Kiyim nuqsonlarini aniqlash

Trasologik ekspertiza. Mualliflar jamoasi. Darslik. – Toshkent, 2012.

Trasologik ekspertiza. Mualliflar jamoasi. Darslik. – Toshkent, 2012.

Trasologik ekspertiza. Mualliflar jamoasi. Darslik. – Toshkent, 2012.

Trasologik ekspertiza. Mualliflar jamoasi. Darslik. – Toshkent, 2012.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Kiyim izlarini qayd etish quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi: — hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirish bayonnomasida ta’riflab yozish; — fotosuratga olish; — sirtiy izlarning nusxasini yopishqoq tasmalarga ko‘chirish; — hajmiy izlarning quyma nusxalarini olish. Hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirish bayonnomasida kiyimlarning izlarini ta’riflashda, ularni to‘liq va quyidagi ketma–ketlikda bayon etish lozim: — buyumning nomi; — izlar aniqlangan sirtining xususiyatlari; — izlar aniqlangan joylar, ularning ko‘rinishi va o‘lchamlari; — izlarning tekshirilayotgan obyektda joylashish tartibi; — izlarni aniqlash usullari, kiyimning izlarda aks etgan belgilari; — izlarni qayd etish va olish usullari; — izlar mavjud bo‘lgan obyektlarni o‘rab–joylashtirish usullari. Hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirish bayonnomasida quyidagilar aks ettiriladi: iz hosil qiluvchi obyekt relyefining belgilari va to‘qilish naqshlari; choklarining turi; kiyim elementlari (to‘qasi va boshqalari)ning kattaligi va joylashishi, furniturasi, shuningdek turli nuqsonlari. Kiyim izlarini fotosuratga olish masshtabli suratga olish qoidalariga binoan amalga oshiriladi. Xususan, tugunli (uzlovoy) fotosuratga olish izli obyektlarni atrof–muhitga nisbatan holatini qayd etishga, detal suratga olish esa izlarning belgilarini sifatli aks ettirishga yordam beradi. Izlarning belgilarini fotosuratga olishdan oldin raqamlash va bu haqida bayonnomaga tegishli yozuvlar kiritilishi lozim. Kiyimlarning sirtiy izlarini boshqacha usulda olishning imkoni bo‘lmaganda, ularni yopishqoq tasmalarga olinadi. Bunday izlar oldin tegishli kukunlar bilan bo‘yaladi va keyin daktiloskopik tasma yoki texnik yopishqoq tasmalarga ko‘chiriladi. Bir necha izlarning joylashish tartibini saqlab qolish uchun bir yopishqoq tasmaga ko‘chirish lozim. Agar kiyimlarning izlari noteksi sirtda joylashgan bo‘lsa, u holda ularning quyma nusxalarini olish mumkin. Kiyimlarning hajmiy izlarini modellashtirish uchun polimer materiallar yoki gipsdan foydalangan ma’qul. Ushbu quyma nusxalar umumiy qoidalarga binoan tayyorlanadi. Hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirishda, kiyimlarning qayd etilgan izlari olinishi lozim. Aniqlangan izlar mustaxkam bo‘lmagan moddalar (masalan, chang, bo‘r, qurum, kul va shu kabilar) bilan hosil 278

o‘lganda, ularni saqlab qolish choralarini ko‘rish kerak. Bu maqsadda kiyimlarning izlari laksimon modda (soch uchun lak, rangsiz mebel laki va shu kabilar) yoki lavsan asosli yopishqoq shaffof tasma yordamida mustaxkamlanashi lozim. Ta’kidlash joizki, kiyimlarning izlarida juda mayda o‘lchamli elementlar mavjud bo‘ladi, shuning uchun ushbu mayda elementlarga nisbatan extiyotkorona munosabatda bo‘lish lozim. Aks holda, izlar buzilishi mumkin. Kiyimlarning izlarida o‘ziga xos identifikatsion belgilar ham mavjud bo‘ladi. Kiyimlarning asosiy xususiyatlarini o‘rganish natijasida ularning izlarida akslanadigan belgilarning quyidagi ikki guruhini ajratishga imkon beradi: — ishlab chiqarishga oid belgilar; — kiyish (ekspluatatsii) va ta’mirlash belgilari. Ishlab chiqarishga oid identifikatsion belgilar kiyimlarni ishlab chiqish (bichish va tikish) jarayonida hosil bo‘ladi. Ular kiyim materialining ko‘rinishi va turi, mahsulotning tuzilishidagi xususiyatlar va tayyorlanish usulini ifodalaydi. Kiyim materiali turini aniqlash tekshirilayotgan kiyimni muayyan guruhga tegishli ekanligini aniqlashga imkon beradi. Masalan, tekshirilayotgan izlarda mato tuzilishini aks etishi, kiyimlar tekstil matodan tayyorlanganligini bildiradi. Tekstil matolarning turlari ularning iplari va tolalarining to‘tsilish sxemasiga ko‘ra aniqlanishi mumkin. Masalan, agar izlarda ikki astarli trikotaj to‘qilish izlari aks etgan bo‘lsa, ushbu izlar ro‘mol–sharf ma’sulotlaridan qoldirilgan deyishga imkon yaratishi mumkin, chunki ro‘mol–sharf mahsulotlarini aynan ikki astarli trikotaj to‘qilish usulda tayyorlanadi. Kiyim matosining xususiyatlarini ifodalovchi belgilar bilan birga, izlarda kiyimlarning yoki matoning nuqsonlari (ip va tolalarning nuqsonlari, matoni tayyorlashdagi nuqsonlar, to‘qilish nuqsonlari, bichish va tikishda vujudga kelgan nuqsonlar) ham aks etishi mumkin. Ip va tolalarning nuqsonlariga ip va tolalarning ingichkalashib yoki yo‘g‘onlashib qolishi, ular qalinligining turlichaligi kiradi. Ip va tolalar ingichalashib yoki yo‘g‘onlashib qolsa, matoning «mahalliy nuqsonlari» hosil bo‘ladi, ya’ni matoning ayrim sohalarining qalinligi yoki kamayib yoki kattayib ketadi. Matoni tayyorlashdagi nuqsonlari barcha matolar uchun bir xilda bo‘lishi mumkin va ular safiga quyidagilarni kiritish mumkin: 279

• Page 1 and 2: O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI ICHKI IS
• Page 3 and 4: SO‘ZBOSHI O‘zbekiston Respublik
• Page 5 and 6: 1-BOB. TRASOLOGIK EKSPERTIZANING UM
• Page 7 and 8: Trasologiyaning kriminalistik bilim
• Page 9 and 10: 1) odam izlari; qurol, asbob va ish
• Page 11 and 12: shaxs olinishi mumkin. Masalan, o
• Page 13 and 14: kelgan har qanday moddiy o‘zgaris
• Page 15 and 16: iz qabul qiluvchi obyektga iz hosil
• Page 17 and 18: hajmlari va sifati to‘g‘risidag
• Page 19 and 20: aks etadigan obyektlarga, shuningde
• Page 21 and 22: Ultrabinafsha rang nurlarda tekshir
• Page 23 and 24: tushuntiriladi. Iz qabul qiluvchi o
• Page 25 and 26: v) ekranga proyeksiya qilinadigan t
• Page 27 and 28: 3.4. Hodisaning vaqt bo‘yicha dav
• Page 29 and 30: ekspertiza o‘tkazish uchun asos (
• Page 31 and 32: 2- BOB. POYAFZAL VA OYOQ IZLARINING
• Page 33 and 34: Guruhiy izlar deb esa – navbati bil
• Page 35 and 36: imkonini beradi. Oyoq kaftining ken
• Page 37 and 38: nisbatan chuqur bo‘ladi. Shu muno
• Page 39 and 40: tagcharmning faqat bir qismi (masal
• Page 41 and 42: 4-rasm. Turlicha poyafzal tagcharml
• Page 43 and 44: Odam oyog‘i kafti tashqi tuzilish
• Page 45 and 46: chap oyoq izlari qoldirgan botiqnin
• Page 47 and 48: Daktiloskopik tasmaning o‘lchami
• Page 49 and 50: yoxud masshtabli surati chizilishi
• Page 51 and 52: 8- rasm. Poyafzalning nam qumda hav
• Page 53 and 54: Ko‘pikning sirtiy qatlami qotgani
• Page 55 and 56: 4. Hodisa joyidan topilgan poyafzal
• Page 57 and 58: So‘ngra xususiy identifikatsion b
• Page 59 and 60: foydalanish mumkin. Tadqiq etilayot
• Page 61 and 62: Savol va topshiriqlar: 1. «Poyafza
• Page 63 and 64: 2. O‘zi yurmaydigan transport – h
• Page 65 and 66: Botiq (hajmli) dumalash izlari hosi
• Page 67 and 68: 2-rasm. Protektor naqshining turlar
• Page 69 and 70: – tashqi diametri – 940 mm; – profi
• Page 71 and 72: Baza avtomobil to‘xtaganda (to‘
• Page 73 and 74: 7-rasm. Burilish izlari bo‘yicha
• Page 75 and 76: ) avtotransport turi (yengil mashin
• Page 77 and 78: – muayyan transport vositasida aniq
• Page 79 and 80: Shunday qilib, taqqoslash obyekti s
• Page 81 and 82: arqarorlik bilan tavsiflanuvchi bel
• Page 83 and 84: 8. Gusenitsa (zanjir g‘ildirak),
• Page 85 and 86: Aniqlangan belgilar chananing harak
• Page 87 and 88: 1-jadval Vaqtinchalik tishlarning c
• Page 89 and 90: Serebral turdagi yuz tuzilishi bosh
• Page 91 and 92: 2. Odam tish apparatining tuzilishi
• Page 93 and 94: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7
• Page 95 and 96: – tish nuqsonlarining borligi, joyl
• Page 97 and 98: hollarda qo‘llaniladi. Bunday tis
• Page 99 and 100: Mutaxassis kriminalistning vazifasi
• Page 101 and 102: olingan izlarga qaraganda iloji bor
• Page 103 and 104: qiyoslanadi. Tadqiq qilish (tekshir
• Page 105 and 106: 5-BOB. BUZISH QUROLLARINING EKSPERT
• Page 107 and 108: Kesish jarayonining yagona prinsipg
• Page 109 and 110: harakat qilishini ta’minlaydi. Ke
• Page 111 and 112: Buzish quroli yasalgan material bel
• Page 113 and 114: uni turgan joyidan siljitishga hara
• Page 115 and 116: unchalik ko‘p ma’lumot olib bo
• Page 117 and 118: otiqlar ko‘rinishidagi relyefni t
• Page 119 and 120: izning umumiy shakli va o‘lchamig
• Page 121 and 122: Izlarni eksperimental tarzda yuzaga
• Page 123 and 124: Berilgan qurolni ta’riflashda uni
• Page 125 and 126: Identifikatsion masalani hal qilish
• Page 127 and 128: Aks holda birmuncha yumshoq materia
• Page 129 and 130: kertik (kesma) qilinadi. Har bir ke
• Page 131 and 132: Shuningdek, maxsus yasalgan mexanik
• Page 133 and 134: Ikkala uchi ochiq bo‘lmagan teshi
• Page 135 and 136: samaradorligi past egovlar va metal
• Page 137 and 138: izlari kabi asosiy izlar va qo‘sh
• Page 139 and 140: Ekspert xulosasini o‘qishda izlar
• Page 141 and 142: 1-rasm. O‘yma (ichki) qulfning el
• Page 143 and 144: Suvaldalar va ular elementlarining
• Page 145 and 146: Agar qulf uch yoki undan ko‘proq
• Page 147 and 148: 12-rasm. Ikki zulfinli suvaldasiz o
• Page 149 and 150: 15-rasm. Suvaldali osma qulf va suv
• Page 151 and 152: chegara bilan mos tushib qoladi. Sh
• Page 153 and 154: girdida turli bo‘rtiq va o‘yiql
• Page 155 and 156: holatda ham bunday qulflarni ochish
• Page 157 and 158: korpusda mahkam ushlab qoladi. Qulf
• Page 159 and 160: artaraf etish maqsadidagi harakatla
• Page 161 and 162: Qulflarni maxsus ochgichlar bilan o
• Page 163 and 164: identifikatsiya uchun yaroqli bo‘
• Page 165 and 166: 5. Qulflarni belgilanmagan tarzda o
• Page 167 and 168: Qulflarning trasologik ekspertizasi
• Page 169 and 170: o‘ladi – izning oxirida metallnin
• Page 171 and 172: tekshiriladi. Ularni tekshirishda s
• Page 173 and 174: – agar qulfning barcha qismlari mav
• Page 175 and 176: uyumlarning zulfinning o‘ziga ta
• Page 177 and 178: Polietilen plombani osish uchun dia
• Page 179 and 180: Qo‘rg‘oshinli plombalarni osish
• Page 181 and 182: 8-rasm. Plastina shaklli plomba: A
• Page 183 and 184: erkituvchi halqasi o‘lchamlarini
• Page 185 and 186: lamani osishda moslamaning trosi bo
• Page 187 and 188: mo‘ljallangan bir martalik plomba
• Page 189 and 190: «LaVR» rusumli plombani ruxsat et
• Page 191 and 192: Polietilen yoki qo‘rg‘oshin plo
• Page 193 and 194: – osgichning ayrim qismlarida osgic
• Page 195 and 196: mustahkam richag yordamida egiladi.
• Page 197 and 198: «Sprut» va «Sprut-universal» ru
• Page 199 and 200: – ekspertiza xulosasini tuzish va u
• Page 201 and 202: Plombalarni tadqiq etish jarayonida
• Page 203 and 204: — plomba korpusining osgich va un
• Page 205 and 206: ishlab chiqarishda hosil bo‘lgan)
• Page 207 and 208: — osgichning plombaning kanallari
• Page 209 and 210: ichidagi begona qismlar va zarralar
• Page 211 and 212: osiladi. Hozirgi kunda ushbu turdag
• Page 213 and 214: Trasologlar tomonidan hal qilinadig
• Page 215 and 216: 1-rasm. Press-avtomat uskunasida si
• Page 217 and 218: Dinamik izlar cho‘zish 1 , ekstru
• Page 219 and 220: ko‘chgan, o‘pirilgan shakllar s
• Page 221 and 222: Mexanizmlar iz hosil qiluvchi sirti
• Page 223 and 224: Kriminalistik vazifani hal qilishda
• Page 225 and 226: ishlatiladigan xomashyo va yarimfab
• Page 227 and 228: osqichida aniqlangan belgilar bo‘
• Page 229 and 230: Obyektlar o‘zining tashkiliy tuzi
• Page 231 and 232: 2. Qismlar orqali yaxlitni aniqlash
• Page 233 and 234: Alohida tekshirish bosqichida buyum
• Page 235 and 236: j) markirovka belgisi. Bo‘lingan
• Page 237 and 238: Shishadan yasalgan buyumlar bo‘la
• Page 239 and 240: shishadagi svillar shishaning o‘z
• Page 241 and 242: 2-rasm. Chiziq bo‘ylab mos kelish
• Page 243 and 244: obyektlarning kimyoviy tarkibi, mik
• Page 245 and 246: tadqiq etilmoqda. Bunga misol qiliy
• Page 247 and 248: Trikotajlarning to‘qilishi uchta
• Page 249 and 250: Polietilen materiallar sintetik yuq
• Page 251 and 252: 4. Sanchuvchi buyumning shakli, uni
• Page 253 and 254: Bunda kiyim matosi quyidagicha o‘
• Page 255 and 256: Sanchilish-kesilish jarohatlarining
• Page 257 and 258: tutashgan joyida ko‘ndalang iplar
• Page 259 and 260: Bunday jarohatlarni tadqiqot qilish
• Page 261 and 262: Kiyimlardagi relsli transport ta’
• Page 263 and 264: Ekspertiza tadqiqotlarini o‘tkazi
• Page 265 and 266: Tadqiqotlarda o‘rganilayotgan buy
• Page 267 and 268: Kiyimlardagi mexanik jarohatlarning
• Page 269 and 270: Eksperiment — tajriba, tekshirila
• Page 271 and 272: Esperimentlar jarohatlar tajribalar
• Page 273 and 274: Kiyimlardagi mexanik va issiqlik ta
• Page 275 and 276: Undan tashqari, sanchuvchi, sanchuv
• Page 277: qo‘lqopning barmoqlararo sohalari
• Page 281 and 282: Plenka materiallardan tayyorlangan
• Page 283 and 284: — iz hosil bo‘lish mexanizmi ha
• Page 285 and 286: chetlashish va og‘ishlarni inobat
• Page 287 and 288: 8. Kiyimlardagi o‘tmas buyumlarda
• Page 289 and 290: ko‘rinishidagi yuzaki shikastlar
• Page 291 and 292: Hayvonlar izlarini ko‘zdan kechir
• Page 293 and 294: larining relyeflari (papillyarli)da
• Page 295 and 296: hayvon tuyog‘ining tag qismi tuzi
• Page 297 and 298: 4. Hayvon tish izlarining kriminali
• Page 299 and 300: izlarning umumiy va xususiy alomatl
• Page 301 and 302: yuzaga kelgan oqibatlarga qaratilga
• Page 303 and 304: 2-rasm. Siqma sirtmoq. 3-rasm. Deng
• Page 305 and 306: Qon izlarini aniqlashda ularni oqis
• Page 307 and 308: Qon izlarini qismlarga ajratib va u
• Page 309 and 310: Lab izlari hodisa sodir bo‘lgan j
• Page 311 and 312: Ekspert xulosasiga asos qilib umumi
• Page 313 and 314: Xulosani rasmiylashtirish bosqichid
• Page 315 and 316: yordamida olingan muhim kriminalist
• Page 317 and 318: Obyektning identifikatsiyasi yoki m
• Page 319 and 320: asosida taklif etilayotgan kodli ti
• Page 321 and 322: 4-BOB. ODAM TISHI IZLARINING TRASOL
• Page 323: TRASOLOGIK EKSPERTIZA Darslik Muhar

Kiyim nuqsonlarini aniqlash

qo’shiladigan chok haqini oshirish kerak. Shimning yon choklardagi ko’ndalang
burmalar. Shimning har ikkala yarmining yuqorigi chetlari shu burmalar kengligigacha
qisqartriladi. Buylama (vertikal) burmalar. Detalning (gorizontal yo’nalishda) ortiqcha
kengligidan yoki detallarning (vertikal yo’nalishda) ortikcha uzunligidan kelib chiqadi.
Orqaning yuqorigi tomonidagi bo’ylama burmalar. Kiyimning orqasidagi ortiqcha
gazlama umumiy chokka qo’shib tikiladi. Old yeng o’mizidagi burmalar bu nuqson yelka
zixini va o’miz chizig’ini tortib chuzish yo’li bilan yo’qotiladi. Mazkur burma yeng
o’mizining ostigacha yetib turgan bo’lsa, u holda kiyimning old qismi bel va son
chiziqlarigacha kengaytiriladi. Shimning old choki yaqindagi bo’ylama burmalar bu
nuqsonni yo’qotish uchun shimning old zixiga qo’shib beriladigan haqni kamaytirib yon
zixlar haqini oshirish kerak. Shimning orqa yarmida og’ chizig’ining do’ngligi
kamaytiriladi. O’rta detal chok ham shunga yarasha siljitiladi. Shimning orqa yarmida
tekislik uchun qo’shib beriladigan chok haqi qayta taksimlanadi. Detalning butun eniga
tarqalgan qiya burmalar detalning qisqaritirilishi, uzaytirilishi yoki toraytirilishi
natijasida kelib chiqadi. Yelkasi yostiqchali kiyimning yon choklaridagi qiya burmalar.
Bu nuqson quyidagicha yo’qotiladi qiya burmalar kiyimning oldi va orqasidagi yeng
o’mizi tubida yon choklarda o’tkaziladi. Lozim topilganda detallar bichimi aniqlanadi va
andozalarga tuzatish kiritiladi. Old yeng o’mizi yaqinidagi qiya burmalar. Yeng o’mizi
tubidagi burmalar yon choklarga o’tkazilib tekislab yuboriladi. Detallarning bichimi
aniqlanadi va andozalarga tuzatish kiritiladi. Orqaning yeng o’mizi yaqinidagi qiya
burmalar agar bu nuqsonlar yelka balandligini har xilligidan yoki yelkalarning pastligidan
kelib chiqsa u holda yelkani yostiqchali qilish yoxud mavjud yostiqchaning qalinligini
oshirish kerak. Mazkur nuqson detallar muvozanati buzilganligi oqibati bo’lsa bursa
burmalar kengligi yon choklarga taksimlanadi. Andaza aniqlanadi, bichimi o’zgartiriladi.
Agar orqadagi yelka kamari toraytirilgan bo’lsa uni yeng o’miziga hamda yelka
chiziqlariga qo’shib berilgan chok haqi hisobiga kengaytirish kerak. Yeng boshidagi qiya
burmalar bu nuqsonning kelib chiqishiga yeng o’mizining yopiq holdagi chuqurligi yeng
boshi balandligiga to’g’ri kelmasligi sabab bo’ladi. Nuqsonni yo’qotish uchun yeng
boshining balandligi (koldirilgan zapas haq yetarli bo’lsa) oshirish kerak. (1-variant) yeng
boshining yon tomonlari pasaytirilganda ham qiya burmalar yo’qotiladi. (2-variant)
so’ngra yengning oldiga va tirsak zixlari uzunligi aniqlanadi.

-MAVZU: KIYIM NUQSONLARNI ANIQLASH VA BARTARAF QILISH

2.Mashg’ulot mavzusi, mavzuni o’rganishdan maqsad va natijalar haqida so’z yuriladi. Mashg’ulot rejasi bilan tanishtiriladi.

3.Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi.

4. Mashg’ulot guruhlarda ishlash birgalikda o’rganish shaklida o’tkazilishini va baholash mezonlarini ma’lum qiladilar.1- ilova.

Ta`lim oluvchilar bilimini faollashtirish:

5. Guruhlarda ishlatish qoidasi tanishtiriladi. O’tilgan mavzu yuzasidan tezkor so’rov savollari beriladi. Savol-javob, aqliy hujum, pinbord va boshqa texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi.(2- ilova )

Yangi o`quv materiali bayoni:

6. Nazariy mashg`ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq o`qitish jarayonini tashkil etish bo`yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi;

7.Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharhlash bilan asosiy nazariy holatlarni bayon etadi( -ilova).

Yangi o`quv materialini mustahkamlash:

8.Mustahkamlash uchun savollar beradi.( -ilova) Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma`lum qiladi;

9.Kichik guruhlarga bo`ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi, har bir guruhga topshiriq beradi ( -ilova) va baholash mezoni bilan tanishtiradi. Ishni bajarish yo`riqnomasi beradi

10.Guruhlarda ishlarni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o`tkazadi.

11.O`quvchilarning javoblarini to`ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi;

Kichik guruhlarda taqdimot materialini tayyorlaydilar. Fikr almashadilar.

Guruh sardorlari chiqib o`z varag`ida to’ldirilgan jadvalni yozuv taxtasiga biriktiradilar va uni sharhlaydilar; savollarga javob beradilar.
Jadvalni to’ldiradilar.

Yozib oladilar ,o’rganadilar

Ma`lumotlarni daftarga qayd etadilar.

1.Faol ishtirok etgan o`quvchilarning javoblarini izohlab baholaydi va rag`batlantiradi.

2.Kelgusi mashg`ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan topshiriqlar beradi( -ilova).

O’zaro baholash natijalarini ma’lum qiladilar.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling