Plevrit: Sabablari, Belgilari va Davolash Usullari

Plevrit – bu o‘pka va ko‘krak qafasi ichki qismi orasidagi yupqa parda, ya’ni plevra yallig‘lanishi bilan kechadigan kasallikdir. Ushbu kasallik mustaqil ravishda yoki boshqa kasalliklarning asoratlari natijasida yuzaga kelishi mumkin. Plevrit odatda og‘riqli kechadi va bemor uchun jiddiy noqulaylik tug‘diradi. Ushbu maqolada plevritning sabablari, asosiy belgilari, tashxislash usullari hamda davolash usullari haqida batafsil ma’lumot beriladi.

Plevritning Sabablari

Plevritning rivojlanishiga turli omillar sabab bo‘lishi mumkin. Eng ko‘p uchraydigan sabablar orasida infeksiyalar, autoimmun kasalliklar, shikastlanishlar va o‘pka bilan bog‘liq boshqa kasalliklar mavjud. Bakterial, virusli yoki zamburug‘li infeksiyalar plevritning eng keng tarqalgan sabablaridan biridir. Pnevmoniya yoki sil kasalligi natijasida rivojlangan infektsiya plevrani ta’sirlashi mumkin. Autoimmun kasalliklar, masalan, revmatoid artrit yoki qizil yuguruk ham plevra yallig‘lanishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, ko‘krak qafasi jarohatlari, o‘pka saratoni yoki yurak yetishmovchiligi kabi holatlar ham plevritning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Plevritning Belgilari

Plevritning asosiy belgilaridan biri – chuqur nafas olayotganda yoki yo‘talganda paydo bo‘ladigan o‘tkir ko‘krak qafasi og‘rig‘idir. Ushbu og‘riq plevraning yallig‘lanishi natijasida yuzaga keladi va odatda ma’lum bir joyda seziladi. Ba’zan og‘riq yelkaga yoki qorin sohasiga ham tarqalishi mumkin. Nafas olish qiyinlashishi va chuqur nafas olayotganda noqulaylik sezilishi ham plevrit belgilari qatoriga kiradi.

Plevritning ba’zi holatlarida plevra bo‘shlig‘ida ortiqcha suyuqlik (plevral ekssudat) yig‘ilishi mumkin, bu esa qo‘shimcha simptomlarni keltirib chiqaradi. Suyuqlik yig‘ilganda bemorda hansirash, og‘irlik hissi va umumiy holsizlik kuzatiladi. Agar suyuqlik ko‘p to‘plansa, u nafas olish jarayoniga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Plevritni Tashxislash

Plevritni tashxislash uchun shifokor avvalo bemorning shikoyatlarini tinglaydi va jismoniy tekshiruv o‘tkazadi. Shifokor stetoskop yordamida o‘pkani tinglab, maxsus ovoz o‘zgarishlarini aniqlashi mumkin. Plevrit tashxisini aniq qo‘yish uchun quyidagi tekshiruvlar qo‘llaniladi:

• Rentgenografiya – ko‘krak qafasi rentgen tasvirlari orqali plevral suyuqlik mavjudligini aniqlash mumkin.
• Kompyuter tomografiya (KT) – o‘pka va plevrani yanada batafsil o‘rganish imkonini beradi.
• Ultratovush tekshiruvi (UTT) – plevra bo‘shlig‘ida suyuqlik borligini aniqlashda yordam beradi.
• Plevral suyuqlik tahlili – suyuqlik namunasi olinib, uning tarkibi va infeksiya mavjudligi tekshiriladi.
• Qon tahlillari – organizmda yallig‘lanish jarayonlari borligini aniqlashga yordam beradi.

Plevritni Davolash Usullari

Plevritni davolashda asosiy maqsad kasallikning sababini bartaraf etish va simptomlarni yengillashtirishdir. Agar plevrit bakterial infeksiya sababli yuzaga kelgan bo‘lsa, shifokor antibiotiklarni buyuradi. Virusli infeksiyalar tufayli kelib chiqqan plevrit odatda simptomatik davolashni talab qiladi, ya’ni bemorga og‘riq qoldiruvchi va yallig‘lanishga qarshi dorilar buyuriladi.

Agar plevral bo‘shliqdagi suyuqlik miqdori ortib ketsa va bemorning nafas olishiga to‘sqinlik qilsa, tibbiy suyuqlik chiqarish (torakotsentez) muolajasi qo‘llaniladi. Bu jarayonda maxsus igna yordamida suyuqlik chiqarilib, bemorning ahvoli yaxshilanadi. Autoimmun kasalliklar natijasida kelib chiqqan plevritni davolashda immunosupressiv dorilar va kortikosteroidlar qo‘llanilishi mumkin.

Plevritning Oldini Olish

Plevritning oldini olish uchun avvalo asosiy sabab bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasalliklarni nazorat qilish muhimdir. Pnevmoniya yoki boshqa o‘pka kasalliklarining oldini olish uchun emlashlardan foydalanish tavsiya etiladi. Immun tizimini mustahkamlash, to‘g‘ri ovqatlanish va jismoniy faollik ham organizmni infeksiyalardan himoya qilishga yordam beradi. Sovuq ob-havo sharoitida gigiyena qoidalariga rioya qilish va sovuqdan himoyalanish plevrit rivojlanish xavfini kamaytirishi mumkin.

Xulosa

Plevrit o‘pkani qoplaydigan plevra pardasining yallig‘lanishi natijasida yuzaga keladigan jiddiy kasallik bo‘lib, uning sabablarini o‘z vaqtida aniqlash va davolash muhimdir. Ushbu kasallikning belgilari orasida nafas olayotganda kuchayadigan og‘riq va hansirash kabi simptomlar mavjud. Tashxislash jarayonida turli tahlillar va instrumental tekshiruvlar qo‘llaniladi. Davolash usullari kasallik sababiga bog‘liq holda belgilanadi va infektsiyalar, suyuqlik to‘planishi yoki autoimmun omillarni bartaraf etishga qaratiladi. Sog‘lom turmush tarzini olib borish va profilaktik choralar plevritning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi.