Qizilcha toshmasi va kasalligi, sababi va davolash haqida malumot

Qizilcha — bu adenopatiya, toshma va ba’zida tizimli alomatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan virusli infeksiya bo’lib, odatda yengil va qisqa muddatli bo’ladi. Qizilchani erta homiladorlik paytida yuqtirish homiladorlikning uzilishi, o’lik tug’ish yoki tug’ma nuqsonlarni keltirib chiqarishi mumkin. Tashxis odatda klinik tekshirilib, so’ngra aniqlanadi. Ushbu holatlar sog’liqni saqlash organlariga xabar qilinadi. Davolash odatda talab qilinmaydi. Emlash profilaktika maqsadida samarali hisoblanadi.

Qizilcha — RNK virusi ya’ni qizilcha virusi tufayli yuzaga keladi. Virus havodagi tomchilar bilan yaqin aloqada tarqaladi. Bemor qizilcha virusini infeksiyaning asemptomatik davrida yoki toshma boshlanishidan 7 kun oldin va uning boshlanishidan 15 kun o’tgach yuqtirishi mumkin; eng yuqori xavf davri toshma boshlanishidan bir necha kun oldin va uning boshlanishidan 7 kungacha. Tug’ma chaqaloqlar qizilchani tug’ilgandan keyin ko’p oylar davomida yuqtirishlari mumkin.

Qizilcha qizamiqqa qaraganda kamroq yuqadi. Kasallik umrbod immunitet beradi. Biroq, emlanmagan aholi orasida, bolaligida qizilcha yuqmagan yoshlarning 10-15% virusga sezgir. Hozirgi vaqtda Qo’shma Shtatlarda bolalarning muntazam emlashlari sababli kasallanish darajasi tarixiy jihatdan past darajada; 2004 yildan beri barcha holatlar yangi ko’chib kelganlarga tegishli.

Qizilcha — klinik ko’rinishi

Ko’p holatlar yengil kechadi. 14-21 kunlik inkubatsiya davri va 1-5 kunlik prodromal davrdan so’ng, odatda past darajadagi isitma, bezovtalik, konyunktivit va kattalardagi limfa tugunlari shishishi bilan xarakterlanadi, ammo bolalarda bunday alomatlar minimal yoki yo’q bo’lishi mumkin. Ensa osti, quloq orqasida va limfa tugunlari qismida og’riqli shish mavjud bo’ladi. Avvaliga tomoqning qizarishi bo’ladi.

Toshma qizamiqqa o’xshaydi, ammo unchalik keng tarqalmaydi va kamroq cho’zilgan bo’ladi; Bunday ko’rinishdagi toshma ko’pincha bolalarda birinchi alomatdir. Toshma yuz va bo’ynidan boshlanadi va tezda tanaga va oyoq-qo’llarga tarqaladi. Dastlab yuzda oqargan dog’li eritema paydo bo’lishi mumkin. 2-kuni toshma ko’pincha qizaradi. Petexiya yumshoq tanglayda hosil bo’ladi (Forxgeymer dog’lari), keyinchalik ular giperemiya sohasiga qo’shiladi. Toshma 3-5 kun davom etadi.

Bolalardagi umumiy intoksikatsiya belgilari yo’q yoki mo’tadil bo’lib, ular bezovtalikni o’z ichiga olishi mumkin. Kattalarda odatda umuman toksik belgilar mavjud bo’lmaydi, lekin ba’zida isitma, bezovtalik, bosh og’rig’i, bo’g’imlarning qattiqligi, vaqtinchalik artrit va yengil rinit mavjud. Toshma paydo bo’lganidan keyin 2 kun o’tgach, harorat pasayadi.

Ensefalit kamdan-kam hollarda yuz berdi. To’liq tiklanish odatiy holdir, ammo ensefalit ba’zan o’limga olib keladi. Trombotsitopenik purpura va o’rta otit kam uchraydi.

Qizilcha diagnostikasi

• Klinik baholash
• Serologik tekshiruv

Xarakterli adenopatiya va toshma bo’lgan bemorlarda qizilchaga shubha bo’lishi mumkin. Laboratoriya diagnostikasi homilador ayollar, ensefalit bilan og’rigan bemorlar va yangi tug’ilgan chaqaloqlar uchun juda muhimdir. Bundan tashqari, sog’liqni saqlash maqsadida qizilcha kasalligiga chalingan barcha holatlarda laboratoriya tekshiruvi tavsiya etiladi. O’tkir bosqich va rekonvalanstsion davr (4-8 xafta) o’rtasida antikor titrlarining to’rt martadan oshishi tashxisni tasdiqlaydi, shuningdek, qizilcha IgM antikorlari uchun ijobiy natija ko’rsatadi. Tashxisni tasdiqlash uchun virusli RNKni aniqlashni tomoq, burun yoki siydikdan olingan namunadagi teskari transkripsiya polimeraza zanjiri reaksiyasi yordamida amalga oshirish mumkin; epidemiologik tadqiqotlarda genotipni tahlil qilish foydalidir.

Differentsial diagnostika qizamiq, skarlatina, ikkilamchi sifilis, dori toshmasi, yuqumli eritema va yuqumli mononukleoz, shuningdek, ehovirus va koksaki virusi tufayli kelib chiqqan infeksiyalar bilan amalga oshiriladi. Enterovirus va parvovirus B19 (yuqumli eritema) sabab bo’lgan infeksiyalar klinik jihatdan farqlanmasligi mumkin.

Boshqa kasalliklarni qizilcha kasalliklaridan quyidagicha ajratish mumkin:

Qizamiq: qizilcha qizamiqdan yengilroq va qisqa toshmalar bilan ajralib turadi; intoksikatsiyaning mo’tadil va qisqacha belgilari bo’ladi. Koplik dog’lari yo’q, yorug’likdan qo’rqish va yo’tal bo’lmaydi.

Skarlatina: qizilcha kasalligidan farqli o’laroq, kasallik boshlanganidan keyingi kun davomida skarlatina isitmasi intoksikatsiya va faringitning yanada og’ir alomatlarini keltirib chiqaradi.

Ikkilamchi sifilis: ikkilamchi sifilisda adenopatiya og’riqli emas va toshma odatda kaft va oyoq tagida ifodalanadi. Bundan tashqari, sifilis qo’zg’atuvchisi laboratoriya diagnostikasida odatda osonlikcha aniqlanadi.

Yuqumli mononukleoz: Yuqumli mononukleozni og’irroq faringit, uzoq davom etgan bezovtalik va atipik limfotsitoz, shuningdek, Epshtein-Barr virusi antikorlariga tekshirish bilan farqlash mumkin.

Qizilchani davolash

• Qo’llab-quvvatlovchi terapiya

Qizilcha profilaktikasi

Muntazam ravishda jonli virusga qarshi emlash ishlari olib boriladi. Qabul qiluvchilarning> 95 foizida ≥ 15 yil davomida immunitet mavjud bo’lib, infeksiya yuqmaydi. Ba’zi boshqa yuqumli kasalliklar klinik jihatdan qizilcha bilan ajralib turolmaganligi sababli, qizilcha kasalligi qayd etilganligi immunitetni kafolatlamaydi.

Vaksina qilishda bolalarga ikki dozada qizamiq, parotit va qizilcha bilan birgalikda emlash buyuriladi:

• 12-15 oylikda birinchi doza
• 4 yoshdan 6 yoshgacha bo’lgan ikkinchi doza

Jinsiy balog’at yoshidan keyingi barcha sezgir odamlar, ayniqsa kollej o’quvchilari, muddatli harbiy xizmatga chaqirilganlar, sog’liqni saqlash xodimlari, yaqinda ko’chib kelganlar va yosh bolalar bilan ishlaydigan odamlar uchun bitta doza tavsiya etiladi. Tug’ilgandan so’ng darhol barcha sezgir onalarga muntazam emlash tavsiya etiladi. Shuningdek, tug’ish yoshidagi ayollarni qizilcha antikorlarini tekshirishni va infeksiyaga moyil bo’lgan ayollarni emlashni taklif qiladi. Biroq, vaksinani olgan ayollar kamida 28 kun davomida homiladorlikdan qochishlari kerak. Emlash virusi homilani erta homiladorlik paytida yuqtirishi mumkin. Vaktsina tug’ma qizilcha sindromini keltirib chiqarmaydi, ammo homila shikastlanishi xavfi ≤3% ni tashkil qiladi. Qizilcha vaksinasi homiladorlik paytida mumkin emas.

Bolalarda emlashdan keyin isitma, toshma, limfa tugunlari, polinevropatiya, artralgiya va artrit kamdan-kam hollarda paydo bo’ladi; og’riqli shish ba’zan kattalarda, odatda immunizatsiya qilinmagan ayollarda emlashdan keyin paydo bo’ladi.

Asosiy natijalar

• Qizilcha qizil toshma va ko’pincha past darajadagi isitma, bezovtalik, konyunktivit va kengaygan limfa tugunlari ishishini keltirib chiqaradi.
• Aksariyat holatlar kamdan-kam asoratlar bilan kechadi, kamdan-kam hollarda ensefalit holatlari va homiladorlikning boshlanishida infeksiya tushish yoki tug’ma nuqsonlarni keltirib chiqarishi mumkin.
• Jamiyat sog’lig’ini saqlash uchun kasallikka shubha qilingan barcha holatlarda laboratoriya diagnostikasi qat’iy tavsiya etiladi; serologik testlar va teskari transkripsiya polimeraza zanjirli reaksiya tahlillari o’tkazilishi mumkin.
• Qizilcha antikorlari va emlashlar infeksiyaga moyil bo’lgan tug’ish yoshidagi ayollar uchun tekshiriladi va homiladorlik ≥ 28 kunga kechiktiriladi.
• Homiladorlik paytida qizilchaga emlash mumkin emas.

manba: msdmanuals.com