Pedagogik kreativlik to’liq malumot oling

Pedagogik kreativlik: pedagogning an’anaviy pedagogik fikrlashdan farqli ravishda ta’lim va tarbiya jarayonini samaradorligi ta’minlashga xizmat qiluvchi yangi g‘oyalarni yaratish, shuningdek, mavjud pedagogik muammolarni ijobiy hal qilishga bо‘lgan tayyorgarligini tavsiflovchi qobiliyati

1-yo‘l:  kreativ  fikrlash  ko‘nikmasini  shakllantirish.  Bunda asosiy  urg‘u  kreativ  fikrlash  ko‘nikmalarini  shakllantirish  asosiy e’tibor  markazida  bo‘lib,  talabalar  fe’llar  ѐrdamida  kreativ xarakterdagi  harakatlarning  mohiyatini  ifodalashga  yo‘naltiriladi. Xususan,  o‘qituvchilar  kreativ  fikrlash  ko‘nikmasini  samarali shakllantirish  maqsadida  talabalarga  ularni  fikrlashga  undovchi savollar tarkibida  zarur fe’llarning bo‘lishiga e’tibor qaratiladi. Bu holat misollar bilan tushuntirilsa, talabalardan “yurak va qon aylanish tizimi  o‘rtasidagi  bog‘liqlikni  ta’riflab  bering”  mazmunidagi  nazorat savoli  ularda  kreativlikni  shakllantirmaydi.  Zero,  savol  tarkibidagi “ta’riflab  bering”  tushunchasi  o‘z  mohiyatiga  ko‘ra  “mavjud bilimlaringizni birma-bir aytib o‘ting” deyish bilan teng. Nazorat savollarini berishda talabalarni fikrlashga undovchi so‘z (fe’l)lardan  foydalanish  ularning  kreativ  fikrlashlarini osonlashtiradi.  Shu  sababli  shaxsda  kreativ  sifatlarni shakllantirishning  birinchi  yo‘liga  ko‘ra  pedagoglar  turli,  antiqa, noan’anaviy  hamda  puxta  javobni  berishga  majbur  qiluvchi  so‘z (fe’l)lardan  foyalanishlari  maqsadga  muvofiqdir.  M:  “bog‘liqlikni toping”, “yarating”, “bashorat qiling”, “fikrni mantiqan  baѐn eting”, “tasavvur  qiling”  kabi  so‘z  (fe’l)lardan  foydalanish  amaliy  jihatdan samarali sanaladi. Agarda  pedagog  talabalardan  “yurak  va  qon  aylanish  tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ta’riflab berish”ni talab qilish o‘rniga, “yurak va  qon  aylanish  tizimi  o‘rtasidagi  bog‘liqlikning  barcha  turlarini keltirish”ni so‘rashi lozim.  Natijada talabalar ham mavjud bilimlarni umumlashtirish, ham yangi fikr va g‘oyalarni ilgari surish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Pedagoglar  birinchi  yo‘lni  qo‘llash  –  talabalarda  kreativlik ko‘nikmasini  shakllantirishda  ѐsh  o‘qituvchilarning  “Kreativlik xaritasi”dan foydalanishlari maqsadga muvofiqdir.

2 — yo‘l:  a maliy  kreativ  harakat  ko‘nikmalarini  rivojlantirish.

Pedagoglar  talabalarda  kreativ  harakat  ko‘nikmalarini  shakllantirish  va rivojlantirishda  ko‘rsatmali  metod  va  usullardan  foydalanadi.  Bu o‘rinda  savollardan  foydalanish  faqat  qisqa  muddatda  ѐrdam  berishi mumkin,  biroq,  talabalara  interfaollik  va  kirishimlilikni rivojlantirmaydi.

3- yo‘l:  kreativ  faoliyat  jaraѐnlarni  tashkil  etish.  Mazkur  yo‘l talabalarni  muammoni  yechish  va  innovasion  g‘oyalarni  ilgari  surish jaraѐnida kreativ, ijodiy fikrlashga urg‘u beradi. Mazkur jaraѐnlarda kreativ  metod  va  usullar  faol  qo‘llanilmasa-da,  kreativ  fikrlash  yuz beradi.  M:  “Yurak  va  qon  aylanishi  tizimi  o‘rtasidagi  bog‘liqlikni topish”  (Isaksen & Treffinger, 1985). Topshiriqni bajarar ekan, talabalar odamning qon aylanishi tizimi bilan bog‘liq turli muammolarni tahlil qiladi.  Natijada  ushbu  jaraѐnda  ko‘p  tomonlama  fikrlash,  mushohada yuritish ro‘y beradi.

4-yo‘l:  kreativ  mahsulot  (ishlanma)lardan  foydalanish.  Bu yo‘lni  tutishda  pedagog  talabalarga  “Odamning  qon  aylanish  tizimi” mavzusida   Power  Point  dasturi  ѐki  mul’timediya  ѐrdamida  taqdimotni yaratish  topshirig‘ini  berishi  mumkin.  Taqdimotni  tayѐrlash  jaraѐnida talabalarda kreativ fikrlash ko‘nikmalari faol rivojlanadi. Talabalar  o‘zlarining  kreativ  fikrlash  qobiliyatlarini  qulay muhitda  to‘la  namoѐn  qilishlari  mumkin.  Agar  talabalarda muvaffaqiyatsizlikka uchrash qo‘rquv hissi mavjud bo‘lsa, fikrni  noto‘g‘ri ifodalashdan hadiksirasalar, tanqidga uchrasalar bunday vaziyatda ularda kreativ  fikrlash  ko‘nikmalarini  samarali  shakllantirish  ѐki rivojlantirish  mumkin  bo‘lmaydi.  Talabalarda  kreativlikni  odatga aylantirish  orqaligina  kreativ  fikrlash  ko‘nikmasini  muvaffaqiyatli shakllantirish mumkin.Bu jaraѐnda ular tomonidan mavzu mazmunining puxta anglanishi va  kreativ  fikrlash  ko‘nikmalarini  baholashda  qo‘llaniladigan  metod  va vositalar (3-mavzu) muhim ahamiyat kasb etadi. Kreativ  xarakterga  ega  muhitdagina  talabalar  o‘rganaѐtgan mavzuning  mazmuni,  o‘quv axborotlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani  tushunish imkoniyatiga ega bo‘ladi va bu haqida fikrlash boshlashadi (Anderson et al., 2000).  M:  talabalar  “Immigratsiya  hodisasining  mohiyati”ni  “Aqliy hujum” strategiyasi asosida o‘rganish jaraѐnda, eng avvalo, strategiyaning o‘zi nimaligini, uni qanday qo‘llash zarurligi haqidagi tushunchalarga ega bo‘lishlari lozim. Muayyan  omillar  pedagoglarda  kreativlik  sifatlari,  malakalarini rivojlantirishga   to‘sqinlik  qiladi.  Shu  sababli  pedagogik  jaraѐnda o‘qituvchilar  ushbu  omillarni  barataf  etishga  e’tibor  qaratishlari  lozim. Quyidagi omillar shaxsda kreativlikni rivojlantirishga to‘sqinlik qiladi:

1)  o‘zini tavakkaldan olib qochish;

2)  fikrlash va xatti-harakatlarda qo‘pollikka yo‘l qo‘yish;

3)  shaxs fantaziyasi va tasavvurining yuqori baholanmasligi;

4)  boshqalarga tobe bo‘lish;

5)  har qanday holatda ham faqat yutuqni o‘ylash