She rni qanday tez o rganish mumkin

* Повторяйте заученное стихотворение перед сном и после пробуждения. Тогда это останется в вашей памяти.

Qanday qilib she’rni tez yodlash mumkin?

Adabiyot fanidan tez-tez she’r yodlash vazifasi beriladi. Xo‘sh, she’rlarni oson yodlaysizmi? She’rni eslab qolish va ifodali qilib aytib berish hamma uchun ham oson emas. Xotira quvvati har xil. Ammo, bu muammoning yechimi bor.

Quyidagi usullar bir qarashda qiyin, ko‘p bilim talab qiladigandek ko‘rinishi mumkin. Lekin ularga amal qilib, bosqichma-bosqich mahoratingizni oshirib borsangiz, vaqt o‘tishi bilan har qanday she’rni tez va yaxshiroq yodlab ola boshlaysiz:

* Uy vazifasini she’r yodlashdan boshlang. Avval she’rni ichingizda o‘qib, tanishib chiqing. Mumtoz yoki drammatik she’rlarni yodlayotganda, eskirgan so‘zlar, nomlar, o‘zgarishlarga duch kelishingiz mumkin. Ularning ma’nosini topib, puxta o‘rganib chiqing. Voqea-hodisalar tasvirlangan she’rni (doston, ballada yoki voqeaband she’rlarni) yodlayotgan bo‘lsangiz, undagi jarayon ketma-ketligini eslab qoling.

* She’rni bir necha marta ovoz chiqarib o‘qing. Bu o‘zlashtirishni yengillashtiradi.

* Endi she’rni aytib berishga harakat qiling. Eslay olmagan joylaringizni kitobga qarab bilib oling.

* She’rni qog‘ozga ko‘chirib yozing va qismlarga bo‘lib chiqing. Har bir baytni qalam bilan ajratib oling.

* So‘zlarni ifodali o‘qishga harakat qiling. Sekin aytish talab qilingan joylarini past, jo‘shqin joylarini esa baland ovozda ayting.

* Birinchi misrani baland ovozda o‘qing, so‘ngra sahifaga qaramasdan uni 5-7 marta takrorlang. Keyingi qatorlarni ham xuddi shu tartibda yodlang.

* Baland ovozda ifodali qilib o‘qing. Shunda she’r qatorlari o‘z-o‘zidan yodingizda qolayotganini sezasiz.

* Har bir satrning bosh so‘zini qog‘ozga yozib oling. Shunga qarab she’rni to‘liq aytib berishga urinib ko‘ring.

* She’r qatorlari xotirangizga o‘rnashib borgani sari, matnga qaramasdan aytishga harakat qiling.

* Yod olgan she’rni uxlashdan oldin va uyg‘onganingizdan so‘ng ham takrorlang. Shunda u xotirangizga chuqurroq o‘rnashadi.

Yuqoridagi usullar orqali o‘zlashtirish ko‘proq sabr-toqat talab qilishini ham eslatib o‘tish kerak. Agar she’rni o‘zlashtirish davomida yaxshi esda qolmayotgani yoki tushunarsiz tuyulayotgani tufayli asabiylashsangiz, yaxshi natijaga erisholmaysiz. Bunday paytda mashqni besh daqiqaga to‘xtatib, miyaga dam berish tavsiya etiladi. O‘qiyotgan she’ringiz o‘zingizga yoqishi ham kerak. Buning uchun esa uning go‘zalligini, so‘z o‘yinlari va tashbehlarini his qilish zarur. Demak, adabiyotdan bilimingizni ham ko‘paytirish talab etiladi. Kerakli ko‘nikma shakllansa, o‘z-o‘zidan ko‘p she’r yodlaysiz. Ko‘p she’r bilish esa nutq ravon va ta’sirli bo‘lishiga, so‘z boyligi ortishiga xizmat qiladi.

Mirjalol MADVALIYEV tayyorladi.

She’rni qanday tez o’rganish mumkin?

Ko’pincha, she’r bolalarga o’rgatiladi. Bolalar bog’chasida ular masalan, dam olish kunlari va maktabda o’qitiladi, ular sinfda so’raladi. O’rta va o’rta maktab o’quvchilari ota-onalarning yordamiga muhtoj bo’lmasa, boshlang’ich maktab o’quvchilari, ayniqsa, maktabgacha yoshdagi bolalar kattalarnikidan yaxshiroq she’r o’qishadi. Kichik bolalarning ota-onalari tez-tez she’riyatni o’rganish qanchalik tezlashishini hayron qoldiradilar. Biz bolani she’riyatni o’rganish uchun qanday qilishni o’ylamaymiz. Bu jarayonga har doim bolaning yoqishi kerak, aks holda she’rni uzoq vaqt o’rganish istagini qaytarish mumkin bo’ladi. Agar bola she’r o’rganishni istamasa, unda biz uni qanday qiziqarli qilishimiz kerak, yoki bir muddat kutib turishimiz kerak va keyin qayta urinib ko’ring.

Qanday oyatlarni o’rganish mumkin?

Oyatlarni yodlashning asosiy qoidalari va usullarini ko’rib chiqishdan oldin, biz nima uchun bolaning she’riyatni o’rganishi va qaysi birini o’rganishi kerakligini aniqlaymiz. Ma’lumki, bu tadbir xotira va nutqni juda yaxshi rivojlantirmoqda, bolaning ritm va uslubini, shuningdek, mantiqiy fikrlash tarzini shakllantiradi. Qaysi oyatlar ta’lim berish kerak bo’lsa, eng muhimi ular yoshiga mos keladi va mavzu ota-onasiga emas, balki birinchi navbatda bolaga qiziqish uyg’otdi. Maktab o’quvchisining jiddiy kattalarcha so’zlar bilan o’qitishga harakat qilmang. Eng yaxshi tanlov sevimli bolalar yozuvchilarining she’rlari bo’ladi: Agniya Barto, Korney Chukovskiy, Samuel Marshak, Sergey Mikhalkov va boshqalar. Va quyi sinf o’quvchilari, masalan, Aleksandr Pushkinning hikoyalari taklif qilinishi mumkin. Juda kichik bolalar uchun mos folk-rim va poteshki.

She’rlarni o’rganish qoidalari

Agar bola she’riyatni yaxshi o’qitmasa, u uchun qiyin, shuning uchun ota-onalar o’z farzandlariga qanday qilib yordam berishi haqida bir necha qoidalarni yodda tutishlari kerak.

1. Bolalar bilan she’rlarni o’rganish uchun imkon qadar tezroq, tug’ilishdan kerak. Birinchidan, ona faqat o’ynab o’ynab, kiyim almashtirish yoki massaj qilish vaqtida kichkina qofiyalarga aytadi. Tabiiyki, bola uzoq vaqt tinglay oladi. Lekin yilga kelib, bola bu so’zlarni buzib, onasiga anchagina sevgan she’rlarini takrorlaydi.
2. She’rlar mutlaqo chizmalar bilan birga bo’lishi kerak. Avval she’rlarga rasmlarni ko’rsating va bolaning o’zi nimani tanlashini tanlaysiz. Siz zudlik bilan biror narsa o’rgatishingizni aytmang. Bola faqat tinglashni va yana urinishni taklif qiladi.
3. Bola nima uchun u she’riyatni chin yurakdan o’rganishini bilishi kerak. Bolaga she’riyat yaxshi ekanini tushuntirish foydasiz. She’riyatni yoki Santa Klausning kelishi uchun she’rni o’rganish yaxshiroqdir. Yosh bolalar har doim motivatsiyaga muhtoj.
4. Bolaning eng yaxshi she’rlarini ko’rib chiqing. Ba’zi bolalar sokin, shivirlab she’rlar, boshqalar esa ko’proq ritmik.
5. Siz bolangiz bilan nimadir qilish orqali she’rlarni o’rgatishingiz mumkin. Misol uchun, siz o’yin maydonchasida yurasiz va bola kunlikda yurishni o’rganadi. Unga buqani buzoq Agniya Bartoning she’rini aytib bering, albatta uni takrorlashni xohlaydi.
6. She’rni iloji boricha osongina o’rganish uchun bolada qaysi xotira yanada rivojlanganligini aniqlang. Agar u vizual tasvirlarni yaxshi eslasa (ko’pincha shunday bo’lsa), she’r matniga misollarni keltiring. Agar chaqaloq doktrinali xotirani yaxshi rivojlantirsa, uni matnda eslatib turadigan o’yinchoqlar yoki narsalarni (agar bunny haqidagi oyat bo’lsa, unda quyon bilan o’ynashni o’rgatsangiz) berishi mumkin.
7. Bolaga she’rning ma’nosini va tushunarsiz so’zlar va iboralarni tushuntirib bering. She’rning nima ekanligini yaxshi bilish, bolaning buni o’rganishi osonroq bo’ladi.

Buyuk she’rni qanday o’rgatmoqchisiz?

Agar uzoq she’rni o’rganishni istasangiz, avval uni mantiqiy kichik qismlarga ajratib qo’ying, masalan, quatrains. Har birini alohida-alohida o’rgating. Keyingi qismga o’tishdan oldin, avvalgi barcha narsalarni takrorlang. Barcha qismlarga rasm chizish ortiq emas.

Uch-to’rt yil davomida u allaqachon she’rlarni bir-ikki kvartira bilan eslab qolardi. Maktabda, ko’pchilik bolalar o’qishni bilganlarida, ota-onalar bolaga she’riyatni qanday o’rgatishni o’rgatishi mumkin. Agar siz sabr-toqat qilsangiz, u holda bolalaringiz biladigan she’rlar to’plami tezda to’ldiriladi.

Qanday qilib tezda yodlash kerak

Tez yod olish qobiliyati juda muhim qobiliyatdir. Xotirangizni o’qitish, xoh maktabda bo’lsin, xoh ishda bo’lsin, boshqalardan ustun bo’lishga yordam beradi va miyani hushyor va sog’lom saqlashga yordam beradi. Xotira san’atining kelib chiqishi uzoq o’tmishdan boshlangan va tarix har qanday ma’lumotni boshingizga yozishning qiziqarli usullariga to’la. Zamonaviy psixologiya taraqqiyotidan foydalanib, axborotni yodlashning barcha yondashuvlarini beshta asosiy usulga bo’lish mumkin.

Qadamlar

5-usulning 1-usuli: Siqish usuli

1. Tasavvur qiling, g’arbdan sharqqa qarab bir nechta mintaqalarni va ularning poytaxtlarini yodlashingiz kerak. Mintaqalar va ularning poytaxtlarini eslash uchun biz quyidagi usuldan foydalanamiz:
2.  

5-ning 2-usuli: qismlarga bo’linib o’rganish

1. Deylik, BMT Xavfsizlik Kengashida qaysi davlatlar borligini eslashingiz kerak. Ushbu 10 mamlakatni bir necha usullar bilan tasniflash mumkin.
2. Qachon qismlarga bo’lingan holda yodlash samarali bo’ladi? Qismlarga bo’linib o’rganish, ma’lum bir tartibda kichik qismlardan iborat bo’lgan narsalarni yoki tushunchalarni eslab qolishingiz kerak bo’lgan hollarda yordam beradi. Bizning misolimizda siz mamlakatlarni qit’a bo’yicha ajratishingiz mumkin; davriy jadval elementlarini turlariga qarab turkumlash mumkin; va agar siz dvigatel dvigatelining nimadan iboratligini yodlashingiz kerak bo’lsa, uni quyi tizimlarga (yoqilg’i ta’minoti, dvigatel, egzoz tizimi va elektr) ajratishingiz mumkin.
3. O’rganmoqchi bo’lgan narsalarni bir nechta kichikroq va eslab qolish osonroq qismlarga ajrating. Kichik qismlarni katta qismlardan ajratishingiz kerak bo’lganligi sababli, ushbu strategiya osonlikcha tasniflanishi yoki ma’lum bir naqshga ko’ra bo’linishi mumkin bo’lgan narsalar yoki tushunchalar uchun eng yaxshi ishlaydi.
4. Xotiradan alohida kichikroq ma’lumotlarni olishni mashq qiling. Bizning BMT Xavfsizlik Kengashi misolida siz qit’alarni, so’ngra ularga tegishli bo’lgan mamlakatlarni sanab o’tishga urinib ko’rishingiz mumkin.
5. Barcha qismlarni birlashtirishga mashq qiling. Har bir qismni ishlab chiqish bu faqat boshlanishdir. Ushbu usul yordamida ma’lumotlarni to’liq o’rganish uchun siz butun ro’yxat bilan tanishishingiz kerak. Yozuvlarni ko’rib chiqmasdan to’liq ro’yxatni ro’yxatlashga harakat qiling. Ushbu ro’yxatning qaysi qismini allaqachon yodlab oldingiz?

5-ning 3-usuli: buyumlar yoki tushunchalarni bitta jumla yoki tushunchaga birlashtirish

1. Aytaylik, xaridlar ro’yxatini yodlashingiz kerak. Sizning ro’yxatingizda bir-biriga juda oz o’xshash bo’lmagan narsalar mavjud.
2. Qanday hollarda tushunchalarni birlashtirish samarali bo’ladi? Agar siz ko’p sonli narsalarni yodlashingiz kerak bo’lsa, ushbu usul juda katta bo’ladi. Shuning uchun tushunchalarni birlashtirish usuli eslash qiyin bo’lgan narsalar yoki tushunchalarni kichik ro’yxatida eng samarali hisoblanadi.
3. Yodingizda tutishingiz kerak bo’lgan barcha narsalar yoki tushunchalarni jumla yoki ingl. Bu usulning eng kulgili qismi: sizning jumla yoki rasmingiz qanchalik kulgili yoki aqldan ozgan bo’lsa, uni eslab qolish osonroq bo’ladi. Masalan,
4. Gapni yoki tasvirning tavsifini ko’rib chiqing va yodlang, so’ngra ushbu jumla yoki rasmdan eslab qolishingiz kerak bo’lgan narsalarni chiqarishga mashq qiling. Ushbu jumla yoki rasm sifatida ishlatiladi kalit barcha kerakli narsalarni eslab qolish.

5-dan 4-usul: Mnemonika

1. Tasavvur qiling, siz trigonometriya asoslarini o’rganishingiz kerak. Aytaylik, ushbu topshiriqning bir qismi sifatida biz teng uchburchak asosidagi burchak yordamida sinus, kosinus va tangensni hisoblashni o’rganganmiz.
2. Mnemonik usulni o’rganing.Mnemonika bu shunchaki kulgili so’z, siz kichik yoshdan beri tanish bo’lgan bo’lishingiz mumkin. Agar siz kamalak ranglarini (qizil, to’q sariq, sariq, yashil va boshqalarni) yodlash uchun «Har bir ovchi bilmoqchi . » ni ishlatgan bo’lsangiz, demak siz mnemonik usullardan foydalangansiz.
3. Qachon samarali mnemonic. Agar sizga oddiy jumla yoki iboraga sig’maganidan ko’proq mavzularni yodlash kerak bo’lsa, bu usulni qo’llash qiyin bo’ladi. Shuning uchun mnemonika yodlash uchun cheklangan mavzular yoki tushunchalar to’plamiga ega bo’lgan hollarda qo’llaniladi. Mnemonika so’zlar ro’yxatini yodlashda eng samarali, ammo telefon raqamlari yoki pi ni tashkil etadigan raqamlar kabi uzoq, tartibli ro’yxatlarni yodlashda unchalik samarali emas.
4.  

5-ning 5-usuli: Uyushmalar orqali eslash