Yong‘oqning foydalari va salbiy ta’siri

Yong‘oq qadim zamonlardan beri inson ovqatlanishida muhim o‘rin tutgan mahsulotlardan biridir. Uning ta’mi, ozuqaviy qiymati va shifobaxsh xususiyatlari uni dunyo bo‘ylab eng ko‘p iste’mol qilinadigan yong‘oqli mevalardan biriga aylantirgan. Yong‘oq tarkibida to‘yimli yog‘lar, oqsillar, vitaminlar va minerallar mavjud bo‘lib, u nafaqat kuchli energetik manba, balki sog‘liq uchun ko‘plab foydali moddalarning ham asosiy yetkazib beruvchisi hisoblanadi. Biroq yong‘oqning foydalari bilan bir qatorda, uni ortiqcha iste’mol qilish yoki ayrim holatlarda ishlatish organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun uning foydali jihatlari va ehtiyot choralarini to‘g‘ri bilish muhimdir.

Yong‘oqning tarkibi va ozuqaviy qiymati

Yong‘oq o‘zining yuqori ozuqaviy qiymati bilan ajralib turadi. Uning tarkibida omega-3 va omega-6 to‘yintirilmagan yog‘ kislotalari, A, E, C, B guruhi vitaminlari, magniy, kalsiy, temir, fosfor, rux va kaliy kabi muhim mineral moddalar mavjud. Yong‘oqdagi oqsil miqdori o‘rtacha 15–20 foizni, yog‘ miqdori esa 60–70 foizni tashkil etadi. Bu yog‘lar organizm uchun juda foydali bo‘lib, yurak-qon tomir tizimi faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi. Shuningdek, unda antioksidant moddalar ko‘pligi sababli, hujayralarning qarish jarayonini sekinlashtirish va erkin radikallardan himoya qilish imkoniyati mavjud. Yong‘oqdagi tola (kletchatka) hazm tizimining to‘g‘ri ishlashiga yordam beradi va ichak faoliyatini yaxshilaydi.

Yong‘oqning sog‘liq uchun foydalari

Yong‘oqning eng katta foydalaridan biri yurak va qon tomir sog‘lig‘ini mustahkamlashdir. Undagi omega-3 yog‘ kislotalari xolesterin miqdorini kamaytiradi va arteriyalar devorlarida yog‘ to‘planishining oldini oladi. Bu esa ateroskleroz va yurak xuruji xavfini kamaytiradi. Yong‘oqdagi magniy va kaliy moddasi qon bosimini me’yorlashtirishga yordam beradi, qon aylanishini yaxshilaydi. Shuningdek, yong‘oq miya faoliyatini kuchaytirishda ham foydali bo‘lib, undagi polifenollar va vitamin E neyron hujayralarni erkin radikallar ta’siridan himoya qiladi, xotira va diqqatni oshiradi. Yosh bolalar va talabalar uchun yong‘oq iste’moli bilim olish jarayonini qo‘llab-quvvatlaydi.

Yong‘oq immun tizimni mustahkamlovchi tabiiy vosita sifatida ham qadrlanadi. Tarkibidagi vitamin C, rux va boshqa antioksidant moddalar organizmning virus va bakteriyalarga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi. Qishda yoki mavsumiy shamollash davrida yong‘oq iste’moli kasallikka chalinish xavfini kamaytiradi. Bundan tashqari, yong‘oq ko‘z salomatligini saqlashda ham muhim ahamiyatga ega. Tarkibidagi A vitamini va lutein ko‘rish qobiliyatini yaxshilashga yordam beradi.

Yong‘oqning nerv tizimiga foydasi

Nerv tizimi uchun yong‘oq juda yaxshi qo‘llab-quvvatlovchi mahsulotdir. U stressni kamaytirishga yordam beruvchi B guruhi vitaminlari, magniy va triptofan moddasiga boy. Triptofan miya tomonidan serotonin ishlab chiqarilishini rag‘batlantiradi, bu esa kayfiyatni ko‘taradi va uyqu sifatini yaxshilaydi. Yong‘oq iste’moli asabiylashish, charchoq, depressiya belgilari bo‘lgan odamlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, yong‘oqning doimiy ravishda iste’mol qilinishi qarilikda Alsgeymer kasalligi xavfini kamaytirishga yordam beradi.

Yong‘oqning hazm tizimiga foydasi

Yong‘oq tarkibidagi kletchatka hazm jarayonini yaxshilaydi, ichak peristaltikasini faollashtiradi va foydali ichak bakteriyalarining ko‘payishiga yordam beradi. Bu esa ovqat hazm bo‘lishini yengillashtiradi va qabziyat muammosini kamaytiradi. Yong‘oq ichak shilliq qavatini himoya qiluvchi yog‘lar bilan ham boy, bu esa gastrit va ichak yallig‘lanishi kabi kasalliklarning oldini olishda foydali bo‘lishi mumkin.

Yong‘oqning teri va sochlar uchun foydasi

Yong‘oqdagi vitamin E va omega-3 yog‘ kislotalari terining elastikligini saqlashga yordam beradi, quruqlik va tozaligini ta’minlaydi. Doimiy iste’mol qilish terining qarish jarayonini sekinlashtiradi, ajinlar paydo bo‘lishini kamaytiradi. Sochlar uchun yong‘oq kuchli oziqlantiruvchi vosita bo‘lib, soch ildizlarini mustahkamlaydi, sinishini kamaytiradi va tabiiy yaltirashini oshiradi.

Yong‘oqning salbiy ta’sirlari

Har qanday foydali mahsulot singari, yong‘oqni ham me’yorida iste’mol qilish zarur. Uni haddan tashqari ko‘p yeyish ortiqcha kaloriyaga olib keladi va bu vazn ortishiga sabab bo‘lishi mumkin. Yong‘oq juda kaloriyali mahsulot bo‘lib, 100 grammida o‘rtacha 650–700 kilokaloriya mavjud. Shu bois, semirishga moyil yoki vazn nazorati ostida bo‘lgan odamlarga yong‘oqni me’yorida iste’mol qilish tavsiya etiladi.

Yong‘oq ayrim odamlarda allergik reaksiyalar chaqirishi mumkin. Yong‘oq allergiyasi o‘zini toshma, qichishish, lab va tomoq shishishi, hatto og‘ir holatlarda anafilaktik shok bilan namoyon qilishi mumkin. Shuning uchun yong‘oqqa allergiyasi bo‘lgan odamlar uni iste’mol qilishdan qat’iyan voz kechishlari kerak.

Bundan tashqari, yong‘oqni pishmagan yoki noto‘g‘ri saqlangan holda iste’mol qilish salbiy oqibatlarga olib keladi. Namlikda yoki issiq joyda saqlangan yong‘oqda mog‘or qo‘ziqorinlari rivojlanishi mumkin, ular aflatoksin deb ataluvchi zaharli modda ishlab chiqaradi. Aflatoksin jigar faoliyatiga jiddiy zarar yetkazadi va hatto saraton xavfini oshiradi. Shu sababli yong‘oqni quruq va salqin joyda saqlash, iste’mol qilishdan oldin esa sifati va holatini tekshirish juda muhimdir.

Yong‘oq iste’mol qilish bo‘yicha tavsiyalar

Sog‘liq uchun foyda olish va salbiy ta’sirlarning oldini olish uchun yong‘oqni kuniga 30–40 gramm atrofida iste’mol qilish tavsiya etiladi. Yong‘oqni ertalab nonushtada yoki kun davomida yengil gazak sifatida iste’mol qilish eng yaxshi variantdir. Uni asal, quruq mevalar yoki sut mahsulotlari bilan birga yeyish organizmga yanada ko‘proq foyda keltiradi. Yong‘oqni qovurib iste’mol qilish mazali bo‘lishi mumkin, biroq qovurish jarayonida ayrim foydali yog‘lar va vitaminlar kamayishi mumkinligini unutmaslik kerak. Shuningdek, bolalarga yong‘oqni mayda qilib maydalangan holda berish, bo‘g‘ilish xavfini kamaytiradi.

Xulosa

Yong‘oq inson salomatligi uchun katta foyda keltiradigan, ozuqaviy qiymati yuqori mahsulotdir. U yurak, miya, immun tizimi, teri va soch salomatligi uchun foydali bo‘lib, umumiy organizm faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi. Biroq uni ortiqcha miqdorda iste’mol qilish vazn ortishiga, allergik reaksiyalarga yoki boshqa noxush oqibatlarga olib kelishi mumkin. Yong‘oqni to‘g‘ri saqlash va me’yorida iste’mol qilish uning barcha foydalaridan samarali foydalanish imkonini beradi. Me’yor va sifatga e’tibor bergan holda, yong‘oq inson hayot sifatini oshiruvchi mazali va foydali mahsulot bo‘lib qoladi.