SIRT FAOL MODDALAR
SIRT FAOL MODDALAR — satxlar (fazalar) chegarasiga adsorbsiyalanib, sath energiyasini (sirt taranglikni) pasaytiradigan moddalar. Moddalarning fazalar chegarasiga adsorbsiyalanib, hajmiy konsentratsiyaga bogʻliq tarzda sirt taranglikni pasaytirish xossasi sirt faollik deyiladi. U Gibbsning adsorbsiya tenglamasi r=(C/RT)(dc/dc) tarkibiga kiruvchi G=da/dc qiymat bilan ifodalanadi. Yukrridagi tenglamaga muvofiq Sirt faol moddalar uchun Gibbs adsorbsiyasi nuldan katta boʻlishi (G>0) lozim. Natijada adsorbsion qavatdagi modda konsentratsiyasi eritma hajmidagi konsentratsiyadan yuqori boʻladi. Sirt faol moddalar molekulasi difil tuzilishga ega bulib, 2 qism: qutblanmagan — gidrofob (suvdan qochuvchi) va qutblangan — gidrofil (suvga tortiluvchi) qismlardan iborat. Shu tufayli Sirt faol moddalar 1 ta erituvchining uzida sharoitga qarab, ham chin, ham kolloid eritma hosil qila oladi. Qutblanmagan guruhlar suvli sharoitda oʻzaro gidrofob taʼsirlanishga uchraydi. Agar gidrofob kiyem zanjirida 10—22 uglerod atomi saqlansa, ularning gidrofob taʼsirlanishi tufayli, shuningdek, qutblangan guruhlarning suv bilan kuchli taʼsirlanishi oqibatida Sirt faol moddalar molekulalarining oʻzaro assotsialanishi (birlashishi) roʻy beradi, natijada yirikrok, zarralar hosil boʻladi. Kolloid Sirt faol moddalar eritmasida mitsellalar hosil boʻlishi termodinamik jihatdan qulaydir. Bir xil qutblanmagan guruxlarning oʻzaro taʼsirlanishi Gibbs energiyasining oʻzoʻzidan kamayishiga olib keladi. Hosil bulgan mitsellalar yadrosini kugblanmagan radikallar, tashqi qobigʻini esa qutblangan guruxdar tashkil etadi. Bu, uz navbatida, gidrofob guruxlarning suv b-n eng kam taʼsirlashini taʼminlaydi.
Ensiklopediya.uz
SIRT FAOL MODDALAR