Ispaniyaning milliy liboslari
- 2.2.1 Erkaklar
- 2.2.2 Ayollar
- 2.3.1 Erkaklar
- 2.3.2 Ayollar
Milliy liboslar
Batik
Asosiy maqola: Batik
The batik Erkaklar uchun ko’ylak ko’pincha Indoneziya Prezidenti tomonidan kiyinilgan Indoneziya milliy kiyimi sifatida qaraladi Joko Vidodo (chapda) va Google Bosh ijrochi direktor Sundar Pichai.
Batik murakkab naqshlarni shakllantirish uchun an’anaviy ravishda qo’lda mumga chidamli bo’yash texnikasi yordamida tayyorlangan mato. An’anaviy ravishda batik mato – bu yava ayollari tomonidan ishlatiladigan murakkab bezatilgan matolarning katta qismi kemben yoki tanani o’rash. Batik mato kestirib, old tomoniga bir nechta burmalar qo’yilgan edi wiron, yuqori tanasi kiyish paytida kebaya jihozlangan kiyim. An’anaga ko’ra, erkaklar uchun batik matoning chetini, shuningdek, naychali mato yasash uchun tikish mumkin sarong, yoki kabi kestirib o’ralgan qayin ayollarga o’xshash moda. Keyinchalik erkaklar uchun batik mato ham tikilgan va zamonaviy botik erkaklar ko’ylagida tikilgan.
Batik ning muhim identifikatorlaridan biri sifatida tan olingan Indoneziya madaniyati. YuNESKO sifatida Indoneziya batikini tayinladi Insoniyatning og’zaki va nomoddiy merosi durdonasi 2009 yil 2 oktyabrda. E’tirof etish doirasida YuNESKO Indoneziyadan o’z merosini saqlab qolishni talab qildi. [3]
Batik odatda Indoneziyada erkaklar kiyadigan ko’ylaklar (ayniqsa, Java) odatda rasmiy holatlarda kiyiladi; to’ylarda, an’anaviy marosimlarda, rasmiy uchrashuvlarda, jamoat yig’ilishlarida va hokazolarda qatnashish kabi. Ba’zan kiyinadigan erkaklar batik ko’ylak odatda a songkok yoki peci an’anaviy tarzda rasmiyroq qilish uchun kepka. Batik ko’ylaklarning ikki xil kesimi bor: rasmiy holatlar uchun uzun yenglar va tasodifiy va yarim rasmiy holatlar uchun kalta yenglar. Batik ayollar uchun ko’ylak yoki ko’ylak ham mavjud. Batik naqsh har bir mintaqada, ayniqsa Java va boshqa orollarda farq qiladi va o’zlarining o’ziga xos motiflari yoki naqshlariga ega bo’lib, tegishli mahalliy an’ana va madaniyatga xosdir.
Kebaya
Asosiy maqola: Kebaya
Bali qizlar kiygan kebaya
The kebaya bo’ladi milliy kiyim dan ayollar Indoneziya, garchi u aniqroq endemik bo’lsa ham Yava, Sunduzcha va Bali xalqlar. [2] Ba’zan kabi aniq materiallardan tayyorlanadi ipak, ingichka paxta yoki yarim shaffof neylon yoki polyester bilan bezatilgan brokar yoki gul naqshlari kashtachilik. Kebaya odatda a bilan kiyiladi sarong yoki batik kain panjang, yoki kabi boshqa an’anaviy to’qilgan kiyim ikat, qo’shiq rang-barang naqsh bilan
Ning dastlabki shakli kebaya sud sudidan kelib chiqadi Yava Majapaxit Shohlik mavjud ayolni aralashtirish vositasi sifatida Kemban, aristokrat ayollarning torsoflari yangi qabul qilingan islom diniga nisbatan kamtarroq va maqbulroq bo’lishlari uchun. Aceh, Riau va Johor shohliklari va Shimoliy Sumatra Yava uslubidagi kebayani maqomni ijtimoiy jihatdan ifoda etish vositasi sifatida qabul qildilar. alus yoki nafis yava hukmdorlari. [4]
Kebaya odatda rasmiy milliy tadbirlar paytida Indoneziyaning birinchi xonimi, indoneziyalik diplomatlarning xotinlari va indoneziyalik xonimlar kiyishadi. An’anaviy marosimlarda va to’ylarda qatnashadigan indoneziyalik xonimlar ham uni kiyib yurishdi. Kartinida 21 aprel kuni indoneziyalik ayollar odatda kiyishadi kebaya indoneziyalik ayollarni ozod qilish qahramonini nishonlash va sharaflash. Bali an’anaviy marosimlarida Bali ayollari rang-barang Bali uslubini kiyib yurishgan kebaya bilan qo’shiq Bali.
Peci
Asosiy maqola: Peci
Sukarno qora baxmal kiygan peci
The Peci, shuningdek, nomi bilan tanilgan songkok yoki kopiya, an’anaviy ravishda Indoneziya arxipelagida erkak musulmonlar kiyib yuradigan kepka. Bu turk-misrliklarga juda o’xshaydi fez. Indoneziyada qora baxmal peci tomonidan tanilgan dunyoviy millatparvarlik tushunchalari bilan milliy bosh kiyimga aylandi Sukarno. [5] Sukarno kabi 20-asr boshlarida bir qator Indoneziya millatchilik harakati faollari, Muhammad Hatta va Agus Salim, o’zlarining millatparvarlik tuyg’ularini etkazish va indoneziyalik kimligini namoyish qilish uchun peci kiyib yurishdi. Indoneziya erkak prezidentlari har doim a kiyishadi peci ularning rasmiy prezidentlik kiyimining bir qismi sifatida.
O’shandan beri qora baxmal peci Indoneziyalik erkaklar uchun milliy bosh kiyim sifatida tasdiqlangan. Uni butun Indoneziyada, ayniqsa hukumat amaldorlari va erkaklar kiyishadi (odatda Musulmon erkaklar) butun mamlakat bo’ylab. The peci odatda kiyiladi batik rasmiy marosimlarda qatnashadiganlar uchun Indoneziyadagi erkaklar tomonidan ko’ylak yoki g’arbiy uslubdagi kostyumlar. Odatda u Islom diniy marosimlarida kiyiladi. Indoneziya bo’ylab katta yoshli musulmon erkaklar – odatda ichida Jakarta o’zlarini mahalliy deb biladiganlar Betavi xalqi, bundan ham foydalaning peci har kuni. Bu shuningdek, Betavi aholisi va boshqa etnik guruhlarning, ayniqsa Indoneziyaning g’arbiy qismidagi asosan musulmonlardan iborat bo’lgan an’anaviy bosh kiyimidir.
Mintaqaviy kostyumlar
Milliy liboslardan tashqari, ularning har biri Indoneziya provinsiyalari – aniqrog’i har biri Indoneziyaning etnik guruhlari, o’zlarining mintaqaviy an’anaviy kiyimlariga ega. Ushbu mintaqaviy kostyumlar Indoneziyalik deyiladi baju adat yoki pakaian adatva an’anaviy Indoneziya to’qimachilik an’analari va hunarmandchiligidan olingan. Indoneziyalik an’anaviy liboslar namunasini ko’rish uchun eng yaxshi imkoniyat bu an’anaviy to’y marosimida qatnashishdir. An’anaviy kostyumlar vazifasi va holatiga qarab farqlanadi; odatda ishlab chiqilgan eng murakkab va ekstravagantlar kelin va kuyov faqat odatiy marosimlar paytida mahalliy xalq tomonidan odatdagidek an’anaviy kostyumlar kiyiladi. Indoneziya mintaqaviy kostyumlarining ayrim namunalari (baju adat) quyidagilar:
To’qimachilik
Asosiy maqolalar: Bali to’qimachilik mahsulotlari va Sumba to’qimachilik mahsulotlari
A Palembang xonim kiyingan qo’shiq Esen Gede kostyum
Muhrlangan batik, dizayni yaratish uchun bir necha oy vaqt ketadi; ikki marta to’qish ikat Nusa Tenggara orollaridan, ipak Bugis sarong Sulavesidan, oltin rangga bo’yalgan Bali prada mato; yarqirab qayin qo’shiq Palembangdan to’qilgan paxta yoki ipakdan to’qilgan kumush va oltin metall iplardan foydalangan holda ikat; va tapis Lampungdan to’qilgan buyumlar. To’qimalar 34 viloyat turli xil materiallar, usullar, ranglar va dizaynlardan foydalanish. Asosan orqa dastgohlarda hosil bo’lgan haftalar yoki oylar kundalik foydalanish yoki tantanali kiyim uchun murakkab dizaynlarni yaratishga sarflanadi. Ushbu to’qishlar, avvalambor, o’ziga xos dizaynlarni yaratish uchun ishlatiladigan turli xil texnikalar bilan ma’lum.
Turli xil etnik guruhlarning ramziyligi turli xil to’qimachilik mahsulotlarida namoyon bo’ladi. Rang, shakllar va ularning joylashuvi alohida ma’nolarga ega. Muayyan dizaynlarni faqat ayollar yoki erkaklar kiyishlari mumkin, yoki faqat qirol oilasi yoki zodagonlar a’zolari kiyishlari mumkin. Maxsus to’qimachilik buyumlari hayot tsiklida yoki tug’ilish, sunnat, balog’at yoshiga etish, nikoh, farzand ko’rish va o’limni nishonlash marosimlari huquqlarida kiyiladi yoki almashtiriladi. To’qimachilik ko’plab an’anaviy tadbirlar va marosimlarda muhim rol o’ynaydi.
XIV asrga tegishli yozma yozuvlar Indoneziyaliklarning ijtimoiy va diniy hayotida to’qimachilikning ahamiyatini hujjatlashtirmoqda. Juda o’ziga xos an’anaviy libos, yoki pakaian adat, arxipelag bo’ylab to’qimachilikning xilma-xilligini eng yaxshi namoyish etadi. Kelinlarning yanada nafis liboslari har bir viloyatning to’qimachilik va bezak taqinchoqlari an’analarining eng yaxshisini namoyish etadi.
Yava erkaklar ko’pincha kiyishadi sarong bilan baju koko (koko ko’ylak) yoki batik ko’ylak va peci diniy yoki tasodifiy holatlarda.
- Sarong Indoneziyada asosan erkaklar kiyadigan eng mashhur bel kiyimidir. Bu Indoneziya bo’ylab musulmon erkaklar orasida, shuningdek mamlakatning boshqa mintaqalari va qabilalari orasida mashhurdir. U asosan Java, Bali, Sumatra, Kalimantan va boshqa joylarda kiyiladi. Bu hinduga juda o’xshaydi Qo’ziqorinlar.
- Songket, ipak yoki paxtada qo’lda to’qilgan va oltin yoki kumush iplar bilan naqshinkor. Indoneziyada songketket ko’proq tarqalgan Sumatra va Kichik Sunda orollari (Bali, Lombok va Sumbava), Java-da batik ko’proq mashhur. Sumatrada an’anaviy ravishda turli xil qo’shiqlar naqshlari ishlab chiqariladi, Kalimantan, Bali, Sulavesi, Lombok va Sumbava. Sumatrada taniqli qo’shiqlar ishlab chiqarish markazlari joylashgan Minangkabau Pandai Sikek maydoni, G’arbiy Sumatra, [6]Jambi shahri. Jambi va Palembang, Janubiy Sumatra. Balida songket ishlab chiqaradigan qishloqlarni topish mumkin Klungkung regency, ayniqsa Sidemen va Gelgel qishlog’ida. [7] Qo’shni Lombok orolida bo’lganida, Markaziy Lombok viloyatining Jonggat tumanidagi Sukarara qishlog’i qo’shiq yasash bilan mashhur. [8]
- Ikat, matoni bo’yash va to’qishdan oldin iplarni bo’yash jarayoniga qarshilik ko’rsatadigan to’qimachilik buyumlarini naqshlash uchun ishlatiladigan bo’yash texnikasi. Indoneziyada bu ko’proq tarqalgan Kichik Sunda orollari, ayniqsa, Balida, Sumba, Flores va Timor orollar. Bundan tashqari, Sumatra, Borneo va Sulavesida ham mavjud Batak, Dayak va Toraja qabilalar.
- Ulos, an’anaviy ravishda qo’lda to’qilgan paxta matolari va o’ziga xos murakkab naqshli Batak qabilalari Shimoliy Sumatra odatda yelka an’anaviy holatlarda.
- Tapis, an’anaviy ravishda qo’lda to’qilgan matolar, o’ziga xosdir Lampung Sumatraning janubiy qismida joylashgan viloyat.
- Tenun, aslida umumiydir Indoneziyalik “to’quv” atamasi. U Indoneziyada an’anaviy qo’lda to’qilgan to’qimachilikning keng turlarini o’z ichiga oladi.
Ispaniyaning milliy liboslari
Ispaniya – Quyosh, pomidor, ulug’vor tog’lar va ajoyib sharoblarga boy O’rta O’rta dengiz sohilidagi mamlakat. Daholarning vatanlari va jahon ahamiyatiga ega buyumlar. Madrid va Barselonaning ajoyib me’morchiligi, ehtirosli flamenko va ajoyib bodring – bularning barchasi bir mamlakatning charmsidir. Ko’pgina sayyohlar Ispaniya qirg’og’iga tashrif buyurishga shoshilib, do’stona, ammo murakkab ahvolda bo’lgan Ispaniya fuqarolarining ochiq tabassumidan bahramand bo’lib, Yevropa tarixiga kirib, ufqlarini kengaytiradi. Ispaniylar erkinlik muhojirlari, uning urf-odatlari, madaniyati va hunarmandchiligi zamonaviy Yevropaning tarixiga o’z hissasini qo’shdi. Ispaniya haqida juda ko’p fikrlaringiz bo’lishi mumkin, uni bu mamlakatda o’ziga xos ko’plab daqiqalar bilan bog’lashingiz mumkin, ammo bugungi kunda ispan milliy liboslarini to’liq tasvirlash juda qiyin. Keling, Ispaniyaning milliy kostyumi nimani anglatadi?
Erkaklar milliy ispan kiyimlarining xususiyatlari
Milliy ispan kostyumi mavzusida ko’plab farqlar mavjud – bularning barchasi mintaqaga bog’liq. Keling, Andalusiyaning tarixiy hududiga asoslanib, jamoaviy obrazni yaratishga harakat qilaylik.
Oq ko’ylak, uzun shim, yelek va kostyumlar, erkin koptoklar, tayoqchalar, shuningdek odatdagi matodan yasalgan keng kamarlar, ko’pincha qizil. Ispaniyaliklarning ko’ylagi qisqa, tor qisma. Ushbu rasm, buqshovchining kostyumiga o’xshaydi, ammo elkama-sumkasi va dekorativ trimasi yo’q. Ispaniyadagi taniqli insonlar kostyumlarini oltin va kumush iplar, qimmatbaho matolardan tikilgan boy kishilar uchun liboslar, caballero kostyumidagi boshqa farqlar va siz topolmaydigan sodda ishlaydigan ispaniyaliklar bilan kiyib yurishgan. Tashqi kiyimlar sifatida ispaniylar plash va plashlarni afzal ko’rdilar.
Ayol milliy ispan kiyimlarining xususiyatlari
Ispaniyaning ayol milliy kostyumlari erkaklardan ko’ra jonli tarzda ifodalanadi va boshqa Yevropa davlatlarining liboslarini eslatadi. Ayollar keng yubka va korsetka kiyib, ispan ayollarining qo’llari butunlay yolg’on gapirgan va bilakka yopilgan. Ispan ayollari uchun yorqin rangli matolar, krujkalar va shilimshiqli ko’p qirrali yubkalar , sardoralar odatiy hol edi.
Jahon uslubida milliy ispan liboslari o’z hissasini qo’shib, zamonaviy talqinlarda davom etmoqda.
Milliy kiyimlar andozasi
1. 02.00.00.00 Davlat boshqaruvi asoslari / 02.08.00.00 Iqtisodiyot, ijtimoiy-madaniy qurilish sohasidagi davlat boshqaruvining umumiy masalalari / 02.08.01.00 Davlat dasturlari, konsepsiyalar va boshqalar;
2. 13.00.00.00 Ta’lim. Fan. Madaniyat / 13.03.00.00 Madaniyat / 13.03.05.00 Madaniy meros obyektlaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish]
1. Ijtimoiy-madaniy masalalar / Madaniyat]
Taqdim etiladigan hujjatlarning shakli, amalga oshirish mexanizmi va kutilayotgan natija
Nomoddiy madaniy merosni saqlash, muhofaza qilish va kelajak avlodga yetkazishga qaratilgan normativ-huquqiy bazani hamda ma’muriy boshqaruv tizimini takomillashtirish
Nomoddiy madaniy meros obyektlarining ro‘yxatini yuritish to‘g‘risidagi nizom va Nomoddiy madaniy meros obyektlarini tarixiy-madaniy ekspertizadan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqish va belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritish.
Vazirlar Mahkamasi qarori loyihasi.
Nomoddiy madaniy meros obyektlarining ro‘yxatini yuritish, ularning tarixiy-madaniy ekspertizasini tashkil etish mexanizmi yaratiladi.
Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 29-iyuldagi 269-son qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi madaniy meros obyektlari davlat kadastrini yuritish tartibi to‘g‘risida nizom” va “Madaniy meros obyektlarining tarixiy-madaniy ekspertizasi to‘g‘risida nizom”ga o‘zgartirishlar kiritish.
Vazirlar Mahkamasi qarori loyihasi.
Har ikki normativ-huquqiy hujjatga “Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuniga o‘zgartirishlar kiritish haqida”gi 228-sonli qonunda ko‘zda tutilgan talablar asosida o‘zgartirishlar kiritiladi.
Davlat va nodavlat tashkilotlarning nomoddiy madaniy meros masalalaridagi faoliyatini muvofiqlashtirish:
davlat va nodavlat tashkilotlarining nomoddiy madaniy meros masalalari bo‘yicha faoliyatini muvofiqlashtiruvchi muassasani aniqlash;
nomoddiy madaniy meros borasidagi hujjatlarning bir joyda jamlanishiga erishish.
Vazirlar Mahkamasi qarorining loyihasi.
Respublika xalq ijodiyoti va madaniy ma’rifiy ishlar ilmiy-metodik hamda axborot markaziga davlat va nodavlat tashkilotlarning nomoddiy madaniy meros masalalari bo‘yicha faoliyatini muvofiqlashtiruvchi muassasa maqomi beriladi. Mazkur markaz tarkibida maxsus hujjatlashtirish bo‘limi tashkil etiladi.
Nomoddiy madaniy meros yo‘nalishdagi faoliyatni muvofiqlashtirish va hujjatlashtirish mexanizmi yaratiladi.
Nomoddiy madaniy merosni ilmiy jihatdan o‘rganish va tadqiqot ishlarini tashkil etish
Nomoddiy madaniy meros muammolariga bag‘ishlangan xalqaro va respublika ilmiy-amaliy anjumanlarini o‘tkazish.
Vazirlar Mahkamasining Farmoyishi loyihasi.
Manfaatdor vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda ilmiy-amaliy anjumanning mavzusi aniqlanadi va Vazirlar Mahkamasiga kelishilgan takliflar kiritiladi. Anjuman dasturi ishlab chiqilib, shu asosda uning ishi tashkil etiladi.
Nomoddiy madaniy merosning tiklanishi va saqlanishi bilan bog‘liq muammolarning yechimi topilishiga erishiladi.
Nomoddiy madaniy merosning quyidagi yo‘nalishlari bo‘yicha grantlar ajratilishini ta’minlash, ilmiy-tadqiqot ishlarini kuchaytirish, tadqiqot ishlariga yosh olimlarni jalb etish:
— o‘zlikni namoyon qilishning og‘zaki shakl va an’analari (shu jumladan, til — nomoddiy madaniy merosni ifodalash omili sifatida);
— ijrochilik san’ati;
— jamiyatning urf-odat, marosim va bayramlari;
— tabiat va koinot bilan bog‘liq bilim va urf-odatlar;
—an’anaviy hunarmandchilik bilan bog‘liq bilim va ko‘nikmalar.
Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo‘mitasining mazkur masala bo‘yicha qarori.
Manfaatdor vazirlik va idoralar hamkorligida istiqbolli reja ishlab chiqiladi. Har bir yo‘nalish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar ishlariga iqtidorli yoshlar jalb etiladi. Ilmiy tadqiqotlar uchun grantlar ajratiladi. Nomoddiy madaniy merosning barcha yo‘nalishlari ilmiy tadqiq etilishiga erishiladi. Tadqiqot natijalari, erishilgan ilg‘or tajribalar targ‘ib etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Hay’atining qarori.
Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik, Tarix, San’atshunoslik, Til va adabiyot institutlari hamda Alisher Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyida saqlanayotgan noyob manbalar o‘rganiladi. Madaniy merosimizning hali ochilmagan boyliklarining ommalashtirilishiga erishiladi. Undan nafaqat mamlakatimiz aholisi, balki xorijiy mamlakat fuqarolarining ham bahramand bo‘lishlari uchun imkoniyat yaratiladi.
O‘zbekistonning qadimiy folklor va an’anaviy ijrochiligi saqlanib qolgan Surxondaryo, Qashqadaryo, Samarqand, Navoiy, Buxoro, Xorazm viloyatlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Farg‘ona vodiysi bo‘ylab kompleks folklor ekspeditsiyalari uyushtirish.
Manfaatdor vazirlik va idoralar hamkorligida ishlab chiqilgan besh yillik rejalar. O‘zbekiston hududidagi an’anaviy madaniyat unsurlari tabiiy ravishda saqlanib qolgan joylar sinchiklab o‘rganiladi. Ro‘yxatga kiritishga tavsiya etilgan obyektlarni joyida o‘rganish imkoniyati yaratiladi. Qo‘shimcha materiallar to‘planishi va manbalarning boyitilishiga erishiladi.
Madaniyat va sport ishlari vazirligi va Fanlar akademiyasining yillik rejalari. O‘zaro kelishilgan taklif Madaniyat va sport ishlari vazirligi tomonidan Tashqi ishlar vazirligiga kiritiladi. Belgilangan tartibda ekspeditsiyalarni o‘tkazishga ruxsat olinadi. Xorijiy davlatlarda yashayotgan o‘zbeklarning folklori o‘rganiladi. Eng noyob namunalar bosma ko‘rinishda, audio variantda chop etiladi. Millatga xos folklorning turli ko‘rinishlarini taqqoslash imkoniyati yaratiladi.
Tadqiqot natijalarining chop etilishi. Navro‘z ensiklopediyasini nashrga tayyorlash va chop etish. Ushbu yo‘nalishda O‘zbekistonda orttirilgan boy tajriba to‘g‘risida xalqaro va mahalliy xabardorlik darajasi ortadi. Ilg‘or natijalar amaliyotda foydalanish uchun tavsiya etiladi.
Xalq ijodiyotining eng sara namunalari jamlanmasi nashrga tayyorlanadi. Ular bosqichma-bosqich chop etiladi. Turli manbalarda qayd etilgan durdonalar bir joyga jamlanadi. Mutaxassislar va barcha qiziquvchilarni qoniqtiradigan ma’lumotlarning yagona nashr doirasida to‘planishiga erishiladi.
Fundamental tadqiqotlar natijalari. Turkiy xalqlarda keng tarqalgan dostonlarni, ularning variantlarini solishtirish, birgalikda tadqiq etish imkoniyati yaratiladi. Ushbu dostonlarning umumiyligidan, barcha turkiy xalqlarni birlashtiruvchi kuchidan foydalanish yo‘lga qo‘yiladi.
“O‘zbek an’anaviy musiqasi” ko‘p tomlik antalogiyasi nashrga tayyorlanadi va chop etiladi. “Shashmaqom”, Xorazm va Farg‘ona-Toshkent maqomlari, dutor va surnay maqom yo‘llari, “Feruz” va “Ushshoq” kabi turkumlarning zamonaviy ijrochilar talqini sifatli zamonaviy texnik vositalarda yozib olinishiga erishiladi va foydalanish uchun SD, DVD, multimedia ko‘rinishlarida tayyorlanadi. Ulardan ta’lim dasturlarida keng foydalanish imkoniyati yaratiladi.
O‘zbekiston Fanlar akademiyasining Hay’at qarori. San’atshunoslik instituti tarkibida maxsus Nomoddiy madaniy meros bo‘limi tashkil etiladi. Fanlar akademiyasi tizimida nomoddiy madaniy meros masalalarini tadqiq etish ishlari muvofiqlashtirilishiga erishiladi.
Zudlik bilan muhofaza ostiga olinishi lozim bo‘lgan nomoddiy madaniy meros obyektlarining ro‘yxati. Tarixiy-madaniy ekspertiza xulosasi asosida zudlik bilan muhofaza ostiga olinishi lozim bo‘lgan obyektlar aniqlanadi. Ularni saqlab qolish va muhofaza qilish ishlariga mahalliy hokimlik, homiylar, davlat organlari jalb etiladi. Zarur bo‘lgan hollarda tegishli hujjatlar tayyorlanib, xalqaro miqyosdagi yordam uchun taklif kiritiladi. Yo‘qolib ketish xavfi bartaraf etilgan obyektlar ro‘yxatdan chiqariladi.
Ma’lumotlar banki.
YuNESKO va YuNESKOning institutlari tomonidan tavsiya etilgan andozalar asosida Jahon nomoddiy madaniy merosining Reprezentativ ro‘yxatiga kiritilgan “Shashmaqom”, “Navro‘z”, “Katta ashula” obyektlari bo‘yicha kerakli barcha yozma, audio va video ma’lumotlar to‘planadi va hujjatlashtirish ishlari yakuniga yetkaziladi. Bank ma’lumotlari asosida maqolalar e’lon qilinadi, qo‘llanmalar chop etiladi. Qiziqarli ma’lumotlar internet saytlariga kiritiladi. Ushbu obyektlar to‘g‘risida xalqaro va mahalliy xabardorlik darajasi ortadi.
“Askiya”, “Lapar”, “Xalfachilik”, “Baxshichilik” obyektlari bo‘yicha ma’lumotlar bazasi. So‘nggi davrda ularni saqlash va muhofaza qilish, targ‘ib etish borasida hukumat, mahalliy boshqaruv organlari, nodavlat va jamoatchilik tashkilotlari tomonidan amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risida ma’lumotlar jamlanadi. Barcha yangi ma’lumotlar asosida takliflar tayyorlanadi va YuNESKO ishlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi milliy komissiyasi orqali YuNESKOning markaziy qarorgohiga jo‘natiladi.
Ma’lumotlar bazasining andozalari. Ro‘yxatga olingan nomoddiy madaniy meros obyektlariga tegishli yozma, audio, video ma’lumotlar asosida ularni inventarlashtirish, arxivlashtirish va barcha ma’lumotlar bazasini shakllantirishning andozalari ishlab chiqiladi. Ro‘yxatga olingan har bir obyekt bo‘yicha mazkur andozalar asosida hujjatlar jamlanadi va belgilangan tartibda saqlanishiga erishiladi.
Nomoddiy madaniy meros obyektlarining Milliy ro‘yxati. Mamlakat miqyosida ahamiyatga ega bo‘lgan nomoddiy madaniy meros obyektlari aniqlanib, ularga tegishli ma’lumotlar belgilangan shaklda tarixiy-madaniy ekspertizadan o‘tkazish uchun kiritiladi. Ekspertiza xulosasi asosida obyektlar Milliy ro‘yxatga kiritiladi. Ro‘yxat doimiy ravishda yangilanib boriladi.
Nomoddiy madaniy meros obyektlarining Mahalliy ro‘yxatlari. Mahalliy ahamiyatga ega bo‘lgan nomoddiy madaniy meros obyektlari aniqlanib, mahalliy davlat hokimiyati organlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslarning takliflari asosida mahalliy ro‘yxatlarga kiritish uchun tavsiya etiladi. Tegishli hujjatlar to‘planib, belgilangan shaklda rasmiylashtirilgan hujjatlar tarixiy-madaniy ekspertizadan o‘tkazish uchun kiritiladi. Ekspertiza xulosasi asosida obyektning ro‘yxatga kiritilishi hal etiladi. Mahalliy ro‘yxatdan Milliy ro‘yxatga tavsiya etilgan va unga kiritilgan obyektlar Mahalliy ro‘yxatdan chiqariladi. Yangi obyektlarni ro‘yxatga olish va ro‘yxatdan chiqarish hisobiga ro‘yxatlar doimiy ravishda yangilanib turishiga erishiladi.
O‘zbekiston Respublikasining ishtirokchi-davlat sifatidagi 6 yillik hisoboti. Har olti yilda bir marotaba ishtirokchi-davlatlarning belgilangan shaklda hisobot taqdim etishlari munosabati bilan o‘tgan olti yil mobaynida mamlakatda nomoddiy madaniy merosni saqlash borasida amalga oshirilgan ishlar yuzasidan hisobot tayyorlanadi. Vazirlar Mahkamasidan tayinlangan mas’ul xodimning imzosi bilan tasdiqlangan hisobot YuNESKOning markaziy qarorgohiga jo‘natiladi.
Yangi o‘quv rejasi, o‘quv dasturlari, o‘quv qo‘llanmalari. Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo‘yicha xalqaro konvensiya talablari asosida nomoddiy madaniy merosni o‘rganish masalalari mavjud ta’limiga joriy etiladi. Kollej, litsey va oliy ta’lim muassasalarida nomoddiy madaniy meros har tomonlama chuqur o‘rganilishi uchun sharoit yaratiladi.
Uslubiy tavsiyanoma va qo‘llanmalar. Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo‘yicha xalqaro konvensiya talablari asosida ta’lim dasturlarida yoshlarga nomoddiy madaniy meros haqida tarbiyaviy jihatdan to‘g‘ri yo‘nalish berish imkoniyati yaratiladi. Nomoddiy madaniy meros, uning mohiyati va jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni to‘g‘risida o‘quvchilarning xabardorlik darajasi ortadi.
Yangi o‘quv rejalari, fan dasturlari, o‘quv qo‘llanma va tavsiyanomalar. Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo‘yicha xalqaro konvensiya talablaridan biri bo‘lgan ta’lim dasturlarida nomoddiy madaniy merosning o‘rganilishi uchun sharoit yaratiladi.
Manfaatdor vazirliklarning qo‘shma qarori. Nomoddiy madaniy meros bilan bog‘liq fanlardan mashg‘ulotlar olib boruvchi professor-o‘qituvchilar zarur manbalar bilan qurollantiriladi. Maxsus dasturlar asosida amalga oshiriladigan malaka oshirish kurslarida ularga zarur yangi ma’lumotlar yetkaziladi.
O‘quv dasturlarini tayyorlash va o‘quv jarayoniga nomoddiy madaniy merosni chuqur biladigan mutaxassislar va amaliyotchilar jalb etilishi orqali ta’lim samaradorligi oshirilishiga erishiladi. Tinglovchilarning bevosita shu soha mutasaddilari bilan muloqot qilishlariga erishiladi.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashining yillik rejasi. Talaba va o‘quvchilarning yozgi ta’til davrida tashkil etiladigan maxsus o‘quv kurslarida ularga nomoddiy madaniy meros to‘g‘risida kengroq ma’lumotlar berilishi uchun imkoniyat yaratiladi. Ochiq eshiklar kunida shu sohaga ixtisoslashgan ta’lim muassasalarida erishilgan yutuqlar, tajribalar yoyilishiga erishiladi. Bu tadbirlar natijasida talaba va o‘quvchilarning nomoddiy madaniy meros sohasidagi bilimlar doirasi kengayadi.
Manfaatdor vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda yillik rejalar ishlab chiqiladi. Nomoddiy madaniy meros bilan qiziquvchi yoshlar yozga ta’til davrida o‘zlari yashab turgan hududdagi nomoddiy madaniy meros bo‘yicha materiallar to‘plash ishlariga jalb etiladi. Yig‘ilgan qiziqarli materiallar matbuotda e’lon qilinadi, shuningdek, ulardan ishtirokchilarning keyingi izlanishlari va tadqiqotlarida foydalaniladi. Yoshlarning nomoddiy madaniy meros obyektlari bilan bevosita tanishuvi orqali qiziqishlari ortishiga erishiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligining yillik rejasi va maxsus buyrug‘i. Nomoddiy madaniy merosni targ‘ib etuvchilar, nomoddiy madaniy meros bilan bog‘liq tadbirlarning foto va video tasvirlarining tanlovi orqali merosimiz targ‘ib etilishiga erishiladi. Ushbu tanlovlarga tavsiya etilgan foto va videotasvirlardan hujjatlashtirish ishlarida foydalanish imkoniyati yaratiladi. Eng yaxshi namunalar nomoddiy madaniy merosga bag‘ishlangan veb-saytlarda e’lon qilib boriladi.
Tavsiyaviy qo‘llanma. Nomoddiy madaniy merosni boshqarish va shu sohada tadbirkorlikni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha ishlab chiqilgan dasturlar asosida bevosita joylarda shu sohaning rivojlanishiga va tadbirkorlik asosida moddiy manfaatdorlikka erishiladi.
Oliy ta’lim va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi hamda umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida “Xazina”, “Meros”, “Barhayot an’analar” ko‘rik-tanlovlarini o‘tkazish.
Manfaatdor vazirlik va idoralarning yillik rejasi va maxsus buyruqlari. Talaba va o‘quvchilarning nomoddiy madaniy merosni amaliy o‘zlashtirishlari uchun imkoniyat yaratiladi. Ilg‘or tajribaning keng yoyilishi, targ‘ib etilishiga erishiladi. Yoshlarning qiziqishi ortadi.
Musiqa, madaniyat va san’at ta’lim yo‘nalishlarida o‘qiyotgan talabalarning nomoddiy madaniy meros borasidagi tadqiqotlarni qo‘llab- quvvatlash va ushbu yo‘nalishdagi eng yaxshi tadqiqotlar tanlovlarini e’lon qilish, g‘oliblarni rag‘batlantirish. Eng sara ishlarni ilmiy to‘plam shaklida chop etish.
Manfaatdor vazirlik va idoralarning yillik rejasi va maxsus buyruqlari. Eng yaxshi tadqiqotlarni olib borgan yoshlar moddiy va ma’naviy rag‘batlantiriladi. Ularning ilmiy izlanishlari bepul chop etiladi va tarqatiladi.
Nomoddiy madaniy meros bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislarning malakasini oshirish.
Xorijiy davlatlarda tashkil etiladigan o‘quv kurslari, seminar va treninglarga malakali mutaxassislar jo‘natiladi. Respublika miqyosida ham shunday malaka oshirish tadbirlari tashkil etiladi. Mutaxassislarning kasb malakasi oshadi. Ular so‘nggi ma’lumotlar bilan qurollantiriladi, nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish va saqlash borasida xorijiy davlatlarda amalga oshirilayotgan ishlar va tajribalardan xabardor bo‘ladilar.
Umumta’lim maktablaridagi Musiqa fani darsliklarini nomoddiy madaniy merosga oid ma’lumotlar bilan boyitish orqali takomillashtirish.
Qayta ishlangan Musiqa fani darsliklari. Ushbu fan bo‘yicha olib boriladigan mashg‘ulotlarda san’atning boshqa yo‘nalishlari to‘g‘risida ham qiziqarli ma’lumotlar berilishiga erishiladi.
Nomoddiy madaniy meros obyektlarini saqlashning amaliy chora-tadbirlari
Nomoddiy madaniy merosimizning boyligi bo‘lgan, unutilish arafasida turgan betakror, purma’no so‘z va iboralarni to‘plash asosida maqollar, matallar, afsona va rivoyatlar, hikoyatlar to‘plamlarini nashr etish.
Maqollar, matallar, afsona va rivoyatlar, hikoyatlar to‘plamlari Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot instituti xodimlari tomonidan nashrga tayyorlanadi. Ular Matbuot va axborot agentligi tomonidan chop etiladi. Aholining, ayniqsa yoshlarning nomoddiy madaniy merosimizning sara namunalaridan bahramand bo‘lishiga erishiladi.
Xalqimiz tarixi, madaniyati, vatanparvarlik va xalq qahramonlarining jasorati, milliy qadriyat va an’analarni tarannum etuvchi sahna asarlari yaratishni kuchaytirish, ushbu yo‘nalishlarda yaratilgan asarlarni tomoshabinlar orasida keng namoyish etishni yo‘lga qo‘yish.
Pyesa va spektakllar yaratiladi. Mazkur asarlar orqali milliy o‘zlikni anglash, milliy g‘urur, vatanparvarlik kabi xislatlar tarbiyalanadi. Yoshlar tarbiyasida milliy urf-odatlar, qadriyatlardan foydalanish imkoniyati yaratiladi.
Madaniyat va sport ishlari vazirligi va O‘zbekiston Fanlar akademiyasining Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot instituti ta’sischi sifatida ishtirok etadi. Jurnal belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Mazkur jurnalda nomoddiy madaniy meros bilan shug‘ullanuvchi davlat va nodavlat tashkilotlari hamda muassasalaridan olingan ilmiy va ommabop maqolalar chop etiladi. Aholining nomoddiy madaniy meros borasidagi xabardorlik darajasi ortadi.
Nomoddiy madaniy meros targ‘iboti bilan bog‘liq kitoblar, filmlar, video va audio yozuvlar, milliy hunarmandchilik mollari, musiqa cholg‘ulari, an’anaviy milliy kiyimlar tayyorlanadi. Ushbu tovarlarni sotish orqali topilgan mablag‘lar shu sohalarni yanada rivojlantirish va kengaytirishga sarflanadi. Mamlakatimiz aholisi va xorijiy turistlar tomonidan sotib olingan tovarlar nomoddiy madaniy merosimizni kengroq targ‘ib etishga xizmat qiladi.
“O‘zbekturizm” MKning yillik rejasi. Milliy nonlar va shirinliklarni namoyish etish orqali pazandachilik san’atining yutuqlari namoyish etiladi. Toshkentning turistik maskan sifatida jozibadorligi yanada ortishiga erishiladi.
“O‘zbekturizm” MKning yillik rejasi. Xalq sayllarining tiklanishi, Toshkent shahri va viloyati bo‘yicha turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishi ta’minlanadi. Sayl davomida turli xalq o‘yinlari, folklor jamoalarining chiqishlari, “shirinaki” tanlovlari orqali mehmondo‘stlik an’analari targ‘ib etiladi.
Nomoddiy madaniy merosni saqlash va uning muhofazasini tashkil etish bo‘yicha olib boriladigan targ‘ibot-tashviqot ishlari
Aholi, ayniqsa yoshlarning, shuningdek, chet el jamoatchiligining nomoddiy madaniy meros bo‘yicha xabardorlik darajasini oshirishga qaratilgan, jahon nomoddiy madaniy merosining Reperezentativ ro‘yxatiga kiritilgan va mazkur ro‘yxatga kiritish uchun tavsiya etilgan obyektlar, nomoddiy madaniy meros targ‘iboti bilan bog‘liq xalqaro va respublika miqyosidagi simpoziumlar, seminarlar, jamoatchilik forumlari, festivallar, tanlovlar va ko‘rgazmalar, respublika miqyosida o‘tkazilayotgan tadbirlar, shu sohaga bag‘ishlangan ilmiy ekspeditsiyalar va dala tadqiqotlari haqida ko‘rsatuvlar va eshittirishlar, maqolalar tayyorlanadi va e’lon qilib boriladi. Nomoddiy madaniy meros borasidagi xabardorlik ortadi. Uning mamlakatimiz hayotidagi o‘rni keng ommaga yetkaziladi.
Madaniyat va sport ishlari vazirligi hamda O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi tomonidan chiqariladigan qo‘shma buyruq asosida nomoddiy madaniy merosning muayyan yo‘nalishi bo‘yicha festival tashkil etilib, uning viloyat bosqichlari bevosita joylarda yozib olinadi va efirga uzatiladi. Respublika bosqichi Toshkent shahrida o‘tkazilib, televideniye orqali namoyish etiladi. Buning natijasida joylardagi iqtidorlar kashf etilib, ularning faoliyati targ‘ib etiladi.
Teleko‘rsatuvlar, radioeshittirishlar va maqolalar. Davlat va nodavlat tashkilotlari va muassasalarining ushbu yo‘nalishdagi faoliyati tahlil etiladi, ilg‘or tajribalar targ‘ib etiladi. Nomoddiy madaniy meros muhofazasi borasida olib borilayotgan ishlar to‘g‘risida aholining xabardorligi ortadi.
Nomoddiy madaniy merosni saqlash, muhofaza qilish va targ‘ib etish borasida davlat va nodavlat tashkilotlari hamda muassasalari tomonidan amalga oshirilayotgan ishlar to‘g‘risida Internet orqali ma’lumotlar olish imkoniyati yaratiladi.
Xalqimiz tarixi, madaniyati, vatanparvarlik va xalq qahramonlarining jasorati, milliy qadriyat va an’analarni tarannum etishga bag‘ishlangan badiiy, multiplikatsion va hujjatli filmlar yaratilishini yo‘lga qo‘yish.
Yillik rejalar asosida har yili kamida 2 ta badiiy, 4 ta multiplikatsion va 5 ta hujjatli film tasvirga olinadi. Tayyorlangan filmlar kinoteatrlarda namoyish etiladi, shaxsiy maqsadlarda foydalanish uchun ushbu filmlar DVD ko‘rinishida ko‘paytirilib, sotuvga chiqariladi. Xalqimiz, ayniqsa yoshlar o‘rtasida nomoddiy madaniy merosimizning noyob namunalari targ‘ib etilishiga, ularning xabardorlik darajasi ortishiga erishiladi.
Madaniyat va sport ishlari vazirligi hamda Respublika “Mahalla” jamg‘armasining yillik rejalari, maxsus qo‘shma buyruq, tanlov nizomi. Eng faol nomoddiy madaniy meros targ‘ibotchisi va faoli nominatsiyasi bo‘yicha tanlov e’lon qilinib, yil yakunida tanlov g‘oliblari moddiy va ma’naviy rag‘batlantiriladi. Eng ilg‘or tajribalar targ‘ib etiladi.
Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish borasida hamkorlik tarmog‘ini rivojlantirish
Uyushmaning ta’sis majlisi bayonnomasi. Yagona uyushmaga birlashish orqali nodavlat tashkilot va muassasalarning faoliyati muvofiqlashtirilishiga erishiladi. Hamkorlikda amalga oshiriladigan loyihalar aniqlanadi. Boshqa tashkilotlar tomonidan o‘tkaziladigan tadbirlarda amaliy yordam tashkil etiladi. Hamkorlik aloqalari rivojlanadi.
Nomoddiy madaniy meros bilan bog‘liq ommaviy-madaniy tadbirlarning qo‘shma rejasi. Nomoddiy madaniy meros targ‘iboti bilan bog‘liq ommaviy tadbirlarning hamkorlikda, bir-birini takrorlamagan holda tashkil etilishiga va manfaatdor tashkilotlar hamda tomoshabinlarning ularni o‘tkazish muddati va joyidan xabardor bo‘lishiga erishiladi.
Yillik rejalar. Mahallalarda istiqomat qiladigan nomoddiy madaniy merosni saqlovchi va boshqalarga yetkazuvchilarga tegishli sharoitlar yaratiladi. Shu yo‘nalishdagi tadbirlarni o‘tkazish joyi va muddatlari aniqlanadi, tadbirlarga boshqa hamkor tashkilotlarning ishtiroki ta’minlanadi.
Nomoddiy madaniy meros targ‘ibotida madaniy turizm dasturlaridan keng foydalanish
Yangi sayyohlik dasturlari. Dunyo miqyosida boy tariximizning keng targ‘ib etilishiga, turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishiga erishiladi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishi ta’minlanadi. Mamlakatimizdagi qadimiy madaniyat o‘choqlari to‘g‘risidagi xabardorlik darajasi ortadi, an’anaviy madaniyat targ‘ib etiladi.
Boy madaniy merosimizning keng targ‘ib etilishiga, shu yo‘l bilan ularni saqlanib qolishiga zamin yaratilishi, turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishiga erishiladi. Dunyo miqyosida qadimiy milliy bayramlarimizning keng targ‘ib etilishiga erishiladi. Turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishi ta’minlanadi. Yoshlar Vatanimiz tarixi bilan chuqur tanishtiriladi, yosh avlod har tomonlama yetuk va barkamol voyaga etishiga ko‘maklashish maqsadida nomoddiy madaniy merosimizning namunalaridan bahramand etiladi.
Milliy hunarmandchilik mollari keng targ‘ib etiladi, shu yo‘l bilan ularning saqlanib qolinishiga zamin yaratiladi, turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishiga erishiladi.
Yillik reja, qo‘shma buyruqlar. Yosh avlod har tomonlama yetuk va barkamol voyaga etishiga erishiladi, nomoddiy madaniy merosimizning saqlanib qolinishiga zamin yaratiladi.
Yillik reja. Mamlakatimiz aholisining nomoddiy madaniy merosdan bahramand bo‘lishiga erishiladi, yosh avlodning har tomonlama yetuk va barkamol voyaga etishiga xizmat qiluvchi nomoddiy madaniy merosimizning saqlanib qolishiga zamin yaratiladi.
Yangi musiqiy dasturlar. “Shashmaqom”ning keng targ‘ib etilishi, shu yo‘l bilan uning saqlanib qolishiga zamin yaratilishi, turistik mahsulot va dasturlarning yanada boyishi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishiga erishiladi. Katta ashula namunalarining keng targ‘ib etilishi, uning saqlanib qolishiga zamin yaratilishi, xorijiy va mahalliy turistlarning mazmunli dam olishiga erishiladi.
Nomoddiy madaniy meros namunalarini saqlashni moliyalashtirish tizimini yanada takomillashtirish
Madaniyat va sport ishlari vazirligi O‘zbekiston Fanlar akademiyasi bilan kelishgan holda ekspeditsiya rejasini ishlab chiqadi va navbatdagi yilgi xarajatlar smetasiga kiritilishini asoslaydi. Shu asosda budjet mablag‘lari ajratiladi.
Madaniyat va sport ishlari vazirligi O‘zbekiston Fanlar akademiyasi bilan kelishgan holda ekspeditsiya rejasini ishlab chiqadi va navbatdagi yilgi xarajatlar smetasiga kiritilishini asoslaydi. Shu asosda budjet mablag‘lari ajratiladi.
Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish, hujjatlashtirish, mavjud hujjatlarni tarjima qilish, shu sohaga ixtisoslashgan muassasalarning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash borasida asoslangan takliflar tayyorlanib, belgilangan tartibda taqdim etiladi. Ajratiladigan grantlar uchun asosli loyihalar taqdim etiladi.
Qiziqarli malumotlar
Ispaniyaning milliy liboslari