Akusherlik kitob pdf

Ittifoqdoshlarning sog’lig’i

• Stomatologiya
• Podiatriya
• Dorixona
• Fizioterapiya

Va ginekologiya

foydalanilgan holda, dars jarayoni tashkil etilib kelinmoqda.

Shu nuqtayi nazardan har tomonlama yetuk, malakali, amaliy

ko‘nikmalarga ega bo‘lgan umumiy amaliyot davolash ishi feld-

sherlarini tayyorlash uchun mo‘ljallab yozilgan ushbu o‘quv qo‘l-

lanma tarmoq ta’lim standartlari talabidan kelib chiqib, Oliy va

o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2012-yil 15-avgustdagi 332/1-sonli

buyrug‘i bilan tasdiqlangan “Akusherlik va ginekologiya” fani na-

munaviy o‘quv dasturi asosida tayyorlangan. O‘quv qo‘llanmada

akusherlik va ginekologiya fanining anatomiya, fiziologiya va pa-

tologiya asoslari, hamshiralik ishi, pediatriya, ichki kasalliklar,

anesteziologiya va reanimatsiya asoslari fanlari bilan bog‘lab o‘tila-

digan mavzularga alohida o‘rin berilgan.

Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tavsiyalari asosida ishlab chi-

qilgan protokollardan foydalanib, “Homiladorlikda giðertenziv

buzilishlar”, “Akusherlik qon ketishlari”, “Akusherlikda septik in-

feksiya” kabi mavzularga tegishli o‘zgartirishlar, yangiliklar kiritildi.

Shuningdek, “Tug‘ruq komplekslarining tuzilishi”, “Chaqaloqlar-

ni parvarishlashning zamonaviy usullari”, “Asfiksiyada tug‘ilgan

chaqaloqlar parvarishi” mavzulari Sog‘liqni saqlash vazirligi max-

sus buyruqlari va yo‘riqnomalaridagi ma’lumotlar bilan boyitildi.

O‘quv adabiyoti umumiy amaliyot davolash ishi feldsherlari

bilishi va bajarishi lozim bo‘lgan amaliy ko‘nikmalar va muola-

jalar, ginekologik bemorlarni umumiy davolash, operatsiyaga tay-

yorlash, ularni umumiy parvarishlash masalalari alohida yoritildi.

Shuningdek, avvalgi o‘quv adabiyotlariga kiritilmagan akusherlik va

ginekologiyada amaliy ko‘nikmalar va muolajalar yoritilgan 5-

qismga alohida e’tibor qaratilib, umumiy amaliyot davolash ishi

feldsheri sog‘liqni saqlash tizimi birlamchi bo‘g‘inida (poliklinika,

QVP) bajarishi lozim bo‘lgan muolajalar algoritm tarzida berilgan.

Ushbu o‘quv qo‘llanma tibbiyot kollejlari “Davolash ishi”

yo‘nalishi o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, undan kutila-

digan maqsad o‘quvchilarga “Akusherlik va ginekologiya” fanidan

nazariy bilim berishda va amaliy ko‘nikma hosil qilishda yaqindan

I QISM. O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA

AKUSHERLIK VA GINEKOLOGIYA

XIZMATINING TASHKIL ETILISHI

I BOB. AKUSHERLIK FANI TUSHUNCHASI,

UNING RIVOJLANISH TARIXI. AKUSHERLIKDA

ETIKA VA DEONTOLOGIYA ASOSLARI

Akusherlik so‘zi fransuz tilida “accoucher” – tug‘moq ma’-

nosini anglatuvchi qadimiy tibbiyot fanining bir tarmog‘i bo‘lib,

ayollar organizmida homiladorlik, tug‘ruq va chilla davrida ro‘y

beradigan fiziologiya va patologik jarayonlarni o‘rganuvchi, ularning

oldini olish ishlarini tashkil etuvchi fandir.

Akusherlik aslida ginekologiya (gynaecos – ayol, logos –

ta’limot) fanining bir qismi hisoblanadi. Ginekologiya ayollar jinsiy

a’zolarining fiziologiyasi va patologiyasini o‘rganuvchi fandir.

Ibtidoiy jamoa davrida ayollar hech qanday tibbiy yordamsiz

tug‘ar edilar. Ularga oiladagi yoshi katta ayollar yordam berar edi.

Quldorlik davrida tibbiy yordam ko‘rsatish va tabiblik kasbi bilan

shug‘ullanuvchi kishilar paydo bo‘la boshladi.

Qadimiy Yunonistonning (Gretsiya) mashhur vrachi

Giðpokratni (eramizdan oldingi 460–370-yillar) “Meditsinaning

otasi” nomi bilan atashlari bejiz emas. Chunki uning onasi Fan-

areta taniqli doya bo‘lib, Giðpokrat dastlabki tibbiyotga oid ilmlarni

onasidan o‘rgangan va uni umr bo‘yi rivojlantirib, dunyoga mash-

hur vrach bo‘lib yetishdi.

Giðpokrat tibbiyotga oid bir necha kitoblarni yozib qoldirgan.

Ulardan eng muhimi Giðpokrat to‘plamlari bo‘lib, “Ayollar

tabiati”, “Xotin-qizlar kasalliklari haqida”, “Bepushtlik haqida”

Lekin Giðpokratning akusherlikdagi mushohadalari yuzaki

bo‘lgan. Uning fikricha tug‘ruqning kelib chiqish sababini homila-

oyoqlarini bachadon tubiga tirab, qo‘llari bilan bachadon bo‘ynini

ochib tug‘iladi deb tushuntiradi.

Akusherlik haqida qadimgi misrlik tabiblarning fikrlari birmun-

cha ilmiy asoslangan bo‘lib, ular o‘liklarda odam anatomiyasini

o‘rganish tufayli tegishli xulosaga kelishgan. Ularning fikricha

tug‘ruqning patologik kechishida chanoq va umurtqalar tuzilishi

ahamiyatlidir. Ayniqsa, homilaning ko‘ndalang vaziyati, bachadon

bo‘ynining ochilishidagi qiyinchiliklar chanoq buzilishiga bog‘liq

ekanligini alohida qayd etganlar.

Shuningdek, ular Giðpokratning fikriga qo‘shilib, homila

chanog‘i oldinda yotishida o‘z-o‘zidan tug‘ilish imkoni bo‘lmasligi

va homila operatsiya yo‘li bilan tug‘dirilishi to‘g‘risida ta’lim bergan-

Bu tariqa akusherlik taktikasidagi xato-kamchiliklar ko‘pincha

tug‘ruqda o‘rinsiz operativ aralashuvlarga va akusherlik shikastlari,

ayollar o‘limining ko‘payishiga sabab bo‘lgan.

Ulardan keyingi davrlarda Qadimgi Rim va Yunoniston

vrachlari akusherlikning rivojlanishiga munosib hissa qo‘shib embri-

otomiya, bachadonni qirish, uni zondlash va kesar kesish ope-

ratsiyalarini qo‘llashgan. Ammo kesar kesish operatsiyasi o‘lgan

ayollarda ona qornidagi homilaning hayotini saqlab qolish maqsa-

dida amalga oshirilgan.

O‘rta asrning buyuk allomasi, Sharq mutafak-

kiri, hamyurtimiz tabobat ilmining sultoni Abu

Ali ibn Sino 980-yilda Buxoro shahri yaqinidagi

Afshona qishlog‘ida tavallud topgan.

U 5 yoshida Buxorodagi madrasaga (otasi Ab-

dulloh ibn Hasan shu yillari Buxoro shahriga

ko‘chib kelgan) o‘qishga boradi. Ibn Sino tug‘ma

iste’dod egasi va o‘ta mehnatsevar edi. Shu sababli

barcha fanlarni tez va oson o‘zlashtirib oldi.

“Tib ilmi”, – deb yozadi Ibn Sino o‘z tarji-

mayi holida: qiyin ilmlardan emas, shu sababli

qisqa muddat ichida bu fanda juda ilgarilab ketdim, endi hatto bi-

limdon tabiblar ham kelib huzurimda tib ilmidan dars oladigan

bo‘ldilar. Bemorlarni ham ko‘rib turadigan bo‘ldim va shu yo‘sinda

orttirgan tajribalarim natijasida muolaja eshiklari menga shu qadar

keng ochilib ketdiki, uni ta’riflab berish qiyin”.

Abu Ali ibn Sino tib ilmi sohasida juda katta yutuqlarga erish-

di, uning bu muvaffaqiyatlari tez orada butun Buxoro, Xorazm

davlatlariga keng tarqaldi. U dastlab Buxoro amiri huzurida,

keyinchalik Xorazimshoh huzurida “Ma’mun” akademiyasida,

umrining keyingi yillarida Eronda – Jurjon, Ray shaharlarida

yashab ijod etadi va Hamadon shahrida 1037-yilda 57 yoshida

Ibn Sino 450 dan ortiq asar yozib qoldirgan bo‘lib, ulardan

242 tasi bizgacha yetib kelgan. Shundan 43 tasi tibbiyotga oid asar-

lar. Uning “Tib qonunlari” kitobi shoh asardir. Tib qonunlari 5 ta

kitobni o‘z ichiga oladi. Uchinchi kitobda inson tanasining

boshidan tovonigacha bo‘lgan a’zolarida yuz beradigan “xususiy”

yoki “mahalliy” kasalliklar haqida ma’lumot beradi. Shu jum-

ladan, asarning 89-beti xotin-qizlar kasalliklariga bag‘ishlangan.

Abu Ali ibn Sino ayollar jinsiy a’zolari kasalliklarini mukammal

Oiladagi bepushtlikning sabablari xususida to‘xtalib, farzand

ko‘rmaslik ayollar bilan teng barobar erkaklar reproduktiv a’zo-

lari kasalliklari oqibati ekanligi, ginekologiya amaliyotda ko‘p

uchraydigan hayz ko‘rish sikli buzilishining bir turi bo‘lgan dis-

funksional qon ketishlar haqida batafsil ma’lumotlar keltirgan.

Abu Ali ibn Sino o‘z tajribasida kraneotomiya operatsiyasini

qo‘llagan va uning 3 ta momentini (bosh suyagini teshish, miyani

qirib olib tashlash, boshga qisqich qo‘yib bolani tug‘dirib olish)

to‘liq yozib qoldirgan. Ibn Sino yog‘ochdan yasalgan akusherlik

qisqichlarini homilani tug‘dirish uchun qo‘llagan.

Abu Ali ibn Sinoning keng qamrovli qomusiy olim ekanligi

haqida ma’lumotlarni uning “Tib qonunlari”, “Urjuza”, “Yurak

dorilari”, “Tomir urishi haqida risola”, “Qon olinadigan tomirlar

haqida”, “Safarda bo‘ladiganlarning ta’biri haqida risola”, “Shah-

voniy quvvat haqida risola”, “Sachratqi haqida risola” va “Tarji-

mayi holi” ni o‘qib bilib olish mumkin.

Qadimgi Rossiyada akusherlik yordamini oiladagi yoshi katta

ayollar ko‘rsatishgan. XII asrlarga kelib akusherlik yordami

ko‘rsatuvchi vrachlar yetishib chiqishdi. Aksariyat ular erkaklar,

qisman ayollar ham bo‘lishgan. Ulardan mashhuri Yevpraksiya –

Kapitalistik tuzum davrida akusherlik fani juda katta taraqqiyot

sari yuz tutdi. Bu davrda (XVI asrlarda) A.Vezaliy, Fallopiy,

Yevstaxiy, Botallo kabi olimlarning anatomik tadqiqotlari muhim

ahamiyat kasb etdi. Bu tadqiqotlar esa akusherlik ilmining rivojiga

katta hissa qo‘shdi.

Ambruaz Pare (1517–1590) tomonidan homilani oyog‘iga

burish operatsiyasining qo‘llanilishi akusherlikda eng katta yutuqlar-

dan biri bo‘lib hisoblanadi.

XVII – XVIII asrlarda fransuz akusheri Moriso (1637–1709)

homilador ayollar kasalliklari haqida asar yozdi. Bu asarda tug‘ruq

jarayonida qov birlashmasining cho‘zilishi, chala (7–8 oylik)

tug‘ilgan chaqaloqlarning yashab ketish imkoniyatlari va akusher-

likning boshqa muammolari yoritilgan edi. Homila chanog‘i bilan

oldinda kelgandagi tug‘ruqda tug‘ilishi qiyinlashgan homila boshini

tug‘dirish usuli shular jumlasidandir.

Bundan tashqari angliyalik akusher Chimberlenning kashf et-

gan akusherlik qisqichlari akusherlik fani rivojiga katta turtki bo‘ldi.

Lekin Chimberlen akusherlik qisqichlarini faqat o‘zi hech kimga

oshkor etmasdan uyining yerto‘lasida ishlatgan va uning o‘limidan

200 yil keyin XIX asrda topilgan.

XVIII asrda Deventerning anatomiya sohasida muhim kashfiyot-

lari, ya’ni umumiy tekis toraygan tor chanoqlar va yassi chanoq-

larning tuzilishi va tug‘ruq jarayonining kechishi haqidagi

ma’lumotlari alohida o‘rin tutadi. Xuddi shuningdek fransuz aku-

sheri Jan-Lui-Bodellok (1746–1810) tug‘ruqqa kelgan ayollar

chanog‘ini o‘lchashni taklif etdi, diagonal konyugatani o‘lchash

usulini aniq tafsilotlari bilan yozib qoldirgan.

Angliyalik akusher Smelli (1697–1763) cha-

noqning diagonal konyugatasini o‘lchashga aha-

miyat berdi. Normal tug‘ruq mexanizmini va uning

tor chanoqlarda o‘ziga xos xususiyatlarini yozdi.

Akusherlik qisqichlarini takomillashtirib, qulflana-

digan yangi modelini yaratdi.

XVIII asrning buyuk akusherlaridan alohida nu-

fuzga ega bo‘lgan Nestor Maksimovich Maksimov-

ich-Ambodik hisoblanadi va haqli ravishda uni “Rus

akusherligining otasi” deb atashadi. N.M.Ambodik keng qamrovli

qomusiy olim edi va rus akusherligi tarixida birinchi bo‘lib “Doyachi-

lik san’ati yoki doyachilik ishi haqida ta’limot” nomli olti qismdan

iborat bo‘lgan akusherlik kitobini yozib, rus tilida akusherlar tayyor-

lash maktabini tashkil etib, unda o‘zi dars bergan. Peterburgda tashkil

etilgan bu maktabda, asosan darslarni nazariy jihatdan tinglovchilar

ongiga singdirib, amaliy ko‘nikmalarni akusherlik fantomida amalga

oshirgan. Buning uchun akusherlik fantomini kashf etgan. Yevropa

davlatlarida (Germaniya, Fransiya, Rossiya) tashkil

etilgan tug‘ruqxonalar akusherlik ilmi va amaliyotin-

ing yuksak darajada rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi.

Lekin ko‘p o‘tmay bu tug‘ruq muassasalarida

vrachlar tug‘ruqning eng og‘ir, hatto ko‘pincha

o‘lim bilan tugaydigan asoratlari – tug‘ruq isitmasi

deb ataluvchi chilla davri septik kasalligiga duch

keldilar. XIX asrning birinchi yarmida bu falokat

pandemiya shaklida tug‘ruqxonalarni keng qoplab

olgan edi. Bu kasallik oqibatida o‘lim 10% dan to 50% gacha ayollar

umrini hazon qilar edi. Bu borada haqiqiy revolutsion yutuqqa erish-

gan vengriyalik olim I.F.Zemmelveys (1818–1865) bo‘ldi. Avstriya-

ning Vena shahridagi akusherlik klinikasining assistenti sifatida pa-

tologik anatomiya darsidan keyin akusherlik darsiga kelgan talabalar

ta’lim olgan klinikada boshqa tug‘ruq muassasalariga nisbatan chilla

davri septik kasalliklari va onalar o‘limi bir necha barobar ko‘p

uchrashiga katta e’tibor berdi. I.F.Zemmelveysning fikricha talabalar

anatomiya kafedrasida o‘liklar ustida mashg‘ulotlar o‘tishi davomida

o‘zlari bilan “murdalar zaharini” akusherlik klinikasida tarqatadi deb

hisoblaydi va uni hayvonlarda o‘tkazilgan tajribada isbotlaydi.

Shundan keyin I.F.Zemmelveys barcha tug‘ruqxona xodimlari

akusherlik muolajalarini bajarish oldidan qo‘llarini 3% li xlorli

suv bilan yuvishni tavsiya etadi. Uning evaziga chilla davri septik

kasalliklarining bir necha bor, to 1% gacha kamayishiga erishadi va

o‘zining bu buyuk xizmatlari bilan akusherlikda aseptika va antisep-

tikaning asoschisiga aylanadi.

I.F.Zemmelveysning bu g‘oyasi Lui Paster va Listerlarni anti-

septik kashfiyotlaridan ancha oldin ilgari surilgan edi. Lekin o‘z

davrida uning fikrlari inobatga olinmadi va o‘limidan ko‘p vaqt

o‘tgandan keyin tan olindi va u tug‘ilgan Budapesht shahrida unga

haykal qo‘yilib, “Ayollar hayotini saqlovchi insonga” degan yo-

O‘ZBEKISTONDA TUG‘RUQ XIZMATINING

RIVOJLANISHI

Qadimdan hozirgi O‘zbekiston Respublikasi hududida ayollarga

tug‘ruq yordamini doya kampirlar ko‘rsatishgan. U davrlarda

tug‘ruq va chilla davrlarida uchraydigan yuqumli kasalliklarning

oldini olish borasida hech qanday chora-tadbirlar ko‘rilmagan.

Shu sababdan onalar va chaqaloqlar o‘limi ko‘p uchragan.

O‘rta asrlarda Buxoro, Samarqand va Toshkent shaharlarida ta-

niqli olimlar Abu Ali ibn Sino, Najibuddin Samarqandiy va

boshqalar kichik kasalxonalar tarkibida tug‘ruq xizmatini ham

XIX asr 2-yarmidan Toshkent, Farg‘ona shaharlarida, Samar-

qand viloyatining Bulung‘ur, Chelak, Payshanba qo‘rg‘onlarida

kichik lazaretlar tashkil etilgan bo‘lib, unda amaldorlar oila va

qarindoshlariga tibbiy xizmat bilan birga tug‘ruq yordami ham

O‘zbekistonda dastlab ilmiy asoslangan akusherlik yordami

1921-yilda O‘rta Osiyo davlat universiteti meditsina fakultetida

akusherlik va ginekologiya kafedrasining tashkil etilishi bilan

ko‘rsatila boshlagan. Ushbu kafedrada K.T.Xrushev, A.M.Novikov,

F.N.Tavildarov, R.A.Chertok, S.G.Xaskin, A.A.Kogan (1972-yil-

gacha) kabi yirik akusher-ginekolog olimlar o‘z faoliyati davrida

kafedraga rahbarlik qilish bilan birgalikda respublikamizda akusherlik

va ginekologiya xizmatining rivojlanishiga munosib hissa qo‘shganlar.

Bu kafedraga 1972-yildan X.S.Umarova rahbarlik qilgan.

1927-yil 8-martda onalar va bolalarni muhofaza qilish ilmiy

tekshirish instituti (hozirgi pediatriya ilmiy tadqiqot instituti) tash-

kil etildi. Bu institut xodimlari ona va bolalar sog‘lig‘ini saqlash

borasida ilmiy va amaliy ishlar olib borib, ular o‘rtasida kasal-

liklarning sifat ko‘rsatkichlarini yaxshilash va o‘limni kamaytirishda

barakali mehnat qilishgan.

1931-yilda universitetning meditsina fakulteti mustaqil institut

shaklida ajralib chiqib, 1940-yilda ikkinchi akusherlik va

ginekologiya kafedrasi tashkil etildi. Bu kafedrada G.L.Vaynshteyn

(1940–1961), Y.I.Glikina (1961–1967) rahbarlik qilgan. 1967-

yildan professor A.A.Qodirova boshqargan. Shu davrlarda

A.A.Qodirova rahbarligida homilador ayollar kamqonligi kasalligi

xususida ilmiy ishlar olib borilib, kasallik diagnostikasi, davolash

chora-tadbirlari yo‘lga qo‘yilgan. A.A.Kogan rahbarligida akusherlik

qon ketishlari muammolariga katta e’tibor qaratilgan, ilmiy izla-

nishlar natijasi monografiya shaklida chop etilgan.

A.A.Qodirova 1919-yilda Toshkent shahrida tug‘ilgan, 1940-yilda

Toshkent tibbiyot institutini tamomlab, dastlab operatsiya kafed-

rasida ordinator, keyin assistent bo‘lib, 1950-yilgacha ishlagan.

1950-yildan akusherlik va ginekologiya kafedrasiga

ishga o‘tgan. 1956-yilda nomzodlik, 1969-yilda

“Homiladorlar kamqonligi” mavzusida doktorlik

dissertatsiyasini yoqlab, o‘zining ilmiy ishlari va

amaliy faoliyati bilan O‘zbekistonda akusherlik xiz-

matining rivojiga salmoqli hissa qo‘shgan.

A.A.Qodirovaning tashkilotchilik mahorati

Toshkent tibbiyot institutida 2-chi akusherlik va

ginekologiya kafedrasining tashkil etilishida,

1972–1975-yillarda Sog‘liqni saqlash vazirligida

bosh akusher ginekolog, 1975–1982-yillar davomida Respublika

akusher-ginekologlari ilmiy jamiyatining raisi vazifalarida ishlagan

davrlarida namoyon bo‘ldi. 1992-yilda “O‘zbekistonda xizmat ko‘r-

satgan fan arbobi” faxriy unvoni bilan taqdirlangan. Hukumati-

mizning bir necha orden va medallari bilan mukofotlangan. 102 ta

ilmiy maqola, 5 ta o‘quv qo‘llanma, 1 ta darslik va turli o‘quv-us-

lubiy qo‘llanmalar muallifidir.

1934-yilda Samarqand tibbiyot institutida akusherlik va gine-

kologiya kafedrasi tashkil etilib, unga A.V.Polyakov (1942-yil-

gacha), Y.S.Akopyan (1949-yilgacha), G.I.Ioffe-Golubchik (1959-

yilgacha), 1959-yildan 2000-yilgacha akademik I.Z.Zokirovlar rah-

I.Z.Zokirov 1928-yilda Samarqand shahrida tug‘ilgan. 1948-yilda

Samarqand tibbiyot institutini imtiyozli tamomlab, dastlab insti-

tutning quloq, tomoq va burun kasalliklari klini-

kasida ishini boshlagan va ko‘p o‘tmay Y.S.Akop-

kafedrasiga ishga taklif qilindi.

1948–1951-yillarda klinik ordinator, assistent

lavozimlarida ishlab, 1953-yilda “Bezgakning ho-

miladorlikka ta’siri” mavzusida nomzodlik disser-

tatsiyasini yoqladi. 1959-yildan boshlab kafedra

mudiri lavozimiga saylandi. I.Z.Zokirov o‘zining

ilmiy izlanishlarini virusli gepatit kasalligining ho-

miladorlikka va homilaga ta’sirini o‘rganishga qaratdi va uning

tashabbusi bilan respublikada birinchi bo‘lib Samarqand shahridagi

yuqumli kasalliklar shifoxonasida virusli gepatit bilan og‘rigan ho-

milador ayollarga ixtisoslashtirilgan bo‘lim tashkil etilib, bemorlar-

ga tibbiy va akusherlik xizmati ko‘rsatila boshladi. Ilmiy izlanishlar

natijasida 1965-yilda “Botkin kasalligining homiladorlik, tug‘ruq,

homila va chaqaloqqa ta’siri” mavzusida doktorlik dissertatsiyasi yoq-

I.Z.Zokirov O‘zbekistonda mintaqaviy patologiya hisoblangan

ekstragenital kasalliklar bilan bir qatorda, revmatizm va homila-

dorlik, kechki gestozlar va homiladorlik mavzularida qator ilmiy

tadqiqotlar olib bordi, natijada bir necha monografiyalar, o‘quv

qo‘llanmalar yaratildi. Tibbiyot institutlari talabalari uchun Aku-

sherlik (1994), patologik akusherlik (1994), fiziologik akusherlik

(1994) kabi o‘quv qo‘llanmalari shular jumlasidandir.

I.Z.Zokirov sobiq ittifoq akusher-ginekologlar ilmiy jamiyati

raisining o‘rinbosari, O‘zbekiston Respublikasida ushbu jamiyat

raisi sifatida O‘zbekiston akusher-ginekologlar maktabining ilmiy

izlanishlari natijalarini butun dunyoga tanitish borasida samarali

mehnat qilgan olimdir.

U Ruminiya, Vengriya, Yaponiya, Meksika, AQSh, Polsha,

Singapur, Germaniya, Turkiya, Avstriya, Fransiya, Italiya mam-

lakatlarida bo‘lib o‘tgan xalqaro akusher-ginekologlar kongresslarida

o‘zbek olimi sifatida ilmiy ma’ruzalar bilan qatnashgan.

1974-yilda O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi

Akusherlik va ginekologiya ilmiy tadqiqot institutining tashkilotchisi

bo‘lgan. U “O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi” faxriy un-

voni sohibi, O‘zbekiston Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zosi edi.

1950-yilda Toshkent vrachlar malakasini oshirish institutida

akusherlik-ginekologiya kafedrasi tashkil etildi, unga professor

N.T.Rayevskaya boshchilik qildi. N.T.Rayevskaya brutsellez kasalli-

gining homiladorlikka ta’sirli bo‘yicha namunali ishlarni amalga

1960-yildan boshlab shu institutda II, 1984-yildan III aku-

sherlik ginekologiya kafedrasi tashkil etildi. Kafedrada professor-

o‘qituvchilar, aspirantlar va ilmiy tadqiqotchilar tomonidan aku-

sherlik patologiyalarining dolzarb muammolari o‘rganila boshlandi,

fanning va akusherlik xizmatining rivojlanishiga o‘z hissalarini

1955-yilda Andijon tibbiyot institutida ham akusherlik-gine-

kologiya kafedrasi tashkil etildi. Kafedraga S.A.Odinsova rahbarlik

qilgan, hozirgi kunda G.Muhiddinova mudirlik qilmoqda.

1974-yilda Sog‘liqni saqlash vazirligi akusherlik va ginekologiya

ilmiy tadqiqot institutining tashkil etilishi O‘zbekistonda akusherlik

va ginekologiya xizmatining yanada rivojlanishida alohida ahamiyat

Institutda homiladorlik kamqonligi, akusherlik qon ketishlari,

gestozlar, ko‘p tug‘uvchi ayollar muammolari, bepushtlik, ope-

rativ ginekologiya masalalariga bag‘ishlangan ilmiy tadqiqotlar olib

borilib, bu akusherlik va ginekologik patologiyalarni davolashning

ratsional usullari ishlab chiqildi va amaliyotga tatbiq etildi.

Institutga R.X.Xodjayeva, D.A.Asadovlar mahorat bilan rah-

barlik qildilar. Hozirgi kunda professor D.D.Qurbonov rahbarlik

Akusherlik va ginekologiya fanining taraqqiyotiga o‘zining ilmiy

va tashkilotchilik ishlari bilan hissa qo‘shgan olimlardan professor

M.Sh.Sodiqovadir. Akusherlik va ginekologiya ilmiy tekshirish insti-

tuti inson reproduksiyasi bo‘limining boshlig‘i sifatida, bo‘limda

JSST Markazi bilan hamkorlikda inson reproduksiyasi masalasi

bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarni o‘tkazishda faol qatnashib kelmoqda.

Bu ishlar O‘zbekiston Respublikasining hududiy xususiyatlarini,

ayollarning fenotiði, yoshi, genital va ekstragenital patologiyalar-

ning bor-yo‘qligini hisobga olgan holda, ularga gormonal kontrat-

septiv vositalarni qo‘llanilishi bo‘yicha fundamental tekshiruvlarni

amalga oshirish uchun asos bo‘lib xizmat qilmoqda.

Vrachlar malakasini oshirish instituti II akusherlik va gineko-

logiya kafedrasining mudiri, professor D.F.Karimova 1963-yilda

Toshkent davlat tibbiyot institutini bitirgan. “Botkin kasalligi va

homiladorlik” mavzusida 1968-yilda nomzodlik, “Homiladorlik

kechki toksikozlari profilaktikasi” mavzusida 1983-yilda doktorlik

dissertatsiyasini himoya qilgan. D.F.Karimova 300 dan ortiq ilmiy

maqolalar, 8 ta monografiya, 28 ta o‘quv qo‘llanmalarning mualli-

fidir. U Respublika akusher-ginekologlar Assotsiatsiyasining prezi-

denti, UNIFPA va USAID Xalqaro tashkilotlarining O‘zbekis-

tondagi maslahatchisi, Sog‘liqni saqlash vazirligi “Bexatar onalik”

dasturini joriy etish bo‘yicha trener sifatida tug‘ruq xizmati ko‘r-

satishni JSST talablari darajasiga ko‘tarishga, onalar va perinatal

o‘limni kamaytirishga munosib hissa qo‘shib kelmoqda.

Shuningdek, hozirgi kunda Toshkent tibbiyot akademiyasida fa-

oliyat ko‘rsatayotgan akusherlik va ginekologiya kafedralarining

mudirlari, tibbiyot fanlari doktori, professorlar M.X.Kattaxo‘ja-

yeva, M.A.Maxmudov, D.Q.Najmiddinovalarning, Samarqand

tibbiyot instituti akusherlik va ginekologiya kafedrasi dotsenti, tib-

biyot fanlari nomzodi X.M.Meliqulovlarning mustaqillik yillarida

O‘zbekiston Respublikasining o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lida aku-

sherlik va ginekologiya xizmatining JSST standartlariga mos ravishda

rivojlanishiga va malakali tibbiyot xodimlarini, ayniqsa, tug‘ruq

xizmati posbonlari – akusher-ginekolog vrachlar tayyorlashdagi