Ад-дурусун-наҳвия» (Араб ва ўзбек тилларининг қиёсий грамматикаси)
Otlarda negizlar. O‘TA, 1971, 1, 2.
Rus tili grammatikasi o zbek tilida pdf skachat
#rustili #studentplus #рустили #словарьузбекчарусча #рустилиниурганиш #русскийдляиностранцев #русчакушик .
Rus tilini noldan o’rganing|1-dars |русский язык для начинающих| русский язык 1-урок
Просмотров 724 тыс. Год назад
Рус тили дарслари, Рус тили Ассалому алайкум кадирли обуначилар. Сиз ушбу дарсимиз оркали рус тилини тез ва осон .
Rus tilini o’rganish uchun 7-ta mobil ilovalar
Просмотров 54 тыс. Год назад
Rus tilini online o`rganish : 79372490499 Tg 79065174802 IMO. Rossiya universitetlariga kirishga yordam: 79065174802 .
Rus tilida gapirishni o’rganamiz /разговор/
Просмотров 200 тыс. Год назад
Murojaat uchun tel 7 958 510 07 90 Instagram: ilm_markazi Telegram: ilm_markazi #Rustili #Ilmmarkazi #Ingliztili.
Похожие запросы для Rus tili grammatikasi o zbek tilida pdf skachat
Rus tilida eng ko`p ishlatiladigan 3000 ta gap. Audiodarslik 1-qism.
Просмотров 2 млн 4 года назад
Rus tilini online o`rganish : 79372490499 Tg 79065174802 IMO. Rossiya universitetlariga kirishga yordam: 79065174802 .
Падежлар хакида (архив,2017 йил)
Просмотров 46 тыс. 2 года назад
Uxlayotib Rus Tilini O’rganing Eng Muhim Ruscha Ibora va So’zlar Ruscha
Просмотров 939 тыс. Год назад
Qanday qilib Rus tilini o’rganish mumkin? Uxlayotib Rus tilini o’rganing. Bu videoda grammatikani avtomatik ravishda .
RUS TILINI KINO KO‘RIB O‘RGANAMIZ
Просмотров 55 тыс. Год назад
русчаузбекчалугат #рустилиниурганамиз #rustili #uzrustili #русскийузбекскийсловарь #рустилиниурганиш #рустилида .
rus tili! Eng ko`p ishlatiladigan 3000 ta so`z! 8 sifatlar
Просмотров 291 тыс. 3 года назад
79201951020 79030757707 Rus tilidan o`qituvchilar! O`quv markazlari.
RUS TILI O’ZBEKLAR UCHUN,РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ .
Просмотров 118 тыс. 2 года назад
Салом азизлар, каналимизга хуш келибсиз! ruclips.net/video/XyfKsGHRDaQ/видео.html – 5 – ТОП .
__RUSTILI UZBEKLAR UCHUN__ “OSON YULI” UTGAN ZAMON/HOZIRGI ZAMON
Просмотров 74 тыс. 3 года назад
Салом азизлар, каналимизга хуш келибсиз! Рус тилини биз билан тез ва осон урганинг. Яхшилаб жойлашиб олинг дарс .
ХАР КУНИ ИШЛАТИЛАДИГАН ГАПЛАР РУС ТИЛИДА. ЁДЛАНГ!
Просмотров 410 тыс. Год назад
RUSTILI O’ZBEKLAR UCHUN, ПРЕДЛОЖНЫЙ ПАДЕЖ.
Просмотров 148 тыс. 3 года назад
Салом азизлар, каналимизга хуш келибсиз! Рус тилини биз билан тез ва осон урганинг. Яхшилаб жойлашиб олинг дарс .
Rus tilini noldan o’rganamiz: Rus tilida rodlar. 2-dars
Просмотров 164 тыс. 3 года назад
Biz bilan aloqa: 998997925638.
1 – урок | Имя существительное | Onlayn rus tili
Просмотров 22 тыс. 11 месяцев назад
Darslarni Registan Chilonzor filialimizdagi Rus tili fani o’qituvchisi Shahnoza Malikova olib bormoqdalar. Oflayn darslarga yozilish .
Uhlashdan oldin Rus tilini o’rganing || Rus tilida gaplashishda eng ko’p ishlatiladigan 5000 ibora
Просмотров 232 тыс. Год назад
ЛутфуллоЭлмуродов #рустили Рус тилини биз билан урганинг Бизнинг ИНСТАГРАМ каналимиз .
2-dars. ROD (JINS). RUS TILI GRAMMATIKASI. Uzrustili
Просмотров 259 тыс. 6 лет назад
UZRUSTILI. 1-dars. ruclips.net/video/N8aDF8rZ7Qw/видео.html 1-dars lug`at ruclips.net/video/Ijfg6nqKijc/видео.html Noldan boshlab rus tili grammatikasi.
РУС ТИЛИДА ЭНГ КУП ИШЛАТИЛАДИГАН 500 ТА ГАП || 500 TA GAP
Просмотров 2 млн Год назад
Ассалому алайкум хурматли обуначилар. Бугунги видеомиздан сиз утган дарсдаги мавзу , яьни феъллар оркали диалоглар .
1-dars uchun lug`at. RUS TILI GRAMMATIKASI
Просмотров 745 тыс. 6 лет назад
LUG`AT 1-dars uchun. Bu kim? Bu nima? Kishilik olmoshlari. Otlar. Alifbo.RUS TILI GRAMMATIKASI. Uzrustili Rossiyada har bir .
O’zbek tili qiyinmi yoki rus tili? Insta: poexali_ru
Просмотров 60 тыс. Месяц назад
poexali_ru #rus #rustili #zilola #rustiliniorganamiz #poexali #rek #uzbekistan #andijon #рус #рустили #зилола .
Booknomy intensiv Rus tili. Rus tilini oson oʻrganish.
Просмотров 51 тыс. Год назад
Rus tilini eshitish orqali 6 oyda oʻrganish. Booknomy intensiv audio kitobining elektron varianti. Telegram kanal: .
Rus tilida Gap tuzish sxemasi! || Секретлар.
Просмотров 141 тыс. 6 месяцев назад
Rus tilini online o`rganish : 79372490499 Tg 79065174802 ✓ tiktik: .
ESSENTIAL ENGLISH WORDS UZBEK TILIDA 3600 DONA SO’Z | BARCHA KITOBLAR | PAUL NATION
Просмотров 34 тыс. Год назад
TA’RIF: Assalomu aleykum barchaga kanalga xush kelibsiz! ushbu kanal orqali asosan Ingliz tilidan avval so’z boyligini oshirib .
Zamonlar || Rus tili 20 daqiqada | 22-dars
Просмотров 68 тыс. 3 года назад
7 920 195 10 20 Telegram! Onlayn darslar Moskva o`quv markazi.
RUS TILI OLMOSHLAR ISHLATILISHI VA SHAKLLARI. TIL O’RGANISH МЕСТОИМЕНИЯ 3 DARS
Просмотров 44 тыс. Год назад
Assalomu aleykum aziz do’stlar! Yashash yaxshi kanaliga xush kelibsiz. Bu kanalda siz faqat yaxshi kayfiyat ulashuvchi, foydali, .
rus tilini,rus tilini o’rganish,rus tili grammatikasi,rus tilini tez va oson o’rganish
Просмотров 1,7 тыс. Год назад
rus tilini o’rganish,rus tilini tez va oson o’rganish,rus tilida eng ko’p ishlatiladigan so’zlar,rus tili,rus tilini o’rganish uchun kino,rus .
5 – ТОП ФИЛЬМЛАР, РУС ТИЛИНИ УРГАНИШ УЧУН.
Просмотров 55 тыс. 2 года назад
УКУВ МАРКАЗ г. Москва м. Красные Ворота ул. Новая Басманная 12с2 тел: 7(985)880-49-14 г. Санкт – Петербург .
RUS TILI NOLDAN BOSHLAB O’RGANAMIZ (1-DARS)
Просмотров 1,6 млн 4 года назад
#rustili #studentplus #рустили #словарьузбекчарусча #рустилиниурганиш #русскийдляиностранцев #русчакушик .
Ушбу қўлланма араб тили грамматикаси — наҳв қоидаларини содда ва осон ўргатиш мақсадида иқтидорли олимлар томонидан ёзилган. Муаллифлар қўлланмани тўрт қисмга бўлиб, соддадан мураккабга аста-секин ўтиш йўлидан боришган. Сизга ҳавола этилаётган «Ад-дурусун-наҳвия»нинг биринчи китоби 44 та қоида ва изоҳларни ўз ичига олади. Қоидалар ҳурматли талабаларимизга ўзлаштириш осон ва қулай бўлиши учун эслатма, шарҳ ва изоҳлар билан қисқача ва содда усулда тушунтирилди. Китобни янада бойитиш ва осонлаштириш толиби илмларимиз зеҳнида мустаҳкам қолиши учун қоидаларга мос равишда жадваллар берилди. Қоидалардаги атамалар қора ва қалин, қия ҳарфларда ажратиб кўрсатилди. Гапнинг бош ва иккинчи даражали бўлакларининг фарқлари қиёслаш орқали яна ҳам тушунарли қилиб берилди. Биринчи китобнинг сўнгида араб тилини яхши тушуниш учун ўзбек тили грамматикасини ҳамда қоидаларда келган гапларнинг грамматик таҳлили ҳам берилди. Ушбу «Ад-дурусун-наҳвия» китоби тўрт қисмдан иборат. Илм толиблари китобнинг 1 ва 2-кисмларини ўқиб кифояланмасликлари керак. Наҳв илмини мукаммал эгаллаш учун 3 ва 4-қисмларни ҳам чуқур ўрганиш лозим. Бу ўқувчига араб тилини ўрганишида катта кўмак беради. Китоб араб адабий тили қоидалари ўзбек адабий тили қоидаларига қиёслаб таржима қилинди. Чунки араб тилини она тилимизга қиёслаб ўрганишда тил янада чуқурроқ ўзлаштирилади. Маълумки, араб тилида фақат ундош ҳарфлар ёзилади, унли ҳарфлар эса кўпинча ҳаракатлар билан ифодаланиб, уларни ўқувчининг ўзи ўрнига қўйиб ўқиши керак. Табиийки бу иш бироз қийинчилик туғдиради. Ана шу қийинчиликни енгиллатиш, шунингдек, сўзларга эъроб қўйишда кўмак бўлиши учун ушбу «Ад-дурусун-наҳвия» араб тили наҳв қоидалари китоби ўзбек тилига ўгирилди. Маълумки, ҳар бир тил грамматикага доир ўз атамалари билан ўргатилади. М: рус тилида «от»ни «имя существителное», «феъл»ни «глагол» деб, ўргатиб келинган. Араб тили ҳам шу каби ўргатилиши керак. Буюк аждодларимиз Имом Бухорий, Абул Қосим Замахшарий, Абу Наср Фаробий ва бошқа алломалар араб тилида ижод қилганлар. Улар асарларида грамматик таҳлил билан бирор бир гапни тушунтирмоқчи бўлсалар, албатта, араб тили атамалари билан тушунтирганлар. Шунинг учун ҳам ҳар бир тилни ўрганишда ўша тил атамаларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
Шу нуқтаи назардан ҳам мазкур қўлланма араб тилини ўрганишда талабаларга катта ёрдам беради.
Таржимон: Абдулқаюм Ҳикматов
Нашриёт: «Hilol Nashr»
Сана: 2022 йил
Ҳажми: 400 бет
ISBN: 978-9943-7798-0-8
Ўлчами: 60х90 1/16
Муқоваси: юмшоқ
Rus Tili Grammatikasi Pdf
UO‘K 811.161.2KBK 81.2R89MuallifR.T. Tolipova – Pedagogika fanlari doktori, professor:Mas’ul muharrirG.G . G’ofurova – filologiya fanlari doktori, professor,Taqrizchilar:X.M. Narzullaeva – filologiya fanlari nomzodi,G. Abbosova – JIDU katta o‘qituvchisiR.T. Tolipova. Rus tilining amaliy grammatikasi (mustaqilo‘rganuvchilar uchun). LESSON PRESS – T.: 2019, – 256 b.Ushbu qo‘llanma rus tilini mustaqil ravishda o‘rganishgamo‘ljallangan. Unda rus tilining fonetik, morfologik, sintaksik va uslubiy jihatlari mazmun ifodalash nuqtai nazaridan yoritilib berilgan vaasosan, o‘zbek tilida bo‘lmagan jihatlarga asosiy e’tibor qaratilgan.Hamma mashqlarning kalitlari berilgan.Qo‘llanma til o‘rganuvchilarning keng ommasiga mo‘ljallangan.UO‘K 811.161.2KBK 81.2R.T. TOLIPOVARUS TILINING AMALIY GRAMMATIKASIMustaqil o‘rganuvchilar uchunMuharrir: M. TalipovaTex. muharrir: D. TalipovSahifalovchi: Z. TalipovaNashriyot litsenziyasi:AI 275 15.06.2015 da berilganTerishga berildi 03.03.2019. Bosishga ruxsat etildi 01.08.2019. Qog‘oz bichimi84x1081/16. TIMES garniturasi, Shartli bosma tabog‘i 15,2. Nashr tabog‘I 12,9Adadi 2000. Buyurtma 12-08«LESSON PRESS» MCHJ nashriyotiToshkent, Komolon ko‘chasi, Erkin tor ko‘chasi, 13Tel.: 99 865-24-11, 94 640-24-11 t.melesson press«IMPRES MEDIA» MCHJ bosmaxonasida chop etildi.Manzil: Toshkent sh. Qushbegi ko‘chasi, 6-uyISBN 978-9943-5072-5-3 R.T.Talipova, 2019 «Lesson press» MCHJ nashriyoti, 20192
SO‘ZBOSHIJahon xalqlari o‘rtasida eng yangi axborot almashuvivositasi sifatida qabul qilingan 6 ta jahon tillarining biribo‘lgan rus tilini o‘rganishga ehtiyoj kun sayin oshmoqda.Shu bois bu tilni ikkinchi til sifatida o‘rganish metodikasinitakomillashtirishda eng yangi usul va vositalardanfoydalanish dolzarb muammolardan biriga aylandi.Ana shunday muammolardan biri – zamonaviy axborottexnologiyalaridan foydalangan holda bu tilni mustaqilravishda o‘rganish vositalari va yo‘l-yo‘riqlarini ishlabchiqish va amaliyotga tatbiq etishdan iborat.Ushbu qo‘llanma rus tilini o‘zlashtirishda o‘zlariningbilimi va nutqiy ko‘nikmalaridagi kamchiliklarni to‘ldirishniyatida bo‘lgan o‘zbekzabon til o‘rganuvchilargamo‘ljallangan.Grammatik shakllar haqidagi ma’lumotlar o‘zbek tilidatushuntirilgan va lotin alifbosida yozib ko‘rsatilgan.Mazkur qo‘llanmada rus tilining barcha sathlari (fonetika, leksikologiya, morfologiya, sintaksis kabilar) bo‘yichao‘zbek tilidan farqlanuvchi va o‘zbekzabon tilo‘rganuvchilarda qiyinchilik tug‘diruvchi asosiy grammatikvositalar qamrab olingan.Qo‘llanmada rus tilidagi tinglangan va o‘qilgan matnnitushunish hamda o‘z fikrini rus tili qonun-qoidalariga mosravishda og‘zaki va yozma tarzda bayon etishga o‘rgatishmaqsad qilib olingan. Tegishli grammatik ma’lumotlarjadvallarda berilgan.Nutqiy bilim va ko‘nikmalar o‘zbekzabon tilo‘rganuvchining ongida avval o‘zbek tilidagi nutqiy qoliplartarzida shakllanishini hisobga olib, o‘zbek tilidagi har birnutqiy birlikning rus tili qonun-qoidalariga mos ravishdatuzilgan muqobil shakllari ko‘rsatilgan.Har bir til materialini nutqda qo‘llash ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga mo‘ljallangan mashqlar topshiriqlari o‘zbek tilida berilgan.3
Materiallarning har biri muayyan mazmunni ifodalashgayo‘naltirilganligi sababli mavzularning ko‘pi ma’noviy (semantik) nuqtai nazardan kelib chiqib nomlangan. Masalan,“Tasvir va ta’rif”, “Miqdor”, “Muddat” va hokazolar. Ushbumavzular qatoriga rus tili grammatikasi tizimida alohidanomlanmagan “Taxminiy o‘lchov”, “Sanani ifodalash”,“Yoshni ifodalash” kabilar ham kiradi. Shu bilan birga, rustilidagi nutqiy ifoda shakllari o‘zbek tilidan keskin farqlanadigan «Fe’l», «Sifatdosh», «Ravishdosh» kabi sof grammatik mavzular ham berilgan.Qo‘llanmaning boshqa o‘quv materiallaridan farqlarishundaki:Birinchidan, unda urg‘u bo‘yicha materiallarda urg‘uliunlilar bosh harflar bilan berilgan va talaffuzi lotin harflarbilan ko‘rsatilgan;Ikkinchidan, unda deyarli barcha o‘zlashtirish lozimbo‘lgan materiallarning o‘zbekcha tarjimasi berilgan;Uchinchidan, deyarli hamma mavzular bo‘yichaspravochniy material ularning o‘zbekcha tarjimasi bilanberilgan;To‘rtinchidan, har bir so‘z birikma va jumla ikki yokiuch variantda berilgan, masalan, moslanadigan va moslanmaydigan birikma (красное платье – платье красногоцвета), jumlalar ikki- uch hil variantda: sodda, sifatdosh varavishdosh bilan murakkablashgan hamda qo‘shma gap tarzida berilgan;Beshinchidan, hamma padejlar predlogsiz variantihamda predloglarga bog‘lanib berilgan (окола дома – рядом с домом – в доме);Oltinchidan, mashqlarning kalitlari berilganki, tilo‘rganuvchilar bajarilgan mashqning to‘g‘ri javobiniko‘rishlari mumkin;Bundan tashqari, qo‘llanmaning ilova qismida “Muomala odobi”, “Turlanmaydigan otlar”, “O‘rin-joy vayo‘nalishni ifodalashda qo‘llanadigan predloglar”, Tuslanishi alohida shaklga ega bo‘lgan fe’llar kabi materiallar4
berilgan. Rus tilida qoidadan tashqari holatlar ko‘p. Ular harmaterialning o‘zida eslatma sifatida berilgan.Qo‘llanmaga rus tili grammatikasi bo‘yicha 20 ta semantik-grammatik jadval ham ilova qilingan (ularning 4 tasifonetikaga, 12 tasi morfologiyaga, 4 tasi sintaksisga oid).Bunday qo‘llanma birinchi bor tuzilgani sababli uningmazmuni yuzasidan taklif va mulohazalarni keyinginashrlarda hisobga olish uchun nashriyotga yo‘llashniso‘raymiz.Muallif5
РАЗЛИЧИЕ МЕЖДУ РУССКИМ И УЗБЕКСКИМЯЗЫКАМИ(Rus tili grammatikasining o‘zbek tili grammatikasidanfarqli jihatlari)Tuzilishi jihatidan flektiv va agglyutinativ tillar guruhiga mansub bo‘lgan rus va o‘zbek tillari grammatikasiorasida quyidagi farqli jihatlar mavjud:1. Rus tili grammatikasida кто? (kim?) savoliga javobbo‘lib, одушевлённый otlar qatoriga barcha tirik mavjudotlar, shu jumladan, turli hayvonlar, qushlar va hasharotlarkiradi. O‘zbek tilida esa, kim? savoliga javob bo‘lib, одушевлённый otlar qatoriga faqat inson kiradi, qolgan hammanarsalar –неодушевлённый (jonsiz) hisoblanadi. Bu esaвинительный падежni ishlatishda katta ahamiyatga ega,chunki bu падежda otlar va u bilan moslashgan barcha so‘zturkumlariga mansub so‘zlar родительный падежqo‘shimchalari bilan, неодушевлённые otlar bilan esa именительный падеж qo‘shimchalari qo‘llanadi. Faqat jenskiyroddagi otlar –у-ю(-yю-юю) qo‘shimchasi bilan qo‘llanadi.2. Rus tilida so‘z urg‘usi barqaror emas, so‘zning shaklio‘zgarishi bilan so‘z urg‘usi boshqa unliga ko‘chisi mumkin.Masalan, гОрод, городА, городскОйShuningdek, turli urg‘uli bitta so‘z turlicha ma’noni anglatishi mumkin. Masalan,За плачУ – to‘laymanЗа плАчу – yig‘layboshlaymanO‘zbek tilida esa so‘z urg‘usi barqarordir: urg‘u doimoxirgi unliga tushadi. So‘zga qo‘shimchalar qo‘shilsa, urg‘uoxirgi unliga ko‘chadi. Masalan,oynA – oynanIng – oynaginA3. Rus tilida urg‘u juda katta ahamiyatga ega. Chunkiso‘zlarda О, Е, Я harflari urg‘usiz holda А va И (ЙИ) debo‘qiladi, ammo yozuvda o‘zgarmaydi. Masalan, водопровод(vadapravod)6
театр (tiatr)яйцо (yiytso)Е va Я harflari so‘z boshida kelsa oldiga й qo‘shiladi.4. Rus tilidagi undoshlarda ham, o‘zbek tilidagidektalaffuzda jarangsizlanish va jaranglanish (оглушение иозвончение) hodisalari uchraydi. O‘zbek tilidagidek, jarangsizlanishda jarangli undoshlardan oldin va so‘z oxiridakelgan undosh tovush jarangsizlanadi. Masalan,Книжка (knishka)Снег (snek)Ёж (yosh)Jaranglilanishda jarangli undoshdan oldin kelgan jaransiz undosh jaranglilanadi. Masalan,сдача (zdacha)Bu qoidalar old qo‘shimchali hamda predloglarga hamtaaluqlidir, chunki ular so‘z bilan birga talaffuz qilinadi.Masalan,над селом (natsilOm)с годами (zgodAmi)сдавать (zdavat)Ushbu qoidadan faqat бес (-без), воз(-вос), из (-ис) vaраз (рас) old qo‘shimchali so‘zlar istisno ravishda ikki xilyoziladi.5. Shu bilan birga rus tilida so‘z shakli o‘zgarishi bilanyozuvda ham harflar o‘zgarishi (чередование), so‘zdaqo‘shimcha harflar ortishi hodisasi yoki so‘z tushib qolishi hollari juda ko‘p.Masalan,Снег – снежки, ухо – уши, сон – сна, любить – люблю.Ba’zi hollarda so‘zning talaffuzi yozilishidan boshqachabo‘ladi. Masalan,-ого (-ova), -его (-yevo)что, чтобы bog‘lovchisi што, штобы deb o‘qiladi.7
6. Rus tilida rod kategoriyasi mavjud. Shunga ko‘ra barcha otlar oxirgi harfiga qarab uch rodga bo‘linadi: мужской,женский va средний род.Мужской род da barcha undoshlar va erkak shaxslarnianglatuvchi so‘zlar kirgan.Женский род da а yoki я harflari bilan tamom bo‘lganso‘zlar kiradi.Средний родga -о yoki е(ё) bilan tugagan otlar kiradi.ь (мягкий знак) bilan tugagan otlar faqat мужской yokiженский rodda bo‘ladi. Qaysi so‘z qaysi rodga taaluqliligihaqida biror biror qoida yo‘q, bu so‘zlarni eslab qolishkerak. Faqat ж, ч, ш, щ harflari bilan tugagan so‘zlar мужской род ga taaluqlidir. Shu harflardan keyin ь kelsa jenskiyrodga taaluqlidir.7. Rus tilida turli rodga taaluqli so‘zlarning ko‘plik soni-a yoki-я, -ы yoki –и.Jenskiy rodga taaluqli so‘zlar ko‘plik sonda -и yoki -ыbo‘ladi.Bundan tashqari, istisno ravishda -мя bilan tugaganсредний родga taaluqli otlar ko’plik sonda -ена (-ёна) va онек (-ёнок) bilan tugagan so‘zlar -ата –(ота)qo‘shimchalariga ega.Shuningdek, rus tilida faqat ko‘plik sonda va faqat birliksonda qo‘llanadigan so‘zlar mavjud. Masalan, часы, брюки,сутки so‘zlari faqat ko‘plik sonda, картошка, мука, молодежь, солнце va boshqalar faqat birlikda qo‘llanadi.8. Rus tilida ot turkumiga mansub so‘zlarning o‘zida,agar yumshoq va qattiq asoslardan keyin har xilqo‘shimchalar qo‘llanishini hisobga olsak, 34 xilqo‘shimcha qo‘llanar ekan.Ot bilan moslashuvchi boshqa so‘z turkumlari birgalikda 50 dan ortiq padej qo‘shimchalari mavjud.O‘zbek tilida kelishiklarda bor-yo‘g‘i 5 ta, ya’ni 10marta kam qo‘shimchalar qo‘llanadi.Bundan tashqari, rus tilida bitta родительныйпадежning o‘zida 23 predlogli so‘z birikmalari 8 ta eng8
ko‘p qo‘llanuvchi ma’nolarda, 10 ta predloglarsiz so‘z birikmalari mavjud.9. Rus tilida so‘z qo‘shimchasini tanlashda, birinchidan,ma’noga qaraladi. Ma’no bo‘yicha predlogsiz yoki predloglibirikma va so‘z. Ikkinchidan, agar predlogli bo‘lsa, qaysipredlog qo‘llanyapti, chunki har bir predlog ma’lum padejbilangina qo‘llanadi. Qo‘llanadigan 44 ta predlogdan faqatс, в, на, под, за predloglari ikkita padej bilan qo‘llanadi. С– родительный va творительный, в va на – винительный va предложный, за va под – винительный va творительный. Ammo ular har bir padejda o‘zgacha ma’nodaqo‘llanadi. Masalan, в va на predlogi винительныйпадежda harakat yo‘nalishi, предложный padejda esaharakat joyini anglatadi.Shuningdek, под va за predloglari винительный падеж bilan harakat yo‘nalishini, творительный падежgaesa o‘rin-joyni anglatadi. Ya’ni винительный падеж куда?Savoliga javob bo‘ladi, творительный падежga esa где?Savoliga javob bo‘ladi.Predlog с esa родительный падежda harakat boshlanishi vaqti yoki harakat yo‘nalishi, творительный падежdaesa birgalikdagi harakatni anglatadi. Harakat quroli esa bupadejda predlogsiz qo‘llanadi.10. Rus tili bilan o’zbek tilining farqi miqdor sonlarningqo’llanishida juda katta. Unda quyidagi farqlarni ko’rsatishmumkun:a) 1 soni va u bilan tamom bo’ladigan barcha sonlaraniqlanuvchi ot bilan rodda hamda падеж �ному,одной;b) 2,3,4 va u bilan tugaydigan barcha sonlar o’zi ot bilanmoslashmaydi,lekin aniqlanuvchi ot родицельный падежbirlikda qo’llanadi;v) 5-10, 10-20, 30 sonlar aniqlanuvchi so’z bilan родицельный падеж ko’plikda qo’llanadi;9
g) 50-80, 500-900 sonlar qo’shma sonlar sifatidaqo’llanadi. Ularning xar bir qismi alohida падежqo’shimchalarini oladi: пятидисяти, пятисот qo’llanadi;d) bu sonlarning oxirida Ь qo’llanmaydi. 40,90,100 sonlari иминительный падеж О, boshqa падеж lar Aqo’shimchasi bilan qo’llanadi;j) 200- двести, 300-400 А bilan, 500-900 o’rtasida Ь,oxirida сот so’zi bilan qo’llanadi.O’zbek tilida qo’shimchalar oxirgi songa qo’shiladi, rustilida esa xar bir son o’z qo’shimchasiga ega.11. Ammo rus tili bilan o‘zbek tili orasidagi farqayniqsa fe’llarni qo‘llashda katta.Birinchidan, rus tilida fe’llarda vid kategoriyasi mavjud.Har bir fe’l bir-biridan urg‘u va yozilishida farqlanuvchiikki xil vidga ega. Biri doimiy, takrorlanib turuvchi vatugallanmagan harakatni anglatib несовершенный видbo‘lsa, ikkinchisi bir takrorlanmaydigan va tugallanganharakatni anglatib, совершенный вид bo‘ladi.Masalan, писать – написать, брать – взять, выручать – выручить.Har bir видning o‘zini zamonlari, turlari (спряжения),mayllari va darajalari mavjud.Несовершенный вид fe’llar 2-3 ta bo‘lishi mumkin.Masalan, бЕгать – бежАть – прибегАть.12. Rus tilidagi fe’llarda ko‘pincha old qo‘shimcha(приставка) mavjud. O‘zbek tilidagi fe’llarda oldqo‘shimcha bo‘lmaydi, o’zbek tilidagi mavjud oldqo‘shimchalar (ular 5-6 tagina). Ot turkumidan sifat yasashuchun qo‘llanadi.13. Rus tilida несовершенный вид fe’llari 3 zamondaqo‘llanadi: прошедшее (o‘tgan), настоящее (hozirgi) vaбудущее (kelasi). Kelasi zamon bu fe’llarda ikkita so‘z:быть fe’lining shaxs-son qo‘shimchasi bilan va asosiyfe’lning noaniq shakli (инфинитив) qo‘llanadi.Совершенный вид fe’llarining hozirgi zamoni yo‘q,ular faqat o‘tgan zamon va kelasi zamonda qo‘llanadi. Ke10
Bu tanishuv parchasidir. Asarning to‘liq versiyasihttps://kitobxon.com/oz/asar/4733 saytida.Бу танишув парчасидир. Асарнинг тўлиқ версиясиhttps://kitobxon.com/uz/asar/4733 сайтида.Это был ознакомительный отрывок. Полную версиюможно найти на сайтеhttps://kitobxon.com/ru/asar/4733
RUS TILINING AMALIY GRAMMATIKASI Mustaqil o rganuvchilar uchun Muharrir: M. Talipova Tex. muharrir: D. Talipov Sahifalovchi: Z. Talipova Nashriyot litsenziyasi:AI 275 15.06.2015 da berilgan Terishga berildi 03.03.2019. Bosishga ruxsat etildi 01.08.2019. Qog oz bichimi 84×108 1/16. TIMES garniturasi, Shartli bosma tabog i 15,2. Nashr tabog I 12,9 Adadi 2000. Buyurtma 12-08 «LESSON PRESS» MCHJ .
O‘zbekiston milliy universiteti shavkat Rahmatullayev
Kononov A.N. Grammatika sovremennogo uzbekskogo literaturnogo yazıka.
Izd. AN SSSR, M.−L.: 1960.
Hozirgi o‘zbek adabiy tili. I, II jild. FAN, T.: 1966.
O‘zbek tili grammatikasi. FAN. I jild, 1975; II jild, 1976.
Darslik va o‘quv qo‘llanmalari
Shoabdurahmonov Sh., Asqarova M., Hojiyev A., Rasulov I., Doniyorov X.
Hozirgi o‘zbek adabiy tili. I qism. “O‘qituvchi”, T.: 1980.
G‘ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintaksis. 3− nashri,
Tursunov U., Muxtorov J., Rahmatullayev Sh. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. 3−
nashri, “O‘zbekiston”, T.: 1992.
Ne’matov H., Bozorov O. Til va nutq. “O‘qituvchi”, T.: 1993.
Ne’matov H., Rasulov R. O‘zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari.
“O‘qituvchi”, T.: 1995.
Ne’matov H., Sayfullayeva R., Qurbonova M. O‘zbek tili struktural sintaksisi
asoslari. “O‘qituvchi”, T.: 1999.
Qurbonova M.M. Hozirgi zamon o‘zbek tili (sodda gap sintaksisi uchun ma-
teriallar). O‘zMU, T.: 2002.
Qurbonova M., Sayfullayeva R., Boqiyeva N., Mengliyev B. O‘zbek tilining
struktural sintaksisi. O‘zMU, T.: 2004.
Mirtojiyev M.M. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. I jild. O‘zMU, T.: 2004.
Muallifning darslikni yozishda foydalangan
asosiy ishlari
Hozirgi o‘zbek adabiy tilida son so‘z turkumi. O‘ODU ilmiy asarlari, 104−
chiqishi, T.: 1957.
Modal so‘zlar Hozirgi zamon o‘zbek tili. O‘zFA nashriyoti, T.: 1957.
O‘zbek frazeologiyasining ba’zi masalalari. “Fan”, T.: 1966.
O‘zbek tilidagi grammatik aloqaning ba’zi turlari haqida. O‘TA, 1968, 5.
Gapga, birikmaga doir ba’zi tushuncha va terminlar. O‘TA, 1968, 6.
Otlarda negizlar. O‘TA, 1971, 1, 2.
Hozirgi o‘zbek adabiy tilida ko‘lam sifatlari. O‘TA, 1972, 3 (hamkor – Ab-
Hurmat formasi. O‘TA, 1973, 1.
Sememaning semalar tarkibi va semantik bog‘lanish masalasi. O‘TA, 1974, 1
(hamkor – Yunusov R.).
Ot leksemalarga qo‘shiladigan ayrim forma yasovchilar haqida. O‘TA, 1975,
“O‘zbek tili grammatikasi. I jild”, FAN, T.: 1975.
Polisemem ot leksemalar sememalarining grammatik tabiati haqida ToshDU
ilmiy asarlari, 501− chiqishi, 2- qism, 1975.
Semema – mustaqil til birligi. O‘TA, 1984, 5.
Lug‘at boyligini o‘rganish va o‘rgatishda qayta baholash zarur bo‘lgan ba’zi
masalalar. O‘TA, 1990, 3.
Ba’zi fikrlarimizga aniqlik kiritaylik. O‘TA, 1991, 5.
O‘zbek tilida fe’l frazemalarning bog‘lashuvi. “Universitet”, T.: 1992.
O‘zbek tilida tobe bog‘lanishning turlari. “Universitet”, T.: 1992.
O‘zbek tilining taraqqiyoti haqida // ToshDU xabarlari, 1998. 1.
O‘zbek tili grammatik paradigmalarida nol ko‘rsatkichli morfemalar // Tosh-
DU xabarlari, 1999, 4.
Unlilarning qadimgi turkiy tildagi va hozirgi adabiy o‘zbek tilidagi tizimi ha-
qida // O‘zMU xabarlari, 2001, 3.
O‘zbek tili lug‘atining turkiy qatlami. “Universitet”, T.: 2001.
Ayrim sintaktik termin va tushunchalar haqida // Tilshunoslikning dolzarb
masalalari. T.: 2002.
Lug‘aviy antonimlar ma’nosini uzviy tahlil asosida o‘rganish // O‘zbek filolo-
Til qurilishining asosiy birliklari. “Universitet”. T.: 2002.
Sintaktik tahlilning ayrim jihatlari // Filologiya (ilmiy maqolalar to‘plami).
IV. Samarqand, 2002.
O‘zbek tilshunosligidagi ayrim nuqsonli terminlar haqida // O‘zbek tilshunos-
ligi masalalari. Ilmiy maqolalar to‘plami. O‘zMU. T.: 2003.
O‘zbek tilshunosligining hozirgi taraqqiyot bosqichida paydo bo‘lgan ayrim
munozarali masalalar haqida // O‘zMU xabarlari, 2003, 1.
Gapshaklni yuzaga keltiradigan asosiy omillar haqida // Tilshunoslikning dol-
zarb masalalari (ilmiy maqolalar to‘plami). II. “Universitet”, T.:
Nisbat paradigmasi va unga yondosh hodisalar // Tilshunoslikning dolzarb
masalalari va nutq madaniyati muammolari. Termiz, 2004 (hamkor
M U N D A R I J A
O‘quv predmetining nomlanishi va vazifasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hozirgi adabiy o‘zbek tilining boshlanishini belgilash haqida . . . . . . .
Til, lison va nutq; til birligi, lisoniy birlik va nutqiy birlik . . . . . . . . .
Til qurilishining asosiy birliklari haqida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T o v u sh l a r t i z i m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kishi tanasining til tovushlarini hosil qilishda qatnashadigan
Til tovushlarining ovoz va shovqinning qatnashuvi asosidagi tasnifi . .
Qiziqarli malumotlar
Ад-дурусун-наҳвия» (Араб ва ўзбек тилларининг қиёсий грамматикаси)