Malumotlar bazasi
Atmosfera bosimining kashf etilishi Atmosfera bosimining kashf etilishi Havoning moddiy mavjudligi insoniyatga qadimimdan ma’lum. Eramizdan avvalgi VI-asrda yashagan yunon faylasufi Anaksimen havo barcha unsurlarning asosi deb hisoblagan. Shu bilan birga havo odam ko‘zi ilg‘amas qandaydir kuchga ega, xuddiki moddiyatdan holi (ushlab, hidlab yoki ko‘rib bo‘lmaydigan) «ruh»ga o‘xshaydi deb fikr bildiradi. Qadimgi dunyo allomalari — Demokrit, … Читать далее
Boyl — Mariott qonuni Boyl — Mariott qonuni Buyuk ingliz olimi Robert Boylning tadqiqotlari Kimyo fanining yangi bosqichga ko‘tarilishi va mustaqil fan sifatida shakllanishiga asos bo‘lib hizmat qildi. U kimyoni alohida fan sifatida ajratib, uning muammolarini, mustaqil maqsad vazifalarini va ularni yechishning alohida, tibbiyotdagidan farq qiluvchi xususiy yo‘nalishlari zarur ekanligini ko‘rsatib berdi. Ko‘p sondagi rang … Читать далее
Butun olam tortishish qonuni Butun olam tortishish qonuni Jismlarning yerga tushishiga sabab yer sharining tortish kuchi ekanligi haqidagi fikr yangilik bo‘lmagan: buni qadimgilar ham, masalan Platon bilgan. Lekin bu tortishishning kuchini qanday o‘lchash kerak? Yer sharining hamma joyida u kuch bir xilmi? — ushbu savollar, Butun olam tortishish qonuni muallifi Nyutongacha bo‘lgan olim va faylasuflarni … Читать далее
Yonish nazariyasi Yonish nazariyasi XVIII asrning ikkinchi yarmida kimyo fani yuksalish jarayonini boshlab yubordi. Kashfiyotlar kashfiyotlarga, ixtirolar ixtirolarga ulanib ketdi. Bu davrda qator ajoyib va iqtidorli tajribakorlar – Pristli, Blek, Sheele, Kavendish va boshqalar yashab, ilmiy faoliyat bilan mashg‘ul bo‘lishdi. Blek, Kavendish va ayniqsa Pristli ishlarida bu o‘sha vaqtgacha misli ko‘rinmagan yangi kimyoviy dunyo – … Читать далее
Kislorodning kashf etilishi Kislorodning kashf etilishi Balki hayron qolarsiz, lekin bu fakt: kislorod bir necha marta kashf etilgan! Kislorod haqidagi dastlabki ma’lumotlar VIII asrga tegishli Xitoylik alkimyogar Mao Xoaning risolalarida uchraydi. Xitoyliklar bu gaz («yyin») — havoning tarkibiy qismi ekanligini bilishgan va unu «boshlanish negizi» deb atashgan. Shuningdek Xitoyliklarga kislorodning pistako‘mir, oltingugurt, va bir qancha metallar … Читать далее
Interferensiya hodisasi Interferensiya Qadimgilar yorug‘likning tabiatini kuzata turib, o‘zaro tutashayotgan ikkita yorug‘lik nuri, kesishgach, yana o‘z yo‘lida hech narsa bo‘lmagandek davom etib ketaveradi degan fikrda bo‘lishgan. Bunday qarashlar asosida yorug‘likning nomoddiyligi va jism xossalariga ega emasligi haqidagi fikr mustahkamlangan. Aslida-chi, qanday edi? Nyuton eng birinchi bo‘lib yorug‘lik nurlarining o‘zaro ta’siri, yoki optika tilida aytganda … Читать далее
Jonivorlarda elektr toki yoki, doimiy tok manbaining kashf qilinishi Jonivorlarda elektr toki yoki, doimiy tok manbaining kashf qilinishi. XVIII-asrning ikkinchi yarmida, elektr hodisalarining ancha to‘liq o‘rganilishi, biologiya fani uchun ham bir qancha muhim xulosalar yasashga imkon berdi. Jon Uolsh va La-Roshelning ilmiy tajribalari elektr skatning tok chiqarish tabiatini yoritib bergan bo‘lsa, anatomiya mutaxassisi Gunter, elektr … Читать далее
Elektr va Magnetizm hodisalalrining bog‘liqligi. Ersted qonuni. Elektr va Magnetizm hodisalalrining bog‘liqligi. Ersted qonuni. Elektr va magnetizm hodisalarining o’zaro uzviy bog‘liqligi, parranda pati va hayvon junining qahraboga, temir qirindilarining magnitga tortilishi kabi oddiy fizik jarayonlar orqali,butun Yevropaning eng yuksak zehn zakovat egalarining farazlarida mavjud edi. Ilmiy adabiyotlarda po‘lat ignaning elektr uchqunlari bilan magnitlanib qolganligi hamda, … Читать далее
Gey- Lyussak qonuni Gey- Lyussak qonuni Gazlarning hajmiy nisbatlarining qonuniyatlarini ifodalovchi, Jozef Lui Gey-Lyussak tomonidan ochilgan va uning sharafiga atalgan qonun, nazariy kimyo fanining yanada ilg‘or qadam tashlashiga katta turtki berdi. Gey-Lyussak qonuni, o‘sha vaqtlarda endigina kashf qilingan Dalton qonuni bilan birgalikda kimyoviy birikmalar nazariyasining asosini tashkil qildi. Gey-Lyussak, XIX asrning birinchi yarmida, mumtoz kimyo … Читать далее
Elektrodinamika. Andre-Mari Amper Elektrodinamika Erstedning kashfiyotidan keyinroq, fiziklarda, o’tkazgichdan elektr toki o‘tganida u magnitga aylanib qoladi degan tasavvur paydo bo‘ldi. Bunday tushuntirishni Arago hamda Bio tomonidan qabul qilingan edi. Bio 1820 yilda quyidagicha taklif kiritdi: «To’g’ri chiziq bo‘ylab harakatlanayotgan tok, magnit molekulasiga ta’sir ko‘rsatganida, bu ta’sir kuchining tabiati, o’tkazgich yoniga ma’lum yo‘nalishda qo‘yilgan magnitlangan strelkaga … Читать далее