Sariq kasal — sabablari, turlari, alomatlari, davolash va oldini olish haqida malumot

Kattalarda sariq kasalning paydo bo’lishi keng tarqalgan emas. Sariq kasal ko’zni, yuz terisini, tanani, shu jumladan shilliq pardalarni sarg’ayishi shaklida xarakterli alomatlarga ega. Aslida, bu tanadagi patologik kasalliklarning klinik ko’rinishidir. Ba’zida kasallik virusli gepatit bilan bir qatorga qo’yiladi, bu umuman noto’g’ri. Alomat kelib chiqishi sababi har xil bo’lishi mumkin bo’lib, bu tashxis turini va davolash taktikasini belgilaydi. Kelib chiqish xususiyatiga qarab kasallik yuqumli bo’lishi mumkin (gepatit holatida). Pigment metabolizmi, safro chiqishi buzilganda va  jigar patologiyasida, kasallik odamdan odamga yuqmaydi.

Sariq kasal haqida ma’lumot:

Eng katta metabolik organ bu jigar. Turli xil kasalliklar bilan uning tuzilishi va funktsionalligi o’zgaradi. Jarayonning asosiy ishtirokchilaridan biri bu gemoglobinni yo’q qilish natijasida hosil bo’lgan bilirubin. U qon oqimi bilan birga jigarga yetkaziladi, safro bilan bog’lanadi va keyin o’t yo’llari orqali ovqat hazm qilish traktiga o’tadi. Bilirubin tanadan asosan najas bilan va oz miqdorda siydik bilan ajralib chiqadi. Agar biron bir bosqich ishlamay qolsa, bu modda qonda to’planib, ichki organlarga salbiy ta’sir qiladi.

Sariq kasal alomatlari

Kattalarda sariqlik alomatlari nafaqat sariq teri, ko’z oqlari, shilliq pardalar ko’rinishida namoyon bo’ladi. Ro’yxatda quyidagi ma’lumotlar ham mavjud:

• terining qichishi kuchayadi;
• kattalashgan jigar;
• siydik va najas rangining o’zgarishi;
• qovurg’a ostida o’ng tomondagi og’riq;
• qondagi eritrotsitlar ko’rsatkichlarining ko’payishi;
• isitma va titroq;
• vazn yo’qotish;
• oshqozon faoliyati buzilishi;
• ko’karishlarga moyillik;
• qusuqdagi qon.

Sariq kasal sabablari

Sariqlikning sabablari patologik yoki orttirilgan bo’lishi mumkin:

• virusli infeksiyalar;
• jigar yoki o’t yo’llardagi o’smalari;
• parazitlar bilan zararlanish;
• jigar va o’t pufagidagi patologik o’zgarishlar;
• uzoq muddat giyohvand moddalarni iste’mol qilish;
• spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish;
• har xil turdagi kasalliklar tarixi;
• operatsiyadan keyingi asoratlar.

Kattalardagi sariq kasal turlari

Kattalardagi sariq kasal patogenez va etiologiyaning har xil turlariga ega hamda tasnifi keng. Ushbu sohadagi kasalliklarning asosiy turlarini ajratib ko’rsatamiz. Sariq kasal quyidagi turlarda bo’ladi:

• gemolitik (eritrotsitlarning patologik halokati);
• parenximal (jigar);
• xolestatik (jigardan tashqari).

Bu sariq kasalning qisqa tasnifi, chunki ularning har biri juda ko’p ko’rinishga ega.

Sariq kasalning Gemolitik shakli

Sariq kasalning gemolitik shakli paydo bo’lishining sabablari anemiya, limfotsitik leykemiya, tropik bezgak va limfosarkoma shaklidagi qator kasalliklar yoki dorilarning toksik ta’siri bo’lishi mumkin. Bilirubin to’planishi va uni tanadan olib tashlash qiyinligi bilan tavsiflanadi. U o’rtacha shaklda davom etadi, ko’rsatkichlar 85 mkmol / l dan oshmaydi.

Sariq kasalning Parenximal yoki jigar shakli

Asosiy qo’zg’atuvchi omil — jigar sirrozi va virusli gepatit. Patogenezi murakkab. Odatdagi alomati terining sariq rangidir, bu oxir-oqibat qizil rangga aylanadi. Ultratovushda jigar kattalashgani kuzatiladi va terida o’rgimchaksimon tomirlar paydo bo’ladi.

Xolestatik sariq kasal

Safro tizimidagi bosimning oshishi, shuningdek bilirubinni jigardan ichakka yetkaza olmaslik bilan tavsiflanadi. Ushbu tashxis qo’yilgan bemorlarda terining qichishi, sitoliz belgilari (eukaryotik hujayralarning shikastlanishi) kuzatiladi.

Bolalar va kattalardagi sariq kasalning farqi

Kattalar va bolalarda sariq kasal patogeneziga (paydo bo’lish sabablari) qarab, tashxislash va davolash turli kechadi. Kasallikni tasniflashda kasallikning faqat bolalar uchun (neonatal) shakllari alohida yo’nalish mavjud. Bunga quyidagilar kiradi: fiziologik, konyugativ, yadro, patologik sariq kasallar.

Sariq kasalni yuqtirish xavfi va oldini olish

Sariq kasalning barcha turlari ham yuqumli emas. Yuqtirish faqat virusli gepatit holatida mumkin. Infeksiyani yuqtirish yo’llari: og’iz orqali va najas orqali. Shu sababli shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish, iflos sabzavot va mevalarni iste’mol qilmaslik va har ovqatdan oldin qo’llarni yuvish zarur. Muhim metabolik organga (jigarga) yukni kamaytirish uchun spirtli ichimliklar va nazoratsiz dori-darmonlarni iste’molini cheklash tavsiya etiladi. Sariq kasal va virusli gepatitning oldini olishning samarali usullaridan biri bu emlashdir.

Sariq kasal asoratlari

Kasallikning rivojlangan bosqichlari har xil asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin, masalan: jigar sirrozi, peritonit, asab tizimining intoksikatsiyasi, jigar komasi. O’z vaqtida tashxis qo’yilganda sariq kasalni to’liq davolashi mumkin. Voyaga yetgan odamda sariq kasal alomatlari paydo bo’lishi bilanoq shoshilinch ravishda shifokorga murojaat qilish zarur.

Sariq kasalni tashxislash va davolash

Sariq kasal tashxisi uning paydo bo’lish sababini aniqlashdir

Vizual tekshiruvdan so’ng shifokor patogenezni o’rganish va tashxis qo’yish uchun bir qator tadqiqotlarni tayinlaydi:

• virusli gepatit markerlarini o’rganish;
• biokimyoviy va umumiy qon tekshiruvi;
• qorin bo’shlig’i organlarining ultratovush tekshiruvi;
• MRT;
• o’n ikki barmoqli ichak intubatsiyasi;
• jigar biopsiyasi.

Sariq kasalni davolashning asosiy usullari

Agar sariq kasallikning sabablari topilsa, davolash patologik jarayonlarning turini hisobga olgan holda belgilanadi. Terapiya murakkab va quyidagilardan iborat:

• dori preparatlari orqali davolash;
• fizioterapiya muolajalari;
• bemorning parhez tutishi.

Qiyin holatlarda, safro massasini olib tashlashni ta’minlash zarur bo’lganda, bemorga shish yoki hosil bo’lgan toshlarni olib tashlash bo’yicha operatsiya ko’rsatiladi. O’t pufagi ham olib tashlanishi mumkin. Agar bemorda kasallikning buyrak usti shakli bo’lsa, kamqonlikni davolash kerak. Asoratlar yuzaga kelgan bo’lsa, bemorga qon quyiladi. Sariq kasal yuqumli xususiyatga ega bo’lsa, davolanish faqat kasalxona amalga oshiriladi. Xalq tabobatidan foydalanib o’z-o’zini davolash tavsiya etilmaydi. Malakali tibbiy yordamsiz ushbu kasallik sog’liq uchun xavfli.

Sariq kasal haqidagi savollarga javoblar

• Sariq kasal qanday tarqaladi?

Agar kasallikning rivojlanishiga sabab funktsional buzilishlar va ichki organ patologiyalari bo’lsa, sariq kasal odamdan odamga yuqmaydi. Agar kasallik yuqumli xarakterga ega bo’lsa, og’iz yoki najas yo’li bilan yuqtirish mumkin. Qo’llarni tez-tez yuvish tavsiya etiladi, xom suvdan foydalanmang, shubhali stomatologiya klinikalari, go’zallik salonlari xizmatlaridan foydalanmang.

• Sariq kasal qanday davolanadi?

Ko’pgina hollarda bu kasallik tanadagi patologik kasalliklarning belgisidir. Davolash kasallikning shakliga bog’liq. Sariq kasal paydo bo’lishining asosiy sababi o’rganib bo’lgandan keyin kompleks terapiya buyuriladi.

• Kattalardagi sariq kasal yuqumlimi?

Kasallik faqat gepatitsimon xarakterga ega bo’lsa, yuqumli bo’ladi. Jigar va o’t yo’llarining funktsional buzilishlari oqibatida kattalarda yuz bergan sariq kasal yuqumli emas.

manba: medicina.ru