oliy sud tomonidan “Patentli ravishda asossiz” standart rad etilganidan keyin Dunsmuir va Nyu-Brunsvik ), Chorshanba asossiz (Britaniya qonunchiligiga binoan) yoki o’zboshimchalik va injiqlik (AQSh bo’yicha) Ma’muriy protsessual qonun va Nyu-York shtati qonuni). Tomonidan belgilab qo’yilgan ma’muriy huquq Hindiston Oliy sudi, shuningdek, ingliz sudlari tomonidan tan olingan, ammo qo’llanilmagan sud tekshiruvining yana ikkita asosini tan oldi, ya’ni qonuniy kutish va mutanosiblik.
      
      Ma’muriy qarorlarni ko’rib chiqish vakolatlari odatda qonun bilan belgilanadi, lekin dastlab qirol tomonidan ishlab chiqilgan imtiyozli yozuvlar ning Ingliz qonuni, masalan, yozuvi mandamus va yozuvlari sertifikat. Kabi ba’zi bir umumiy qonun yurisdiktsiyalarida Hindiston yoki Pokiston, bunday yozuvlarni topshirish vakolati Konstitutsiyada kafolatlangan kuchdir. Ushbu kuch sud nazorati kuchi va mustaqillikning bir jihati sifatida asoslanadi sud tizimi.
      
      Ushbu maqoladagi misollar va istiqbol birinchi navbatda Amerika Qo’shma Shtatlari bilan muomala va vakili emas a butun dunyo ko’rinishi mavzuning. Sizga mumkin ushbu maqolani yaxshilang, masalani muhokama qiling munozara sahifasi, yoki yangi maqola yarating, tegishli ravishda. ( 2015 yil aprel ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)
      
      Avstraliya
      
      Asosiy maqola: Avstraliya ma’muriy qonuni
      
      Kanada
      
      Asosiy maqola: Kanada ma’muriy qonuni
      
      Singapur
      
      Asosiy maqola: Singapurda ma’muriy huquq
      
      Birlashgan Qirollik
      
      Asosiy maqola: Buyuk Britaniya ma’muriy huquqi
      
      Qo’shma Shtatlar
      
      Asosiy maqola: Amerika Qo’shma Shtatlarining ma’muriy huquqi
      
      Amerika ma’muriy qonunchiligi ko’pincha “mustaqil agentliklar” deb ataladigan tartibga solish faoliyatini o’z ichiga oladi, masalan Federal savdo komissiyasi, uning shtab-kvartirasi yuqorida ko’rsatilgan.
      
      Qo’shma Shtatlarda ko’pchilik davlat idoralari ostida tashkil etilgan ijro etuvchi hokimiyat hukumatning bir qismi bo’lsa-da, bir nechtasi sud yoki qonun chiqaruvchi tarmoqlar.
      
      In federal hukumat boshchiligidagi ijro etuvchi hokimiyat Prezident, ni boshqaradi federal ijro etuvchi bo’limlar, a’zolari bo’lgan kotiblar tomonidan boshqariladi Amerika Qo’shma Shtatlari Vazirlar Mahkamasi. Ko’pchilik Amerika Qo’shma Shtatlari hukumatining mustaqil agentliklari tomonidan yaratilgan nizomlar tomonidan qabul qilingan Kongress federal ijro etuvchi bo’limlardan tashqarida mavjud, ammo hali ham ijro etuvchi hokimiyatning bir qismidir.
      
      Kongress shuningdek ma’lum bo’lgan ba’zi maxsus sud organlarini yaratdi I modda sudlar ma’muriy huquqning ayrim sohalarini boshqarish.
      
      Ijro etuvchi idoralar va mustaqil agentliklarning harakatlari Amerika ma’muriy huquqining asosiy yo’nalishi hisoblanadi. Yigirmanchi asrning boshlarida yangi mustaqil agentliklarning tezkor ravishda yaratilishiga javoban (quyida muhokama qiling), Kongress qabul qildi Ma’muriy protsessual qonun (APA1946 yilda. Ko’pgina mustaqil agentliklar miniatyura versiyalari sifatida ishlaydi [ iqtibos kerak ] “qonun chiqarish” vakolatiga ega bo’lgan uch tomonlama federal hukumatning (orqali qoidalarni buzish; qarang Federal reestr va Federal qoidalar kodeksi ), “hukm qilish” (ma’muriy tinglovlar orqali) va ma’muriy maqsadlarni “ijro etish” uchun (agentlik ijrochilari tomonidan). Chunki Amerika Qo’shma Shtatlari Konstitutsiyasi ning ushbu uch tomonlama vakolatiga cheklovlar qo’ymaydi ma’muriy idoralar, Kongress qonunni qabul qildi APA konstitutsiyaviy talablariga rioya qilish uchun adolatli ma’muriy-huquqiy protseduralarni o’rnatish tegishli jarayon. Agentlik protseduralari to’rt vakolat manbalaridan olinadi: APA, organik nizom, agentlik qoidalari va agentlikning norasmiy amaliyoti. Shuni ta’kidlash kerakki, agentliklar faqat Kongress tomonidan berilgan vakolat doirasida harakat qilishlari mumkin, [38] va APA talablariga muvofiq bo’lishi kerak.
      
      Davlat darajasida Davlat ma’muriy protsessual qonunining birinchi versiyasi 1946 yilda Yagona qonun komissiyasi (ULK) tomonidan e’lon qilindi va nashr etildi, shu yili Federal Ma’muriy protsessual qonun ishlab chiqildi. U asosiy xususiyatlarni qo’llab-quvvatlash uchun faqat etarli tafsilotlarni ishlab chiqish bilan asosiy tamoyillarga kiritilgan, shuning uchun u “yagona” emas, balki “model” dir. Namunaviy akt kerak, chunki shtatlarda davlat ma’muriy huquqi bir xil emas va turli shtatlarda turli xil yondashuvlar mavjud. Keyinchalik u 1961 va 1981 yillarda o’zgartirilgan. Ushbu versiya 2010 yildagi Davlat ma’muriy protsessual qonuni (MSAPA) bu avvalgilar bilan davomiylikni saqlaydi. Qayta ko’rib chiqilishining sababi shundaki, o’tgan yigirma yil ichida shtat qonun chiqaruvchi idoralari qonun chiqaruvchi va sud qarorlaridan norozi bo’lib, ma’muriy sud qarorlari va qoidalarni ishlab chiqish tartibini o’zgartiradigan qonunlarni qabul qildilar. [39]
      
      The Amerika advokatlar assotsiatsiyasi ma’muriy huquqga oid rasmiy jurnal Ma’muriy huquqni ko’rib chiqish, talabalar tomonidan boshqariladigan va tahrir qilinadigan har chorakda bir nashr Vashington huquqshunoslik kolleji.
      
      Tarixiy rivojlanish
      
      Stiven Breyer, a AQSh Oliy sudi adliya 1994 yildan beri Qo’shma Shtatlardagi ma’muriy huquq tarixini olti alohida davrga ajratadi, kitobida, Ma’muriy huquq va tartibga solish siyosati (3d Ed., 1992):
      - 1875 yilgacha ingliz antiqa voqealari va Amerika tajribasi
      - 1875 – 1930: tartibga solish va ma’muriy huquqning an’anaviy modeli
      - 1930 – 1945: Yangi bitim
      - 1945 – 1965 yillar: Ma’muriy protsessual qonun & ma’muriy huquqning an’anaviy modelining etukligi
      - 1965 – 1985: ma’muriy jarayonni tanqid qilish va o’zgartirish
      - 1985 -?: Chekinish yoki konsolidatsiya
      Qishloq xo’jaligi
      
      Qishloq xo’jaligi sohasi AQSh iqtisodiyotidagi eng qattiq tartibga solinadigan sohalardan biridir, chunki u xalqaro, federal, shtat va mahalliy darajada turli yo’llar bilan tartibga solinadi. Binobarin, ma’muriy huquq intizomning muhim tarkibiy qismidir qishloq xo’jaligi qonuni. The Amerika Qo’shma Shtatlari Qishloq xo’jaligi vazirligi va uning kabi ko’plab agentliklar Qishloq xo’jaligi marketingi xizmati kabi boshqa ma’muriy organlar bo’lsa ham, tartibga solishning asosiy manbalari hisoblanadi Atrof muhitni muhofaza qilish agentligi muhim tartibga solish rolini ham o’ynaydi.

Qiziqarli malumotlar
Ma muriy huquqning ma nosi