Malumotlar bazasi
Xalqaro Birliklar Tizimi — SI Xalqaro Birliklar Tizimi — SI Mazkur risolani o‘zbek tiliga tarjima qilishda, O‘TXQ rasmiy sayti — www.bipm.org da 2006-yil may oyida e’lon qilingan va 2014 yil iyul oyida yangilangan, farang va ingliz tillaridagi 8-nashr «SI The International System of Units (SI)» risolasi asos qilib olindi. o‘zbek variantida, fizik kattaliklar va … Читать далее
Eynshtenyn. Nisbiylik Nazariyasi Zamon bu — makon masalasidir Eynshtenyn. Nisbiylik Nazariyasi Zamon bu — makon masalasidir Albert Eynshteyn — XX-asrning eng mashhur kishilaridan biridir. Olim yashab, ijod qilib o‘tgan o‘sha suronli davr — jahon urushlari va yadroviy hurujlar aks sadosining gumburlashi allaqchon tingan. Lekin uning dohiyona ilmiy kashfiyotlari hozirda hamo‘z dolzarbligini yo‘qotgan emas: massa va … Читать далее
Grem effuziya qonuni Grem effuziya qonuni 1805-1869 yillarda yashab o‘tgan shotland olimi Tomas Grem (Grexem, o‘ng tarafdagi rasmda) sharafiga nomlangan va aynan u tarafidan 1829-yilda kashf qilingan ushbu qonun quyidagicha uqtirish beradi: Kichik mikroskopik tirqishchadan o‘tayotgan gazning chiqish tezligi, gaz zarralari massasining kvadrat ildizidan chiqarilgan qiymatga teskari proprsional. Ushbu tasdiqni quyidagicha formula bilan ifodalash mumkin: … Читать далее
Katta adron kollayderi Katta adron kollayderi Ilmiy-ommabop asarlar yozuvchisi Bill Brayson shunday yozadi: «Elementar zarralar fizikasida Koinot sir-asrorlarini o‘rganish juda oson: olimlar zarrachalarni bir-biri bilan to‘qnashishga majbur qilishadi va oqibatda nima yuz berishini kuzatishadi. Soddaroq quyidagicha o‘xshatish keltirish mumkin: ikkita odam bir-birga Shveysariyaning o‘ta aniq yuradigan mexanik soatlarini otib yuboradi. Soatlar albatta yerga tushib, yoki … Читать далее
Tribolyuminessensiya Tribolyuminessensiya Tasavvur qiling, siz haqiqiy Amerika vestern muhitiga tushib qoldingiz. Aytaylik, Yuta shtatida yashovchi hindu qabilalaridan birining sardori bilan, odam bo‘yi keluvchi kaktuslar o‘sib yotgan cho‘ldan kvarts qidirmoqdasiz. Kvarts kristallarini birqanchasini yig‘ib olib, ularni bizon terisidan tikilgan maxsus shaqildoq ritual marjonga joylaysiz va qabila yeriga qaytib, maxsus diniy marosimda ishtirok etasiz. Qabila sardori maxsus … Читать далее
Alfa-Yemirilish Alfa-Yemirilish Alfa (α) — yemirilishning kashf etilish va uni o‘rganish tarixi Ernest Rezerford nomi bilan bog‘liq. α-yemirilish, α-zarra degan nomlari ham u taklif etgan. Bu voqea radioaktivlik kashf etilgandan keyin bir oz vaqt o‘tgach sodir bo‘ldi. O‘shanda Rezerford uran tuzlarining nurlanishini endi tekshira boshlagan edi. Tajribalar bu nurlanish bir jinsli emasligini ko‘rsatdi. Uning bir … Читать далее
Amorf Holat Amorf Holat Rentgen nurlari yordamida zarralari suyuqlikdagidek tartibsiz joylashgan qattiq moddalar mavjudligini aniqlash mumkin bo‘ldi. Bunday moddalar amorf moddalar yoki shishalar deyiladi, chunki oddiy shisha — amorf jismining eng oddiy misolidir. Amorf holat — kristall va gazsimon holatlar orasidagi oraliq holat bo‘lib, zarralar kristalldagidek tartibli joylashmagan, lekin gazdagidan tartibliroq joylashgan bo‘ladi. Yunonchadan tarjima … Читать далее
Etvyosh gravitatsion gradiometriyasi Etvyosh gravitatsion gradiometriyasi 1848-1919 yillarda yashab o‘tgan vengr alpinisti va fizigi Lorand fon Etvyosh ikkita massaning o‘zaro gravitatsion tortishishini o‘lchash uchun burama tarozidan foydalangan. Bunday tarozilar ipning chirpirak bo‘lib aylanishi evaziga, juda bo‘sh, zaif kuchlarni ham o‘lchash imkonini beradi. Garchi, Etvyosh bunday tarozidan foydalanib gravitatsion tortishuvni o‘lchashga uringan birinchi olim bo‘lmasa-da, lekin … Читать далее