Ткир Ҳошимов: Икки Эшик ораси (қаттиқ муқова)

O’tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi” romani asosan urush yillari qiyinchiliklari, front va front orti azoblari, muhabbat va nafrat, ochlik va qahatchilikni turli qatlam vakillari tilidan mahorat bilan yoritib bergan asardir.Yozuvchi asardagi voqealarni kichkina bola nigohidan tortib to qari insonlar dunyoqarashigacha har birining “men”iga kirishib yozadi.Bola tilidan so’zlaganda kichkina Muzaffarning dunyosiga, ayol his-tuyg’ularini tasvirlaganda Robiya , Ra’no, Zuhra kelinlarning dunyosiga aylanadi.

O’TKIR HOSHIMOVNING “IKKI ESHIK ORASI” ASARIDA FOLKLORNING O’RNI

Anotatsiya: O’tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi” asarida folklor namunalari keltirilgan bo’lib ularda xalqimiz ma’naviy qiyofasi ,milliy qadriyatlari, milliy mentalitet o’z aksini topgan.Garchi bu asar sujetiga o’zgartirish kiritmagan bo’lsa-da asarning yurakka yaqin va jonli chiqishida katta o’rin egallaydi.

Ma’lumki,har qanday inson folklor haqida tushunchaga ega emasman deb o’ylagan taqdirda ham ongi, shuurida folkloriy an’analar yashaydi.Ijodkor ham badiiy asarini bilib-bilmay shu an’anaga tayanib yaratadi.Chunki, folklor bizning olamimiz, butun borlig’imiz.Tug’ilganimizda aytiladigan alladan boshlab umrimiz yakunidagi motam qo’shiqlarigacha hamma hammasi folklordir.Bunda xalq ruhiyati, orzu-umidlari, mentaliteti afsonalarda, marosimlarda , kuyimiz-u tilimizda aks etadi.

O’tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi” romani asosan urush yillari qiyinchiliklari, front va front orti azoblari, muhabbat va nafrat, ochlik va qahatchilikni turli qatlam vakillari tilidan mahorat bilan yoritib bergan asardir.Yozuvchi asardagi voqealarni kichkina bola nigohidan tortib to qari insonlar dunyoqarashigacha har birining “men”iga kirishib yozadi.Bola tilidan so’zlaganda kichkina Muzaffarning dunyosiga, ayol his-tuyg’ularini tasvirlaganda Robiya , Ra’no, Zuhra kelinlarning dunyosiga aylanadi.

Mana shu personajlarni yanada oydinroq aks etishda asarda folklorning o’rni juda katta.

Bilamizki, bolalar dunyosini turli o’yin qo’shiqlari , tez aytishlar, tegishmachoq, chorlama va masxaralamalarsiz tasavvur etish qiyin.Muallif asarda Muzaffardagi sho’xlik, qiziquvchanlikni sinfdoshi Munavvarga qarata aytgan masxaralama orqali tasvirlaydi:

“-Bilasanmi sen kimsan: Minavarsan! Minavar, Minavar cho’ntagingda nima bor? Sichqonning ini bor, kalamushning dumi bor! Dumingni bir ko’rsat!” [1,415-b]

Yoki ma’lum bir guruhga qarata aytiladigan sof bolalik raqobatlari 17-bobda 1-sinf o’quvchisi Muzaffar Shomurodov hikoyasida namoyon bo’ladi.

“Tanaffusda 2-sinf bolalari bizni masxara qilishadi. Hammasi baravar qarsak chalib ashula aytadi

Birinchi chol, otga beda sol,

Oting yemasa ,chaynab sol.

Avvaliga alam qilib yurdi-yu Ma’suda opa bizni yupatdi:

-O’zlariyam bultur birinchi chol edi,qo’yaveringlar!

O’shandan buyon tanaffusda ikkinchilar bilan o’ynamaymiz. ”[1,250-b] O’tkir hoshimov bolalar dunyosini ochib berishda faqat holat tasviriga emas, balki ularga xos soddalikka asoslangan folklorga murojaat etadi.

Yozuvchi asarda chinakam ma’noda o’zbek xalqi urf-odatlarini yorita olgan.jumladan chaqaloqni beshikka belash marosimining tasvirlanishi o’zbeklarda chaqaloqqa e’tiborning naqadar kuchliligidan , uni turli ins-jinslardan , har xil ko’zlardan saqlash maqsadida qilinganidan dalolatdir. Qolaversa, ushbu marosim odatlari xalqimizning azaldan totemlarga, animizmga ishonishlarini yaqqol ko’rsatadi.

“Ammam xokandozda tutab turgan isiriq ko’tarib kirdi.Harsillab nafas olgancha allanimalar deb pichirladi, beshik atrofida xokandozni aylantirdi.Lazakat xola piyolaning og’zicha keladigan kulchani beshik boshiga qo’ydida, ustiga yostiqchani tashladi” [1,171]

Isiriq o’zbeklarda turli balo-qazolardan asrovchi o’simlik sifatida tutatilgan.Qolaversa, tibbiyot nuqtai nazaridan ham ushbu o’simlikning turli viruslarga qarshi eng yaxshi dori ekanligi aniqlangan.Non esa chaqaloq beshigini turli ins-jinslardan asragan,bolaning rizqi butun bo’lishini istagan yaqinlari uni yaxshi niyatda boshi ostiga qo’yishgan.

“Lazakat xola ukamni asta ko’tarib, negadir beshikka ko’ndalang yotqizmoqchi bo’ldi.

-Qayoqqa yotqizay!-deb so’radi baland ovozda.-Shu yoqqami?

Xotinlar chuvillashib ketishdi.-Yo’q! Yo’q!

Lazakat xola endi ukamning oyog’ini yostiq tomonga aylantirib yotqizmoqchi bo’ldi

Xotinlar kula-kula battar chuvillashdi.Yo’q!-Yo’q!

Iye, Lazakat xola qanaqa o’zi!Yostiq qayerdaligni bilmaydi-mi?Ukam yig’lab yotibdi-ku, bular kuladi-ya!Endi jahlim chiqib turgan edi, Lazakat xola nihoyat chaqaloqni qanaqa yotqizish kerakligini “tushundi”. Ukamni to’g’ri yotqizdi

-Ha, ha!-Xotinlar qiy-chuv bilan tasdiqlashdi.-Shu yoqqa!

Lazakat xola oyoq-qo’llarini pitirlatib yig’layotgan ukamni chaqqonlik bilan beshikka bog’ladi-da, duo qildi:

-Iloyo umring uzoq bo’lsin.Baxtli bo’lgin! Insofli tovfiqli bo’l.Mehnatkash bo’l”

Yozuvchi tasvirlagan chaqaloq belash marosimi asar sujetiga biror burilish yoki o’zgartirish kiritmagan bo’lsada u o’zbekona mentalitet iforini taratib turadi, asar mazmunini bezaydi.Muallif o’z dunyosi, atrofidagi “Sfera”dan chetga chiqmaydi.Qaytanga oddiy xalq hayotini ko’rsatib beradi.

Bundan tashqari asarda to’y marosimlari, sovchilikka borish udumlari, yor-yorlar, qochirimlar, qolaversa, motam qo’shiqlari ham mavjud bo’lib bu nafaqat bugungi avlodlarga , balki keyingi avlodlarga ham an’anaviy, ham milliy o’zlikni anglashni o’rgatadi, xalq og’zaki ijodida saqlangan boy tarix haqida qimmatli ma’lumotlar beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.O’tkir Hoshimov.Ikki eshik orasi.MERIYUS, Toshkent, 2011

Ўткир Ҳошимов: Икки Эшик ораси (қаттиқ муқова)

“Рост билан ёлғоннинг ўртаси – тўрт энлик”, деган гап бор. Қизиқ, нега энди оз эмас, кўп эмас, тўрт энлик ? Гап шундаки, кўз билан қулоқнинг ораси – тўрт энлик экан . Эшитганингга эмас,кўрганингга ишон. Мақсад – шу. Бу китобдаги кўп одамларни ўзим кўрганман. Кўплари билан гаплашганман. Баъзиларининг ўзи билан, баъзиларининг. руҳи билан. Баъзилари нимани гапирган бўлса, шуни қоғозга туширдим. Баъзилари нима гапирганини эмас, нима ўйлаганини ёзишга мажбур бўлдим. (Начора, ҳамма рост гапиравермайди. Аммо ёлғон гапираётган одам ҳам ичида, барибир ростини ўйлайди.) Хуллас, бу савдолар кўп йиллар давомида кўп кишиларнинг бошидан кечган. Улар устидан ҳукм чиқариш – сизларга ҳавола. Тилимнинг учида турган яна бир андишани айтмасам бўлмайди. Эҳтимол, сиз бу китобда фожиа кўпайиброқ кетмадимикан, деган хаёлга борарсиз. Начора, аввало, ҳаёт- нуқул байрамдан иборат эмас. Уруш эса ўйин эмас. Иккинчи жаҳон уруши эллик миллион одамнинг уволига қолди. Шундан бир ярим миллиони бизнинг ўзбеклар эди. Энг азиз, энг асл кишиларимиз. Қолаверса, уруш фақат окопдаги жангчиларнинг жонига чанг солиб қолмади. Минглаб чақирим наридаги одамларни ҳам синовдан ўтказди. Негаки, биз бир хонадон аъзоларимиз. Мушкул дамларда имонини, инсонлигини сақлаб қолган ота-оналаримиз, ака-опаларимизнинг ҳаёти бугунги замонда бизга ўрнак бўлса не ажаб !

Эътиборингизга ҳавола этилаётган мазкур китоб Ўткир Ҳошимов асарлари ичида қамрови, ўқувчи қалбига яқинлиги билан алоҳида аҳамиятга эга.

Унда адиб қарийб қирқ йиллик даврни ўз ичига олган, бир қанча чигал ва мураккаб тақдирлар мисолида ўз халқининг уруш даврида бошдан кечирган ҳаёти, қисмати ҳақида маҳорат билан қалам тебратган.

Замон ва давр қандай шароитда кечишидан қатъи назар инсоний қадр-қиммат тушунчаларини сақлаб қолган, тақдирини эл-юрти, халқи, ватани тақдири билан боғлаган, фарзандидан айрилгаинида ҳам қалбига қувонч бахш этиши мумкин бўлган бошқа сабабни ўзи учун ярата олган, ҳаётини севги-муҳаббат туйғулари билан безамоқчи бўлгани ҳолда уруш ҳукмига тобе бўлиб қолган инсонлар қисматини ифодаловчи ушбу асар мутолаасидан сўнг бугунги ўтаётган тинч -омон ҳаётингиз, фарзандларингиз бахти учун шукрона айтасиз. Асар айнан шу жиҳати билан қалбларга яқин.

Характеристики

Книги, продукты, мировая литература, узбекская литература, бизнес и психология, на русском языке, современная узбекская литература, детская литература, религиозная литература, наука и учебники, для абитуриентов, лучшие книги, топ-100 бестселлеров, художественная литература (биографическая литература), биография , на английском языке много другое. Быстрая доставка в Узбекистан