Konstitutsiya – farovon hayotimiz poydevori INSHO to’liq malumot oling

Konstitutsiya – farovon hayotimiz poydevori. 

INSHO

Reja:

Kirish. Konstitutsiya – huquq va erkinligimiz kafolatidir.

Asosiy qism:

Konstitutsiyamizning vujudga kelishi va rivojlanish yo‘li.

Qonun ustuvorligi – taraqqiyot asosi.

Bizning konstitutsiyamiz bizning milliy g‘ururimizdir.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Miromonovichning konstitutsiya asosida olib borayotgan oqilona siyosatining jamiyatdagi natijasi.

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Konstitutsiya – bu bizning o‘zbek xalqining asosiy qonuni bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi xalqimizning mustaqillik sari uzoq va mashaqqatli yo‘lidagi izlanishlar natijasidir. Konstitutsiyaviy “bino”ni barpo etishda uch ming yillik davlatchilik tajribasiga tayanilgan. Konstitutsiya so‘zi lotincha “constitution” – tuzilish, tuzuk so‘zlaridan olingan. U davlat tuzilishini, hokimiyat va boshqaruv organlari tizimini ularning vakolati, shakllanish tarkibi, saylov tizimi, fuqarolarning huquq va erkinliklari, jamiyat va shaxsning o‘zaro munosabatlarini, shuningdek, sud tizimini hamda davlat va jamiyatning o‘zaro munosabatlarini belgilab beradi. Asosiy qonunimiz sharq va g‘arb, janub va shimolning 97 ta mamlakati to‘plagan ilg‘or konstitutsiyaviy tajribasi hisobga olingan Konstitutsiyamizning yaratilishi yo‘lidagi birinchi huquqiy qadam – o‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi 1989-yil 21-oktabrda ona tiliga davlat tili maqomining berilishi istiqlol tarixining eng yorqin sahifalaridan biridir. Ona tilini bilmagan odam kelajagi yo‘q odam, kishi tilini bilmaydigan odam uning dilini ham bilmaydi. Konstitutsiyamizning 4-moddasida quyidagicha muhrlab qo‘yilgan: “O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.

O‘zbekiston Respublikasi o‘z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va an’analari hurmat qilinishini ta’minlaydi, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratadi. Konstitutsiyamizning yaratilish yo‘lidagi ikkinchi huquqiy qadam hayajonli voqea 1990-yilning mart oyida o‘n ikkinchi chaqiriq Oliy Kengashning birinchi sessiyasida sobiq ittifoq tarkibidagi respublikamizda Prezidentlik lavozimi joriy etildi, davlat ramzlari haqidagi masala muhokama qilinib, maxsus komissiya tuzildi. Mustaqil O‘zbekistonning birinchi Konstitutsiyasini yaratish g‘oyasi ilk bor shu sessiyada ilgari surildi. Konstitutsiyani yaratish yo‘lidagi 3-qadam O‘zbekiston Oliy Kengashi tomonidan 1990-yil 20-iyunda e’lon qilingan “Mustaqillik deklaratsiyasi”ning 8-bandida “O‘zbekiston o‘zining taraqqiyot yo‘lini, o‘z nomini belgilaydi va davlat davlat belgilarini (gerb, bayroq, madhiya) o‘zi ta’sis etadi.” degan qoida mustahkamlangan. 4-qadam 1990-yil 21-iyunda birinchi Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan konstitutsiyaviy komissiyaning tashkil etilishi. 5-qadam Birinchi Prezidentimizning 1991-yil 17-19-avgustda Hindiston Respublikasiga rasmiy tashrifi bilan bog‘liq. 6-qadam 1991-yil 31-avgust o‘n ikkinchi chaqiriq Oliy Kengasining navbatdan tashqari 6-sessiyasida “Men shu bugundan e’tiboran 1-sentabrni respublikamizda Mustaqillik kuni, umumxalq bayrami deb e’lon qilishni taklif etaman degan I.Karimov. 7-qadam 1991-yil 29-dekabrda Prezident saylovi va mustaqillik to‘g‘risidagi referendum o‘tkazilishi. 8-qadam 1992-yil 8-sentabrda Konstitutsiya loyihasining umumxalq muhokamasiga taqdim etilishi va nihoyat 1992-yil 8-dekabr Konstitutsiyamiz qabul qilindi va shu kun umumxalq bayrami deb e’lon qilindi. Konstitutsiya 12-chaqiriq Oliy Kengashning 11-sessiyasida qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi — O‘zbekiston Respublikasining asosiy qonuni, oliy yuridik kuchga ega bo‘lgan siyosiy huquqiy hujjatdir. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi muqaddima, 6 bo‘lim, 26 bob va 128 moddan iborat. Har bir mustaqil mamlakatning asosiy manbalaridan biri bu uning konstitutsiyasi davlatchilik belgisidir.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi haqiqatdan ham demokratik konstitutsiyadir. Tarixan sinalgan umuminsoniy, umumbashariy qadriyat, ko‘p asrlik tajriba,ma’naviy qadriyatlarni, ulug‘ ajdodlarimizning huquqiy merosini o‘z ichiga oladi va mujassam etgan huquqiy hujjatdir. I.Karimov “Konstitutsiya davlatni davlat, millatni millat sifatida dunyoga tanitadigan Qomusnoma” ekanligi u “xalqimizning irodasini, ruhiyatini, ijtimoiy ongi va madaniyatini” aks ettirishi, uning “xalqimiz tafakkuri va ijodining mahsuli” ekani haqidagi hikmatli xulosalari to‘g‘ri va asosli ekanini yaqqol tasdiqlaydi.

2. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining muqaddimasida O‘zbekiston xalqi huquqiy davlat barpo etishni maqsad qilgani ko‘rsatilgan bo‘lib huquqiy davlatning muhim va ajralmas belgisi bu qonun ustuvorligi hisoblanadi. Qonun ustuvorligi – bu davlat hokimiyati va boshqaruv organlari chiqarayotgan qarorlar, farmoyish, hujjatlar, mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari faqat va faqat konstitutsiya va uning qonunlariga muvofiq bo‘lishi shartdir, degani.

Shu boisdan barcha bo‘g‘indagi kadrlar, u xoh vazir, hokim, president yoki oddiy fuqaro bo‘lsin konstitutsiya va qonunlarni puxta bilishi, ularning ijrosini to‘g‘ri tashkil etishi shartdir. “Konstitutsiya va qonun ustuvorligi – farovon hayot garovi” degan tushunchani fuqarolarimizning ongi va qalbida chuqur egallashi uchun:

1) qonunlar ijrosini samarali tashkil qilish, tizimli muammolarni aniqlash va bartaraf etish;

2) jamoatchilik nazorati va faolligini oshirish. Buyuk yunon olimi Aflotun shunday degan edi: “Xalq qonunlarga ehtyoj sezib, ularni puxta o‘rgansa bu faqat uning o‘ziga foyda keltiradi. Aks holda qonunda ko‘zlangan maqsadga erishib bo‘lmaydi”;

3) ommaviy axborot vositalarining qonuniylikni qaror toptirishda “jamiyat ko‘zgusiga aylanishi kerak;

4) qabul qilingan qonunlarning olib borayotgan islohotlarimiz bilan uyg‘un bo‘lganda;

5) fuqarolarimizning huquqiy bilimi, ongi va madaniyatini yetarli bo‘lishi. Qonun ustuvor bo‘lgan davlatda rivojlanish, yuksalish bo‘ladi. Uning ustuvorligini ta’minlash esa yetakchining mahorati va jamiyatning huquqiy ongiga bog‘liqdir. Bugungi kunda prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev olibborayotgan siyosatlarida aynan shu jarayonni ko‘rishimiz mumkin.

Bugungi kunda yoshlarimizning juda ko‘pchiligi o‘qimishli, oliy ma’lumotli bo‘lib bormoqda, bu esa kelajak sari qo‘yilayotgan mustahkam poydevordir. Ko‘pchilik “oliy ma’lumotli mutaxassislar ko‘payib ketmoqda, erta ularga ish yo‘q bekorga mablag‘ sarflab o‘qib ertaga ishlay olmasa nimaga kerak” degan noto‘g‘ri qarashlar ham mavjuddir. Lekin hayotimizda bilimli, huquqiy madaniyati yuqori bo‘lgan yoshlar ko‘paymoqda. Ular hech bo‘lmaganda o‘zining huquq va burchlarini biladi.

Nega mamlakatda korrupsiya mavjud?

Sababi aynan bilimsizlik va konstitutsiyaning mohiyatini anglab yetmaslik. Bilimli inson har doim va har qanday joyda o‘z fikrini mustaqil bayon eta oladi va o‘ziga ishonadi. Qonun ustuvorligini bugun bilim olayotgan, izlanuvchan, tashabbuskor, ilmli, salohiyatli yoshlarimiz ta’minlaydi. Bizning maqsadimiz erkin va farovon demokratik huquqiy jamiyat barpo etishdir. Konstitutsiyaning III bobida “Konstitutsiya va qonunning ustunligi” deb nomlanishi biz unga so‘zsiz rioya qilishimiz kerak ekanligini ko‘rsatadi. Barcha ijtimoiy-siyosiy munosabatlarni konstitutsiya va qonunlarimiz tartibga solib turadi. Qonunlar inson manfaati uchun xizmat qiladi. Qonun ustuvorligi ta’minlanmagan jamiyatda iqtisodiy inqiroz, korrupsiya, insonlarning ertangi kuniga ishonchi yo‘qoladi. Bunday davlatning kelajagi yo`qdir. Qonun ustuvor bo‘lgan davlatda erkinlik, adolat, tenglik kafolatlanadi, hokimiyatning shaxsga ta’siri chegaralanadi, inson huquqlari himoyalanadi, mulk huquqiga rioya qilinadi, odil sudlov mustaqil bo‘lib samarali amalga oshiriladi. Ulug‘ bobokalonimiz, ulkan markazlashgan davlat barpo etgan Amir Temur “qayerda qonun hukmronlik qilasa, shu yerda erkinlik bo‘ladi” degan gaplari tarix saxifalariga zarvaraqlar bilan yozdirilgan. Zero bu so‘zlarning zamirida ulkan ma’no jamlangan.

3. Konstitutsiyamiz bu bizning faxrimiz, g‘ururimizdir. Uning mustaqilligini mustahkamlash xalqimizning tinch-osuda, farovon hayotini ta’minlashning muhim asosidir. Bu yil konstitutsiyamizning 29 yilligi nishonlandi. Yoshlarimiz bugun barcha jabhalarda amalga oshirilayotgan o‘zgarishlar hamda yangilanishlar zamirida, eng avvalo, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini himoya qilish, jamiyatda qonun va qonuniylik ustuvorligini kafolatlash, xalqimizning tinch, farovon, rozilik hamda minnatdorlik hissi bialn yashashni ta’minlashdek ulug‘ maqsadlar mavjudligini chuqur anglab yetmoqda. Konstitutsiyamiz barchamiz uchun asosiy mezon bo‘lishi uning qoidalari hayotimizningasosiy qoidalari va maqsadlariga ayllanishi darkor. Prezidentimiz aytganlaridek, qonunlar jamiyat manfaatlari uchun xizmat qilishi lozim. Shunda insonlar unga ishonadi. Bu bilan “qonunlar faqat bizning manfaatimiz uchun ekan” deb boshqalarning manfaatiga ziyon yetkazib bo‘lmaydi. Barcha fuqarolarning huquqlari bo‘lgani kabi majburiyatlari ham “Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” deb atalgan ikkinchi bo‘limida o‘z ifodasini topgan.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1-bo‘limida O‘zbekiston Respublikasining mustaqil davlat sifatidagi konstitutsiyaviy prinsiplari ko‘rsatilgan. 3-bo‘limi “jamiyat va shaxs” deb atalib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik, mehnat qilish erkinligi, barcha mulk shakllarining teng huquqliligi kafolatlanishi bayon etilgan. Konstitutsiyamizning 5-bo‘limi O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishiga bag‘ishlangan. 6- bo‘limida konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish tartibi bayon qilingan.

“Bizning konstitutsiyamiz bu bizga yo‘l ko‘rsatuvchi mayoqdir” desam adashmagan bo‘lman. Chunki, biz qanday faoliyatni amalga oshirmoqchi bo‘lsak, har bir joyning o‘ziga hos tartib-qoidasiga duch kelamiz. Shunda bizning huquqiy ongimiz bizga yordam beradi. Biz bu muammoni katta deb o‘ylashimiz yoki huquq va burchlarimizni bilgan holda oson yechim topishimiz mumkin. Har bir xatti-harakatlarimiz, so‘zlarimiz tartib asosida konstitutsiyada qonunlashtirilgan. Qonundan chetga chiqish qonun asosida javobgarlikka tortilishga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, har bir millatning asrlar davomida sayqallanib kelayotgan qadriyatlari ham mavjudki, bu bizning konstitutsiyamizda o‘z ifodasini topgan.

Bizning xalqimizdagi insonparvarlik, mehr-oqibat, rahm-shafqat kabi yuksak tuyg‘ular ham qonunlarimizda tarkib topgan. Xususan, Prezidentimiz tomonidan jinoyat yo‘liga kirib qolgan ko‘plab fuqarolarning ozod etilishi, berilgan muddatlarining qisqartirilishi, sudyalar tomonidan sud jarayonida jinoyatchiga nisbatan qo‘shimcha tomon, ma’lumot sharoitlarni hisobga olgan holda yengillashtirilgan jazo turlarining tatbiq etilishi va h.k.

Konstitutsiyadagi har bir qonunimiz avvalo, biz uchun hizmat qiladi. Shuning uchun bugungi yoshlar konstitutsiya va qonunlardan xabardor bo‘lishi, jamiyatda qanday o‘zgarishlar bo‘layotganligi bilan qiziqishi lozimdir. Konstitutsiya va qonunlarimizni asrashimiz, ma’nosiga tushunish, ularga alohida hurmat va e’tibor bilan qarashimiz kerak.

4. Har bir davlat o‘z taraqqiyot yo‘lini tanlar ekan, eng muhim maqsad va vazifalarini belgilan oladi. Mamalakatimiz mustaqilligining ilk davrida qabul qilingan konstitutsiyada ham xalqimizning xohish-irodasi, inson huquq va manfaatlari, davlat tuzilishi o‘z ifodasini topgan. Bosh qomusimiz jinsi, irqi, millati, dini, ijtimoiy kelib chiqishidan qat’iy nazar yurtimiz fuqarolari tengligining kafolatlanishini qayd etadi va zamonaviy demokratik taraqqiyot uchun zamin yaratdi. Shu bois konstitutsiyamizni ardoqlaymiz, ulug‘laymiz, o‘rganamiz. Prezidentimiz insonparvarlik tamoyillari asosida jinoyat sodir etganlarni avf etish bo‘yicha 8 ta farmon qabul qilinib, 4 mingdan ziyod shaxs ozod qilindi, pushaymon bo‘lgan 92 nafar inson avf qilindi.

“Mehr-1” va “Mehr-2” insonparvarlik asosida 261 nafar fuqaro Afg‘oniston, Suriya kabi qurolli maydonlardan qutqarildi. Bu yil 5 ming 868 nafar shaxs O‘zbekiston fuqarosiga aylandi. “Yoshlarga oid davlat siyosati samaradorligini oshirish va O‘zbekiston yoshlar ittifoqi faoliyatini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi farmoni qabul qilindi. Shavkat Mirziyoyev “O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi xalqimizning siyosiy-huquqiy tafakkurining yuksak namunasidir” degan edi. Prezidentimizning bugungi kundagi oqilona siyosati bois butun xalq ergashmoqda va minnatdordir. Ularning bir ajoyib gapalri bor va u har bir amaldor, boshliq, mas’ul hodimning ongida muhrlanib turishi kerak. Prezidentimiz “xalq bizdan rozi bo‘lishi kerak” degan gaplari ularning qanchalik xalqparvar ekanliklarining yana bir yorqin ifodasidir.

Shavkat Mirziyoyevning konstitutsiya asosida qabul qilayotgan siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, ma’naviy va boshqa jabhalardagi qarorlari mamlakatimizni har tomonlama yuksaltirib bormoqda. Xususan, tashqi siyosatda chet el mamlakatlari bilan shartnomalar oshib bormoqda, yoshlarimiz chet ellarda bemalol o‘qib kelmoqda, ish o‘rganmoqda, ishlamoqda, xalq qabulxonalari tashkil etilishi, ishonch telefon raqamlari, yoshlar o‘rtasida kitobxonlik, til o‘rganish oshib bormoqda, qurilish ishlari, aholining kam ta’minlangan qatlamlariga moddiy yordam, uylar berilmoqda. Ayniqsa, qurilayotgan binolarni ko‘rib, ko‘kalamzorlashtirish ishlari dilni yayratadi. Konstitutsiya va qonun barqaror mamlakatda shunday go‘zalliklar yaratiladi.

Xulosa.

Konstitutsiyada jamiyat taraqqiyotiga turtki beruvchi g‘oyalar o‘z ifodasini topadi. O‘zbekistonimizning Konstitutsiyasida kelajak avlodlarga ozod va obod vatan qoldirish, ularning baxt-u kamolini ko‘rishdek orzu-havaslar ifodasini topgan bo‘lib unda jamiki ne’matlar orasida eng ulug‘ – Inson degan fikr ilgari surilgan va shu asosda fuqaro-jamiyat-davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatning oqilona huquqiy yechimi belgilab berilgan. Konstitutsiyani puxta o‘zlashtirgan shaxs kuchli, mukammal, ertangi hayotga ishonchi mustahkam bo‘ladi. Konstitutsiya – tarixiy axamiyati beqiyos hujjatdir. Unda tarixiylik zamonaviylik bilan uyg‘unlashib jahonning ijtimoiy, siyosiy, falsafiy va huquqiy tafakkuri sohasida erishilgan yutuqlari mujassamlashgan. Har bir shaxs vatanimiz rivojiga munosib hissasini qo‘shishi lozimdir.

Foydalanilgan adabiyotlar:

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – 1992 y.

O‘z.Respublikasi Prezidentining farmoni va qarorlari. Prezidentimiz ma’ruzlari.

O‘z ME. Birinchi jild. Toshkent – 2000-yil.

https://constitution.uz.

https://lex.uz.

https://uz.m.wikipedia.org.

https://www.uzairways.com

Musurmonova Jumagul.

Iqtisodiyot fakulteti. Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar) yo’nalishi 456 guruh 2 bosqich talabasi