KINO MUSIQASI haqida to’liq ma’lumot oling

KINO MUSIQASI — kino sanʼati bilan bogʻliq musiqa janri, kino asarining muhim ifodaviy vositalaridan biri. Dastlab umumiy musiqali joʻrlikni tashkil etib, kinofilm namoyish qilish asboblarining shovqinini bosish uchun moʻljallangan. Bora-bora kino ishlashning muhim sohasiga aylandi. Kino musiqasi tarixi «ovozsiz kino» (1930 – y. larning 2-yarmigacha) hamda «ovozli kino» bilan bogʻliq 2 asosiy bosqichni oʻz ichiga oladi. Birinchisida Kino musiqasi, asosan, ijrochilar (yakka sozanda-pianinochi yoki ansambl) tomonidan tanlangan yoki badiha tarzida ijod qilingan musiqa parchalaridan iborat boʻlgan. «Ovozli kino»da, odatda, har bir film uchun maxsus musiqa yoziladi, baʼzan mavjud musiqa asarlaridan ham foydalaniladi (mas, hujjatli, ilmiy-ommabop, filmkonsert va b. filmlarda). Kino musiqasi kinofilm mazmuni bilan uzviy bogʻliq holda, qahramonlarning ruhiy kechinmalarini, dramatik holatlar, ziddiyatlar va b. ni badiiy ifodalashga yordam beradi. Chet el kompozitorlaridan M. Nayman (Angliya), N. Rota, E. Morrikone (Italiya), F. Ley, M. Legran, V. Kosma (Fransiya), A. Bisvas, Sh. Choudxuri (Hindiston), G. Kancheli (Gruziya), Ye. Doga (Moldaviya), I. Dunayevskiy, D. Shostakovich, S. Prokofyev, V. Artemyev (Rossiya), F. Baxor (Tojikiston), N. Muxatov (Turkmaniston), M. Skorik (Ukraina) va b. ijodida kinomusiqaning yorkin namunalari vujudga keddi.

Oʻzbekistonda kino uchun maxsus musiqa yozish 1920 – y. lardan boshlangan. Dastlabki oʻzbek filmlariga musiqa yozishda V. Uspenskiy («Ravot kaщkirlari», 1927) va A. Kozlovskiy («Tohir va Zuhra», 1945)lar oʻzbek xalq kuy va qoʻshiqlaridan hamda oʻzbek bastakorlari ijodidan unlab iqtiboslarga tayanishgan. Keyingi koʻpgina oʻzbek filmlarida musiqadan dramatizmni kuchaytirish vositasi sifatida foydalanildi: «Abu Ali ibn Sino» (kompozitor M. Burhonov, 1957), «Furqat» (S. Yudakov, 1959), «Hamza», «Sen yetim emassan» ( I. Akbarov, 1961, 1963) va b. Qoʻshiq muhim rol oʻynagan dastlabki oʻzbek kinokomediyalari 50-y. larning oxiri, 60-y. larning boshlarida yuzaga kelgan: «Maftuningman» (Ik. Akbarov, M. Burhonov, M. Leviyev, 1958), «Mahallada duv-duv gap» (M. Leviyev, 1960) va b. 1960—70y. larda oʻzbek filmlari uchun musiqa yaratuvchilar doirasi sezilarli darajada kengaydi: S. Jalil («Zulmatni tark etib», 1973), A. Malaxov («Toshkent — non shahri», 1967), F. Yanov-Yanovskiy («Qoʻgʻirchoqboz», 1970; «Mayin yomgʻir yogʻadi» multfilmi, 1984 va b.). Ayniqsa, R. Vildanov ijodi eʼtiborga molik, 100 dan ortiq filmga musiqa yozdi: «Inson qushlar ortidan boradi», 1975 (Dehli kinofestivalida eng yaxshi musiqa uchun sovrinini olgan); «Triptix» (San-Remo kinofestivalida Gran-pri sovrinini olgan); «Armon», 1987 va b. 1980—90 – y. larda V. Milov («Alibobo va qirq qaroqchi», 1980 va b.), M. Mahmudov [«Kelinlar qoʻzgʻoloni», 1985; «Abdullajon», 1994; «Chimildiq», 1998; Buxoro kinofestivali (1999)da eng yaxshi musiqa uchun sovrin olgan va b. ], E. Solihov («Alpomish», 1999 va b.), A. Ergashev («Sharif va Maʼrif», 1992; «Yulduzimni ber, osmon», 1995 va b.) va b. ijodi eʼtiborga molikdir. 1990-y. larga kelib yosh kompozitorlar ham Kino musiqasi sohasida ijod qila boshladi va zamonaviy vositalar asosida Kino musiqasining yangi uslublarini yaratishga muvaffaq boʻldilar: E. Pak («Sindbadning sarguzashtlari» multfilmi, 1993 va b.), D. Yanovskiy [«Ulugʻ Amir Temur», 1996; «Voiz», 1998, Anapa kinofestivali (1999)da Granpri sovrinini olgan; «Fellini», 1999, Kalkutta kinofestivali (2000)da eng yaxshi film sifatida belgilangan va b. ], N. Gʻiyosov («Bahodir Jalolov», 1991), A. kim («Shaytanat», 1999-2000) va b. Yana q. Musiqali film.

Ad.: Yanov-Yanovskaya N., Muzыka oʻzbekskogo kino, T., 1967.

Natalya Yanov-Yanovskaya.