Suv qo’rquvini (gidrofobiya) qanday engish mumkin?

Chuqur suv qo’rquvi, boshqacha nomi bilan talassofobiya (thalassophobia); dengiz, okean, hovuz, ko’l kabi katta suv havzalariga va u yerlarga sayohat qilishga nisbatan kuchli va doimiy qo’rquv turidir. Talassofobiya katta suv havzalaridan qo‘rqish, dengizning ulkan bo‘shlig‘idan qo‘rqish va quruqlikdan uzoq masofada bo‘lishni ham o‘z ichiga olishi mumkin. Dengiz, okean, juda chuqur hovuz yoki tubi ko‘rinmaydigan har qanday suv havzasi ushbu qo‘rquvni qo‘zg‘atishi mumkin.

Chuqur suv qo‘rquvi bo‘lgan shaxslar; chuqur suvlarning cheksizlik va noaniqlik hissidan, poyonsiz ko‘ringan suv havzalari ostida yashovchi jonzotlardan va bu katta suvlarda boshlariga tushishi mumkin bo‘lgan hodisalardan, hatto bevosita katta suv massalaridan qattiq qo‘rqadilar. Suv fobiyasi, tun fobiyasi, qorong‘ulik yoki chaqmoq fobiyasi kabi, chuqur suv qo‘rquvi ham yechimsiz fobiya emas. To‘g‘ri yondashuv va davolash bilan chuqur suv qo‘rquvini yengish yo‘llari mavjud. Buning uchun avvalo inson o‘z qo‘rquvini yengishni xohlashi va miyasi buni qabul qilishi kerak.

Suvdan qo‘rqish (Gidrofobiya) nima?

Chuqur suv qo‘rquvi – okean, dengiz yoki hovuz kabi katta suv havzalaridan qo‘rqish, bezovtalik his qilish holatidir. Bu talassofobiya (thalassophobia) deb ham ataladi. Ushbu qo‘rquvga ega insonlar nafaqat dengizga tushishdan xavotir oladilar, balki dengiz bilan bog‘liq har qanday tasvirni ko‘rganlarida ham qo‘rquvni his qiladilar.

Shu bilan birga, shaxslar dengiz bilan bog‘liq har qanday faoliyatda ham jiddiy darajada bezovtalik va vahima holatiga tushadilar. Ekranda ko‘rgan dengiz, okean, ko‘l kabi katta suv havzalari ham ularda bezovtalik va xavotir hissini uyg‘otishi mumkin. Bu shaxslarda suv havzalariga nisbatan kuchli xavotir rivojlanishi mumkin.

Chuqur suv qo‘rquvi nima uchun paydo bo‘ladi?

Chuqur suv qo‘rquvi paydo bo‘lishining bir nechta omillari bor. Maxsus (spesifik) fobiya bo‘lgan dengiz qo‘rquvi, genetik va atrof-muhit omillarining ushbu holatni qo‘zg‘atishi bilan birga kuchli his qilinishi mumkin.

Chuqur suv qo‘rquviga erta bolalik davridagi travmatik tajribalar sabab bo‘lishi ma’lum. Cho‘kish, suv yutish, dengizdan chiqa olmaslik va dengizga tushib ketish kabi salbiy tajribalar shaxslarda chuqur suv qo‘rquvining rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Biroq, dengiz yoki okean bilan bog‘liq travmatik tajribalari bo‘lmagan odamlar ham ushbu qo‘rquvni boshdan kechirishlari mumkin.

Barcha o‘ziga xos fobiyalar va maxsus qo‘rquvlarda bo‘lgani kabi, dengiz qo‘rquvida ham ota-onalarning ta’siri haqida gapirish mumkin. Ona va otada rivojlangan dengiz qo‘rquvi bo‘lsa, bolalarda ham shunga o‘xshash xavotir va qo‘rquvlar paydo bo‘lishi mumkin. Mushuklardan qo‘rqadigan ona bolasini mushuklarga yaqinlashtirmagani kabi, dengiz, hovuz kabi chuqur suv havzalariga nisbatan fobiyasi bo‘lgan ota-ona ham dengizdan yoki yozgi ta’tillardan uzoq yuradi.

Shu sababli, bolaning dengiz suvi bilan tanishishi kech va hayratlanarli bo‘lishi mumkin. Binobarin, bolada dengizga nisbatan xavotir paydo bo‘lishi ehtimoli bor.

Chuqur suv qo‘rquvi sabablari nimalar?

Chuqur suv qo‘rquvi tabiiy muhit fobiyasi toifasiga kiruvchi fobiya turidir. Chuqur suv qo‘rquvi genetik, atrof-muhit omillari yoki boshdan kechirilgan qo‘rqinchli tajribalar tufayli kelib chiqishi mumkin.

Shunga ko‘ra, chuqur suv qo‘rquvi sabablari quyidagicha izohlanishi mumkin:

Boshdan kechirilgan qo‘rqinchli tajribalar: Fobiyalarning asosida odatda shaxslarning oldinroq boshdan kechirgan salbiy va travmatik voqealari yotadi. Chuqur suv qo‘rquvi ham yuz bergan salbiy va travmaga sabab bo‘lgan tajribalar tufayli paydo bo‘lishi mumkin. Bu ayniqsa bolalik davriga borib taqaladi. Dengizda oyoqning suv o‘tlariga o‘ralashib qolishi, biror baliqning bolaga qo‘rqinchli tuyulishi, katta baliqlarning suzish joyiga juda yaqin kelishi kabi holatlar ushbu fobiyaning shakllanishini qo‘zg‘atishi mumkin. Yolg‘iz suzish, hovuz yoki dengizning chuqurligini payqab qolish ham buning sabablaridan bo‘lishi mumkin. Shuningdek, cho‘kish xavfini boshdan kechirish yoki yo‘qolib qolish hissini tuyish ham ushbu qo‘rquvning qo‘zg‘atuvchilari bo‘lishi ehtimoli bor.

Genetika: Fiziologik sog‘liq muammolari genlar orqali o‘tgani kabi, psixologik kasalliklar ham genlar orqali o‘tishi mumkin. Chuqur suv qo‘rquvi ham psixologik bezovtalikdir. Hozircha aniq dalil bo‘lmasa-da, talassofobiyaning ham genlar orqali o‘tish ehtimoli mavjud bo‘lishi mumkin.

Salbiy namunalar va turmush tarzi: Ota-onalar bilib-bilmay yoki istamasalar ham bolalarda qo‘rquv rivojlanishiga sabab bo‘lishlari mumkin. Ota-onalarning fobiyalari farzandlariga ham ta’sir qilishi mumkin. Chuqur suv qo‘rquvi bor ota-onaning suvdan qo‘rqishi tufayli bola ham suvni qo‘rqinchli deb o‘ylashi mumkin. Bu holat bolada ham chuqur suv qo‘rquvi paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Bunga nafaqat ota-onalar, balki bolalarning tengdoshlari ham sabab bo‘lishi mumkin. Bolalar o‘rtasida tengdoshlardan o‘rganish juda keng tarqalgan o‘rganish usulidir. O‘rtog‘ida talassofobiya bo‘lishi bolada ham talassofobiya shakllanishiga yo‘l ochishi mumkin. Bundan tashqari, ko‘rilgan film, serial yoki yangiliklar ham chuqur suv qo‘rquviga sabab bo‘lishi mumkin.

Suvdan qo‘rqish belgilari

Chuqur suv qo‘rquvining ham boshqa fobiyalarga o‘xshash belgilari mavjud.

Bu belgilar orasida quyidagilar o‘rin oladi:

• Ko‘ngil aynishi va terlash
• Yurak urish tezligining ortishi
• To‘satdan ortgan qo‘rquv va stress
• Nafas olishda qiyinchilik, nafas qisishi
• Ko‘krakda og‘riq hissi
• Haddan tashqari ko‘p terlash
• Bosh aylanishi
• To‘satdan bosgan o‘lim qo‘rquvi hissi
• Turgan joydan qochish, uzoqlashish istagi

Chuqur suv qo‘rquvi qanday o‘tib ketadi?

Agar chuqur suvlardan va okeanlardan tizimli ravishda qo‘rqsangiz, tashxis qo‘yilgandan so‘ng mutaxassisning ko‘rsatmalariga amal qilishingiz mumkin. Ushbu kasallikni davolashda turli xil texnikalar qo‘llanilishi mumkin. Bu borada eng to‘g‘ri qaror sizni yaqindan taniydigan; muammo, istak va ehtiyojlaringizni tushunadigan mutaxassis tomonidan berilishi mumkin.

Qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan davolash usullari quyidagicha:

• Qo‘rquv obyekti bilan yuzlashtirish usuli (Exposure therapy)
• Kognitiv xulq-atvor terapiyasi
• Shaxsga maxsus dasturlar (EMDR kabi)

Siz dengiz bo‘yida bo‘lmasangiz ham, biror qo‘zg‘atuvchi omil qo‘rquvga bog‘liq xavotirning kuchayishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday holatda quyidagilarni bajarishingiz foydali bo‘ladi:

• Tinchlantiruvchi nafas mashqlari
• Agar davolanish jarayonida bo‘lsangiz, mutaxassisingiz bilan maslahatlashish
• Mutaxassisingiz bilan belgilagan strategiyalarni qo‘llash
• Ko‘zlaringizni yumib, ijobiy, sizni tinchlantiradigan xayollar surish

Tez-tez so‘raladigan savollar

Chuqur suv qo‘rquvi uchun qaysi shifokorga borish kerak?
Dengiz qo‘rquvini boshdan kechirayotgan shaxslar, birinchi navbatda ruhiy salomatlik mutaxassisi bilan ko‘rishishlari kerak. Shaxs tashxis olish uchun psixiatrga murojaat qilishi mumkin. Keyinchalik, davolanish uchun psixolog yoki psixoterapevtga yo‘naltiriladi.

Chuqur suv qo‘rquvini yengish uchun nimalar qilish kerak? Dengiz qo‘rquvini boshdan kechirayotgan shaxslar xavotir va qo‘rquvlarini yengillashtirish maqsadida bo‘shashish (relaksatsiya) mashqlarini bajarishlari mumkin. Shuningdek, nafas mashqlari va meditatsiya ham tashvishni kamaytirish uchun qo‘llanilishi mumkin.

Muntazam uyqu rejimiga rioya qilish ham anksiyete va xavotir darajasini pasaytirishda ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Tashvish kuchaygan paytda suv ichish ham sizni bir oz bo‘shashtiradi. Shuningdek, qo‘rquvni qo‘zg‘atuvchi omil bilan to‘qnash kelgan paytda sizni tinchlantiradigan tasavvurlarni ko‘z oldingizga keltirish, ijobiy fikrlash ham yengillik beradi. Qo‘rquv kuchaygan onlarda osmonga qarash ham foydali bo‘lishi mumkin.