Tish tozalash haqida

Tishlar — ovqatni chaynab, hazm qilishga tayyorlaydigan suyaklardir. Hayotning ilk bir yilida, odatda chaqaloqlik davrida 6–7-oylar oralig‘ida birinchi tishlar chiqa boshlaydi. Pastki jag‘da o‘nta, yuqori jag‘da o‘nta — jami yigirma dona bo‘lgan sut tishlari paydo bo‘ladi.

“Birinchi tishlar” deb ham ataladigan bu tishlar vaqtinchalik tishlar bo‘lib, 5 yoshdan boshlab asta-sekin to‘kiladi va o‘rnini jami 32 dona bo‘lgan doimiy (asosiy) tishlar egallaydi. Bolalikdan kattalikgacha har bir bosqichda og‘iz va tish salomatligini saqlash hamda milk kasalliklari, kariyes va tish yo‘qotilishining oldini olish uchun og‘iz gigiyenasini muntazam qilish zarur. Og‘iz va tish parvarishi muntazam tish yuvish, tish ipidan foydalanish, tilni tozalash kabi amallarni qamrab oladi va bu tozalash odatda har bir ovqatdan so‘ng bajarilishi kerak. Aks holda yoki ba’zi tashqi omillar ta’sirida tishlarda dog‘lar yoki tish toshlari paydo bo‘lishi mumkin. Bunday holatda stomatologlar maxsus uskunalar yordamida bajaradigan tish tozalash muolajalari talab etiladi. Tish va milk salomatligiga xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan holatlarni erta aniqlash va davolash uchun har 6 oyda bir marta stomatolog ko‘rigidan o‘tib, qandaydir muolaja kerak-kerak emasligini bilib turish kerak.

Tishlar nega tozalanadi?

Iste’mol qilingan oziq-ovqatlarning og‘izda hosil qiladigan kislotali muhiti va tishlarda qolgan oziq qoldiqlari tishlarda bakterial blyashka (plak) to‘planishiga sabab bo‘ladi. Tish yuvishning asosiy maqsadi — aynan shu blyashkalarni tozalash, tish va og‘izda qolgan oziq qoldiqlarini ketkazish, og‘izdagi kislotali pHni neytrallashdir. Agar tish yuvish va tish ipidan foydalanish kabi og‘iz gigiyenasi odatlari muntazam bajarilmasa, hosil bo‘lgan blyashka uzoq vaqt saqlanib qoladi. Bu holat bakteriyalarning tish emaliga zarar yetkazib, kariyesga olib kelishiga sabab bo‘lishi bilan birga, blyashkaning bir qismi qattiqlashib tish toshiga aylanadi. Tish toshlari juda qattiq bo‘lib, oddiy tish yuvish bilan ketmaydi; ularni stomatolog tomonidan bajariladigan tish tozalash muolajalari bilan olish mumkin.

Shuningdek, chekish, choy va qahvani tez-tez ichish kabi omillar tufayli tishlarda tish yuvish bilan ketmaydigan rang o‘zgarishlari paydo bo‘lishi mumkin. Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun klinik sharoitda stomatolog tomonidan turli tish tozalash muolajalari o‘tkaziladi. Tishlarda bor muammolarga qanday davolash kerakligi yoki tish tozalash zarur-zarurligini aniqlash uchun albatta shifokorga murojaat qilib, ko‘rikdan o‘tish lozim.

Tish tozalash qanday amalga oshiriladi?

Haqiqiy tish tozalash muolajasi stomatolog tomonidan bajariladi va undan avval batafsil og‘iz ko‘rigi o‘tkaziladi. Tekshiruvdan so‘ng tozalashni talab qiladigan muammolar aniqlansa, alohida randevu beriladi yoki imkon bo‘lsa, tekshiruv kuni tozalash bajarilishi mumkin.

Muolajada tish sathidagi tish toshi va blyashkalar turli asboblar yordamida olib tashlanadi. Bu asboblar tish emaliga zarar yetkazmaydi; faqat sirtni qoplagan blyashka va toshlarni ketkazishda samarali. Muolajadan so‘ng tish sathida toza va silliq ko‘rinish hosil bo‘ladi. Blyashka va toshlarni olib tashlashga qo‘shimcha ravishda, rang o‘zgarishi bo‘lgan tishlarda zarurat bo‘lsa, oqartirish va sayqallash (polishing) kabi amallar ham bajarilishi mumkin.

Tish toshini tozalash

Og‘iz va tish gigiyenasi juda sinchkov olib borilganda ham, oziq-ovqat va so‘lakdagi ayrim minerallar sababli bir necha yilda tish toshlari qaytadan paydo bo‘lishi mumkin. Shu bois tish tozalashni bir necha yilda bir bajariladigan muntazam profilaktik muolaja sifatida ko‘rish kerak.

Tozalashda shifokor turli asbob va dori vositalaridan foydalanishi mumkin. Odatda ish ultratovushli qurilma (ultrasonik cihaz/ultrasonic scaler) bilan boshlanadi: bu asbob tebranish orqali tish toshlarini “cho‘ktirib”, yirik bo‘laklarni ajratib yuboradi. So‘ng og‘iz ichiga suv purkalib, ajralgan qatlamlar yuvib tashlanadi. Keyin nozik asboblar bilan mayda toshlar tozalanadi; tishlarning egri-bugri joylari va oraliqlaridagi barcha toshlar ketmaguncha ish davom ettiriladi. Tish toshlari butkul olib tashlangach, tish sayqali yoki fluorid (fluoride) tarkibli pastalar qo‘llanadi va muolaja yakunlanadi.

Odatda muolaja taxminan 10 daqiqada tugaydi; ammo tish toshlari qancha ko‘p bo‘lsa, shuncha ko‘proq vaqt talab qilishi mumkin. Muolajadan keyin yarim soat davomida ovqatlanmaslik va ichimlik iste’mol qilmaslik tavsiya etiladi. So‘ng odatdagi turmush va ovqatlanish tartibiga qaytish mumkin.

Milk yallig‘lanishini tozalash

Og‘iz gigiyenasi va muntazam tish tozalash ishlari e’tiborsiz qoldirilsa, milk yallig‘lanishi — gingivit (gingivitis) paydo bo‘lishi mumkin. Gingivit odatda milkda qizarish, sezgirlik, ovqatlanayotganda og‘riq kabi belgilar bilan namoyon bo‘ladi, ba’zan oq rangli yiring ko‘rinadi. Yengil yallig‘lanishlar qattiq ovqatlarni chaynaganda yuzaga kelgan jarohatlar, tishlarni e’tiborsiz yuvish yoki turli vitamin-mineral yetishmovchiligi tufayli ham kuzatilishi mumkin. Bunday holat ko‘pincha shifokor tavsiya qilgan dori va og‘iz chayuvchi eritmalarni qo‘llash, og‘iz gigiyenasiga sinchiklab rioya qilish hamda yumshoq taomlar bilan ovqatlanish orqali bir necha kun ichida tuzaladi.

Biroq og‘irroq va ayniqsa tez-tez takrorlanadigan milk yallig‘lanishlari albatta davolashni talab qiladi; bunday holatlar tish yo‘qotilishiga olib kelishi mumkin. Tishlarda to‘plangan blyashka va tish toshlari — gingivitning eng muhim sabablaridan. Shu bois og‘iz gigiyenasiga muntazam va e’tibor bilan amal qilish, stomatolog ko‘rigini o‘tkazib yubormaslik va shifokor tavsiya etgan muddatlarda batafsil professional tozalashdan o‘tish juda muhim.

Og‘iz va tish parvarishi qanday olib borilishi kerak?

Ko‘plab og‘iz-tish kasalliklarining tagida yetarli gigiyena yo‘qligi yotadi. Tishlarda blyashka hosil bo‘lishining oldini olish, oziq qoldiqlarini ketkazish va og‘izning ideal pH muvozanatini saqlash uchun kun davomida har bir ovqatdan so‘ng tishlarni yuvish lozim — amalda bu kuniga 2–3 marta tish yuvishni anglatadi.

Biroq tish yuvish yetarli emas. Tish oralarida qolgan oziq qoldiqlarini ketkazish va bu yerda bakteriyalar ko‘payishining oldini olish uchun tish ipidan ham foydalanish kerak. Bakteriyalar ko‘payishga moyil bo‘lgan yana bir joy — til sathi. Til sathida bakteriya ko‘payishini cheklash uchun tish cho‘tkasining orqa qismidagi yoki alohida mahsulot sifatida sotiladigan til tozalagichlardan kundalik foydalanish tavsiya etiladi. Bularning barchasini bajarishda tish va milk sathlariga shikast yetkazmaydigan, ehtiyotkor texnikaga amal qilish kerak. Tish yuvish, tish ipidan foydalanish va tilni tozalashga qo‘shimcha ravishda og‘iz chayuvchi suyuqliklarni qo‘llash to‘liq gigiyenaga erishishga yordam beradi va tish hamda milk kasalliklarining oldini olishda ancha samarali.

Og‘iz va tish salomatligini saqlash uchun kamida har 6 oyda bir marta stomatolog ko‘rigidan o‘ting. Agar tishlaringizda blyashka yoki tish toshlari to‘planayotganini sezsangiz, shifokorga murojaat qilib tozalash bo‘yicha ma’lumot oling va kerak bo‘lsa, batafsil professional tozalash uchun randevu belgilang.