2-sinf “Ona tili va o’qish savodxonligi” darslari samaradorligini oshirish Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

.Gapning bosh bo’laklarini belgilanng. A) ega. B)kesim. D)a va b.

4-sinf ona tili fanidan 1 soatlik ochiq dars ishlanmasi Otlarning egalik qo’shimchalar bilan ifodalanishi Ta’limiy

Ta’limiy: otlarning egalik qo’shimchalar bilan ifodalanishinibolalarga o’rgatish, og’zaki va yozma nutq malakalarini oshirish.

Tarbiyaviy maqsad: milliy urf-odatlarimizga muhabbat uyg’otish, o’zaro hurmat, mehr-oqibatli qilib tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi maqsad: dunyoqarashni keng mustaqil fikr va mukammal insoniy fazilatlarga ega shaxslarni shakllantirish.

Dars usullari: “Mehmon-mehmon” o’yini, “Aqliy hujum”, kichik guruhlarda musobaqa, klaster.

Darsning jihozi: ko’rgazmali qurolar, ertak qahramonlari maketlari, tarqatmalar, test topshiriqlari, magnitafon, videomagnitfon,televizor.

Darsning tashkiliy qismidan so’ng sinf o’quvchilari stol ustida teskari qilib qo’yilgan kartochkalardan oladilar va undagi yozuvlarga qarab guruhlarga bo’linadilar.

1-guruh-“Tovuchlar”.

2-guruh-“Bo’g’in”.

3-guruh-“Nutq”.

4-guruh-“Alifbo”.

Guruhlar o’zlariga sardor tayinlaydilar.

O’qituvchi o’quvchilarga “Aqliy hujum” qiladi.

-Aziz bolajonlar! O’zbek xalqi haqida gap ketganda dastlab qaysi xislatlari aytiladi?

• Boajonligi
• Shirin so’zligi
• mehnatsevarligi
• mehmon do’stligi

Mehmon desa oydek to’lib,

Kundek to’lgan o’zbekmiz.

Bir mayizni qirqqa bo’lib,

Ko’ngli to’lgan o’zbekmiz.

-Xalqimizning mehmondo’stligi turli xalqlar tillarida doston. Biz shunday oliyjanob valq farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. Kelig, ushbu g’ururni tuygan holda bugungi ona tili darsimizda “Mehmon-mehmon’ usulida foydalanib, sabog’imizni uyushtirsak…

• Imtizomli bo’lish;
• Izlanuvchan va tashabbuskor bo’lish;
• Vaqtdan unumli foydalanish;
• O’zaro urmat, o’zgalar fikrini qadrlash;
• Faol ishtirok etish.

Ushbu qoiydalarga rioya qilgan holda maqsadimiz sari intilaylik. Mehmonlarimiz har bir berilgan to’g’ri javoblar uchun o’z rag’batlarini berib boradilar.

1-mehmonimiz qaysi jonvor ekan?

O’qituvchi: – Tipratikon ko’p “Qo’ziqorinlar” ortiga savollar yozib kelibdi. Bu savollarga javob bersak,”Qo’ziqorinlar”idan berar ekan.

Qo’ziqorin tasviri tushirilgan kartochka ortida savollar bo’lib, guruhlar navbat bilan savollarga javob beradilar.

O’qituvchi: – Agar qalbimizda, yuragimizda ilm-ma’rifat joy egallasa, bilimni puxta o’rgansak, buyuk ajdodlarimiz ruhi ham sho bo’lar ekan. Qani, bilimlarimizni sinab ko’raylik-chi…

2- mehmonimiz qaysi jonvor ekan?

Bolalar: – Quyoncha-u o’rmonda va uylarda yashaydi. Chaqqon, hurkak, quloqlari uzun bo’ladi. Sabzini juda yaxshi ko’radi.

O’qituvchi: – Quyonchamiz”Sabzicha”larga savol tozib, savatchasiga solib kelibdi. Topshiriqlarni bajarib,”Sabzicha”lar to’playlik.

1. Sabzi:”Bu nima?”o’yinini o’ynang.

1. Sabzi: Narsa va shaxsning harakatini bildiradi, “Nima qildi?”, “Nima qilyapti?”, “Nima qilmoqchi?” kabi so’roqlarga javob: Bu nima?
2. Sabzi: Narsa va shaxsning son-sanog’ini bildiradi, qancha? Nechta? Nechanchi? Kabi so’roqlarga javob beradi. Bu nima?
3. Sabzi:Narsa va shaxsning belgisini bildiradi,Qanday? Qanaqa? So’roqlariga javob beradi.Bu nima?
4. Sabzi: Narsa va shaxsning nomini bildiradi. Kim? Nima? So’roqlariga javob beradi. Bu nima?

1. Bu – fe’l so’z turkumi;
2. Bu – son so’z turkumi;
3. Bu – sifat so’ turkumi;
4. Bu – ot so’z turkumi.

Masalan: “Tovushlar” guruhi

Yozayapti fe’l o’ynadi

Bormoqchi dam olmoqchi
2.”Bo’g’in” guruh
Besh o’n

Yeti son to’qizinchi

Yoqimli sifat mayin

Katta kichik
3.”Nutq” guruh
O’qituvchi shirin

Shifokor ot mayin

Gilam kichik
“Bu nima?, Bu nima?’ o’yini yakulanib, guruhlar “sabzicha”lar bilan rag’batlantiriladi.

O’qituvchi; – Bolalar tipratikan va quyonchaning topshriqlarini bajardik. Mehmonimiz hursand bo’lishdi. Keling, 3- mehmonimiz “ayiqpolvon”ningtopshiriqlarini bajarishga kirishaylik. Ayiqpolvon nimani yaxshi ko’radi?

• Asalni
• Asalni yana qanday jonzotlar yaxshi ko’radi? Asal qanday toplanadi?
• Asalarilar, chunki o’zlari mehnat qilib to’playdilar.

1. Asalari har bir guruhda o’qituvchi istagan narsani olib, so’rashi lozimligini aytadi. (O’qituvchi guruhlar bir donadan ruchka, qalam, chizg’ich va kitob oladi va narsalarniko’rsatib,”Bu nima?” deb so’raydi.)

• Ruchka – chizg’ich
• Qalam – kitob

• Bu mening ruchkam
• Mening qalamim
• Mening chizg’ichim
• Mening kitobim

• So’zlarga qo’shimcha qo’shish orqali.
• Qanday qo’shimchalar qo’shish orqali?

-Aziz bolajonlar! Bugun biz siz bilan “otlarning egalik qo’shimchalar bilan qo’lanishi” degan mavzuda suhbatlashamiz.

• Bolalar o’tgan darsimizda narsa va shaxsning nomini bildirgan so’zlar ot deyilishini, uning qanday so’roqlarga javob bo’lishini bilib oldik. Endi esa kundalik hayotimizda qo’laniladigan so’zlarimizda otlarning egalik qo’shimchalari bilan ifodalanishini o’rganamiz.

• So’z yasovchi qo’shmchalar, so’z o’zgartiruvchi qo’shimchalar va egalik qo’shimchalardan.

• M, – mi, – ng, – ing, – si, – I, – miz, – imiz, – ngiz, – ingiz, – lar egalik qo’shimchalaridir. Egalik qo’shimchalari shaxs va narsa-buyumlarning qaysi shaxsga qarashliligini bildiradi.

Bolalar mashq shartini o’qib, topshiriqni bajardilar.

• Kitobim – kitob o’zak, – imiz egalik qo’shimchasi, ko’plikda.

4 – asalari: – So’zlarni yozing, o’zak va qo’shimchalarni belgilang.

5 – asalari: – Kitobim so’zidagi – im qo’shimchasi qaysi shaxsga tegishligigni bildiryapti? –ing, – I qo’shimchalari-chi?

Guruhlar javob berib, rag’bat uchun “aricha”lar oladilar.

6 – asalari; Ko’rgazmaga qarang. (O’qituvchi tushuntiradi)

1. Shaxs -m, -im, – imiz
2. Shaxs -ng, -ing, – ngiz, -ingiz
3. Shaxs -si, -(lar)i

Shuningdek, o’quvchilar sinf xonasida ko’zga ko’rinib turgan har xil narsalarning nomini aytib, guruhlar egalik qo’shimchalar bilan qo’llaydilar, nechanchi shaxs ekanligi, birlik va ko’plikda ekanini aytadilar.

(Texnik vositalar yordamida manitor-ekranda щедфктштп egalik qo’shimchalar bilan qo’lanishga doir misollar – slaydar ko’rsatiladi.)

Guruhlar bajargan ishlariga qarab rag’bat oladilar.

O’qituvchi: – Ayiqpolvonimiz ham xursand bo’ldi.

4-mehmonimiz olmaxon. U nimani yaxshi ko’rib нунвш,

-Olmaxon ”yong’oqcha”lar ortiga savollar yozib kelibdi. Keeling, uning topshiriqlarini ham bajaraylik.

1-yong’oq: – Mening ertak kitoblarim bor… gapni diktant tarzida yozing. (Bolalar yozadilar.) Yozgan gaplaringizdagi otning egalik qo’shimchasini aniqlabchizing (Bolalar mustaqil bajaradilar. So’ngra slayd orqali yozilgan gapni ko’rib, “kichik ustoz” usulida bir-birlarinitekshirishadi).

2-yong’oq: – Har bir guruhga o’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun “test yong’oqchasi” tarqatilsin.

Aqling so’zidagi egalik qo’shimchasi nechanchi shaxsga qarashli?

1. 1 shaxs
2. 2 shaxs
3. 3 shaxs

3-yong’oq: – “Uyga vazifa” deb yozilgan plakatdagi konvertni qarang.

1. Uyda 161- mashqni bajaring.
2. Mashq shartiga ko’ra bajarilgach, mashqdagi gaplar mazmuniga mos bitta ixtiyoriy rasm chizib keeling.

Dars yakunida har bir o’quvchi olgan rag’batlari bo’yicha baholanadi. “Kichik hakamlar” va “Sinfning g’olib guruhi” e’lon qilinadi. G’olib guruhi boshqa Guruhlar qarsaklar bilan olqishlaydilar. Dars yakunlanadi.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

2-sinf “Ona tili va o’qish savodxonligi” darslari samaradorligini oshirish Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Fotima Botir Qizi Akramova

Ushbu maqola ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanib, “ Samarqand tarix beshigi” mavzusini tushuntirish orqali 2-sinf o‘quvchilarining tarix , ajdodlar merosi haqidagi tasavvurlarini kengaytirish. Matn mazmuni va gʻoyasini aniqlash, narsa nomlarini ajrata olish, yoʻriqnoma va koʻrsatmalarni tushunish, So‘z oxirida kelib, ogʻzaki nutqda tushib qoladigan undoshlar imlosi bilan ishlash. Mavzu doirasida soʻz boyligini oʻstirishdan iborat.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Fotima Botir Qizi Akramova

BOSHLANG’ICH SINF ONA TILI DARSLIKLARIDAGI IJODIY MASHQ VA TOPSHIRIQLAR TIZIMI
Umumiy o’rta ta’lim tizimida o’quvchilar ning kompetensiyaviy salohiyatini shakllantirish.
Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida darslarni tashkil etish texnologiyalari

PIRLS TALABLARI ASOSIDA O`QUVCHILARNING ANGLASH VA UNI IZOHLASH MALAKALARINI MUSTAQIL ISHLAR JARAYONIDA RIVOJLANTIRISH

Hikoya janriga oid bo‘lgan asarlar tahlilini amalga oshirish usullari (G‘.G‘ulomning “Mening o‘g‘rigina bolam” hikoyasi misolida)

i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «2-sinf “Ona tili va o’qish savodxonligi” darslari samaradorligini oshirish»

2-sinf “Ona tili va o’qish savodxonligi” darslari samaradorligini oshirish

Fotima Botir qizi Akramova Fotimazuxra0@gmail. com Jizzax davlat pedagogika instituti

Annotatsiya: Ushbu maqola ona tili va o’qish savodxonligi darslarida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanib, “Samarqand – tarix beshigi” mavzusini tushuntirish orqali 2-sinf o’quvchilarining tarix, ajdodlar merosi haqidagi tasavvurlarini kengaytirish. Matn mazmuni va g’oyasini aniqlash, narsa nomlarini ajrata olish, yo’riqnoma va ko’rsatmalarni tushunish, So’z oxirida kelib, og’zaki nutqda tushib qoladigan undoshlar imlosi bilan ishlash. Mavzu doirasida so’z boyligini o’stirishdan iborat.

Kalit so’zlar: Samarqand, tarix, talaffuzda tushib qoladigan undoshlar, davlatlar, shaharlar.

Increasing the efficiency of grade 2 “Uzbek language and

reading literacy” lessons

Fotima Botir qizi Akramova Fotimazuxra0@gmail. com Jizzakh State Pedagogical Institute

Abstract: This article expands students’ understanding of history and ancestral heritage by explaining the topic of Samarkand – the cradle of history, using modern pedagogical technologies in the lessons of mother tongue and reading literacy. Identify the content and idea of a text, name things Distinguish, understand instructions and instructions, work with the spelling of consonants that come at the end of a word and fall into the oral speech. The aim is to increase vocabulary within the topic.

Keywords: Samarkand, history, consonants, countries, cities.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev O’qituvchi va murabbiylar kuniga bag’ishlangan tantanali marosimdagi nutqida shunday deydi: “Bugun har bir o’qituvchi va tarbiyachi, oliygoh domlasi ta’lim va ilm -fan sohasidagi eng so’nggi ijobiy yangiliklarni o’quv jarayonlariga tatbiq eta oladigan, chuqur bilim va dunyoqarash egasi, bir so’z bilan aytganda, zamonamiz va jamiyatimizning eng ilg’or vakillari bo’lishlari kerak”.

Ma’lumki, Ona tili va o’qish savodxonligi fanini o’qitishda asosiy e’tibor o’quvchida tilga doir to’rt ko’nikma: o’qib tushunish, tinglab tushunish, nutq so’zlash va yozish hamda grammatik savodxonlikni shakllantirishga qaratiladi.1

Ta’lim jarayonida o’quvchilar voqea-hodisalarni kuzatish, anglash, qiyoslash, analiz va sintez qilishga o’rgatish orqali ijodiy va tanqidiy tafakkurini, fikrlash doirasini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Ona tili va o’qish savodxonligi fani ushbu maqsadlarni amalga oshirishga xizmat qiladi. Bu o’rinda ona tili va o’qish savodxonligi ta’limiga o’quv fani emas, balki, butun ta’lim tizimini uyushtiruvchi ta’lim jarayoni sifatida qaraladi. Shu bois ham, darsni tashkil qilishda unga integratsion va innovatsion yondashish davr talabi bo’lib qolmoqda. Zero, boshlang’ich sinf o’qituvchilari zamonaviy pedagogik texnologiyaning mazmunini, mohiyatini, ularni darsga qanday tadbiq etish usullarini puxta bilmog’i darkor. Quyida 2-sinf ona tili va o’qish savodxonligi darsligidagi “Samarqand – tarix beshigi” mavzusi asosida ko’rib chiqamiz:

Darsning mavzusi: Samarqand – tarix beshigi.

Ta’limiy: Matn mazmuni va g’oyasini aniqlash, narsa nomlarini ajrata olish, yo’riqnoma va ko’rsatmalarni tushunish, so’z oxirida kelib, og’zaki nutqda tushib qoladigan undoshlar imlosi bilan ishlash; Og’zaki nutq 1: suhbat jarayonida ikkinchi sinf darajasiga mos mavzular yuzasidan adabiy talaffuz qoidalariga rioya qilgan holda ravon so’zlay oladi; Tinglab tushunish 4: sinf darajasiga mos badiiy yoki informativ matnni tinglagach uning asosiy mazmunini, voqealar ketma-ketligi va g’oyasini aytib bera oladi;_ O’qib tushunish 3: sinf darajasiga mos badiiy hamda informativ matnlarni ravon hamda ifodali o’qiy oladi; Yozma nutq 1: asosiy husnixat qoidalariga amal qilgan holda yoza oladi; Lingvistik kompetensiya 11: asosiy husnixat, imlo, bo’g’in ko’chirish hamda tinish belgilari qoidalariga amal qilgan holda ikkinchi sinf darajasiga mos, o’quv dasturida berilgan mavzular yuzasidan gaplar hamda kichik matnlar tuzib yoza oladi.

Tarbiyaviy: tarixiy meros va obidalarni asrab-avaylashga undash; Og’zaki nutq 2: kichiklar, tengdoshlari hamda kattalar bilan suhbat hamda muhokama jarayonida muloqot odobiga (bir-birini hurmat qilish, so’zga chiqishni istashini hurmat bilan so’rash, mavzu yoki matn yuzasidan navbat bilan gapirish) rioya qiladi va fikrini bildira oladi.

Rivojlantiruvchi: o’quvchilarning bog’lanishli nutqini o’stirish; Og’zaki nutq 4: suhbat yoki muhokama jarayonida ma’lumot yoki mulohazani aniqlashtirish uchun savollar bera oladi; Tinglab tushunish 7: sinf darajasidagi og’zaki, media, reklama, badiiy hamda informativ matn haqida o’z fikrini bildiradi va asoslab bera oladi.

1 Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursunov Sh., Hakimova N. Baxtiyorova H. Ona tili va o’qish savodxonligi 2-sinf o’qituvchilari uchun metodik qo’llanma – Toshkent: Respublika ta’lim markazi, 2021. 4-bet.

Darsning metodi: tushuntirish, suhbat, “Bulutlarni tarqating” didaktik o’yini, “Ajratamiz” didaktik o’yini, Rasmli diktant.

Darsning borishi: O’quvchilaming bilimlarini tekshirish maqsadida “Bulutlarni tarqating” didaktik o’yini o’tkaziladi.

“Bulutlarni tarqating” didaktik o ‘yini.

O’qituvchi doskaga quyosh rasmini iladi va uni “So’zni topib ishlating” bo’limiga oid savollar yozilgan bulutchalar bilan yopib qo’yadi. Sinf jamoasi 3 guruhga bo’linadi.

O’quvchilarning qo’llariga Tarbiya faniga oid savollar yozilgan kartochkalar tarqatiladi. Ularga javob bera olgan o’quvchi bulutni olib, unda yozilgan savolga javob beradi. Agar qo’lidagi savolga javob bera olmasa, jamoasidan yordam olishi mumkin, ammo bulutdagi savolga o’zi javob berishi lozim. O’yin shu tariqa davom etib, hamma bulutlardagi savollarga javob berilgandan so’ng quyosh porlaydi. Qaysi guruh to’g’ri va ko’p savollarga javob bergan bo’lsa, shu guruh g’olib hisoblanadi va rag’batlantiriladi.

Yangi mavzu: Yangi mavzuni e’lon qilishdan avval, o’qituvchi doskaga bittadan misol yozilgan uchta varoqlarni iladi, o’quvchilarga navbat bilan bajartiradi va birgalikda bajarilgan misollarni tekshiradi, xatosi bo’lsa, to’g’rilaydi. Shundan so’ng varoqlarning orqasini o’giradi va bugungi mavzu nomi (Samarqand – tarix beshigi) kelib chiqadi.

O’qituvchi mavzuni tushuntiradi:

Samarqand – dunyoning eng qadimgi shaharlaridan biri. U o’rta asrlarda “Yer yuzining sayqali” deya e’tirof etilgan. Samarqandning qadimgi nomlaridan biri “Smarakansa” bo’lib, “ulug’ shahar” degan ma’noni anglatgan. Turkiy tilda so’zlovchi aholi esa uni “Semizkent” deb atagan.

Qadimda Samarqandni baland devor bilan o’rab chiqishgan. O’sha devorlar shaharni dushmanlar hujumidan himoya qilib turgan. Devor bilan o’ralgan shaharlar

qal’a deyilgan. Uning 3ta darvozasi bo’lgan. Samarqand qal’asiga kirish va chiqish ana shu darvozalar orqali amalga oshirilgan.

Qal’a mustahkam bo’lsa ham, u juda ko’p hujumlarga uchragan, urushlarga guvoh bo’lgan. Bir necha bor vayronaga aylantirilgan. Ana o’sha vayronalar ba’zi manbalarda Afrosiyob deb ham ataladi.

Bundan 650 yil oldin Amir Temur bobomiz Samarqand shahrini o’z davlatining poytaxti deb e’lon qilgan. Shahar yana devorlar bilan o’rab olingan. O’shanda shaharga kirib-chiqish uchun 6ta darvoza qurilgan. Temuriylar davrida Samarqand shahri juda go’zallashib ketdi. Registon maydoni ham ayni shu davrlarda qurilgan. Bu maydonda hozir “Sharq taronalari” xalqaro festivali o’tkaziladi.

1925-yildan 1930-yilgacha Samarqand davlatimiz poytaxti edi. Olimlarning aniqlashicha, Samarqandning yoshi 2700dan oshgan ekan. Samarqand albatta borish kerak bo’lgan 50 shaharning biri hisoblanadi. 2

O’qituvchi Samarqand haqida ma’lunotlarni o’quvchilarga chiroyli nutqi orqali yetkazgandan so’ng suhbat metodidan foydalanib, o’quvchilarning bilimlarini mustahkamlaydi.

1. Samarqand shahri haqida nimalarni bilasiz?

2. “Qadimgi” deganda nimani tushunasiz? “Qadimgi shahar” deganda-chi?

3. Samarqand haqida nimalarni bilib oldingiz?

“Ajratamiz” didaktik o ‘yini3

V Har bir qatordan Stadan o’quvchi tanlab olinadi.

V O’qituvchi doskaga quyidagi so’zlarri yozadi: Samarqand, Buxoro, Tosh ken t, O’zbekiston, Farg’ona, London, Nyu-York, Qozog’iston, Bishkek, Piskent, Turkmaniston, Germaniya, Turkiya, Fransiya, Parij, Berlin, Pols ha, Dehli, Hindiston, Mumbay, Parkent.

S Tanlab olirigar 5 tadan o’quvchi navbat bilan chiqib shu so’zlarni quyidagi jadvalga joylaydilar:

Darslikning 56-betida berilgan ko’rsatmalar asosida “Ajratamiz” o’yini tashkillashtiriladi. O’quvchilar o’yin shartlarini o’qib chiqadilar hamda o’qituvchi qayta tushuntirib o’tadi. Shundan keyin o’yinni o’ynash boshlanadi.

2 Bolalar ensiklopediyasi 3-nashri -T.: «O’zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2007. 446-bet.

3 Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursunov Sh. 2-sinf Ona tili va o’qish savodxonligi darsligi(2-qism) T.: Respublika ta’lim markazi, 2021. 56-bet.

“Davlatlar” deb nomlangan ustunga yozilgan so’zlarga e’tibor qarating. Ularda qanday o’xshashlikni ko’ryapsiz?

Ushbu savol davlat nomlari -iston va -iya qo’shimchalari bilan tugashiga o’quvchilarning diqqatini qaratish maqsadida berilgan.

O’quvchilar to’g’ri javobga yetib kela olmasalar, o’qituvchining o’zi buni tushuntirib beradi. Nega davlat nomlari shu shaklda tugashini u yerda shu millat vakillari yashashi bilan bog’lab tushuntiradi.

Mavzuni mustahkamlash maqsadida “Rasmli diktant” o’tkaziladi.

Ushbu topshiriq mashq daftariga bajariladi. Mashq daftarida g’isht, musht, daraxt, poyezd, go’sht, past-baland so’zlariga oid rasmlar berilgan. O’quvchilar shu so’zlarni yozib berishlari kerak. Ushbu topshiriqning maqsadi – so’zlar oxiridagi tovushlar ba’zan aytilmasa ham, yozilishini anglatish. Mashq tugatilgach, so’z oxirida kelib, talaffuzda tushib qoladigan, lekin yozuvda saqlanadigan undoshlar haqida nazariy ma’lumot yetkaziladi.

O’quvchilar ushbu qoidani yod olishlari kerak emas. Umuman olganda, bu qoida ham emas, shunchaki bilim beruvchi ma’lumot sifatida qaralishi lozim. 4

Bu dars orqali o’quvchilarning Samarqand haqidagi bilimlari yanada oshadi va so’z oxirida kelib, talaffuzda tushib qoladigan, lekin yozuvda saqlanadigan undoshlar haqida ko’nikmalari shakllantiriladi.

Xulosa qilib aytganda, boshlang’ich sinf o’qituvchilari hamda oliy ta’limning bitiruvchi kurs talabalariga ham ushbu maqoladan foydalanishni tavsiya beramiz.

1. Sh.Mirziyoyev Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent – “0’zbekiston”-2016. 56 b.

2. Bolalar ensiklopediyasi 3-nashri -T.: «O’zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2007. -664b.

3. X.G’ulomova, Sh.Yo’ldasheva, G.Mamatova, H.Boqiyeva. Husnixat va uni o’qitish metodikasi – T.: TDPU, 2009-70-bet.

4. Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursunov Sh. 2-sinf Ona tili va o’qish savodxonligi darsligi(1-2-qismlar) T.: Respublika ta’lim markazi, 2021. – 240 b.

4 Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursunov Sh., Hakimova N. Baxtiyorova H. Ona tili va o’qish savodxonligi 2-sinf o’qituvchilari uchun metodik qo’llanma – Toshkent: Respublika ta’lim markazi, 2021. 104-bet.

5. Azimova I. va boshqalar. Ona tili va o’qish savodxonligi 2-sinf o’qituvchilari uchun metodik qo’llanma – Toshkent: Respublika ta’lim markazi, 2021. – 128 b.

6. Исроилов О. Б. «ПОМИДОР»-МЕТОДИКА, КОТОРАЯ УСКОРЯЕТ ПРОЦЕСС ОБУЧЕНИЯ, ПОВЫШАЕТ КАЧЕСТВО ОБУЧЕНИЯ И САМООБУЧЕНИЯ //Academy. – 2020. – №. 12 (63).

4-sinf ona tili fanidan nazorat ishlari namunalari. Diktantlar maqsadiga ko`ra ikki turga bo`linadi

Boshlang’ich sinflarda ta’limiy diktantning quyidagi turlaridan foydalanish mumkin.

1.Lug’at.diktant 5. Ta’kidiy diktant.

2.Saylanma diktant. 6. Izohli diktant.

3.Ko’rsatuv diktanti 7. Ijodiy diktant.

4.Yoddan yozuv diktanti 8. Erkin diktant.

Tekshiruv diktanti.

Tekshiruv diktant o’quv dasturining biror bo’limi o’rganilib,xilma-xil ta’limiy mashqlar bilan mustahkamlangach, ular o’quvchilar tomonidan qay darajada o’zlashtirilganini sinash maqsadida o’tkaziladi.

Tekshiruv diktant uchun matnlardangina emas, balki o’rganilgan qoidalarni o’z ichiga olgan alohida terma gaplardan

ham foydalanish mumkin. Lekin har ikki holda ham gaplardagi soz’lar soni DTS talablariga mos bo’lishiga e’tibor berish lozim.

Tekshiruv diktanti uchun tanlangan matnda so’zlar soni DTSga

ko’ra quyidagicha bo’lishi lozim:

O`qituvchimiz bizga muhim topshiriq berdilar. Eng mazmunli insho yozish uchun harakat qilishimizni aytdilar. Insho mavzusi: “ Yaxshi dam, mehnatga hamdam”. U mavzu juda qiziqarlidir. Har kim o’z ko`rganlari, o`qiganlarini misollar bilan yozishi kerak. Eng yaxshi yozilgan inshoga o`rin berilar ekan.

Topshiriq: Matnda nechta gap bor? Bu gaplar qanday gaplar deyiladi?

2- nazorat ishi .Diktant.

Qishlog`imiz dalalariga paxta ekiladi.Kuzda yer traktor bilan o`z vaqtida haydaladi. Qishda dalaga o`g`it solinadi. Ariqlar tozalana-di. Dala ekishga tayyorlanadi.

Dehqonlar bahor kelishi bilan saralangan chigitlarni ekadilar.

Chigit unib chiqqach, g`o`za sug`oriladi, parvarish qilinadi va yaganalanadi.

Hozir sentabr oyi. Yaqinda “oq oltin” durdonalari yig`ib-terib olinadi. Paxta yurtimiz boyligi. ( 51 ta so’z)

Topshiriq: Gapdagi uyushiq bo`laklarning tagiga chizing.

3-nazorat ishi. Insho

1.Kuz faslida ob-havoning o`zgarishi.

2.Kuzda tabiatdagi o`zgarishlar.

3.Kuzda dehqon va bog`bonlarning yumushlari.

4-nazorat ishi. Diktant

Bir kuni bolalar bahslashib qolishdi.Ular dunyoda eng kuchli narsa nimaligi haqida o`z fikrlarini ma`qullamoqchi bo`ldilar. Anvar samolyot kuchli desa, Ma`ruf traktor kuchli derdi. Malik yuk mashinasi kuchli desa, Zokir teplovoz kuchli der edi. Ular uzoq vaqt tortishdilar.Ularning oldiga Mahmuda kelib qoldi. U sinfdoshlarining fikrlarini ma`qullamadi.Hamma narsadan odam kuchli ekanligini tushuntirib berdi.Demak, inson barcha narsadan kuchli ekan. ( 61 ta so`z)

Topshiriq: Uyishib kelgan kesimlarni toping.

5-nazorat ishi

1.Gapni belgilang. A) Aql bilan odob – egizak. B) Qor, yotmoq, bahor, issiq. D) O’simlik, yalpiz, xushbo’y.

2.Qaysi gaplarda imlo xatolarga yo’l qo’yilgan? A)Tikuvchi atlas ko’ylak tikdi. B)Qishdan keyin qaysi fasl boshlanadi. D)Osmonni qora bulut qopladi.

3.So’roq gaplarni belgilang. A)Sen qaysi kitobni o’qiyapsan. B)Eh,yoz qaanday ajoyib fasl. D)Kitobdan yaxshi do’st yo’q.

4.Uyushiq bo’lakli gaplarni belgilang. A)Unumli mehnat-keltirar davlat. B)Men,Sanjar vca Sardor ovga chiqmoqchi edik. D)Odamning yuzi oftobdan issiq.

5.Kesim uyushib kelgan gaplarni toping. A)Biz to’g’rilikni,vijdonlilikni,mehnatni sevamiz. B)Sinfimiz o’quvchilari maktabda,uyda,ko’chada barchaga o’rnak bo’lyaptilar. D)Kombayn o’radi,yig’adi,yanchadi,tozalaydi.

6Chizmaga mos gapni tanlang. _____, _____, _____va_____ . A)Musicha inidan uchib chiqibdi. B)Laylak,kakku,qaldirg’och va turnalar uchib keldi. D)Kitobni ko’p o’qing va seving.

7.Undalmali gapni belgilang. A)Bolalar rasm soldilar. B)O’quuvchilar! Bilimlarni qunt bilan egallangiz. D)Odobli bola elga manzur.

.Gapning bosh bo’laklarini belgilanng. A) ega. B)kesim. D)a va b.

9.Berilgan gapdagi bosh bo’laklarni aniqlang.Bolalar bog’da pishib yetilgan mevalarni termoqdalar. A) bolalar termoqdalar. B) pishib yrtilgan mevalarni. D) bog’da.

10.O’zbek tilde nechta undosh tovush bor? A) 6ta. B) 23ta D) 24ta.

11.Jarangli so’zida nechta harf va tovush bor? A) 9ta harf 9ta tovush. B) 6ta harf, 7ta tovush. 7ta harf yettita tovush.

12.Bo’g’in ko’chirish qaysi so’zlarda noto’g’ri bajarilgan? A) si-ngil. B) tar-tib. D) ko’n-gil.

13. So’z yasovchi qo’shimchali so’zni toping. A) tuzli. B) bahorda. D) kitobga.

14.So’z o’zgartuvchi qo’shimchali so’zni aniqlang. A) binokor. B) qalamning. D) guldon.

15.Nuqtalar o’rniga x harfi yoziladigan so’zni belgilang. A) e…tiyot. B) ra…m D) poyta…t.

16.O’zagi boshqa bo’lgan so’zni belgilang. A) yozuv. B) yozuvchi. D) yovuz.

1. .Sifat qandy so’roqlarini belgilang. A) kim, nima? B) qancha nechta? D) qanday, qanaqa?

20So’z o’zgartuvchi qo’shimchalarni ko’rsating. ____________

21.Baland so’ziga qarama-qarshi ma’noli so’z yozing._________

22.Qanotli do’stlarimizga ozor bermang. Gapidagi sifatnini toping. _____________________________________________________.

23.Felga misol yozing. _________________________________

24.Tushum kelishigining so’rog’ini yozing._________________

25.Tovushlarning yozuvdagi ifodasi nima deb ataladi? ________

6- nazorat ishi. Diktant

Ga`nijon juda yoshligidan shaxmat o`ynashga qiziqardi. Uning otasi va akalari shaxmat ustasi edilar. G`anijon doimo ularning o`yinlarini kuzatib borardi.Ko`pincha, akasiga o`rgatishni iltimos qilardi.Akasi ukasiga qanday qilib raqibiga hujum qilish yo`llarini qunt bilan o`rgatardi. G`anijon shaxhmat o`yinini o`rganib oldi. Keyinchalik maktabdagi shaxmat-shashka to`garagiga ham qatnasha boshladi. Hozir u shaxmat ustasi.O`rtoqlari uni G`anijon shaxmatchi deyishadi.Shaxmat ham qiziqarli sportdir. ( 63 ta so`z)

Topshiriq: O`zakdosh so`zni toping va belgilang.

7- nazorat ishi. Bayon

1.Dadam rayhonlarni qo`riqlashni menga topshirdi.

3.Chumchuq iniga ilingan rayxonlar.

4.Rayhon hidiga hasharot kelmas ekan.
8-nazorat ishi. Diktant

Har faslning o`z fazilati va o`ziga xos xislati bor. Qish fasllar ichida chiroyga boy, go`zal fasldir.

Qishda hammayoq oppoq qor bilan qoplanadi. Havo musaffo, yoqimli bo`ladi. Kishi qancha nafas olsa ham,to`ymaydi.Qish tongi kishiga o`zgacha orom beradi. Quyosh tog`lar ortidan qizarib chiqadi. Qorlar mayda zarralardek, turli-tuman rangda yaltiraydi. Daraxtlar oq kiyimga burkanadi. Ular xuddi xayol surib turganday tuyuladi.Bu faslda bolalar turli o`yinlar o`ynab quvonadilar.

( 68 ta so`z) Topshiriq: Bosh kelishikdagi otlarni tagiga chizing.
9- nazorat ishi. Diktant

1.Gapning oxiriga qanday tinish belgilari qo’yiladi? A) nuqta. B) so’zroq. D) nuqta,so’roq,undov.

2.O’zbekiston taraqqiyot yo’liga chiqdi Gapning maqsadga ko’ra turini aniqlang. A) darak. B) so’roq. D) buyruq.

3.Qaysi gapda qarama-qarshi ma’noli so’z mavjud? A) Ko’p o’qigan ko’p biladi. B) Yahshi bilan yursang yetarsan murodga, yomon bilan yursang qolarsan uyatga. D) Olim bo’lsang olam seniki.

4.Biz barcha fanlarni qunt bilan o’rganmoqdamiz. Gapning bosh bo’laklarini belgilang. A) fanlarni o’rganmoqdamiz. B) barcha fanlarni. D) biz o’rganmoqdamiz.

5.Ma’no jihatdan bo’glanmagan so’z qatnashgan gapni toping. A) Kuz faslida qovun, tarvuz kabi mevalar g’arq pishdi. B) Asalari guldan gulga qo’nib bol yig’ardi. D) Men kelajakda chagerachi bo’lib vatanimni qo’riqlayman.

6.Uyushiq bo’laklar ohang yordamida bog’lansa qanday tinish belgisi qo’yish kerak? A) vergul. B) ikki nuqta. D) nuqtali vergul.

7.Ikkinchi darajali bo’lak uyushib kelgan gapni belgilang. A) nodir she’rni o’qidi va yodladi. B) Nozikkina, chiroyli kapalak yguzorimda uchib yurardi. D) olma,behi,yong’oq kabi mevalar foydali ekanini bilasizmi?

.Matn haqidagi noto’g’ri fikrni belgilang. A) matn nutqning og’zaki shakli. B) matnga sarlavha qo’yish mumkin. D) matn mazmun jahatdan bog’langan gaplardan tuziladi.

9.Birinchi shaxs egalik qo’shimchalarini belgilang. A) –m, -im,-miz,-imiz. B)-ng,-ing,-ingiz. D) –I,-si-lari.

10.Yasama otlar berigan qatorni toping. A) kitobga,maktabdan.binpkor. B)bo’yoqchi, guldon,bog’bon. D)elim, chiroying, suhbati.

11.Son so’z turkumi qanday so’roqlarga javob bo’ladi? A)qanday,qanaqa? B) kim,nima? D) qancha nechta.

12.Bo’lishsiz fel qatnashgan gapni toping. A) havo bulut bo’ldi, lekin yomg’ir yog’madi. B) dam olish kuni sayrga chiqdilar. D) Ahror kuchugiga Olapar deb ism qo’ydi.

13.Sanoqni bildirgan son qatnashgan gapni belgilang. A) tovug’im sakkizta jo’j a ochdi. B) men to’rtinchi sinfda o’qiyman. D) ukam ikkinchi bolalar bog’chasida tarbiyalanadi.

14.Yangi so’z hosil qiladigan qo’shimchalar qanday nomlanadi? A) so’z ozgartuvchi qo’shimcha. B) so’z yasovchi qo’shimcha. D) kelishik qo’shimcha.

15.So’z qismlaridan qaysi biri doimo ishtirok etadi? A)egalik qo’shimchasi. B)so’z o’zgartuvchi qo’shimca. D)o’zak.

16.Qaysi bo’laklar gapning asosiy mazmunini tashkil qiladi? A)bosh bo’laklar. B)ikkinchi darajali bo’laklar. D)a va b to’g’ri.

17.Quyosh bulutlar ortidan ko’rindi.Kesimga so’roq bering. A)nima? B)nima qildi? D)qanday?

1 .Men Vatanimni ko’z qorachig’iday asrayman.Ushbu gapga mos chizmani belgilang. A)____ _____ _____ _____ ______. B)_____ _____ ______ _______. D).____ ____ ____ ____.

19. Salima uy ishlarida onasiga ko’maklashadi.Gapning egasini toping. ______________________________________________.

20. Ot so’z turkumi qanday so’roqqa javob bo’ladi?___________.

21.Sifat so’z turkumi so’roqlarini yozing.____________________.

22.Fe’l so’z turkumidagi so’zlar gapda qanday vazifani bajaradi?

23.Sanoq sonlarga qanday qo’shimcha qo’shish orqali tartib son

24.Hadya so’ziga yaqin ma’noli so’z toping.__________________.

25.Talaffuzda tushib qoladigan undoshlarni yozing.____________.

10- nazorat ishi. Bayon

1.Ibn Sino saroyga keldi.

2.Ibn Sinoning istagi.

3.Podsho qoyil qoldi.

11-nazorat ishi. Diktant

Bahorning oxirgi haftasi edi. Qirda mayin shabada esmoqda. Birdan momaqaldiroq gumburladi. Chaqmoq chaqdi. Yomg`ir yog`a boshladi. Cho`pon bobo qo`ylarni qo`raga haydadi. Nabirasi Islom ko`rinmay qol-di. Bobo uni yomg`irdan qo`rqib uyga ketgandir deb o`ylab, ho`l bo`lgan kiyimlarini almashtirdi va chodirdan tashqariga chiqdi.

Uzoqdan yangi tug`ilgan qo`zichoqni ko`tarib Islom kelardi.Ona qo`y qo`zichoqni yalamoqchi bo`lib, Islomning atrofida ma`rardi.Islom qo`zini cho`pon bobo oldiga qo`ydi. Cho`pon bobo nabirasiga mamnun bo`lib qaradi. ( 70 ta so`z)

Topshiriq: Kelishik qo`shimchalarini olgan so`zlarni kelishiklar tartibi bo`yicha yozing.

12- nazorat ishi. Diktant

Hovlimizda gulzor bor.Erta bahorda sap-sariq bo`tako`z , qip-qizil lola, may oyida esa oq va qizg`ish atirgul ochiladi.Hovliga kirishingiz bilan xushbo`y hid dimog`ingizga uriladi. Tong chog`ida bulbullarning yoqimli sayrashi kishi diliga huzur beradl. Quyosh nurida gul va barglardagi shabnam yiltiraydi .

Gulzor chetida katta, baland supa bor.Ertalab va kechqurun supada o`tirib dam olamiz.

Kapalaklar gullarni yoqtiruvchi go`zal hasharotlardir.Ular guldan-gulga qo’nib yayraydilar. ( 66rft ta so`z)

Topshiriq: Qanday?,qanaqa? So`roqlariga javob bo`lgan so`zlarni tagiga chizing.

13- nazorat ishi. Insho

1.Qish faslida tabiatning ko`rinishi.

2.Qishda qushlar va hayvonlar hayoti.

3.Bolalar tabiat quchog`ida.

4.Qish fasli shoirlar tarifida.
14- nazorat ishi. Diktant

Samoda juda katta hajmdagi dumli yulduzlar paydo bo`ladi.Uni ilmiy tilda kometa deyiladi.

Masalan: 1811-yilda ko`ringan kometaning diametri yer sharining diametridan 100 marta katta bo`lgan. 1882-yilda ko`ringan kometaning dumi 1 milliard kilometr. Ya`ni yer orbitasining diametridan3 marta katta bo`lgan.Kometa kunduzi quyoshning yonida ko`rinib, 40 ta to`in oy yorug`ligi darajasida nur sochgan. Bu holatni kuzatish qanday zavqli. ( 60 ta so`z)

Topshiriq: Sonlarni ko`chirib yozing.
15- nazorat ishi

7.Kishilarning ismi va familiyasi qanday harf bilan yoziladi? A) kichik harf. B) bosh harf. D) undosh harf.

.Alifbo tartibida yozilgan so’zlar qatorini toping.

A) atlas,bobo,do’ppi,etik,. B) anhor,ko’ylak,sadaf,varrak. D) ayiq, bahor, gilam,olam.

9.Nima qildi? Nima qilyapti? Nima qiladi? So’roqlari qanday so’zlarga beriladi. A) shaxs va narsaning nomini bildirgan so’zlarga. B)shaxs va narsaning belgisini bildirgan so’zlarga. D) shaxs va narsaning harakatini bildirgan so’zlarga.

10.Gapning oxiriga qanday tinish belgisi qo’yiladi? A) so’roq. B) nuqta. D) so’roq,undov,nuqta.

11.Qaysi tovush bo’g’in hosil qiladi? A) unli. B) undosh. D) harf birikma.

12.O’zbek tilida nechta tovush bor? A) 29ta. B) 30ta. D) 24ta.

13.Nutqning qanday shakllari bor? A) o’g’zaki. B) yozma. D) og’zaki va yozma.

14.Nutqning yozma shakli nima deb ataladi? A) matn. B) gap. D) so’z.

15.Undalma qaysi kelishikdagi so’zlar bilan ifodalanadi? A) qaratqich kelishik. B) bosh kelishik. D) tushum kelishigi.

16.Uyishiq bo’laklar qaysi so’zlar bilan bo’g’langanda vergul qo’yilmaydi? A) ammo. B) va. D) lekin.

17.Gapda ikkinchi darajali bo’laklar nimaga bog’lanib keladi? A) ega yoki kesimga. B) egaga. D) kesimga.

1 .Til shirinligi ko’ngilga yoqimlidir, muloyimligi esa foydalidir. Berilgan hikmatli gapda nechta to’rt bo’g’inli so’z bor? A) 4ta. B) 3ta. D) 2ta.

19.Gapning bosh bo’laklarini yozing.________________________.

20.Yumshoq so’ziga qarama-qarshi ma’noli so’z toping.________.

21. Alifboning yettinchi harfini yozing. _____________________.

22.Qaysi harf ikki tovushni ifodalaydi?______________________.

23.Shaxs va narsaning tartibini bidirgan so’zlar qanday so’roqqa javob bo’ladi? ________________________________________.

24.O’zbek alifbosida nechta harf birikma bor va ular qaysilar?____.

25.Egalik qo’shimchalarini ko’rsating. ______________________.
16- nazorat ishi. Diktant

Bir bor ekan, bir yo`q ekan.Gulzorda shohi qanotli kapalak yashar ekan. U guldan gulga qo`nar, qo`shiq aytib, raqsga tushardi. O`rtoqlari uni tomosha qilishar edi.

Kaplak o`z chiroyidan juda g`ururlanib ketibdi. O`rtoqlarini nazar-

pisand qilmabdi. Kapalaklar undan xafa ekanliklarini aytishibdi. Shohi qanotli kapalak ularning gaplariga parvo qilmabdi.

Bir kuni havo aynib, qattiq shamol turibdi. Kapalaklar qo`rqib, barg

va shox-shabbalar orasiga yashirihib olibdilar.Shohi qanotli kapalakni ham chaqirishibdi. Lekin u kelmabdi.Qattiq shamol esa uni uzoqlarga uchirib ketibdi. ( 79 ta so`z)

Topshiriq:Kishilik olmoshlarini ko`chirib yozing.

17- nazorat ishi. Diktant

Yozning issiq kunlari edi. Sobir, Salim, G`ani anhorga borishdi.Sobir yechinib suvga tushdi va anhorda baliqdek suzib ketdi. Salimning havasi keldi. Lekin suzishni bilmasdi. Sobir suvdan chiqdi. Salimning oldiga keldi. Issiq qumga yotib oldi.

Salimga juda alam qildi. Kiyimini yechib, anhorga sakradi. Og`ziga suv kirib, nafasi qaytib ketdi. Oyoq-qo`llarini chapillatdi. Shu payt uni kimdir suvdan tortib oldi. Salim qarasa,G`ani ekan. U akasiga mahkam yopishib oldi. Yig`lamoqchi bo`ldi-yu, ammo uyaldi. ( 72 ta soz) Topshiriq; Fe`llarni tagiga chizing.

18-nazorat ishi, Diktant

Onam choy shamasini tashlamaslikni aytdilar. Shama foydali ekan. Uni yig`ib, o`g`it qilish mumkin. Men bu yil shamani yig`ib, o`g`it qildim. Erta ko`klamda shama o`g`itiga pomidor, gullar urug`ini sepdim. Yumshoq o`g`itda urug`lar tez undi.Yashil bo`lib ko`kardi.Tejamli bo`lish yaxshi. Ekish uchun yuzta pomidor, yuzdan ortiq gul ko`chatlari tayyorladim. Onam bu ishimdan juda quvondilar. Kuzda qip-qizil pomidorlar mo`l hosil berdi. Gullarim chaman-chaman ochildi. Ularning urug`larini yig`dim. Kelasi yili yana ko`chat yetishtiraman. ( 72 ta so`z)

Topshiriq: Shaxs-son qo`shimchalarini belgilang.

19- nazorat ishi

1.O’zak va so’z yasovchi qo’shimchalardan iborat so’zni belgilang. A) navbatchi. B) darslikning. D) partada.

2.So’z o’zgartuvchi qo’shimchalar qanday vazifani bajaradi? A) yangi so’zlar hosil qiladi. B) gapda so’zlarni bir-biriga bog’laydi. D) narsaning qaysi shaxsga qarashli ekanini bildiradi.

3.O’zbek tilida nechta shaxs bor. A) 6ta. B) 4ta. D) 3ta.

4.Ko’plik ma’nosidagi egalik qo’shimchasini belgilang. A) –m,-ng,-si. B) –miz,-imiz,-lari. D) –ingiz, -im, -i.

5.O’rin payt kelishigi qanday so’roqqa javob bo’ladi? A) kimda, nimada, qayerda? B) kimga,nimaga,qayerga? D) kimdan, nimadan, qayerdan?

6.Qaratqich kelishigining qo’shimchasi qo’shilgan so’zni toping. A) kitobda. B) daraxtning. D) maktabga.

7.Tushum kelishigi qo’shimchasi otni qaysi so’z turkumiga bo’g’laydi? A) otni felga bog’laydi. B) otni otga bog’laydi? D) otni sifatga bog’laydi.

.Uzum… so’ziga mos so’z yasovchi qo’shimchani qo’ying. A) –dosh. B)-kor. D) –zor.

9.Bosh kelishikdagi otlar gapda qaysi bo’lak vazifasida keladi? A) ega. B) kesim. D) ikkinchi darajali bo’lak.

10.Bo’g’in ko’chirish noto’g’ri berilgan so’zni aniqlang. A) o’chi-rg’ich. B) ha-shak. D) qa-lam.

11.Nuqtalar o’rniga sifat yasovchi qo’shimchalar yoziladigan gapni belgilang. A) Tongda hovli… chiqdim. B) Bulbul juda yoqim.. sayraydi. D) Yozda men oromgoh… dam oldim.

12.Berilgan gapning oxiriga qanday tinish belgisi qo’yiladi? Bolalar, qushlarni asrang A) nuqta. B) undov. D) so’roq.

13.Qanday gaplarga so’roq gaplar deyiladi? A) xabar mazmunini bildirsa. B) kuchlu xis-hayajon bilan aytilsa. D) so’roq mazmunini bildirsa.

14.Keng dalalar, o’rmon,dengizlar.

Go’al bog’lar- bari bizniki.

Oltin tog’lar hur elimniki. Ushbu she’rda nechta sifat so’z turkumiga oid so’zlar bor? A) 3ta. B) 5ta. D) 4ta.

15.Uchinchi shaxs birlikda qo’llangan so’zni toping. A) kitobim. B) kitobi. D) kitobingiz.

16.Gap haqidagi noto’g’ri fikrni toping. A) gap tugallangan fikrni bildiradi. B) gap so’zlardan tuziladi. D) gap bo’g’inlardan tuziladi

17.Maydonda bolalar koptok o’ynadilar. Ushbu gapdagi kesimni toping. A) maydonda. B) bolalar. D) o’ynadilar.

1 .Shahar nomlari to’g’ri yozilgan javobni belgilang. A) Anjon. B) Toshken. D) Samarqand.

19.Oq terakmi, ko’k terak

Har bir ishga qunt kerak. Ushbu she’rda nechta so’z ko’chirish uchun bo’g’inlarga bo’limaydi? ___________________________.

20.Uch bo’g’inli so’zga misol yozing. ______________________.

21.Gaplar ifoda maqsadga ko’ra necha turga bo’linadi? _________.

22.Bosh bo’laklarni yozing._______________________________.

23.Momiq so’ziga yaqin ma’noli so’z toping._________________.

24.Olachipor tovug’im sakkizta jo’ja ochdi. Ushbu gapdagi son so’z turkumiga oid so’zni toping.___________________________.

25.Tutuq belgili so’zlardan misollar keltiring._________________.
O`qish fanining maqsad va vazifalari

Bola o’qish texnikasini egallashi uchun, avvalo, uning savodxonlik darajasini oshirish, og’zaki va yozma nutqini rivojlantirish, to’g’ri talaffuz etishni o’rgatish lozim. Dastlab tanish, notanish matn ifodali o’qitilib, o’quvchidagi ko’nikma, malaka aniqlanadi. Bunda miqdoriy ko’rtkich – o’qish tezligi, ravon o’qiy olishi, bir daqiqada nechta so’z o’qiy olishi belgilanadi. Bola matn mazmunini to’liq uqib olishi, shuningdek, o’zgalar nutqini eshitib, tushunib olishi maqsad qilinadi.

Boshlang`ich sinf yakunida o`quvchilar so’z tarkibidagi tovushlarni to’g’ri talaffuz qilib ongli, ifodali, ravon va tez o’qiy olish malakalariga ega bo`lishlari kerak.4-sinf o’quvchilari bir daqiqada 85-90 ta so’zni o’qiy olishi kerak.

O’quv yili yakunida 20 ta she’rni yoddan aytib berishi lozim.

1- nazorat ishi . Yod aytish

Tekshirilishi lozim bo’lgan BKMlar soni va nomi

1. Asar muallifini bilish. ( B )

2. So’zlarni to’g’ri talaffuz qilib yoddan aytish. ( K ) 3.Ketma –ketlikni buzmasdan aytish. ( B )

4.Tinish belgilariga rioya qilib yod olish. ( K )

5.She’rni his –hayajon va ohangiga ahamiyat berish. (M )

2- nazorat ishi. Hikoya yozish

O`zbekiston – Vatanim manim

Foydalanish uchun so`zlar: xushmanzara, bahavo, jannatmakon, tuprog`I zar, mustaqil yurt

3- nazorat ishi. Hikoya yozish

Foydalanish uchun so`zlar: oltin kuz,meva, poliz, to`kin sochin,barglar, qushlar, dehqon, paxta, hasharchilar.

4- nazorat ishi. Insho

Inson odobi bilan go’zal

2.Eng ulug` fazilat.

3.Insondagi yaxshi fazilatlar va yomon illatlar.

4.Donolarning hikmatli o`gitlari.
5- nazorat ishi

1.3-sinf o’qish kitobi qaysi bo’limdan boshlanadi? A) Istiqlolim-istiqbolim. B) O’zbekiston – vatanim manim. D) Vatan ostonadan boshlanadi.

2.1991-yilning qaysi kuni “mangulikka tatigulik kun” deb ataladi. A)2-iyul. B) 21-oktabr. D) 31-avgust.

3.Sen o’zbek elining farzandi

Istiqlol yurtining dilbandi… Ushbu misralar qaysi she’rdan olingan. A) Iqboli buyuksan. B) Istiqlol bolalari. D) Serquyosh o’lka.

4.Qodir boboning kasbini kim egallar ekan? A) nevarasi. B) o’g’li. D) qizi.

5.“Istiqlol bolalari” she’rining muallifi kim? A) Abdulla Oripov. B) Dilshod Rajab. D) Zafar Diyor.

6.Qishlog’ining haritasini birinchi bo’lib kim chizdi? A) Rasul. B) Samad. D) Akasi.

7.Bulbul chamanni sevar, odam vatanin. Maqoli mazmunan qaysi she’rlarga mos keladi. A) Gulg’unchalarmiz. B) Serquyosh o’lka. D) A va B javoblar to’g’ri.

.Shukur Sa’dullaning “Kuz” she’rida “oltin oqar daladan” misrasida nima haqida yozilgan. A) suvning tiniq oqishi. B) Paxtaning oppoq ochilishi. D) Yer osti boyliklari.

9.Har bir faslning o’zini qiyosiy o’xshatishlari mavjud. Kuz faslini qanday atash mumkin. A) Saxovatli kuz. B) Oltin kuz. D) a va b javoblar to’g’ri.

10.Bolalar polizga nima uchun borishdi? A) polizni ko’rgani. B) sayr qilgani. D) qovun sayliga.

11.Qovunlarning turlarini belgilang. A) umrboqi,ko’kalapish,doniyor. B) qo’zivoy, D) charos,husayn, kelinbarmoq.

12.Shoir Sulaymon Rahmon dehqonni nima deb ataydi? A) mohir inson. B) yer naqqoshi. D) barakali inson.

13.“Salomlashish odobi” matnini kim yozgan? A) Yusuf xos Hojib. B) Husayn vaz Koshifiy. D) A. Navoiy.

14.Necha xolatda salom berish kerak. A) 7. B) 6. D) 9.

15.Bilimsiz kishilar nimaga o’xshatiladi? A) qurigan daraxtga. B) hayvonga. D) aqlsiz insonga.

16.Ota qimmatbaho uzugini qaysi o’g’ilga topshiradi? A) to’ng’ich o’g’il. B) o’rtancha o’g’il. D) kenja o’g’il.

17.O’rtancha o’g’il qanday yahshi ishni amalga oshiradi? A) olmos topib, egasiga topshiradi. B) cho’kayotgan bolani qutqaradi. D) yomonlikka yahshilik qaytaradi.

1 .Hokim otboqarni qanday mukofotladi? A) dorga ostirdi. B) katta amal berdi. D) qimmatbaho sovg’a berdi.

19.“Har kim ekkanin o’rar” she’rini yana qanday nomlash mumkin. A) qaytar dunyo. B) o’g’il va nevara. D) chol va sahro.

20.Odamdan nima qoladi? Mavzusi mazmuniga mos maqol yozing. __________________________________________________________.

21.Salom qanday ma’noni anglatadi?____________________________.

22. Safarga ketayotgan kishi do’stiga nima qoldirib ketadi?___________.

23.Omonat egasi xaltachani olib kimning oldiga bordi?______________.

24.Vatan haqida maqol yozing. _________________________________.

25.“Gulg’unchalar” deganda shoir Muhiddin Omon kimlarni nazarda tutgan? _________________________________________________.