Tomoq og‘rig‘i: Sabablar, belgilari va davolash usullari

Tomoq og‘rig‘i inson hayotida eng ko‘p uchraydigan shikoyatlardan biridir. Bu holat deyarli har bir odamda kuzatiladi va ko‘pincha oddiy shamollash belgisi sifatida qabul qilinadi. Aslida esa tomoqdagi og‘riq turli sabablarga ega bo‘lishi mumkin: oddiy virusli infeksiyadan tortib, jiddiy bakterial kasalliklarga qadar. Shuning uchun ham uni e’tiborsiz qoldirish to‘g‘ri emas. Quyida tomoq og‘rig‘ining paydo bo‘lish mexanizmlari, sabablari, alomatlari va davolash yo‘llari haqida batafsil ma’lumot beriladi.

Tomoq og‘rig‘ining umumiy tushunchasi

Tomoq og‘rig‘i bu — halqum, bodomsimon bezlar yoki hiqildoqdagi yallig‘lanish natijasida yuzaga keladigan noqulaylikdir. U ko‘pincha yutishda qiyinchilik, achishish, qichishish yoki kuchli og‘riq tarzida namoyon bo‘ladi. Shuningdek, tomoqdagi yallig‘lanish organizmning immun javobi bilan ham bog‘liq. Virus yoki bakteriyalar halqum shilliq qavatiga tushganda, immun tizimi ularga qarshi kurash boshlaydi va natijada shish, qizarish va og‘riq paydo bo‘ladi.

Tomoq og‘rig‘ining asosiy sabablari

Tomoq og‘rig‘i paydo bo‘lishiga turli omillar sabab bo‘lishi mumkin. Eng ko‘p uchraydiganlari quyidagilar:

Virusli infeksiyalar

Eng keng tarqalgan sabab bu shamollash, gripp yoki boshqa virusli kasalliklardir. Odatda ular yengil kechadi va bir necha kun ichida o‘z-o‘zidan yo‘qoladi.

Bakterial infeksiyalar

Streptokokk bakteriyasi keltirib chiqaradigan angina tomoq og‘rig‘ining eng xavfli shakllaridan biridir. Bu holatda bemorda yuqori harorat, kuchli og‘riq va hatto bodomsimon bezlarda yiringli oq qoplamalar kuzatiladi. Davolashda antibiotiklar qo‘llaniladi.

Allergik reaktsiyalar

Ba’zi odamlar gulchang, chang yoki hayvon tuklariga allergik bo‘lishi mumkin. Bu nafaqat burun bitishi va yo‘talni, balki tomoqda qichishish va og‘riqni ham keltirib chiqaradi.

Atrof-muhit ta’siri

Sovuq ichimliklar, iflos havo, tamaki tutuni yoki quruq havo ham tomoq shilliq qavatini bezovta qiladi va og‘riqni yuzaga keltirishi mumkin.

Mexanik omillar

Ba’zan tomoq og‘rig‘i shunchaki baland ovozda gapirish, qichqirish yoki shilliq qavatni qattiq taomlar bilan jarohatlash oqibatida paydo bo‘ladi.

Belgilari va ularning farqlari

Tomoq og‘rig‘i turlicha ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. Ba’zi hollarda u faqat yutishda bilinadi, boshqa holatlarda esa tinch holatda ham seziladi. Eng ko‘p uchraydigan belgilar:

• tomoqning qizarishi va shishishi;
• yutishda qiyinchilik;
• ovozning bo‘g‘ilishi yoki xirillashi;
• bodomsimon bezlarda oq yoki sariq dog‘lar;
• yuqori tana harorati;
• umumiy holsizlik va bosh og‘rig‘i.

Agar og‘riq bir haftadan ortiq davom etsa yoki kuchayib borsa, shifokorga murojaat qilish zarur.

Bolalarda tomoq og‘rig‘i

Bolalarda tomoq og‘rig‘i kattalarnikiga qaraganda tez-tez uchraydi. Ularning immun tizimi hali to‘liq shakllanmagan bo‘lgani uchun virus va bakteriyalarga nisbatan zaifroq bo‘ladi. Shuningdek, bolalarda angina ko‘pincha yuqori harorat va umumiy darmonsizlik bilan birga kechadi. Vaqtida davolash qilinmasa, yurak, buyrak va bo‘g‘imlarga asorat qoldirishi mumkin.

Kattalarda tomoq og‘rig‘i

Kattalarda ham tomoq og‘rig‘i ko‘pincha virusli infeksiya yoki allergiyaga bog‘liq bo‘ladi. Biroq tamaki chekish, spirtli ichimliklarni ko‘p iste’mol qilish va kasb faoliyatida ovozdan ortiqcha foydalanish tomoq shilliq qavatiga doimiy zarar yetkazadi. Bu esa surunkali faringit yoki laringitga olib kelishi mumkin.

Diagnostika usullari

Tomoq og‘rig‘ining sababini aniqlash uchun shifokor birinchi navbatda bemorni ko‘zdan kechiradi. Halqum shilliq qavati, bodomsimon bezlarning holati tekshiriladi. Zarur hollarda:

• qon tahlili;
• streptokokk testlari;
• allergiya testlari;
• rentgen yoki ultratovush tekshiruvi tayinlanishi mumkin.

To‘g‘ri tashxis davolashning samaradorligini oshiradi va asoratlarni oldini oladi.

Davolash usullari

Tomoq og‘rig‘ini davolash sabablarga qarab farqlanadi. Agar u virusli infeksiya natijasida yuzaga kelgan bo‘lsa, maxsus dorilar shart emas — organizmning immun tizimi uni yengishi mumkin. Bu holda ko‘p suyuqlik ichish, tinchlikda bo‘lish va havo namligini me’yorida saqlash yetarli.

Agar sabab bakterial infeksiya bo‘lsa, antibiotiklar qo‘llanadi. Shifokor tomonidan belgilangan kursni oxirigacha tugatish muhim, aks holda bakteriyalar qayta faollashishi mumkin.

Og‘riqni kamaytirish uchun og‘iz chayqash eritmalari (tuzli suv, dorivor o‘simlik damlamalari), shuningdek, pastil va spreylar qo‘llaniladi. Harorat yuqori bo‘lsa, isitma tushiruvchi dorilar ishlatiladi.

Xalq tabobatida qo‘llaniladigan usullar

Ko‘plab odamlar tomoq og‘rig‘ida xalq tabobati usullariga murojaat qiladi. Masalan:

• asal va limon aralashmasi;
• iliq sut va asal;
• romashka yoki qizilmiya ildizi damlamalari bilan chayish;
• iliq sho‘r suv bilan og‘iz chayish.

Bular alomatlarni yengillashtirishi mumkin, ammo kuchli infeksiyalarni to‘liq davolashga qodir emas.

Oldini olish choralari

Tomoq og‘rig‘idan himoyalanish uchun oddiy profilaktik choralar yetarli:

• sovuq ichimliklardan va juda issiq ovqatlardan saqlanish;
• havo namligini me’yorida ushlab turish;
• toza havoda sayr qilish;
• chekishni tashlash;
• immun tizimini mustahkamlash.

Agar tez-tez tomoq og‘rishi kuzatilsa, shifokor ko‘rigidan o‘tish muhim.

Asoratlari

Tomoq og‘rig‘i vaqtida davolanmasa, turli asoratlar paydo bo‘lishi mumkin. Masalan, angina asoratlari sifatida revmatizm, yurak klapanlarining shikastlanishi yoki buyrak kasalliklari rivojlanadi. Surunkali faringit esa ovozning doimiy o‘zgarishiga va hiqildoq shilliq qavatining zaiflashishiga olib keladi.

Xulosa

Tomoq og‘rig‘i oddiy va o‘tkinchi holatdek ko‘rinsa-da, aslida jiddiy kasalliklarning belgisi bo‘lishi mumkin. Uning sababini aniqlash va to‘g‘ri davolash nafaqat og‘riqni yo‘qotadi, balki asoratlarning oldini olishga ham yordam beradi. O‘z vaqtida shifokor ko‘rigidan o‘tish, sog‘lom turmush tarziga amal qilish va profilaktika choralarini qo‘llash orqali tomoq og‘rig‘idan samarali himoyalanish mumkin.