Ehtiyotkorlik va ehtiyotsizlik haqida maqollar to’liq malumot oling

Avaylab so’zla so’zingni,

Devorning ham qulog’i bor.

Avaylab uchmagan qush

Qanotidan ayrilar.

Avval otingni taqala,

Keyin yo’l tarda.

Ayolning nozidan qo’rq,

Ahmoqning — so’zidan.

Ayiqni yo’qlasang, tayoq ol.

Aytgan joyning zavqi bor,

Aytmagan joyning — xavfi.

Aytgan so’zni yutib bo’lmas.

Aytilmagan sir — dilingning siri.

Aytgan so’ng sen — sirning asiri.

Aytilgan so’z — otilgan o’q.

Aytilmagan so’zni ayttirib bo’lar,

Aytilgan so’zni qaytarib bo’lmas.

Aytmas yerda og’zingni tiy,

Mehmonga borganda — nafsingni.

Arab bor yerga qarab bor.

Arpa pishar, ishing tushar.

Asragan to’qlini bo’ri yemas.

Achchiq kelsa, aql ketar,

Aql kelsa — achchiq.

Achchiq o’yin shirin turmushni buzar.

Balo ko’zga ko’rinmas,

Xato qo’lga ilinmas.

Balo na yerda — oyoqning ostida.

Balo tegmasa, baloda ne ishing bor.

Balo xavfidan baloning o’zi yaxshi.

Balodan avliyo ham qochar.

Berishda bir sana,

Olganda — ikki.

Bilak bir, barmoq boshqa.

Bilgandan bilmaganing ko’p,

Ko’rgandan — ko’rmaganing.

Bilganing — bir to’qqiz,

Bilmaganing — to’qson to’qqiz.

Bilganing daryo bo’lsa,

Bilmaganing — dengiz.

Bir aldansang, yuz aldanasan.

Bir ko’rdan qo’rq,

Bir — kardan.

Bir ochga tegma,

Bir — yalang’ochga.

Bir og’izdan bol ham tomar, zahar ham.

Bir savat tuxumga bir tepki kifoya.

Bir charchaganga tegma,

Bir — och qolganga.

Bir yuzingni urushga qo’y,

Bir yuzingni — yarashga.

Bir yangi uylangandan qo’rq,

Bir — yangi boyigandan.

Bir o’lganga tegma,

Bir — kuyganga.

Birovning aybini senga aytgan,

Sening aybingni ham birovga aytar.

Biyani ishlatsang, qulundan ayrilasan.

Bozor ko’rgan echkidan qo’rq.

Bol totli deb barmog’ingni chaynama.

Bolani bola dema, pand yeysan.

Bolasini maqtagan onadan qo’rq.

Bosar izing ko’rib bos,

Orqa-olding bilib bos.

Bosh boshlar, oyoq tashlar.

Bosh yarasi tuzalsa ham,

Dil yarasi tuzalmas.

Boshga balo toshdan kelar.

Buqa shoxidan ilinar,

Odam — tilidan.

Bo’ydoqning aqh — ikki ko’zida.

Bo’ri yo’q dema, bo’rk ostida,

Yov yo’q dema, jar ostida.

Bo’rini to’q dema,

Dushmanni yo’q dema.

Vasiqang kuydi — haqqing kuydi.

Vovvulagan it qopmas,

Hippakisidan qo’rq.

Gap bir aytiladi,

Qilich bir chopiladi.

Gap buzov emizar,

Buzov kaltak yegizar.

Gapirganda o’ylab gapir,

Yuzing shuvit bo’lmasin.

Gupping qalin bo’lsa ham, qishdan qo’rq,

Do’pping qalin bo’lsa ham mushtdan qo’rq.

Go’sht suyaksiz bo’lmas,

Sholi — kurmaksiz.

Dard kelar-u dard ketar,

Jon qadrini anglatar.

Dardi yo’qning oldida

Boshim og’ridi dema.

Dardsiz boshingni dardga solma.

Dasht bo’risiz bo’lmas,

El — o’g’risiz.

Devona ham xurjunini bir marta yo’qotar.

Devor shohid so’zingga,

Ehtiyot bo’l o’zingga.

Devorning ko’zi bor,

Sarxolning — qulog’i.

Devorning orqasida kishi bor.

Devorning sichqoni bor,

Sichqonning qulog’i bor.

Dilning kaliti — til.

Dushmaning bitta bo’lsa ham ehtiyot bo’l.

Dushmaning kuya bo’lsa ham, tuya bil.

Dushmaning mo’r bo’lsa,

Mo’rdek hazar qil.

Dushmaning sichqoncha bo’lsa ham,

Kuching arsloncha bo’lsin.

Dushmaning uchta bo’lsa,

Ikkitasi bilan do’st tutin.

Dushmaning ikkita bo’lsa,

Bittasi bilan do’st tutin.

Dushmaningga kimxob kiygiz,

Do’stingga — alak.

Dushmaningga shakar berib jonini ol.

Dushmanni kuchsiz dema,

Kuchim ko’p uchsiz dema.

Dushmanning biri ham xatar.

Dushmanning sovg’asidan qo’rq,

Mug’ambirning — navhasidan.

Do’sting ham — til,

Dushmaning ham — til.

Do’stingga do’st bo’l,

Dushmaningga — ziyrak.

Do’stingga hazil qilma,

Oqibati urishdir.

Dushmaningning maqsadi

Ahvolingga kulishdir.

Do’stingni do’st bilma,

Do’stingning ham do’sti bor.

Do’stning ko’zi ayb ko’rmas.

Yel ishi — sovurmoq,

Olov ishi — qovurmoq.

Yerdan topsang sanab ol,

Do’st qilsang — sinab.

Yerni tepma joni bor,

Urib turgan qoni bor.

Yettining biri — ayyor.

Yettining biri — Xizr.

Yov yoqadan olar,

It — etakdan.

Yov ketsa ham, qilichingi zanglatma.

Yov sirini yov bilmas.

Yovga joningni bersang ham, siringni berma.

Yovga so’zing chin aytma,

Chin aytsang ham, sir aytma.

Yoyilgan gap yig’ilmas.

Yomon kunda yotib tin.

Yomonning sovunida kir yuvma.

Yondashmagin yomonga,

Ranging o’xshar somonga.

Yotgan ilonga tegma.

Yotgan ilonning quyrug’ini bosma.

Yoshingni oshir,

Daviatingni yashir.

Izzat tilasang, ko’p dema,

Sihat tilasang, ko’p yema.

Ikkov oldida bilib ayt,

Uchov oldida o’ylab ayt.

Ilondan qo’rqqan ola chilvirdan hatlamas.

Ilonni qo’yinda saqlab bo’lmas.

Ilonning bolasi — ilon,

Chayonning bolasi — chayon.

Ilonning zahri chiqar,

Tilning zahari chiqmas.

Ilonning zahri yomon,

Zolimning qahri yomon.

Ilonning suymas o’ti

Inining og’zida bitar.

Ilonning usti zar,

Ichi — zahar.

Indamasang, uyday balodan qutulasan.

Indamasdan ish chiqar.

It qopmas,

Ot tepmas dema.

Ich siringni otangga ham aytma.

Ichi qaltiroqdan qo’rq,

Sirti yaltiroqdan qo’rq.

Iching og’risa, qarab ye.

Ishonmagin do’stingga,

Somon tiqar po’stingga.

Yig’inga kirganda tilingni tiy,

U yog’ini o’zing bilasan.

Yo’lda qo’shilgan — do’st bo’lmas.

Yo’li boshqaga yukingni qo’shma.

Yo’g’ing topilguncha, bonngni yo’qotma.

Karnaychidan oshnang bo’lsa,

Qulog’ingga paxta tiq.

Kasalingdan ilgari kafan tayyorla.

Kattaga tegma — yig’larsan,

Kichikka tegma — uyalarsan.

Kafil bo’lguncha, kafting bilan cho’g’ ushla.

Kafil bo’lgan kafansiz ketar.

Keliningni qarg’ama, o’g’lingga tegar,

Kuyovingni qarg’ama, qizingga tegar.

Kiyimni yangiligidan saqla.

Obro’ni — yoshlikdan.

Kirma sanamning uyiga,

Sanam solar o’z kuyiga.

Kichkina yukka tuya tiz cho’kar.

Kishi olasi ichida,

Yilqi olasi tashida.

Kishi yo’q deb so’zlama,

Og’zing yomon o’rganar.

Uy ovloq deb so’zlama,

Yomon odam o’rganar.

Kosibning yonidan bir quloch nari o’tir.

Ko’zing og’risa, qo’lingni tiy,

Tishing og’risa — tilingni.

Ko’kka tupurma, yuzingga tushar,

Noto’g’ri gapirma, boshingga tushar.

Ko’ngilning qolishi — shishaning sinishi.

Ko’ngling bilan eshit, quloq aldaydi,

Aqling bilan ko’r, ko’z aldaydi.

Ko’p yomg’ir yerni buzar,

Ko’p gap elni buzar.

Ko’pga kesak otma, ko’muvsiz qolasan.

Ko’r hassasini bir marta yo’qotadi.

Ko’rga tutqazma,

Karga eshittirma.

Ko’rdim degan — ko’p so’z,

Ko’rmadim degan — bir so’z.

Ko’rdim dedim, tutildim,

Ko’rmadim dedim, qutuldim.

Kuzgi sovuqdan kun bo’yi qoch.

Kuldan torn yopma.

Kulib boqqan odamdan qo’rq,

Ochilib yoqqan havodan.

Kulma qo’shningga,

Qaytib kelar boshingga.

Kun ko’raman desang, erta tur.

Running ko’zi bor,

Tunning — qulog’i.

Kuchim bor deb kuchanma,

Kuchsiz seni qui etar.

Ko’z dardi ko’rinar,

Ko’ngil dardi ko’rinmas.

Ko’z — nur uyasi,

Ko’ngil — sir uyasi.

Ko’za kunda sinmaydi,

Kunida sinar.

Ko’ringanni do’st bilma.

Ko’rinib balo kelmaydi,

Baloning bari tilingdan.

Ko’rinmas balo — oyoq ostida.

Ko’rmagan yerning chuquri ko’p.

Ko’sani uyga kirgazma,

Tagini yerga tegizma.

Mayiz yesang, cho’pi bor,

Olxo’ri yesang, dumi bor.

Maqtanma g’oz,

Hunaring oz.

Mevasini desang, gulini asra.

Men qilaman ikki,

Kelinim qiladi yetti.

Mol olsang, tanib ol,

Tanimasang, targ’il ol.

Mol o’g’risidan qo’rqma,

So’z o’g’risidan qo’rq.

Mungli ishing bo’lmasa,

Bug’li oshing tashlama.

Nonning ikki kunligini ye,

Go’shtning — bir kunligini.

Obro’ misqollab kelar,

Qadoqlab ketar.

Obro’li obro’yidan qo’rqar,

Beobro’ nimadan qo’rqar.

Odam og’zidan,

Mol bo’g’zidan osilar.

Odam tilidan topar,

Hayvon mo’gizidan.

Odam shaytoni — odam.

Oyog’idan qulagan turadi,

Og’zidan qulagan turmaydi.

Oyda dog’ bo’lsa-bo’lsin,

Kishida dog’ bo’lmasin.

Oldingga bir qarasang,

Orqangga o’n qara.

Olmaning qiziliga ishonma,

Dushmanning — do’stligiga.

Olov bilan o’ynashsang,

Oqibati kuyarsan.

Olov — tilsiz yov.

Olovning tishi yo’q,

Ho’1-quruq bilan ishi yo’q.

Orachiga olti musht.

Osmonga otgan toshing,

Qaytib tushib yorar boshing.

Ot ham berma,

Otingni ham ko’rsatma.

Ota dushmani do’st bo’lmas.

Otang qozi bo’lsa ham, gunohkor bo’lma.

Otgan o’qni qaytarib bo’lmas.

Otingni ayasang, yo’lga qarab yur.

Otingni yaxshi ko’rsang, ayilini mahkam tort.

Ofat ko’rmay desang, hushyor bo’l.

Ochiq qozonga it tegar.

Ochni ishlatma,

To’qni qimirlatma.

Ochning achchig’i yomon.

Osh ham qarz, tosh ham.

Oshiqning ko’zi ko’r.

Oshkora do’qdan qo’rqma,

Yashirin tuhmatdan qo’rq.

Oq itning ketidan oqsoq it.

Og’zingni ochguncha ko’zingni och.

Og’zingni eshitib yur,

Nima deganingni bilasan.

Og’iz — ayg’oq, til — toyg’oq.

Og’izdan chiqqan gapning hazili yo’q.

Og’izlikka oldirma,

Oyoqlikka teptirma.

Past ko’chadan piyoda o’tma.

Pismiq, telba farq qilar,

Tinch oqqan suv g’arq qilar.

Pichoqni avval o’zingga ur,

Og’rimasa birovga ur.

Poydevorning tagini ishla.

Pushaymon — so’nggi dushman.

Rasamading yoningda bo’lsa,

Oting yo’lda qolmas.

Sanamay sakkiz dema,

O’ylamay — o’ttiz.

Sar bersang ber, sir berma.

Safar borsang, sarisin sina,

Sarisin sinamasang, barisin sina.

Safarga chiqsang, bilib chiq,

Yo’l to’ningni kiyib chiq.

Saqlangan sog’,

Saqlanmaganning yuragi dog’.

Saqlanganga balo yo’q,

Saqlanmaganga davo yo’q.

Saqlanmagan alp jardan qular.

Sevib olmasang ham, sinab ol.

Sekin yoqqan yomg’irdan qo’rq,

Kulib boqqan — hokimdan.

Sen birovni xo’rlama,

Seni ham xo’rlovchilar bor.

Sen bo’rini ayasang,

Bo’ri ceni talar.

Sen sinamasang, u sinar.

Sinagan yo’lingdan qolma,

Sinamagan yo’lingga borma.

Sinalmagan farishtadan

Sinalgan shayton yaxshi.

Sinamagan do’stingga sir aytma.

Sinalmagan otning sirtidan o’tma.

Sinamasa, er aldanur,

Saqlanmasa — el.

Sinamasdan yor qilma.

Sipohidan oshnang bo’lsa,

Yoningda oyboltang bo’lsin.

Sipohining boshi ko’prikbo’lsa ham, bosib o’tma.

Sipohining to’yiga borma,

Ahmoqning — uyiga.

Sir beruvchi bo’lma,

Sir oluvchi bo’l.

Sir boy berding — bosh boy berding.

Sir uchini so’z ochar,

Sir ochgandan el qochar.

Sirni aytma do’stingga,

Somon tiqar po’stingga.

Sirni sukut saqlar.

Sitting sinsa ham, siringni berma.

Sirtlon sirini bermas.

Suv kelmay, band tashla.

Suvga suyanma, yovga sig’inma.

Suvdan burun bo’g’ot sol.

Suvdan ilgari — to’g’on,

Balodan ilgari — sadaqa.

Suvning sekin oqqanidan qo’rq,

Odamning yerga boqqanidan qo’rq.

Suzag’on sigirga yaqinlashma.

Sutdan og’zi kuygan, qatiqni puflab ichar.

Tangri asragan to’qlini bo’ri yemas.

Tandir olsang, qoqib ol,

Xotin olsang, boqib ol.

Temirning kichigi ham — temir,

Sirning kichigi ham — sir.

Tepmas ot yo’q,

Qopmas it yo’q.

Teshik ko’prikdan eshak o’tmas.

Tikan bosgan qadamini bilib tashlar.

Tikanning ko’zi bor,

Devorning qulog’i bor.

Til — balo, tish — qal’a.

Til saqlagan sir saqlar.

Til saqlagan o’ylanar,

Tildan ozgan boylanar.

Til — suyaksiz, tish — qal’a,

Til yomoni — bir balo.

Tilga tish — qal’a,

Ko’zga — qosh.

Tildan toygan yig’laydi,

Tilini tiygan gullaydi.

Tili uzun xashak yer,

Tili kalta yashab yer.

Tili uzunning umri qisqa.

Tiling bilan ko’nglingni bir tut.

Tiling qisqa bo’lsa,

Qo’ling uzun bo’ladi.

Tilingni botir qilma,

O’zingni botil qilma.

Tilingni tiy, tishing sinmasin.

Tilini tiygan boshini qutqarar.

Tilning bo’shi boshga yetar.

Tishginamdan roziman,

Og’izginamning qal’asi.

Tilginamdan qo’rqaman,

Boshginamnnig balosi.

Tom boshida kishi bor.

Tomiringni maqtama,

Yomon chiqsa qaytasan?

Tomog’ingga qiltanoq ketsa,

Ayronni ham chaynab ichasan.

Tomchi tomib bo’lguncha,

Daryo oqib bo’ladi.

Noqobilga sir aytma,

Har tomonga yoyadi.

Topib oldim deb suyunma,

Tanigan olib qo’yar.

Toqqa chiqsang, tovoningga qarab chiq.

Tog’ qoyasi uxlamas.

Tuzoqdan bir marta qo’rqqan qush,

Qirq yilgacha ayri yog’ochga qo’nmas.

Tutga chiqsang, po’stiningni olib chiq.

Tushingni hazilkashga aytma.

Tuya ko’rdingmi, yo’q,

Biya ko’rdingmi, yo’q.

Tuyaga kishan sol-da,

Tavakkalni xudoga qil.

Uy siri — yopig’lik qozon.

Uy o’zimniki dema,

Uy orqasida kishi bor.

Uyda yotma, sel olar,

Tepada yotma, yel olar.

Uyda og’zin yopmagan,

To’yda birin topmagan.

Falokat oyoq ostida.

Falokat qosh-qovoq orasida.

Folga inonma, suvga suyanma.

Xavfing qaydan bo’lsa, xataring shundan.

Xasni xor ko’rma,

Ko’zingga tushsa, ko’r qilar.

Xotinni tanlab ol,

Gulni — hidlab.

Chirmandani qattiq urma,

Chirmanda ham teridan.

Xolajon, deb tegishma,

Baloga qolasan eridan.

Chopqirga ham tumor bor.

Chuqur qazisang, o’z bo’yingga o’lchab qaz.

Cho’lda qo’yim bor dema,

Ko’lda yerim bor dema.

Cho’pni ko’rsang,

Xizr bil.

Cho’pni xo’rlasang, ko’zga ziyon,

Tishni xo’rlasang — so’zga.

Shakarli tilga ishonma.

Shivirlashgan uch bo’lsa, sir yotmas.

Shirin gapga uchma,

Maqtaganni quchma.

Egasi ming poylasin,

O’g’ri bir poylasin.

Egasiz eshakni bo’ri yer.

Er yanglishib qo’lga tushar,

Qush yanglishib to’rga tushar.

Eshigi yomonning to’rida o’tirma.

Yuvvoshdan yo’g’on chiqar,

Chiqsa ham yomon chiqar.

Yuvvoshning muguzi — ichida.

Yuzsiz kishiga yuzlanma.

Yurganda oyog’ingni ehtiyot qil,

Gapirganda — tilingni.

Yalangoyoqning cho’pdan xavfi bor.

Yalang’ochni ursang, po’stinli qochar.

Yalqov bilan anqov,

Dushman uchun katta ov.

Yantoqning yog’i yo’q,

Dushmanning — sog’i.

Yaqindagini bo’ri olmas.

O’zbekka salom berdim,

O’n tanga tovon berdim.

O’zingga ehtiyot bo’l,

Qo’shningni o’g’ri tutma.

O’zingga o’zingni maqtagandan qo’rq.

O’zingdan yomon chiqmasin,

Yotdan yomon kelmasin.

O’zingni bil, o’zgani qo’y.

O’yin tubi o’t bo’lar.

O’yindan o’q chiqar.

O’ylamay soyga tushdim,

Endi menga qir qayda.

O’ynab aytsang ham, o’ylab ayt.

O’larmonning o’zidan qo’rqma, ko’zidan qo’rq.

O’lgisi kelgan shaqal Iniga qarab uvillar.

O’ng ko’zing so’l ko’zingga soqchi bo’lsin.

O’ng qo’ling bersin,

Chap qo’ling bilmasin.

O’nni ko’r, birni ol.

O’rtaga tushgandan o’t ushlagan yaxshi.

O’rtaga tushma, o’rtanasan.

O’t bilan o’ynashgan yonar.

O’g’ri o’g’ri emas, mol egasi o’g’ri.

Qaytgan qo’yga qashqir o’ch.

Qaytib kelar eshigingni qattiq yopma.

Qamchi berma yaxshi bo’lsa otingga,

Ishonmagin miltiq bilan xotinga.

Qizi bor qizi borga kulmasin,

O’g’li bor — o’g’li borga.

Qizi bor qisib gapirsin,

O’g’li bor — o’ylab.

Qimorbozga do’st bo’lma,

Ko’rgan yerda pul so’rar.

Qorovulning uyqusi — o’g’rining chirog’i.

Qurumsoqqa ishonsang, qo’ldagidan ajraysan.

Qo’l bilan berib, oyoq bilan yugurma.

Qo’lni yuvsang kir ketar,

Aytib yuborsang — sir.

Qo’rimtani qo’zg’atma.

Qo’shning ko’r bo’lsa, ko’zingni qis,

Dushmaning kar bo’lsa, tilingni tiy.

Hazil bilan mazaxga yetibdi,

Mazax bilan do’zaxga yetibdi.

Hazil, hazilning tagi zil.

Hazildan zil chiqar,

Zildan — zilzila.

Hiylasiz botir o’zini yovga oldirar.

Hushyorliging — tinchliging.

Beg’amliging — o’lganing.

Hushyorlik — mustahkam qo’rg’on.

HushyorUk — umr posboni.

Hushyorni yov bosmas,

Yov bossa ham, dov bosmas.