DO`STLARGA ULASHING:

Qin qichishishi sabablari, davolash va oldini olish

Qin qichishishi (ba’zida undan quyqalar kelishi ham mumkin) qin shilliq qavatining yuqumli yoki yuqumsiz yallig’lanishining natijasidir (vaginit), ko’pincha vulva yallig’lanishi bilan birga kechadi (vulvovaginit). Alomatlar, shuningdek, tirnash hissi, yonish hissi, qizarish va ba’zida dizuriya va disparuniyani o’z ichiga olishi mumkin. Vaginit belgilari ginekologik shikoyatlarning eng keng tarqalgan qismidir.

 

Qin qichishishi patofiziologiyasi

Qindan keluvchi oz miqdordagi quyqa normal holat, ayniqsa estrogen darajasi yuqori bo’lsa. Yuqori estrogen darajasi quyidagi holatlarda kuzatiladi:

 

• Ovulyatsiyadan bir necha kun oldin
• Hayotning dastlabki 2 xaftasi davomida (chunki ona estrogenlari tug’ruqdan oldin bolaga o’tadi)
• Birinchi hayzdan bir necha oy oldin va homiladorlik paytida (estrogen ishlab chiqarish ko’payganda)
• Estrogen o’z ichiga oladigan yoki estrogen ishlab chiqarishni ko’paytiradigan dorilarni qo’llashda (masalan, ba’zi tug’ish uchun dorilar)

Bunday holatlarda tirnash hissi, yonish hissi va qichishish quyqa bilan birga bo’lmasligi kerak.

Odatda, reproduktiv yoshdagi ayollarda Lactobacillus bakteriyalari normal qin florasining asosiy tarkibiy qismidir. Ushbu bakteriyalar qin pH qiymatini normal darajada ushlab turadi (3.8-4.2), shu bilan patogen bakteriyalarning ko’payishini oldini oladi. Shuningdek, yuqori estrogen darajasi mahalliy himoya vazifasini bajaradi va qin shilliq qavatining normal qalinligini ta’minlaydi.

Bakterial qin patogenlarini ko’paytirishga moyil bo’lgan omillar:

 

• Antibiotiklar (laktobakteriyalar sonini kamaytirishi mumkin)
• Hayz ko’rish qoni, sperma urug’i yoki laktobakteriyalar kamayganligi sababli ishqoriy qin pH darajasi buzilishi.
• Yomon shaxsiy gigiena
• Juda ko’p yuvinish
• Homiladorlik
• Qandli diabet
• Qin ichidagi begona narsalar (masalan, unutilgan tampon)

 

Qin qichishichi kelib chiqishi

 

— Bolalarda

Vaginit odatda ichak florasini yuqishi tufayli rivojlanadi. 2 yoshdan 6 yoshgacha bo’lgan qizlarda buning sababi qin gigienasiga noto’g’ri amal qilish(masalan, bo’shalishdan keyin qin yo’nalishida artinish, axlatdan keyin qo’llarni yuvmaslik) bo’lishi mumkin.

Ko’pik yoki sovun tarkibidagi kimyoviy moddalar vulvaning yallig’lanishiga va qichishishiga olib kelishi mumkin. Qindagi chet jismlar nonspesifik vaginitni keltirib chiqarishi mumkin, ko’pincha kam holatlarda qon ham ketishi mumkin.

 

— Reproduktiv yoshdagi ayollarda

Vaginit odatda yuqumli hisoblanadi. Eng keng tarqalgan turlari:

• bakterial vaginoz,
• kandidozli vaginoz
• trihomonaz vaginoz (odatda jinsiy yo’l bilan yuqadigan)

Ba’zida boshqa infeksiyalar ham (masalan, gonoreya, xlamidial infeksiya)quyqa ajralishni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu infeksiyalar ko’pincha tos a’zolarining yallig’lanish kasalligini keltirib chiqaradi.

Ba’zi hollarda genital gerpes ham qin qichishini keltirib chiqaradi, ammo odatda bunday kasallikda og’riq va oshqozon yarasi paydo bo’ladi.

Vaginitga begona jismlar ham sabab bo’lishi mumkin (unutilgan tampon). Yuqumli bo’lmagan yallig’lantiruvchi vaginit juda kam uchraydi.

 

 

— Klimaks yoshidagi ayollarda qin qichishishi:

Klimaks yoshidagi ayollarda atrofik vaginit keng tarqalgan sababdir.

Boshqa sabablarga siydik ushlolmaydigan ayollarda yoki yotoqdagi bemorlarda qin saratoni, bachadon bo’yni saratoni, endometrial saraton va kimyoviy ta’sirli vulvit kiradi.

 

— Barcha yoshdagi ayollarda qin qichishishi:

Har qanday yoshdagi qin va vulva infeksiyalariga moyil bo’lgan holatlarga quyidagilar kiradi:

• Ichak va jinsiy a’zolar orasidagi fistulalar (ichak va qin mikroflorasi aralashib ketishiga sabab bo’ladi)
• Tos a’zolari o’smalari yoki nurlanish (zararli to’qimalar va muolajalar organizmning immunitet himoyasini susaytirish)
• Fistula odatda tug’ruq paytidagi travma yoki epizyotomiya paytida yuqma infeksiya natijasida yuzaga keladi, ammo ba’zida ichakning yallig’lanish kasalligi yoki tos bo’shlig’ida o’sma borligi yoki tos a’zolarida operatsiyadan keyingi asorat sifatida ham paydo bo’ladi ( masalan, gisterektomiya, to’g’ri ichakdagi operatsiya).

Yuqumli bo’lmagan vulvit vulvovaginit bilan kasallanganlarning 30% ni tashkil etadi. Bu yuqori sezuvchanlik yoki turli xil moddalarga, jumladan, sanitariya purkagichlari, parfyumeriya, sovun, oqartirish, mato yumshatuvchi moddalar, ba’zan esa spermitsidlar, qin kremlari yoki moylash materiallari, lateks prezervativlar, kontratseptiv qin uzuklari va diafragmalarga reaksiyalar natijasida kelib chiqishi mumkin.

 

Qin qichishichini tekshirish

Anamnez

Ushbu kasallik tarixi alomatlarni (qichishish, yonish, og’riq, quyqa kelishi), ularning davomiyligi va intensivligini o’z ichiga oladi. Qindan keluvchi quyqa mavjud bo’lganda, bemordan ajratmaning rangi va hidi haqida va yuqorida keltirilgan alomatlarning kuchayishiga yoki zaiflashishiga olib keladigan omillar (ayniqsa hayz ko’rish va jinsiy aloqalar bilan bog’liq) haqida so’rash kerak. Shuningdek, gigiena spreylari yoki parfyumeriya, spermitsidlar, qin kremlari yoki moylash materiallari, lateks prezervativlar, vaginal kontraseptiv uzuklar va diafragmalardan foydalanish to’g’risida so’raladi.

Tana tizimlarini tekshirish kasallikning sababini ko’rsatadigan alomatlarni izlashni o’z ichiga olishi kerak, shu jumladan:

 

• Isitma yoki titroq, qorin yoki oshqozondagi og’riqlar: tos a’zolarining yallig’lanish kasalligi yoki sistit
• Poliuriya va polidipsiya: Yangi aniqlangan qandli diabet

Shuningdek tibbiy anamnezda quyidagi holatlar bilan bog’liq xavf omillari to’g’risidagi ma’lumot bo’lishi kerak:

• Kandidoz infeksiyasi (masalan, so’nggi antibiotiklardan foydalanish, diabet, OIV infeksiyasi, boshqa immunodepressiv kasalliklar)
• Turli sabablarga ko’ra quyqalar kelishi (masalan, Kron kasalligi, oshqozon yarasi yoki oshqozon-ichak saratoni, tos suyagi yoki rektal operatsiya, tug’ruq paytidagi shikastlar)
• Jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar (masalan, himoyalanmagan jinsiy aloqa, ko’plab sheriklar bilan jinsiy aloqada bo’lish)

 

Obyektiv tekshirish

Jismoniy tekshiruv tos organlariga qaratilgan.

Tashqi jinsiy a’zolar eritema, shikast va shish borligini aniqlash uchun tekshiriladi. Bachadon bo’yni yallig’lanish (masalan, trixomoniaz) va quyqalarni aniqlash uchun tekshiriladi. Vaginal pH o’lchanadi va quyqa namunalari tahlil uchun olinadi. Bachadonning sezgirligini aniqlash uchun bimanual tekshiruv o’tkaziladi.

 

Qin qichishichini alomatlari

Quyidagi alomatlar xavfli:

• Bolalardagi trixomoniaz vaginit (jinsiy zo’ravonlikni anglatadi)
• Najas chiqishi (agar ko’rinmasa ham, fistulalar borligini bildiradi)
• Tos bo’shlig’idagi isitma va og’riq
• Klimaks yoshidagi ayollardagi qonli oqim

 

Qin qichishishi natijalarni sharhlash

Bolalarda qindan quyqa ajralish qin ichida begona jism borligini ko’rsatishi mumkin.

Vaginal oqma va servitsit mavjudligida, jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar borligini tekshirish kerak. Nospesifik vulvovaginit — barcha yuqoridagi tashxislar topilmaganda qo’yiladi.

Reproduktiv yoshdagi ayollarda vaginitni odatdagi quyqalardan ajratish kerak:

• Odatda qindan oqish sutli oq yoki shilimshiq, hidsiz va bezovta qilmaydigan oqma keladi; ichki kiyimni namlashi mumkin.
• Bakterial vaginozda esa baliq hidiga ega bo’lgan suyuq, kulrang oqindi mavjud bo’ladi.
• trixomoniaz infeksiyasida ko’pikli, sariq-yashil qin quyqasi va tirnash hissi mavjud bo’ladi.
• Kandidal vaginit — oq, tvorogga o’xshash oqindi kelib, hayz ko’rishdan bir hafta oldin tez-tez kuchayib boradi va jinsiy aloqadan keyin ham kuchayadi.
• Allergik reaksiyalarda nisbatan oz miqdorda quyqa bilan sezilarli darajada tirnash hissi mavjud bo’lib, yallig’lanishni keltirib chiqaradi.

Servitsit natijasidagi oqmalar (tos a’zolarining infeksiyasi tufayli) vaginitdagi holatga o’xshash bo’lishi mumkin. Qorin og’rig’i, bachadon bo’yni siljishi paytida og’riq va bachadon bo’yni yallig’lanishi tos a’zolarining yuqumli kasalligini ko’rsatadi.

Barcha yoshdagi ayollarda qin qichishishi va qindan quyqa kelishi teri kasalliklari (masalan, psoriaz, temiratki) natijasida yuzaga kelishi mumkin, buni odatda kasallik tarixi va terini tekshirish natijasida topish oson.

Suvli va qonli oqmalar vulva saratoni, qin saratoni yoki bachadon bo’yni saratonidan kelib chiqishi mumkin; saratonni tahlillar va biopsiya orqali vaginitdan ajratish mumkin.

Atrofik vaginitda ajralish kam bo’lib, suvli va shaffof yoki qalin va sarg’ish bo’lishi mumkin. Disparuniya tez rivojlanib, qin to’qimalari ingichka va quruq bo’lib qoladi.

 

Qin qichishishida tahlillar

Barcha bemorlar quyidagi tahlillarni topshirishlari kerak:

• pH
• Nam anatomik namunani tayyorlash
• Kaliy gidroksidi (KOH) sinovi

Gonoreya va xlamidiya uchun test yuqumli bo’lmagan sabablar (masalan, allergiya, begona jism) aniq bo’lmasa amalga oshiriladi.

Vaginal quyqa ko’rsatkich qog’oz yordamida tahlil qilinib, 4,0 dan 6,0 pH gacha, 0,2 pH oralig’ida  bo’ladi. Keyin, paxta tampon bilan materialni 2 shisha ustiga qo’yilib; bir shishada material 0,9% natriy xlorid bilan eritiladi (sho’r eritmadagi nam preparat), ikkinchisida — 10% KOH (KOH sinovi) o’tkaziladi.

KOH testidan foydalanib, «baliq» hidi kelib chiqishi aniqlanadi, bu esa trixomoniaz vaginiti va bakterial vaginozda hosil bo’lgan aminlar mavjudligidan dalolat beradi. Preparatlar mikroskop bilan tekshiriladi; KOH ko’pchilik materiallarni eritadi, zamburug’ gifalaridan tashqari va identifikatsiyani osonlashtiradi.

Materiallar mikroskop yordamida fiziologik eritmada tekshirilib, bunda harakatlanuvchi trixomoniazni aniqlash mumkin, ular tezda harakatsiz bo’lib qoladi va mazok olinganidan keyin bir necha daqiqa o’tgandan so’ng aniqlash qiyin bo’ladi.

 

Qin qichishishini davolash

Yuqorida aytib o’tilgan barcha kasalliklarni davolash kerak.

Gigienaga rioya qilish va jinsiy a’zolarni toza saqlash kerak. Sovun va keraksiz mahalliy preparatlardan foydalanishdan saqlaning. Agar kerak bo’lsa, gipoallergen sovundan foydalanish kerak. Muzli paketli kompress yoki iliq vannalarni vaqti-vaqti bilan ishlatish (soda bilan yoki sodasiz) og’riq va qichishishni yengillashtiradi. Agar vulvaning surunkali yallig’lanishining sababi tutilmaslik yoki yotoqli kasallik bo’lsa, gigiena eng yaxshi terapiya hisoblanadi.

Agar alomatlar o’rtacha yoki og’ir bo’lib, yuqorida sanab o’tilgan choralar samarasiz bo’lsa, dori-darmon zarur. Qichishishga qarshi kortikosteroidlar (masalan, kerak bo’lganda kuniga 2 marta 1% gidrokortizon) vulvaga qo’llanilishi mumkin, ammo qinga emas. Antigistaminlar qichishishni yengillashtiradi va uyquchanlikni keltirib chiqaradi, bemorlarga uxlab qolishga yordam beradi.

O’smirin yoshdagi qizlarga qin gigienasi asoslarini o’rgatish kerak (masalan, ichakni bo’shatgandan va siydik chiqargandan keyin qinni olddan orqaga qanday qilib to’g’ri artish, qo’llarni yuvish, qinga tegmaslik).

 

Yoshi katta ayollarda qin qichishishi

— Klimaks yoshidagi ayollarda estrogen darajasining sezilarli darajada pasayishi qin shilliq qavatining (atrofik vaginit) ingichkalashi, infeksiya va yallig’lanish ta’siriga moyillikning kuchayishiga olib keladi. Keksa yoshdagi ayollarda estrogen darajasining pasayishining boshqa keng tarqalgan sabablari orasida tuxumdonlarni olib tashlash, tos suyagi nurlanishi va ba’zi kimyoviy terapiya preparatlari ham sabab bo’lishi mumkin.

 

— Atrofik vaginitda yallig’lanish ko’pincha g’ayritabiiy, kam miqdordagi oqimga olib keladi, bu suvli va shaffof yoki qalin va sarg’ish bo’lishi mumkin. Disparuniya tez-tez rivojlanib, qin to’qimalari ingichka va quruq bo’lib qoladi.

 

— Yomon gigiena (masalan, o’zini tuta olmaydigan bemorlarda) siydik yoki najasdagi kimyoviy qo’zg’atuvchilar tufayli vulvaning surunkali yallig’lanishiga olib kelishi mumkin.

 

— Klimaks yoshidagi ayollarda bakterial vaginoz, kandidal vaginit va trixomoniaz vaginit kam uchraydi, ammo xavf omillari bo’lgan bemorlarda paydo bo’lishi mumkin.

 

— Klimaksdan keyin saraton rivojlanish xavfi ortadi, shuning uchun qonli yoki suvli oqmalar ko’pincha saraton mavjudligini ko’rsatishi mumkin; shuning uchun menopauzadan keyingi ayollarda har qanday qindan kelgan quyqani tekshirilishi kerak.

 

Asosiy natijalar

• Shikoyatlar ko’pincha o’ziga xos bo’ladi.
• Vaginal qichishish va yonish hissining sabablari bemorning yoshiga qarab farq qiladi.
• Ko’pgina bemorlarda vaginal pH o’lchovi va quyqalarning mikroskopik tekshiruvi talab etiladi; agar kerak bo’lsa, jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar mavjudligi uchun bakterial tahlil amalga oshiriladi.
• Klimaks yoshidagi ayollarda har qanday qindan kelgan quyqa zudlik bilan tekshirilishi kerak.

manba: msdmanuals.com