Fizika 6-sinf testlar

vaziyati koordinatalar bilan belgilanadi) va harakatlarning barcha

Fizika fanidan oraliq nazorat variant savollariga javoblari

28km/soatgacha kamaytirilgan. Tormozlanish kuchi topilsin.

5. Relesdan turgan vagon tekis tezlanuvchan harakat qilib, s=11 m

yo`lni t=30 sekundda o`tishi uchun unga qanday kuh tasir qilishi

kerak? Vagonning og`irligi R=16 T. Harakat vaqtida unga o`z

og`irligining 0,05 qismiga teng bo`lgan ishqalanish kuchi tasir

Kinematika (yun. kinema — harakat) — mexanikaning bir boʻlimi.

Jism harakatini vujudga keltiruvchi kuchlarni hisobga olmagan qolda

jism harakatining geometrik xossalarini oʻrganadi. Oʻrganiladigan

obʼyekt xossalariga koʻra, nuqta, qattiq jism, deformatsiyalanuvchi jism,

tutash muhit (gaz, suyuqlik, elastik jism) K.siga boʻlinadi. Odatda, K.

dinamikani oʻrganishda qoʻshimcha vosita hisoblanadi. Nuqta va qattiq

jism K.sining asosiy vazifasi nuqta yoki qattiq jismning muayyan sanok,

sistemasiga nisbatan harakatlarini (sanoq sistemasiga nisbatan nuqta

vaziyati koordinatalar bilan belgilanadi) va harakatlarning barcha

kinematik tasniflari orasidagi bogʻlanishlarni aniqlashdir.

Nuqta tezligi (t>) va tezlanish (sh) uning harakatini ifodalovchi asosiy

kinematik omillardir. Boʻlar harakat turiga bogʻliq. Jismning eng oddiy

harakati ilgarilanma va aylanma harakatdan iborat. Ilgarilanma harakat

vaqtida jismning barcha nuqtalari birday harakat qiladi; jism harakatini

(trayektoriyasini) ifodalash uchun bitta nuqtaning harakatini bilish

kifoya. Har qanday jism toʻgʻri va egri chiziq boʻylab harakatlanadi.

Harakat tekis toʻgʻri chiziqli (yoki aylanma) hamda teqismas

(oʻzgaruvchi) boʻlishi mumkin. Teqismas harakatda tezlikning oniy

(haqiqiy) yoki oʻrtacha qiymati aniqlanadi. Tekis harakatda tezlanish

nolga teng . Jism qoʻzgʻalmas oʻq atrofida aylanma harakat qilsa, bitta

erkinlik darajasiga ega boʻladi va uning vaziyati burilish burchagi

(davri), burchak tezligi (chastota) va burchak tezlanishi bilan

Erkin qattiq jism massa markazi bilan birga ilgarilanma va aylanma

harakat qiladi. Artilleriya snaryadi, raqsta, fazoviy jismlar va boshqa

harakati boʻnga misol boʻladi.

Deformatsi ya l anu vchi muh i t l a r K.si deformatsiyalar umumiy

nazariyasi va muhitning uzluksizligi shartini aks ettiruvchi uzluksizlik

tenglamalarini hamda uzluksiz muhit harakatining tavsiflarini aniqlaydi.

Tutash muhit K. muhit elementlar harakatini ularning

deformatsiyalanuvchanligini hisobga olgan holda bayon qiladi.

Yorugʻlik tezligiga yaqin boʻlgan harakat K.si haqida nisbiylik

nazariyasida, mikrozarralar harakati haqida kvant mexaniqat qaraladi. K.

usullari turli mexanizmlar va boshqalarda harakat uzatishni hisoblashda

muhim ahamiyatga ega.

2. Molekulyar fizika – har xil agregat holatdagi moddalarning

xususiyatlarini ularning molekulyar tuzilishi asosida

tekshiradigan fizikaning bo’limi. Bunda molekulyar o’zaro ta’sir

kuchi va molekulalarning issiqlik harakati hisobga olinadi.

Moddalar uzluksiz xaotik (tartibsiz) harakatda bo’lgan atom va

molekulalardan tuzilgan degan fikrga asoslangan modda

tuzilishning nazariyasiga molekulyar kinetik nazariya deyiladi.

Bu nazariyaning asosiy qonuniyatlari quyidagilar:

1.Barcha moddalar tarkibida eng kichik elementar zarrachalar

bo’lgan turli molekula, atom va ionlardan tashkil topgan.

2.Atom, molekula va ionlar doim uzluksiz xaotik harakatda

3.Hamma zarralar orasida o’zaro tortishish va itarish kuchlari

18 asrda M.V.Lomonosov modda tuzilishi Molekulyar – kinetik

nazariyasini asoslarini bayon qilib berdi va tajribada tasdiqladi.

Molekulaning o`lchamlari juda kichik bo`lgani uchun ularni

oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin emas. Eng katta molekulalar

elektron mikroskop yordamida suratga olingan. Eng nozik

tajribalarning ko`rsatishicha ikki atomli kislorod molekulasining

chiziqli kattaligi

atrofida. Umuman molekulalarning chiziqli

Shuni ta’kidlash lozimki molekula o`z navbatida atomlardan

harakatlanuvchi elektronlardan iborat bo`ladi.

2. Molekulaning massasi. Alohida molekulalarning massalari

juda kichik bo`lib, maxsus-asbob massa-spektrometrlar yordamida

aniqlanadi. Masalan suv molekulasining massasi

kg atrofida.

Shuning uchun ham fizikada, molekulalar massalarining absolyut

qiymatlari bilan emas, balki o`lchamsiz nisbiy kattaligi bilan ish

ko`riladi. Chunki bu hisob-kitobni ancha osonlashtiriladi. Xalqaro

kelishuvlarga asosan etalon, ya’ni birlik atom massasi m

S izotopi (atomar) massasining 1/12 qismi qabul qilingan.

Istalgan molekulaning nisbiy massasi M

ni aniqlash uchun

molekula massasining absolyut qiymati m

ni birlik atom massasi m

ga bo`lish kerak

Xuddi shuningdek nisbiy atom massasi A

ni aniqlash uchun esa

atom massasining absolyut qiymati m

ni birlik atom massasi m

Fizika 6-sinf testlar

Quyoshdan chiqqan yorug’lik yerga qancha vaqtda yetib keladi?

Devorga osilgan soat mayatnigining takrorlanib turuvchi harakati ____________ deb ataladi.

Jism massani qanday asbobda o’lchash to’g’ri natija beradi?

Massaning asosiy birligini ko’rsating.

Qanday holatda jismni moddiy nuqta deb qarasa bo’ladi.

A)Trayektoriya uzunligi jism o’lchamiga taxminan teng bo’lsa

B)Trayektoriya uzunligi jism o’lchamidan juda katta bo’lsa

C)Jism o’lchami tarayektoriya o’lchamidan juda katta bo’lsa

Jismlar harakatlanayotganda fazoda qoldirgan izga _________ deyiladi.

Avtomobil 60 km soat teslik bilan 3 soat yo’l bosdi. U qancha masofani bosib o’tgan?

Birinchi jismning harakatini ikkinchi jismga nisbatan harakatini organmoqdamiz.

A)Birinchi jism sanoq jism bo’ladi

B)Ikkinchi jism sanoq jism bo’ladi

C)Har ikkalasi ham sanoq jism bo’ladi

Agar biror jism harakati davomida bir xil tezlik bilan harakatlansa yoki istalgan teng vaqtlar ichida birday masofani bosib o’tsa, bunday harakatga _________ deyiladi.

Qaysi birining zichligi kattaroq

Tezlikning birligini ko’tsating

Velosiped g’ildiragining harakatini __________ deyish mumkin.

Jismning harakat trayektoriyasi uzunligiga ________ deb ataladi.

Zichlik deb nimaga aytiladi?

A)Moddaning birlik hajmiga to’g’ri kelgan massasiga

B)Jism hajmining massasiga nisbatiga

C)Maddaning qattiq yoki yumshoqligiga

Yerdan quyoshgacha bo’lgan masofani toping.

C)3 yorug’lik yili

Vaqt o’tish bilan jismlarning boshqa jislarga nisbatan fazodagi o’rnini o’zgartirishi ___________ deb ataladi.

Jismlarning tinch yoki harakat holatini saqlash qobiliyatiga ________ deyiladi.

Prujinali tarozi nimani o’lchaydi?

30 m/s ni km/soat larda ifodalang.

Avtomobil 4 soatda 300 km masofani bosib o’tgan bo’lsa, u qanday tezlik bilan harakat qilgan?

Jismning inertlik xossasini xarakterlovchi kattalikka jismning _________ deyiladi.

Agar biror jism harakati davomida istalgan teng vaqtlar ichida turli masofani bosib o’tsa, bunday harakatga _________ deyiladi.

Teslik deb _____________ ga aytiladi.

A)Vaqtning yo’lga nisbati

B)Vaqt birligi ichida bosib o’tilgan yo’l

C)Yo’lning vaqtga ko’paytmasi

Murakkab shaklli jismlarning hajmini aniqlashda qanday usuldan foydalanish qulay?

A)Taroziga tortib ko’riladi Tomonlari o’lchab ko’riladi va ko’paytiriladi

B)Suyuqlikka to’la botiriladi va siqib chiqarilgan suvning hajmi

20 m/s ni km/soat larda ifodalang

Qo’rg’oshin bo’lagi simob bilan to’ldirilgan idishga tashlansa qanday hodisa ro’y beradi?

A)Simobning ostiga cho’kadi

B)Simobning ustiga suzib yuradi

Oltin bo’lagi simob bilan to’ldirilgan idishga tashlansa qanday hodisa ro’y beradi?

A)Simobning ostiga cho’kadi

B)Simobning ustiga suzib yuradi

Jismlarda bo’ladigan mexanik harakatlar hamda ularning muvozanat holatlari birgalikda ____________ deb ataladi.

Hajmi 5 sm 3 bo’lgan suvning massasini toping.

72 km/soat ni m/s larda ifodalang.