Yuz kuyishiga qarshi eng yaxshi parvarish usullari

Yuz insonning tashqi ko‘rinishidagi eng sezilarli va himoyasiz qism hisoblanadi. Shuning uchun ham kuyish hodisalari ko‘pincha bosh va bo‘yin sohasida uchraydi. Tadqiqotlarga ko‘ra, barcha kuyishlarning yarmidan ko‘pi aynan shu hududlarda kuzatiladi. Yuz kuyishi nafaqat jismoniy og‘riq va noqulaylik keltiradi, balki psixologik jihatdan ham katta ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun bu holatda qanday choralar ko‘rish, birinchi yordam va to‘g‘ri davolash usullarini bilish juda muhimdir.

Yuz kuyishi nima?

Yuz kuyishi — bu yuz terisi va to‘qimalarining issiqlik, kimyoviy moddalar, elektr toki, quyosh nurlari yoki boshqa tashqi omillar ta’sirida shikastlanishi. Kuyish natijasida yuzda qizarish, shish, og‘riq, pufakchalar va chuqurroq hollarda to‘qimalarning jiddiy zararlanishi yuz beradi. Bundan tashqari, yuz kuyishi odamning ijtimoiy hayotiga ham salbiy ta’sir qiladi, chunki tashqi ko‘rinishdagi o‘zgarishlar ruhiy tushkunlikka olib kelishi mumkin.

Kuyish darajalari

1-daraja kuyish — faqat terining ustki qatlami (epidermis) zararlanadi. Belgilari: qizarish, og‘riq, lekin pufakcha yo‘q.

2-daraja kuyish — epidermis va dermis (terining ichki qatlami) zararlanadi. Belgilari: qizarish, shish, pufakchalar va sezilarli og‘riq.

3-daraja kuyish — terining barcha qatlamlari shikastlanadi, nerv tolalari ham zarar ko‘rishi mumkin. Belgilari: kuygan joy oq yoki qora rangda bo‘lib, sezuvchanlik pasayadi.

4-daraja kuyish — kuyish jarayoni pay, mushak va hatto suyaklarga qadar yetib boradi. Bu eng xavfli holat bo‘lib, shoshilinch tibbiy yordam talab qiladi.

Yuz kuyishining asosiy sabablari

• Issiqlik (termal) kuyishlari: qaynagan suv, bug‘, olov yoki issiq buyumlar ta’siri.
• Elektr kuyishlari: elektr toki urishi natijasida yuzda shikastlanish.
• Quyosh va radiatsiya kuyishlari: ultrabinafsha nurlar ta’siri yoki ionlashtiruvchi nurlanish.
• Kimyoviy kuyishlar: kislota, ishqor yoki boshqa agressiv kimyoviy moddalar bilan aloqa.

Kuyish darajasi ko‘proq omilning qanchalik kuchli bo‘lishi va ta’sir davomiyligiga bog‘liq.

Birinchi yordam choralar

Yuz kuyganda eng avvalo quyidagi choralarni ko‘rish kerak:

1. Kuyish manbasidan uzoqlashish — olov, issiq buyum yoki kimyoviy moddadan darhol chekinish.
2. Yuzni iliq suv bilan chayish — kuygan joyni 10–15 daqiqa davomida xona haroratidagi suv bilan tozalash. Juda sovuq yoki muzli suv ishlatish tavsiya etilmaydi.
3. Tozalash — yumshoq, parfyumsiz sovun bilan yuzani yuvish va steril mato bilan ehtiyotkorlik bilan artiladi.
4. Kabuk va pufakchalarni ochmaslik — ularni majburlab olib tashlash infeksiya tushishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Yuz kuyishiga nima yaxshi?

Tozalash va namlantirish

Kuygan joyni muntazam tozalash va nemlab turish terining tezroq tiklanishiga yordam beradi. Shifokorlar maxsus namlendiruvchi kremlar yoki pantenol asosidagi malhamlarni qo‘llashni tavsiya qilishlari mumkin.

Boshni baland tutish

Kuyishdan so‘ng yuzda shish paydo bo‘lishi odatiy. Uni kamaytirish uchun yotgan paytda yostiqni baland qo‘yish, tik turganda esa boshni yuqoriroq tutish foydali.

Ko‘z va quloq parvarishi

Ko‘zda qurishish, qizarish, yoshlanish bo‘lsa, shifokor tavsiyasiga binoan maxsus ko‘z tomchilaridan foydalanish kerak. Quloq atrofida esa infektsiyani oldini olish uchun antibiotikli yoki antiseptik kremlar qo‘llanishi mumkin.

Og‘riqni kamaytirish

Shifokor tavsiyasi asosida og‘riq qoldiruvchi dorilar qabul qilinishi mumkin. Agar og‘riq tobora kuchaysa, bu infeksiya belgisidan dalolat beradi va shifokorga murojaat qilish kerak.

Quyoshdan himoya qilish

Kuygan yuz quyosh nurlariga juda sezgir bo‘ladi. Shu sababli SPF 50+ ko‘rsatkichli quyoshdan himoya kremlari ishlatish muhim. Mutaxassislar kuygan yuzni kamida ikki yil davomida bevosita quyoshdan ehtiyot qilishni tavsiya etadi.

Tibbiy yordamga murojaat

Agar kuyish katta maydonni qamrab olsa, kuchli og‘riq, yiringli ajralma yoki ko‘rishda qiyinchilik yuzaga kelsa, darhol shifokorga murojaat qilish kerak.

Yuz kuyishida odatda yo‘l qo‘yiladigan xatolar

• Kuygan joyga tish pastasi, yog‘, un kabi uy sharoitidagi vositalarni surtish.
• Pufakchalarni teshib qo‘yish.
• Juda sovuq yoki muzli suv bilan yuvish.
• Kuygan joyni qattiq bog‘lash.

Bular kuyishni yanada og‘irlashtirishi va infeksiya xavfini oshirishi mumkin.

Oldini olish choralar

• Quyoshda bo‘lganda SPF 30–50 krem ishlatish.
• Quyosh eng faol bo‘ladigan paytda (10:00–16:00 oralig‘ida) tashqarida uzoq yurmaslik.
• Oshxonada yoki ishlab chiqarishda qaynagan suyuqlik va bug‘dan ehtiyot bo‘lish.
• Kimyoviy moddalar bilan ishlaganda himoya niqobi va ko‘zoynak taqish.

Xulosa

Yuz kuyishi tez-tez uchraydigan va jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan muammo. Uni davolashda eng muhim qadamlar — kuygan joyni tozalash, namlab turish, shishni kamaytirish, og‘riqni yengillashtirish va quyoshdan himoyalanishdir. Eng muhimi, yirik va chuqur kuyishlarda o‘z-o‘zicha davolanish emas, balki mutaxassisga murojaat qilishdir.