Quturish kasalligi belgilari, davolash va oldini olish haqida malumot

Quturish — kasallangan hayvon tishlangandan so’ng paydo bo’ladigan, asab tizimining jiddiy zararlaydigan va odatda o’limga olib keladigan virusli kasallik. Quturish virusi — (Neuroryctes rabid) Rhabdoviridae oilasining Lyssavirus turiga mansub miksoviruslar guruhiga kiradi.

JSST statistikasi achinarli — har yili dunyoda 59 ming kishi quturishdan vafot etadi. 

Quturish xavfli, chunki infeksiyaning birinchi alomatlari darhol paydo bo’lmaydi. Alomatlar paydo bo’lganda esa, odamni qutqarishning iloji yo’q — bunday hollarda o’lim darajasi 100% ni tashkil qiladi.

Birinchi quturish belgilari

Umuman olganda, biron alomatlarni kutmaslik kerak — quturishi mumkin bo’lgan hayvon tishlangandan so’ng, shoshilinch ravishda shifokor bilan maslahatlashish kerak! Quturish virusi (rabavirus) ning inkubatsiya davri 9 dan 99 kungacha, lekin ko’pincha 30 dan 40 kungacha. Tarixda kasallik bir necha yil o’tgach o’zini namoyon qilgan holatlar ham bo’lgan!

Odamlarda quturish alomatlari

Inkubatsiya muddati 444 kun va hatto 5 yilgacha davom etgan holatlar mavjud, — deydi virusologlar.

Bu vaqt davomida tanadagi virus faol ravishda ko’payadi. Hayvon tishlaganidan keyin bir muncha vaqt jabrlanuvchi o’zini yaxshi his qiladi.

Keyin prodromal davr boshlanadi — bu kasallikning dastlabki bosqichi, keyin — tajovuz davri va uchinchi davr — bu falaj davri.

Quturish kasalligi rivojlanish bosqichlari

Quturishning birinchi bosqichi:

Kasallikning dastlabki belgilari (birinchi davr) 1-3 kundan keyin paydo bo’ladi:

• tishlash joyi og’riy boshlaydi — og’riq va tortishish og’riqlari paydo bo’ladi;
• yara yoki chandiq, agar u davolangan bo’lsa, yallig’lanadi, shish paydo bo’ladi;
• og’riq va qichishish asab tolalari bo’ylab paydo bo’ladi;
• tana harorati ko’tariladi — u 37 ° C dan pastga tushmaydi, lekin ayni paytda u 37,3 ° C dan oshmaydi;
• bosh og’riydi;
• zaiflik paydo bo’ladi;
• ko’ngil aynish va qusish boshlanishi mumkin.

Umuman olganda, agar tishlashni hisobga olmasa, dastlabki alomatlar ko’plab kasalliklarga, shu jumladan grippga o’xshaydi.

Vaqt o’tgan sari, alomatlar kuchayadi, ruhiy muammolar paydo bo’ladi — depressiya, sababsiz qo’rquv, asabiylashish, befarqlik. Agar yuz tishlangan bo’lsa, gallyutsinatsiyalar rivojlanishi mumkin.

Quturishning ikkinchi bosqichi

Keyingi, ikkinchi bosqich 2-3 kun davom etadi — bu hayajonlanish bosqichi (tajovuz davri). Uning alomatlari quyidagicha:

• qo’zg’aluvchanlikning kuchayishi;
• gidrofobiya — suvdan qo’rqish: kasal odam hatto bir qultum suv ham ololmaydi, spazm va qusish boshlanadi va keyinchalik bunday reaksiya hatto suv ovozida paydo bo’ladi;
• bemor konvulsiv nafas olishni boshlaydi;
• yuz tomirlari tortishishi boshlanadi — ular yorug’likda, shamol yoki baland tovushlarda paydo bo’ladi, bu bemorda qo’rquvni keltirib chiqaradi;
• qorachiqlar kengayadi, ko’zlar qappayadi, odam bir nuqtaga qaray boshlaydi;
• puls tezlashadi;
• qattiq terlash boshlanadi, bemor oqaradi;
• tajovuzkorlik paydo bo’ladi — kasallangan odam boshqalarga tashlanishi, tishlayshi, devorlarga o’zini urishiva sochlarini yulishi mumkin (bu gallyutsinatsiyalarga reaksiya).

Tajovuz paytida o’lish ehtimoli katta — yurak va nafas olish to’xtashi mumkin. Ammo agar odam omon qolsa, bu davr o’tib ketadi va odam yana o’zini yaxshi tuta boshlaydi.

Quturishning uchinchi bosqichi

Uchinchi bosqich — yakuniy bosqich, u maksimal kun davom etadi. Bu falaj bosqichi bo’lib, uning davomida mushaklar va organlarning falaji boshlanadi. Bundan tashqari, yana uchta alomat mavjud:

• harorat 42 ° ga ko’tariladi;
• taxikardiya boshlanadi — yurak urish tezligi oshadi;
• bosim pasayadi.

Natija har doim bir xil — yurak yoki nafas olish markazining falaji. Va o’lim.

Odatda, birinchi alomatlardan o’limgacha bo’lgan davr, 3 kundan bir haftagacha davom etadi. Ammo shunday bo’ladiki, quturish juda tez rivojlanadi va odam birinchi alomatlar paydo bo’lganidan bir kun ichida vafot etadi.

Odamlarda quturishni davolash

Kasallikning birinchi alomatlari paydo bo’lishi bilanoq, davolash befoyda. Shifokorlar qila oladigan narsa — bu opioidli og’riq qoldiruvchilar yordamida bemorning ahvolini yengillashtirishdir. Ular, shuningdek, uni bezovta qiluvchi omillardan — yorug’lik, suv shovqini, o’tkir tovushlardan himoya qilishga harakat qilishadi. Agar nafas olish qiyin bo’lsa, o’pkaning sun’iy shamollatilishi hayotni uzaytirishi mumkin, ammo o’lim muqarrar.

Quturishni tashxislash

Quturish kasalligini aniqlash uchun bir nechta laboratoriya tekshiruvlari o’tkaziladi:

• umumiy qon tahlili;
• siydikni umumiy tahlil qilish;
• virusga qarshi antikorlar uchun qon testi;
• boshning orqa qismidagi terini tekshirish;
• patogen borligini aniqlash uchun ko’z yoshi, tupurgi va orqa miya suyuqliklarini tekshirish.

Bundan tashqari, miyaning ishini, uning elektr potentsialini aniqlaydigan elektroensefalografiya (EEG) talab qilinishi mumkin.

Quturishni davolash

Ehtimol, ko’plar quturganlik uchun oshqozonga 40 ta ukol yuborilishini eshitgan bo’lishi mumkin. Aslida quturishda, 30 ta ukol qilinadi ammo bu o’tmishda — 1993 yildan beri bunday davolash rejimi endi qo’llanilmaydi. Endi shifokorlar zamonaviy, tozalangan vaksinadan — COCAV dan foydalanmoqdalar. U bir necha bosqichda taqdim etiladi:

• birinchi kirish — bemor so’ragan vaqtda;
• ikkinchisi — 3-kuni;
• uchinchisi — bir hafta ichida;
• to’rtinchisi — 2 haftadan so’ng;
• beshinchisi — bir oy ichida;
• oltinchisi — 3 oydan so’ng (oxirgisi JSST tomonidan tavsiya etiladi).

Shu bilan birga, bemor uy hayvonlari tomonidan tishlangan bo’lsa, hayvonni 10 kun davomida kuzatilishi mumkin, hayvon kasallanmagan bo’lsa emlashlar kamroq bo’lishi mumkin. Tirikmi? O’zini munosib tutadimi? Shunga qarab emlash bekor qilinadi.

Kasallikning tez rivojlanishiga tahdid tug’ilsa, bemorga quturishga qarshi immunoglobulin yuboriladi — buni tishlangandan keyingi birinchi kunlar ichida bajarish muhimdir.

Quturishga qarshi emlash

Quturishdan emlash har qanday shoshilinch tibbiy yordam xonasida amalga oshiriladi. Bolalar uchun — sonda, kattalar uchun — yelka pichog’i ostida. Vaksinaning samaradorligi 98% ni tashkil qiladi, ammo uni tishlashdan keyin ikki haftadan kechiktirmasdan boshlash sharti bilan. Emlashdan so’ng virusga qarshi birinchi antitellar 14 kundan keyin paydo bo’ladi va ular 30 kundan keyin maksimal kontsentratsiyaga erishadi.

Vaksinani kiritishga qarshi ko’rsatmalar mavjud emas — emlashlar homilador ayollar va o’tkir patologiyasi bo’lgan odamlarda ham qilinadi. COCAV emlashlarning nojo’ya ta’siri minimal — bemorlarning atigi 0,03 foizida allergiya rivojlanadi. Emlash joyida shish va og’riq paydo bo’lishi mumkin, ba’zida harorat 38 ° C ga ko’tariladi va titroq paydo bo’ladi, bosh og’rig’i bo’lishi mumkin. Ammo bu emlashsiz, kafolatlangan o’lim bilan taqqoslaganda hech gap emas.

Davolash paytida va undan keyingi olti oy ichida quyidagi qoidalarga rioya qilish muhimdir.

— spirtli ichimliklar ichish mutlaqo taqiqlangan;

— bug’ hammomi va sauna qabul qilish mutlaqo taqiqlangan;

— haddan tashqari sovuq qotish mutlaqo taqiqlangan;

— jismoniy zo’riqish mutlaqo taqiqlangan.

Emlashdan so’ng hosil bo’lgan quturishga qarshi immunitet bir yil davomida amal qiladi.

Esda tuting: quturishni davolashning yagona usuli bu emlash! Emlash tishlashdan keyin qanchalik tez boshlashsa, kasal bo’lmaslik ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi. Alomatlar paydo bo’lgandan so’ng esa, quturish davolanmaydi va o’lim darajasi 100% ni tashkil qiladi.

Odamlarda quturishning oldini olish

Quturishdan saqlanish uchun eng oddiy narsa — hayvonlarning tishlashidan saqlanish. Ayniqsa yovvoyi hayvonlardan saqlanish muhim. Agar hayvon sizni tishlagan bo’lsa, yarani oqar suv bilan yuving va shoshilinch tibbiy yordaga murojaat qiling. Vaksina kasallik oldini olishning yagona usuli!

Quturish qaysi hayvonlardan yuqishi mumkin

Ko’pincha quturish yovvoyi hayvonlar ichida tulkidan yuqadi — Rossiyada tulkilar infeksiyaning asosiy tashuvchisi hisoblanadi. Ammo ulardan tashqari, quyidagi hayvonlar kasallik tashishi mumkin:

• yenotlar;
• yovvoyi itlar;
• bo’rilar;
• shimol tulkilari;
• shoqollar;
• ko’rshapalaklar;
• uy mushuklari va itlar.

Shuningdek, virusni tashuvchilar ayiqlar, buqalar, silovsinlar, tipratikanlar va kamdan-kam holatlarda qarg’alar ham bo’lishi mumkin.

Ko’pincha kasallik tishlash orqali yuqtiriladi. Ammo kasal hayvonning tupurigisi yaralar yoki tirnalishlar bo’lgan teriga tushganda ham quturish yuqishi mumkin.

Quturish tez-tez uchraydigan joylar

Odatda tabiatda kasal hayvon tishlashida kasallik yuqadi. Ammo uy hayvonlari, agar ular emlanmagan va ko’chaga chiqqan bo’lsa, qutirishni yuqtirish ham mumkin. Masalan, itlar virusni olib yuradigan yovvoyi hayvonlar bilan aloqada bo’lgan bo’lishlari mumkin.

manba: kp.ru