Endometrioz — orttirilgan dard haqida malumot

Endometrioz (bachadon shilliq qavati bo‘lmish endometriyning atrofdagi to‘qimalarga o‘sib kirishi) ayollar kasalliklari o‘rtasida uchrashi bo‘yicha yuqoriroq o‘rinda turadi. Endometrioz ko‘pincha orttirilgan bo‘ladi. Operatsiya vaqtida yoki qorin bo‘shlig‘i atrofida noto‘g‘ri muolajalar o‘tkazilganda (masalan, shifokor ruxsatisiz qorin bo‘shlig‘ini massaj qilishda, bug‘lash, issiqlik qilish va boshqalarda) endometriy joyidan ko‘chib, tananing boshqa joyiga yoki jinsiy a’zolarning boshqa qismiga tushadi va u yerda vaqtivaqti bilan (hayz oldidan va hayz paytida) suyuqlik chiqarib turadi. Bu orttirilgan endometriozdir.

Kasallikni davolash uchun, avvalo, dard sababini aniqlash kerak. Shu maqsadda kichik chanoq a’zolari hayzning 5-7 kunlarida va 20-22 kunlarida UTT yordamida tekshiriladi va magnit rezonansli tomografiya orqali endometriozning “kichik” sohalarini aniqlash mumkin. Bachadon rentgenda ko‘riladi, ko‘rsatma asosida biopsiya qilinadi. Kasallikning bir qancha turlari endometrioz o‘choqlari joylashishiga qarab farqlanadi.

Jinsiy a’zo endometriozida jinsiy a’zo bilan qovuq yoki to‘g‘ri ichak o‘rtasida do‘mboqchalar hosil bo‘ladi, qaytalab turadigan qon oqishlar tufayli endometriomalar qora-qo‘ng‘ir tusga kiradi. Borgan sari ko‘p qon yo‘qolavergach, ayolning ahvoli yomonlashadi, kamqonlik kuzatiladi. Shuningdek yot to‘qimaning rivojlanishi chandiqlar (bitishma) hosil bo‘lishiga va fiziologik jarayonlarning buzilishiga olib keladi.

O‘simlikning uzun ildizi har tomonga tarmoqlab ketganini tasavvur qiling. Endometriozda bachadon shilliq qavati ham xuddi shu singari mushak qavat hujayralariga, tuxumdon, bachadon naylari, ba’zan esa siydik pufagi va ichakka o‘sib kiradi. Qon bilan to‘lgan ayrim pufakchalar (endometriomalar) o‘z atrofidagilarga “payvandlanib”, asta-sekin ko‘p joyni egallay boshlaydi. Hatto, ba’zan limfa qon oqimi bilan to o‘pkagacha yetib boradi.

Endometrioz kasalligini davolash

Tashxis qo‘yilgach, yallig‘lanishni yo‘qotadigan davo usullari qo‘llaniladi. Immun tizimi ishini yaxshilovchi dori-darmonlar, ba’zi hollarda gormonal terapiya buyuriladi. Og‘riq qoldirish uchun nosteroid preparatlar ham yaxshi foyda beradi. Lekin bunday muolajalar kasallikning o‘zini emas, balki alomatlarini yo‘qotadi. Shuning uchun ham endometriozga qarshi gormonal vositalar qo‘llaniladi, ular endometrioz o‘choqlari hosil bo‘lishining oldini oladi. Lekin hamma dori-darmonlar qo‘shimcha asoratlarga ega. Shu sababli dorilarni ayol o‘z-o‘zicha qo‘llamasdan shifokor maslahatiga ko‘ra qabul qilishi shart.

Agar kichik chanoqda chandiq yoki endometriomalar kattalashib kistalar hosil bo‘lsa, jarrohlik amaliyotiga ko‘rsatma beriladi, shunda bachadon ortig‘i (tuxumdon va nay) olib tashlanadi. Hozirgi kunda bunday operatsiyalar zamonaviy laparoskop usulida bajarilmoqda. Ya’ni qorin ichiga tasvirni kattalashtiradigan optik asbob kiritiladi, endometriozning eng kichik o‘choqlarigacha topiladi va olib tashlanadi.

Yosh juvonlar bilish muhimki, homiladorlik endometriozning eng yaxshi davosi hisoblanadi. Chunki homiladorlikda organizmning o‘zi zarur gormonlarni ishlab chiqarib, bu boradagi tanqislik o‘rnini to‘ldiradi. Ko‘z yorigandan so‘ng endometrioz o‘z-o‘zidan o‘tib ketadi va ayol tuzala boshlaydi.

© Zaynabjon ELMURODOVA,
akusher-ginekolog.
«Sihat-salomatlik» jurnali.