Taxikardiya (yurak tez urishi) nima? Taxikardiya turlari

Yurak salomatligi bizning umumiy salomatligimizning asoslaridan biridir. Yurakning muntazam ishlashi tanadagi kislorod va ozuqa moddalarini tashish uchun juda muhimdir. Biroq, ba’zida yurak odatdagidan tezroq uradi va bu taxikardiya deb ataladi. Taxikardiya – yurak urish tezligi daqiqasiga 100 martadan ortiq bo’lgan holat. Ushbu maqolada taxikardiya nima ekanligini, uning sabablari, belgilari, diagnostika usullari va davolash usullarini batafsil ko’rib chiqamiz.

Taxikardiya nima?

Taxikardiya yurak tezligi odatdagidan tezroq bo’lgan holatni anglatadi. Odatda, kattalardagi yurak urish tezligi daqiqada 60 dan 100 gacha. Taxikardiya bu ko’rsatkich 100 dan oshib ketganda aniqlanadi. Taxikardiya qisqa muddatli yoki uzoq muddatli muammoga aylanishi mumkin. Yurak ritmining buzilishidan biri bo’lgan taxikardiya ba’zan hayot uchun xavfli vaziyatlarga olib kelishi mumkin.

Taxikardiya turlari

Taxikardiya kelib chiqishi va paydo bo’lishiga qarab turli turlarga bo’linadi:

• Sinus taxikardiya: Bu taxikardiyaning eng keng tarqalgan turi bo’lib, odatda jismoniy mashqlar, stress yoki kasallik kabi holatlar natijasida yuzaga keladi. U yurakning normal stimulyatsion markazidan (sinus tugunidan) kelib chiqadi.
• Supraventrikulyar taxikardiya (SVT): Yurakning yuqori kameralaridan (atrium) kelib chiqadi. Atriyal fibrilatsiya, atriyal flutter va paroksismal supraventrikulyar taxikardiya kabi pastki turlar mavjud.
• Ventrikulyar taxikardiya (VT): Bu yurakning pastki kameralaridan (qorinchalar) kelib chiqadi va ko’pincha jiddiy yurak kasalliklari belgisidir. Bu hayot uchun xavfli bo’lishi mumkin va shoshilinch aralashuvni talab qiladi.
• Ventrikulyar fibrilatsiya: yurak qorinchalarida tartibsiz va tez urishlar paydo bo’ladi. Bu shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladigan hayot uchun xavfli holat.

Yurak tez urishiga nima sabab bo’ladi?

Yurak urishining sabablari xilma-xil bo’lib, ba’zi holatlar jiddiy sog’liq muammolarini ko’rsatishi mumkin. Bu erda yurak urishining asosiy sabablari:

1. Jismoniy faollik va jismoniy mashqlar

Jismoniy mashqlar paytida yurak tezlashadi, chunki u ko’proq kislorod va ozuqa moddalarini olib yurishi kerak. Bu normal va sog’lom javob.

2. Stress va tashvish

Stress va tashvish tanadagi adrenalinning chiqarilishiga olib keladi. Adrenalin yurak urish tezligini oshirishi va yurak tez urishiga olib kelishi mumkin.

3. Kofein va nikotin

Kofein va nikotin kabi stimulyatorlar yurak tezligini oshirishi mumkin. Ushbu moddalarni haddan tashqari iste’mol qilish taxikardiyaga olib kelishi mumkin.

4. Dori vositalari

Ba’zi dorilar, ayniqsa sovuq dori-darmonlar, astma ingalerlari va parhez tabletkalari yurak tezligini oshirishi mumkin.

5. Yurak kasalliklari

Yurak xuruji, yurak etishmovchiligi, yurak qopqog’i kasalliklari va kardiyomiyopatiya kabi yurak kasalliklari taxikardiyaga olib kelishi mumkin.

6. Elektrolitlar muvozanatining buzilishi

Kaliy, magniy va kalsiy kabi elektrolitlar muvozanatining buzilishi yurak ritmining buzilishiga olib kelishi mumkin.

7. Gormonal o’zgarishlar

Qalqonsimon bez gormonlarining haddan tashqari ishlab chiqarilishi (gipertiroidizm) yurak tezligini oshirishi mumkin.

8. Anemiya

Anemiya yurakning tez urishiga olib kelishi mumkin, chunki organizm etarli kislorodni olib yurolmaydi.

Alomatlar

Taxikardiya odatda aniq alomatlar bilan o’zini namoyon qiladi. Eng ko’p uchraydigan alomatlar:

• tez yurak urishi (daqiqada 100 martadan ortiq)
• Ko’krak qafasidagi og’riq yoki siqilish
• nafas qisilishi
• bosh aylanishi yoki bosh chayqalishi
• hushidan ketish
• yurak urishini his qilish

Diagnostika usullari

Taxikardiya diagnostikasi uchun turli usullar qo’llaniladi:

1. Elektrokardiogramma (EKG): Yurakning elektr faolligini o’lchaydi va anormal ritmlarni aniqlaydi.
2. Xolter monitor: Bu yurak ritmini 24 soat yoki undan ko’proq vaqt davomida doimiy ravishda qayd etadigan portativ qurilma.
3. Ekokardiyogram: Bu yurakning tuzilishi va funksiyasini baholaydigan ultratovushga asoslangan test.
4. Stress testi: Jismoniy mashqlar paytida yurak tezligi va ritmini nazorat qiladi.
5. Qon testlari: Elektrolitlar darajasini, qalqonsimon bez gormonlarini va boshqa tegishli omillarni tekshiradi.

Davolash imkoniyatlari

Taxikardiyani davolash taxikardiyaning asosiy sababi va turiga qarab o’zgaradi. Davolash variantlari quyidagilarni o’z ichiga oladi:

1. Dori vositalari bilan davolash

• Beta-blokerlar: yurak tezligini pasaytiradi.
• Kalsiy kanal blokerlari: yurak tezligini tartibga soladi.
• Antiaritmik dorilar: yurak ritmini normal holatga qaytaradi.

2. Turmush tarzini o’zgartirish

• Kofein va nikotin iste’molini kamaytirish
• Stressni boshqarish
• Doimiy jismoniy mashqlar
• Sog’lom ovqatlanish

Xulosa

Taxikardiya yurak sog’lig’iga tahdid soladigan va turli sabablarga ko’ra yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muhim holatdir. Taxikardiyani davolashda erta tashxis qo’yish va to’g’ri davolash juda muhimdir. Yurak urishi alomatlarini boshdan kechirayotgan odamlar uchun sog’liqni saqlash mutaxassisiga murojaat qilish va kerakli baholashlarni o’tkazish muhimdir. Sog’lom turmush tarzini qabul qilish yurak sog’lig’ini saqlashning eng muhim bosqichlaridan biridir.