Хикоя: Хувиллаб колган дунйо

Хикоя: Хувиллаб колган дунйо

Хикоя: Хувиллаб колган дунйо
Хикоя: Хувиллаб колган дунйо

Базан исмимга ётироз билдиришади. Худонинг исми, олдига Абдул кошиб айтгин, дейишади. Бирок менга бу исм бошка максадда берилган. Йетти ойда тугилганим учун шифохонада менга «Хеч канча яшамайди, олади», деб ташхис койишган. Хатто «Мехрингиз тушиб колса, бир умр унутолмай, изтироб чекиб яшайсиз», дея отам кариндошларига мени котаришни, багрига босишни, опишни такиклаб койган. Факат онам билан енамгина хеч кимга ишонмаган. Онам бир зум болсин кучогидан коймай алкалаб юрган болса, бувим «Менинг набирам кучли, унга хеч нарса килмайди», дея бутун кишлокни айланиб чиккан. Куни бойи уйма-уй юриб, хаммага «Менинг набирам кучли, менинг набирам Вахоб», дея суюнчи олиб юрган. Хуллас, исмимнинг маноси шу — кучли дегани. Тангрининг кули, деган манога дахли йок. Бундан    ташкари, исмимиз кандай аталишидан кати назар, хаммамиз Яратганнинг бандасимиз. Хаммамиз Абдуллохмиз.

Озимга келсак, енам адашмаган екан. Мана, юрибман яшаб…

* * *

Исми Рухият еди. Онаси еди кишлогимизнинг. Йикилганни суягувчи хам, адашганнинг химоячиси хам, той килганнинг боши хам, кочада колганнинг панохи хам енам еди. Ишонсангиз, тез-тез олдига олимлар, йозувчилар, муаллимлар келиб турарди. Йоколиб кетайотган урф-одатлар дейсизми, ананалар дейсизми, халк огзаки ижоди дейсизми, хуллас, бу борада «Малумотлар бюро»си хам енам еди. Табибман демасди-ю, аммо кишлок ахли уни «Ибн Синонинг набираси», дерди. Алдаш йок, хали тумандан, хали шахардан хам катта-катта шифокорлар келиб, енамдан маслахатлар олиб кетишарди. Базан еса уларнинг тортишувларига хам гувох болиб колардим. Сабаби, шифокорлар касаллик варакасига караб хулоса килса, енам касалнинг танасига караб хулоса чикарарди.

— Ена, ахир ошкозоним санчади, иштахам йок деяпти, — тушунтирган болади шифокор ози билан судраб келган беморга, бир чордона куриб отирган енамга караб. — Аччик калампирнинг бунга нима дахли бор?

— Бир марта йеса олиб колмайди, енанг тенги одам билан айтишмасдан, айтганимни кил! — кайсарлиги тутиб колади енамнинг. — Бол!..

Шифокор-ку, майли, беморнинг хайотига, соглигига жавобгар. Шунинг учун ози иккиланайотган нарсани беморга тавсия етишга тийиб туради озини, аммо бундай холда беморлар хозир бувижон жахли чикяпти, деб конгиллилардан болиб кол котаради. колидаги кип-кизил калампирга худди нойоб топилмадек синчикла-аб тикилади.

— Биттада ярмини тишла, болам.

— Ярмини? — козлари чакчайиб кетади касалнинг.

Ахийри болмайди, енам йемаганига коймайди. Сонг козларидан шалдираб йош окайотган беморга сув беради, чой-нон,    кейин овкат. Ехтимол, аччикни босиш учун болса керак, иштаха билан, тамшаниб-тамшаниб овкатланайотган касалга караб, енам тилга киради:

— Сенинг давонг калампир емасди…

Касал хам, шифокор хам ялт етиб енамга карайди. Енам еса бепарво:

— Шунчаки, иштахангни синаб кордим, — дейди.

Сонг касалнинг юкори чап коксида учи кориниб, доппайиб турган идишга ишора килади:

— Ана сенинг касалинг…

Касал чонтагидаги носковогини иккиланганча олиб, минг бир истихола билан ортага кояди.

— Нос — ошкозонда хазм болмайдиган модда. У тилинг остида махали гапирганингда ериб, суюлади-да, малум кисми ошкозонга кетади. Холат такрорланавергач, ошкозондаги нос йигилиб, кучга айланади. кирк каватни секин-аста киркади. Натижада хазм килиш борасида муаммолар тугилади, укдингми? Овкат йемокчи болсанг, иштаха йок, йемасанг, санчади…

* * *

Енамнинг айтишича, нос ота-боболаримиздан колган чекимлик емас, уни якин отмишда, сонгги икки юз йилликдаги урушларда, очарчиликларда одамлар озлари ойлаб топган. Иштахани богиб, озларини алдаш учун. Аммо у пайтнинг одамлари кайфу сафо хакида ойлашмаган екан. колаверса, корин огриш касали хам мана шу нос, тагин орисдан кириб келган хожатхоналардан сонг бошланганмиш. Биз унитаз дейдиган мосламада отириш — хожат йолларини богиб кояркан, ичакларда муаммо келтириб чикараркан.

* * *

Енам неники тайинламасин кулогимга куйиб олардим. Тогри, базан «исйон» хам килиб турардим, аммо енам яхшилаб тушунтириб бергач, хотирамда мухрланиб коларди. Айтайлик, калантар вокеаси.

Олдинлари сув ташиш учун калантар деган нарса болган. Бу мослама узун, ортаси арк шаклида болиб, йелкага осиб юрилади. Унинг хар икки йонига бир хил вазндаги юк илиб олишингиз мумкин.

— Гожага сув керак, кудукдан муздекидан олиб кел, — деб колди бир куни енам пахта кавиб отириб.

Ериниб болса-да, чиллагимни йигиштириб, челакни колимга олганча дарвоза томон кетайотгандим, енам тохтатди:

— Иккита челак олвол.

— Уфф-ф… икки челак нега керак, икки челак килмайсиз-ку!

— Айтганимни кил. Икки челагиям бир хил болсин!

Шу тарика енам ози ясаган калантарни йелкамга илади. Олиб келганимдан сонг хам, тушлигимиздан сонг хам ковогим очилмайотгани, ховлида хали у, хали бу нарсани тепиб юрганимни кориб, енам мени йонига чакиради. Захирада турган бир челак сувнинг тенг ярмини бош челакка солиб, колимга тутказди:

— Котар!

Котардим. Енди нима килишни билмай, гарангсираб туравердим. Пича вактдан сонг енамга:

— Нима килай, йелкам огриб кетди, — десам, енам:

— Иккинчи колингга мана буни хам ол, — деб колди.

Мен айтганини килдим.

— Енди-чи? Огримаяптими?

Бош силкидим. Дархакикат, енди огримай койганди.

— Сенга атай икки челак сув айтдим, — челакларни койиб, йонига отиришимни имлагач, тушунтиради енам. — Бир    йонингга огиринг тушса, албатта, суягингга малол келади. Икки йонингга бир хил огирликда котарсанг, мувозанат сакланиб колинади. Одамлар калантар ишлатмай койгани йоки икки колида икки хил вазндаги юкни котаришга одатлангани учун  орттириб олишган от касаллигини. От пуфак шундан огрийди, болам.

* * *

Енам учун таквим Навроздан бошланади. Одамларнинг йошини токкиз ой кошиб хисоблайди. Бахору йозни, кузу кишни, аввало, хайвонларнинг озини тутиши, колаверса, осимликларга, йерга, тупрокка караб айтарди. Айникса, киш билан бахор ортасини аник-тиник айтиб берарди. «Индамас хаво, одамнинг душмани», дерди. «Хаммани шу хаво касал килади», дерди. «Иссик кийиниб чиксанг, исиб кетади, юпка     кийиниб чиксанг, совиб кетади, терлаб танингни йопиштиради, намгарчилик танангга сингади», дерди. Рамазонда соатларни тан олмайди, осмонга караб чамалайди. Енамнинг таквими шунака еди. Унда наинки кунлар, хафталар, хатто ойлар, йиллар хам йок еди. Унда гуллар, чечаклар, хаво, тупрок, хайвонлар бор еди. Байрамлар еса кизил билан емас, отам билан онамнинг келишлари билан белгиланарди (Отам Украинада харбий хизматдан сонг хам бироз колган, у пайт Донескда уйимиз боларди. Прописка муаммоси сабаб биз факат мехмонга борардик, болалигим, асосан, енам билан отган).

Таквимга кайтамиз. курук томда хам тупрок пайдо болгани, хайвонлар бит йо каналаши, паррандаларнинг качон ва кандай учиши — хаммаси енам учун аник-тиник таквим. Менинг еса енамга охшаб билагонлик килиш учун килган барча тахминларим бази-базидагина озини окларди.

* * *

— Ена?

— Ха, козим!

— Онам качон келади?

— кишда…

— киш качон келади?

— Богимиздаги темирлар кировлаганда.

— качон кировлайди?

— Лочин тоганг йетиштирадиган ковоклар бор-ку, ошанинг охирги гули хам саргайганда.

— Нега саргаймаяпти?

— Хали турналар учмади-ку.

— качон учади?

— Совук тушганда…

— качон совук тушади?

— Голиб тоганг анорларимизни комиб берсин, ошанда.

— Голиб тогам качон келади?

— Тегманозик тегмасанг хам токилсин, ошанда.

— Тегманозик гули енди яхши гуллаяпти-ку, качон токилади?

— Отанг келганда…

— Отам качон келади?

— Онанг келганда-да, козим, бирга келишади-ку.

— Онам качон келади?

— Богимиздаги темирлар кировлаганда…

Болди, бу йоги то енам зада болиб, мени хайдаб солмагунча айланаверади. Аслида, енамнинг ози атайлаб жумлани айлантириб бошига олиб келади. Чунки отам, онам хакида гаплашиб отиришимизни истайди. Хар замон гапни айлантириб, уларга такайди. Тогри, чозилмасдан, шундок хам отам хакида, онам хакида гаплашсак болади, факат мавзу айнан улар болса, унда согинганимиз оз кучини корсатиб, ичикишимиз мумкин. Шуни ойлайди енам. Холбуки, мендан кора енамнинг ози истайди уларнинг тез келишини, канийди сира кетишмасликларининг иложи болса… Айникса, улардан хат келса, козларига суртиб-суртиб, кейин колимга тутказади:

— Окиб бер, козим!

Базан енамга кирилл алифбосини оргатишга уринардим.

— Нима киламан уни?

— Отамдан келган мактубни озингиз окийсиз, бемалол, ена.

Кейин дарсни бошлаймиз. Енам мен берган алфавит бойича йодлатганларимни такрорлай бошлайди:

— А… Б… Бга охшади.

— В.

— В… Йе… Йенинг тескариси.

— Е.

— Е. К… Книнг чизиклиси.

— к.

— к. У… Унинг нукталиси.

— О.

— Е, болди-да!..

— Ахир органиб олсангиз, отамдан келган хатни озингиз окий олардингиз, ена!

Енам жимиб колади. Кокка карайди. Узо-окларга термилиб секин пичирлайди:

— Болагинам-а, отангдан келган мактубни окиш учун менга харф хам, тил хам керак емаслигини билсайдинг. Харфлар орасида есайотган у йокларнинг шабадаси, когоздан келайотган болажонимнинг хиди менга гапириб беради нима йозилганини. Болажоним кандай, нима киляпти, кувончу кайгуси, йигисию кулгиси — хамма-хаммасини…

— Йиглаяпсизми?

— Пийоз тозалаяпман-ку, думбул. Ундан кора тур, Анбар енангга хам окитиб кел.

— Хоп.

* * *

Енам, аслида, отамнинг туккан онаси емас, отамнинг туккан онаси, аслида, Анбар енам. кискаси, гап бундай. Икки опа-сингил болади. Каттасининг, яни Рухиятнинг ери ва яккаю ягона оглини урушга олиб кетишгач, бир куни еридан, яна бир ярим йилдан сонг еса боласидан корахат келади. Рухият кариндош-уруг хар канча каршилик килишса хам «Еримнинг хотираси билан яшайман!» деб туриб олади. Бошка турмуш курмайди. Бу орада синглиси Анбар тортинчи фарзандига хомиладор еди. Шунда Анбар ери Рахим кассобга «Келинг, хадемай карийди, йолгиз ва каровсиз колмасин, шу болани емизмай, мехримни бермай турай, опамга берайлик», деб илтимос килади. Рахим кассоб рози болади. Шу тарика отам тугилади ва уни Рухиятга, менинг мана шу енажонимга беришади. Енам отамга Розимухаммад деб исм кояди. Чиндан турмуш курмай, ендиликда факат отам учун яшайди. Козларининг остида, карогларининг орасида катта килади.

Хуллас, отамдан келган хатни Анбар енамга хам олиб бораман. Окиб бераман. Енам олдин коз йоши, сонг дуо килиб кояди. Кейин мактубни яна енамга олиб келиб бераман. Енам уни даставвал селлофанга, сонг кутига, сонг жилкага ораб, охирида сандигига солиб кояди.

* * *

Базан «Енам хам адашиши мумкинми?» деб ойлаб колардим. Синаб кориш учун енамдан олдин уйгонган пайтларим хам болган. Бир куни хороз кичкиришидан олдин уйгониб, енамни уйгота бошладим.

— Нима дейсан, козим?

— Туринг, ена, хороз кичкирди, ялпайиб йотишингизни каранг!

— Алдаяпсан.

— Чиппа-чин созим, алдамаяпман, ена!

Енам инкиллаб-синкиллаб орнидан туради. Кунчикар томонга бирпас, осмонга бирпас тикилиб туради.

— Хали Комилжоннинг «Горинг»и билан, «Догман»ича вакт бор.

Енам келиб яна узала тушиб йотади. Мен югуриб бориб, патефонда енам айтган кошикларни кояман. Енам патефонни «Ози айтар халфа» дейди. Хуллас, Комилжон Отанийозовнинг ашуласи бошланади:

«Хар йигитнинг аслин билай десангиз,

Маракада отириб-дуришин горинг.

Биров билан ошно болай десангиз,

Аввал вадасинда дуришин горинг!

Одоби-икроми, юришин горинг!»

Бу ашуладан сонг «Мафтуна сари, хуснингга зуннор гаракмас»ни бошлайди. Шунинг учун мен уни шартта очириб, нариги лентани тикаман. У «Догман» билан бошланади.

«Ишкингда зор олдум, нетай, гамгин димогман,

Бемору фуркатинг билан    зойирда согман.

Аклу хушим санинг билан, коздан йирогман,

Корсат юзингни толиби нуричирогман,

Хажрингда дарду гам билан, хасратда догман…»

Бу кошиклар менга йод болиб кетган. Охирида «Хасратда догмаа-ан», деб якунлайдики, ховлида хороз кичкиради.

канакасига ахир?! Нега соатлар тохтаб колиши мумкин, овози чиройли киз радиода айтган харорат йолгон чикиши, об-хаво озгариши мумкин, аммо енам  янглишмайди?

* * *

Мактабга чика бошлаганимда енамга соат топиб бердим. Соатнинг акраблари нималигини билмагани учун каттик огохлантирдим.

— каранг, кичкина тайок йеттида, каттаси он иккида туриши керак. Хуллас, ена, ерталаб йеттида уйготинг, мактабга кеч колмай тагин, келишдикми?

— Келишдик, козим!

Келишганимизга пушаймонлар болдим. Окув кунлари майли, дам олиш кунлари хам уйготадиган болди. Ахийри, дам олиш кунлари йостигим йонига чиллакми, ланками койиб йотадиган болдим. Енам шундан билади, бугун мактаб йоклигини.

Одатдагидек мактаб кунларининг бири. Енам доимгидек гаплари билан мени туртяпти:

— Тур, козим, мактабга кеч коласан. Соат йетти болди. Тура колсанг-чи!

Еринибгина козларимни очсам, бешта кам олти ярим.

— Ена, есингиз хам кетибди-ку, а? Соат хали олти яримга беш дакика бор.

Енам бир соатга, бир менга тикилиб, айбдорона бош егди.

— Ахир йетти болди-ку!

Йок, оз билганимдан колмадим. Соат йеттигача бирпас йотдим, гарчи уйкум енди келмаса хам. Нихоят, доимгидек мактабга келсам…

Роппа-роса оттиз беш дакика кечикибман. Афтидан, соат орада бир тохтаб, юрмай колган. Енам еса соатни халигача органмаганини ошанда тушундим.  Демак, енам шу пайтгача, барибир, ички сезгиларига ишониб келган.

* * *

Бугун компютер бор, интернет бор хар кандай билим учун. Аммо копинча адашаман. Ривожланган тиббийот бор, аммо он олти йошимдан гох юрак, гох канд билан огринаман. Соат бор аниклик учун, аммо нукул ишхонамга хам, бошка жойларга хам кечикиб юраман. Обро бор, таниш-билиш, мухлислар дегандек, аммо йолгизман…

Чунки дунйо хувиллаб колган…

Чунки дунйо кимсасиз…

Чунки енам орамизда йок…

Хикоялар
Хикоя: Хувиллаб колган дунйо