Tabiat qonunlari

Stefan-Bolsman qonuni

от

Stefan-Bolsman qonuni Stefan-Bolsman qonuni Mutlaq qora jismning yorqinligi, uning haroratining to‘rtinchi darajasiga teng. Qizigan jismlar turli to‘lqin uzunliklariga ega bo‘lgan elektromagnit nurlanishlar taratadi. Biz biror jism haqida «qip-qizarib qizib ketibdi» deganimizda, shu narsa oydinlashadiki, mazkur jismning harorati, uning issiqlik nurlanishi spektrning ko‘zga ko‘rinadigan qismida sodir bo‘ladigan darajada baland ekan. Jarayonga atomlar miqyosida nazar tashlasak, nurlanish … Читать далее

De Broyl nisbati

от

De Broyl nisbati De Broyl nisbati Kvant zarrachasining to‘lqin uzunligi uning impulsiga teskari proporsionaldir Subatom dunyosining eng qiziq jihati shundaki, ushbu olam vakillari bo‘lmish elektronlar, fotonlar va shu kabilar biz ko‘nikib qolgan makrodunyo obyektlariga mutlaqo o‘xshamaydi. Ular o‘zini tutishida na to‘lqin tabiatini va na zarracha tabiatini namoyon qiladi, balki, vaziyatga ko‘ra, ham to‘lqin ham korpuskulyar … Читать далее

Plitalar tektonikasi

от

Plitalar tektonikasi Plitalar tektonikasi Sirti qattiq bo‘lgan sayyoralar o‘z tadrijiy rivojlanish yo‘nalishi mobaynida qattiq qizish jarayonini boshdan kechiradi. Gaz-chang buluti nazariyasiga ko‘ra, qattiq sayyoralarning qizish davridagi issiqlik energiyasining asosiy qismi ularning sirtiga turli kosmik jismlarning katta tezlikda kelib urilishi evaziga hosil qilinadi. Bunda sayyora sirtiga kelib uriluvchi kosmik jismlarning qulash tezligi shu darajada katta bo‘ladiki … Читать далее

Louson kriteriysi

от

Louson kriteriysi Louson kriteriysi Termoyadro sintezi jarayonidan energiya manbai sifatida foydalanish imkonli bo‘lishi uchun, zarrachalarning zichligi va ularni bir-biri bilan chegaraviy yaqin masofada tutib turish muddati (vaqti) ko‘paytmasi muayyan qiymatdan yuqori bo‘lishi zarur. Termoyadro sintezining mohiyati shundaki, unda reaksiya davomida nisbatan yengil kimyoviy elementlar yadrosidan og‘irroq elementlar shakllantiriladi. Bunday yadroviy sintez reaksiyalarning aksariyatida, reaksiya natijasida … Читать далее

Shryodinger tenglamasi

от

Shryodinger tenglamasi Shryodinger tenglamasi Zamonaviy fizikadagi eng asosiy tenglamalardan biri bo‘lgan mashhur Shryodinger tenglamalarining yuzaga kelishi haqida fizik olimlar ichida o‘ziga xos folklor shakllangan. Haqiqatan ham, mohiyatiga e’tibor qaratilsa, Shryodinger tenglamalari o‘zaro ziddiyatli g‘oyalarni uyg‘unlashtirayotganga o‘xshaydi. Aslida ushbu tenglamalar orqali odamzot olam tuzilishiga oid eng nozik sirlardan birini bilib olgan. Shryodinger tenglamasi kvant zarralarining dual, … Читать далее

Reley kriteriysi

от

Reley kriteriysi Reley kriteriysi Agar ikkita nuqtaviy yorug‘lik manbalaridan birining difraksion maksimumi ikkinchisining difraksion minimumi bilan ustma-ust tushsa, ushbu ikkala nuqtaviy yorug‘lik manbalarini okulyarda o‘zaro farqlash mumkin bo‘ladi. Lord Reley — qirolicha Viktoriya zamonasiga oid Britaniyalik «Jentelmen olimlar» avlodining yorqin namoyondalaridan biridir. Serqirra olim sifatida nom qozongan lord Reley ilm-fanning xilma-xil sohalarida samarali faoliyat yuritgan … Читать далее

Molekulyar-kinetik nazariya

от
molekulyar kinetik nazariya 660eebac04449

Molekulyar-kinetik nazariya Molekulyar-kinetik nazariya Gazning termodinamik xossalari, ushbu gazni tashkil qiluvchi atom yoki molekulalar harakatining o‘rtacha tezligiga bog‘liq. Gaz tarkibidagi molekulalar bir-biridan ancha uzoq masofada erkin harakatlanadi va faqat o‘zaro to‘qnashgan lahzadagina o‘zaro ta’sirlashadi. Shu sababli molekula bunday to‘qnashuvlar orasida, to‘qnashuvdan keyin o‘z yo‘nalishini keskin o‘zgartirish sodir bo‘lgan holatlardagina qisqa muddat to‘g‘ri chiziqli harakat qiladi. … Читать далее

Qora tuynuklar

от
qora tuynuklar 660ee9ef46f6c

Qora tuynuklar Qora tuynuklar Qora tuynuklar zamon-makon uyg‘unligining singulyar og‘ishini namoyon qiladi. Amalda kashf etilishidan ancha avval mavjudligi ilmiy nazariyalar tomonidan taxmin qilingan obyektlar orasida ehtimolki qora tuynuklar eng qiziqarli, g‘ayritabiiy va shu bilan birga, olimlarda ham, oddiy odamlarda ham vahimali taassurot uyg‘otgan obyektlar bo‘lsa kerak. Qora tuynuklarning mavjudligi haqidagi ilk ilmiy asoslangan taxminlar — … Читать далее

Joul-Tomson effekti

от

Joul-Tomson effekti Joul-Tomson effekti Ideal gazning U ichki energiyasi, uning molekulalari harakatining kinetik energiyasidan iborat; bu energiya berilgan gazning hajmiga ham, bosimiga ham bog‘liq bo‘lmay, faqat uning T harorati bilan aniqlanadi; bir mol ideal gaz uchun U=Ek=CvT, bunda Cv — o‘zgarmas hajmdagi molyar issiqlik sig‘imidir. Real gazda molekulalar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchlari katta ahamiyatga ega … Читать далее

Eksponensial ko‘payish

от

Eksponensial ko‘payish Eksponensial ko‘payish Agar populyatsiyaning miqdoriy o‘sishi bosh soniga proporsional bo‘lsa, unda, populyatsiya eksponensial ko‘payadi. «Eksponensial o‘sish» iborasi bizning leksikonimizda odatda qandaydir shiddatli, to‘xtovsiz o‘sish jarayonini ifodalaydi. Masalan, matbuotda shahar aholining shiddatli o‘sishini shunday ta’riflashadi. Yoki, shaharlar sonining ortishini o‘zi ham eksponensial o‘sish deyiladi. Biroq, o‘z nomi bilan aniq fan bo‘lgan matematikada ushbu termin … Читать далее