QIZIL KITOB”GA KIRITILGAN O’SIMLIKLAR

Biz tabiatdan o‘rganamiz va undan olgan saboq¬larimizni boshqalarga o‘rgatamiz.Dard borki, o’simlik – giyohlarsiz yengib o’tish mushkul. Shunday noyob va shifobaxsh o‘simliklardan biri bu jenshendir.

O‘g‘il bolalar uchun barcha ismlar manosi

O’gil farzand ko’rmoqchi bo’lganlar uchun islomiy va eng yangi zamonaviy ismlar manosi to’plami.

A harfiga ismlar manosi

Abbos – jiddiy, vazmin; dovyurak, jasoratli.

Abdolniyoz – bu ismning 2ta mannosi bor avliyo; darvesh.

Abdulaziz – abdu – qul, abu ota manosida. Qudratli, donolik.

Abror – a`lo xulqli, Yaxshi tarbiyali, samimiy.

Avliyo – tabaruk, muqadas.

Adham – qora belgi, dog` bilan tug`ulgan chaqaloqa aytiladi.

Azamat – martabali, qo`rqmas.

Aziz – qadri qimmat, hurmatli.

Azim – ulug`vorlik, kotta, kuchli.

Ayniddin – din mazmuni, hulqli, ibratli.

Ayyub – o`kinuvchilik, pushaymonlik

Akbar va Akobir – birlik, ikkinchisi ko`plik; ulug`lik, ulkanlik;

Akmal – mukammallik, benuqsonlik.

Akram – Ko`rkam, oktam, jomard.

Alimardon – martaba, mardlik, Mardona.

Alisher – yuksaklik martabalilik sher; Arslondek qo`rqmas.

Alouddin – ogohlik, usti. Ismning dinustuni.

Amin – ishonchlilik, sokin, xavfsizlik.

Amir – hukmronlik, yo`lboshchilik.

Anvar – yorug`lik, nurlilik.

Anis – dost, ulfat, hamdamlik, hamsuhbatlik.

Anortoy – badanida qizil belgi yoki xol bilan tugilgan chaqaloqlarga qo`yiladi.

Ansoriddin – din yordamchisi, madadkorilik.

Anqoboy – ko`zga ko`rinmas qush ismi manosi topilmas, nodir.

Ardasher – arda- iymonli – iymon kuchi.

Asad – 5 chi oyning nomi.

Asaf – Hudo ma`qullaganlardan.

Aslam – sog`lomlik, baquvvatlik, chidamlilik.

Asil – aslzodalardan, oli toifa insonlar.

Asomiddin – dinga tayanchi bo`lish.

Asror – sirlilik, yashirin, maxfiylik, Asfandiyor – isiriq bolasa kasal bo`lmasin deb qo`yiladigan ism.

Asqad – baxtiyorlik, saodatmandlik.

Asqar – oxirgi bolaga qo`yiladigan ism.

Atoulla – Hudo hadiyasi.

Afandixon – domls, ustoz, o`qituvchi.

Afzal – ustunlik, yaxshilik, yuqori bo`lish.

Afridin – jasur, dovyurak, engilmas. Bu ismning Faridun shakli ham bor. Qadimiy Eron podshohlaridan birining ismi ham shunday.

Aflotun – Platonning nomidan. Qadimiy olimni shunday ham atashgan.

Axbor – ma`lumot, bilim egasi.

Afridin – juda qudratli.

Ashraf – sharaflilik, hurmatlilik, aslzodalik.

Ashur – hijriyning 10 chi oyi shunday ataladi.

A`zam – ulug`lik, buyuklik.

Ahmad – maqtovga sazovar.

Ahror – olijanoblik, muruvvatlilik, himmatli bo`lish.

Ahtam – Adham ismining o`zgargan shakli.

B harfiga ismlar manosi

Badal – bolasi ko`p nobut bo`ladigan oilalar tirik qolgan farzandiga beri

Badiuzzamon – zamonasida eng zo`ri.

Badriddin – din to`lin oyi; din mashali.

Bakir – o`rganuvchi, tadqiqotchi.

Bakr – bo`taloq.

Baraka – mo`llik, farovon.

Barot – barot kuni shabon oyining o`rta- larida keladigan diniy bayram.

Baxir – nurli, shulador, jilvakorlik.

Baxtiyor – baxt, hursandchilik, istiqbol yor bo`lgan.

Baxshi – mualim, o`qituvchi.

Bashar – odam, insonilik, kishi.

Bashir – hushxabar keltiruvchi, bahtsaodat elchisi.

Baqo – doimiylik, mangulik, abadiylik.

Bahman — sham`siya yilining o`n birinchi oyi bahman deyiladi

Bahouvdin – dinning ko`rki, qimmati.

Bahriddin – din dan bahra oluvchi.

Bahrom – Mirix yulduzining nomi.

Bahruz – juda yaxshi, juda qutlug`; ro`za kunida tug’ilganlarga aytiladi.

Berdimavlon – Xudo bergan bola.

Berun – chet, begonalik, yotlik.

Behbud – tinchlik, osoyishtalik, farog`atlik.

Behzod – aslzoda ma`nosida.

Biymirza – Biy – xo`jayin, rahbarlik, sardor ma`nolarida keladi

Bilol – 3 kunlik oy.

Birodar – do`st, o`rtoq. Juda noyob ismlarga kiradi.

Bobak – tarbiyachilik, homiylik.

Bobir – Ko`p holda Bobur shaklida ham yoziladi. yo`lbars deb talqin qiladilar.

Boboxon – Bu ismning ma`nosi qadimiy qaliq o`yini bilan bog`liq.

Bozor – bozor kunida tug`ilgan bolalar shunday ismga ega bo’lishgan.

Boriy – yaratuvchilik, bunyodga keltiruvchilik.

Bosit – ruh beruvchilik, ruhato etuvchilik, ya`ni jon ato etuvchilik.

Botiy – noyob tosh, nodirlik deb ham aytishadi.

Boxir – nurlilik, ravshanlik, porlovchilik.

Boqi – Farzandi ko’p yillar yashasi deb qo’yiladigan ism.

Bunyod – asos ma’nosida keladi.

Burhon – hujjat, dalillik.

V harfiga ismlar manosi

Vadiuddin – dinni omonati; din qadrlovchi.

Vadud – shafqatlilik, mehribonlik, g`amxo`r, sevuvchi, do`st

Vajiullo – Hudoning ko`rkami, sharaflilik, hurmatlilik.

Vays – ishonchlilik, kuch, qudratlilik.

Vakil – kafillik, ishonchlilik.

Vali – avliyo, do`st, taqvodorlik.

Valid – naslli, avlod, o`g`il.

Vallamat – Katta, etakchi degani.

Vasih – ogir, vazminlik, bosiqlik.

Vasliddin – diniy maqsadga intiluvchi.

Vassof – g’alaba qozanuvchi.

Vafo – sadoqatlilik.

Vaqqos – itoatkorlik, bo`ysunuvchilik, tobelik.

Vagiz – va`z aytadigan.

Vahhob – saxiylik, jo`mardlik.

Vozid – oshkorlik, ravshanlik, nurlilik.

Vomiq – oshiqlik, shaydolik.

Vosi – kenglik, yoyiqlik.

Vosil – erishilgan degan ma’noda keladi.

Vosim – Chiroyli, ko`rkam.

Vosif – ta`rif qiluvchi.

Vosiq – umid qilish, orzu qilish.

Vofi – vafolilik, sadoqatli.

Vofir – boylik, badavlatlik.

Voqi – Bo`lgan narsa.

Voqif – xabardorlik, ogohlik.

Vohib – in`om, sovg`a.

Vohid – yagonalik, ajralib turish, beqiyos ma’nosida keladi.

G harfiga ismlar manosi

Gado – Juda ko’p kutilgan farzandlarga qo’yiladigan ism

Gazanfar – arslon, sher, jasur, qorqmas.

Ganay – turshak, quritilgan o’rik.

Gandum – bug`doy o`rog`ida tug`ilgan bola.

Ganja – boylik degani oxirgi farzandga aytiladi.

Garzan – podshoh boshiga qo`ndiriladigan toj.

Garon – og`ir, vazminli, mo`l, ko`p miqdordagi, qimmatlilik, qimmat baho.

Govdil – jasurlik, dovyuraklik.

Guzar – yo`l degani.

Gurtboy – o`zbek tilidagi Bo`riboy ismining “forscha” shakli.

Go`ro`g`li – botir, qo’rqmas, jasur.

D harfiga ismlar manosi

Dabir – kotib, mirza.

Davlat – boylik, saodatli ma`nosida.

Davrboy – davr farzandi ma`nosida.

Davron – umri quvonchda o`tsin ma`nosida.

Dayyor – turuvchilik, yashovchilik, uy egasi.

Dalir – Daler; qo`rqmas, botirlik, dovyuraklik.

Damin – bilimli, quntlilik.

Darvesh – zohidlik, qalandarlik ma`nosida.

Darxon – erkinlik, ozodlik, daxlsizlik.

Devloh – dalada yoki cho’lda dunyoga kelgan bolalarga qo’yiladigan ism.

Dehqon – qishloq rahbari.

Diyor – yurt farzandi.

Dilbashir – yaxshi yangilik olib kelgan farzand.

Dilmurod – niyati amalga oshgan ota-onalar qo’yadigan ism.

Dilshod – ko’ngillarga quvonch keltirgan bola.

Dinor – tilla ma`nosida.

Dovar – podshohlik, hokimlik.

Dovud – mehrlilik, sevuvchilik, suyuklilik, chin do`st;

Dolim – o`suvchi, ulg`ayuvchi, ko`payuvchi.

Doni – uquvlilik, epchillik.

Donish – bilimlilik, donolik, olimlik.

Donomurod – aqllilik, ziyrak o`g`il bo`lsin degan niyatda berilgan ism.

Dorob – dor – daraxt; ob – suv.

Doston – ovoza, shuhratli, dovrug`.

Duvlon – Sovuq qishda t.ug’ilgan farzandga beriladigan ism.

Durbek – inju, marvarid.

Dushan – dushanba kunida tug`ilgan chaqaloq.

Do`lob – adashtirilgan, o`zga.

Do`nan – to`rt yashar ot.

Do`sim – “do`st”, do’stlik.

Y harfiga ismlar manosi

Yettinazar – yettinchi farzand.

Yevar – yordam, ko`makdosh.

Yovon – saxroda tug’ilgan farzandga qoyiladigan ism.

Yodgor – tug`ilishdan oldin yoki tug`ilgandan keyin otasi yoki onasi qazo qilgan bolalarga qo’yiladigan ism.

Yozdonqul – mo`g`ullar Tangrini Yozdon deb atashgan.

Yozi – dashtda, cho`lda tug`ilgan bolaga shunday ism qo`yish odati bo`lgan.

Yorboy – ulfatli, do`stli, hamdamlik, eshlik.

J harfiga ismlar manosi

Jabin – peshona, manglay.

Jabroil – Payg`ambarlarga Hudo vahiy keltiradigan farishta nomi.

Javdat – muruvvatli, himmatli, saxiy; mehr-shafqatli.

Javdon – mangu, doimiylik;

Javlon – chiroyli shaxdam qadam tashlovchi.

Javod – ehson, karamlilik, saxiylik, qo`li ochiq.

Javonsher – sher yigit.

Javohir – bebaholik, qimmat.

Javhar – qimmat tosh, mohiyat.

Jayhun – Amudaryoning qadimiy nomi;

Jalid – puxtalik, jangovarlik, shijoatlilik.

Jaloliddin – din ulug`ligi, azamatligi, din masalasida azamat, kuchli bo`lsin.

Jambul – qo`rg`on, qal`a.

Jamoliddin – din jamoli; din barkamolligi, ravnaqi.

Janobiddin – ostona, bo`sag`a, dargoh,

Jarullo – e`lon, bildirish, ovoza qilish,

Jasur – mard, jasoratli.

Ja`far – go`dak, farzand, farishta.

Jahongir – dunyoni zapt etuvchi, g`olib, muzafar.

Jobir – siniqchi, ya`ni singan chiqanlarni davolavchi.

Jovid – abadiy, mangu; tug`ilgan go`dak uzoq yashasin degan niyatda shunday ism berilgan.

Jonibek —yoqimtoy, bek bola.

Jonxo`roz – qizil xoli bilan tug`ilgan go`dak.

Johid – harakatchanlik, tirishqoqlik.

Jumaboy – juma kuni tug`ilgan.

Junaydullo – Bag`dodda yashagan avliyolar birining nomi.

Jur`at – jasorat, shijoat.

Jo`ji – kutilgan bola, mehmon.

Jo`ybor – katta daryodek to`lib oqsin degan ma`noda.

Jo`ra – do`st, hamrohlik.

Z harfiga ismlar manosi

Zabiy – ohun erkagi.

Zabir – mahkamlik, mustahkamlik;

Zabihullo – Hudoga atalgan, sadaqa qilingan, qurbonlik.

Zabur – yozilgan, bitilgan.

Zavqiddin – zavqli, lazzatli.

Zayd – tuhfa, in`om yoki ko`payish, qo`shilish

Zaynobiddin – zayni (ko`rkam, zo`zal, ziynat) so`zi bilan bog`liq.

Zayfullo – zayf – qalbaki tanga; mehmon, musofir.

Zakariyo – Hudoni esda tutuvchi.

Zaki – aql, zukkolik, tezfahmlik, sezgirlik, ziyraklik.

Zadriddin – din yuragi.

Zamon – o`z davrining farzandi ma`nosida.

Zarif – poklik, tozalik; nozikfahmlik, ziyraklik,

Zafar – g`olib. Muzaffar qilish.

Zahiriddin – bemorlik, ranj, azob, mashaqqat, panoh, posbon, iqbol.

Ziyo – nurlilik, ravshanlik, yorqinlik.

Ziyod – umr ziyoda, uzoq bo`lsin degan niyatda shunday ism beriladi.

Ziynatullo – Hudo ziynati.

Zinnat – ziynat so`zining boshqacha talafuzi.

Ziyoriddin – Dinga sig`inuvchi ma`nosida.

Zinnat – bezangan, orolangan.

Zikir – yodlash, xotirlash.

Zobir – chidamlilik, toqatli; kuchli;

Zobit – zabt etuvchi, boshqaruvchi.

Zoid – ortiq, ziyoda.

Zoir – ziyoratchi.

Zokir – Zikir ismi o`zgargan shakli.

Zohid – tarkidunyo qilgan taqvodor.

Zohir – ko`ringan, ko`rimlilik, ochiqlik, ravshanlik.

Zubayr – kuchlilik, qudratlilik.

Zulfiddin – dindagi jingalak sochli shaydosi.

Zulfiqor – teshib o`tuvchi. Qilich.

Zunnun – baliq egasi. Zufar – Zafar ismining shaklan o`zgargani.

Zuhriddin – Zohir ismining o`zgargan shakli; dinning ko`rinishi, oshkoraligi.

I harfiga ismlar manosi

Ibod – qullar, bandalar;

Ibrohim – xalqlar otasi ma’nosida.

Idibek – hayit kuni tug`ilgan bolash

Idris – o`quvchi, o`rganuvchi. Tikuvchilik, to`quvchilik, xat ilmi singari.

Izom – ko`plikda: ulug`lar, buyuklar.

Izohiddin – din sharhlovchi, tushuntiruvchi, talqin etuvchi.

Izhoriddin – din oshkor qiluvchi.

Ikmol – Kamol ismining shakli.

Ikrom – izzatli, hurmatli, ehtiromli, obro` yoki tuxfa.

Ilyos – Hudoning kuchi, qudrati yoki xalqlarning sevimlisi.

Ilim – ilm, bilimdon bo`lsin degan niyatda.

Ilhom – ruhlanishlik, jo`sh urish; intilish.

Imod – tayanchli, suyanchli, tirgakli; madadli, yordamlik.

Imom – boshlovchi, etakchilik, oldinda turuvchi

Imron – tirik, barhayot.

Inobiddin – din marhamati, himmati.

Inoyat – xayrixoh, ko`mak, ehson.

Inog`om – sovg`a, hadya ma`nosida.

Insof – yaxshi niyatda berilgan ism.

In`om – Inog`om ismining imloviy jihatdan to`g`ri yozilishi.

Iris – nasiba, ota-onasining nasibasi.

Iskandar – jasurlik, mardlik, qo`rqmaliks, dovyurak yoki muhofaza qiluvchi.

Islomiddin – dinning ko`rki, naqshi, husni.

Islom – musulmon din nomi.

Ismat – pok, begunoh, ma`sumlik.

Ismoil – Xudo eshitdi.

Ieo – Iisus ismining arabcha shakli; bo`yalgan.

Isomiddin – din tutqichi, madali, ko`magi.

Isroil – Hudo yo`lida kurashuvchi.

Isrofil – olovlanuvchi, shu`la sochuvchi.

Istad – umri uzoq bo`lsin degan ma`noda izohlangan.

Istam – Ehtimol ko`p qiyinchiliklar evaziga dunyoga kelgan bola shunday nomlashadi.

Isfan – isiriq, shamsiya yilining ikkinchi oyi.

Isfahon – qilich.

Iftixor – faxrli, g`ururli.

Iffatullo – Hudoning pokdomon bandasi. degan ma`noda. Ismning boshqa shakli uch- ramaydi.

Ixlosiddin – dinga ixlosmand ma`no- sida.

Ixtiyoriddin – din irodasi.

Iqboliddin – din iqboli.

Iqroriddin – dinni tan oluvchi.

Yo`ldoshmuhammad – bo`lsin degan niyatda.

K harfiga ismlar manosi

Kabir – ulug`, ulkan.

Kalimullo – Hudo bilan so`zlashgan.

Kamol – etuk, mukamal, nuqsonsiz.

Kamtar – odobli.

Karimullo – Hudoning muruvvati.

Karom – saxovatli, himmatli, olijanobli.

Kashshof – ochuvchi, kashfiyotchi.

Keldiyor – oilaga do`st, hamdam keldi.

Kibor – ulug` kishilar.

Kiromiddin – din saxovati, karomi.

Kishvar – mamlakat, o`lka, viloyat.

Kozim – sabrlilik, chidamlilik, vazmin;

Komyor – baxtiyorlik.

Komil – mukammallik, benuqsonlik, etuklik

Komron – baxt, saodat; maqsadga erishuvchi; hokimlik, hukmronlik.

Koshif – kashf-etuvchi, yaratuvchi.

Kubro – ulug`lik, ulug`vorlik; mag`rurlik.

Kushanboy – harakatchanlik, tirishqoqlik, sobitqadamlik.

L harfiga ismlar manosi

Laziz – yoqimtoylik, shirin bola.

Latif – muloyimlik, poklik, pokizalik; muloyimlik, mehribonlik.

Lashkar – aynan: qo`shin.

Lutfiddin – din iltifoti, marhamati.

Luqmon – bilimdonlik, donolik.

M harfiga ismlar manosi

Mavlaviy – olim, bilimdonlik, donishmandlik.

Mavlon – ustoz, valene`mat.

Mavriddin – dinga mos fursatda, xosiyatli kunda tug`ilgan bola.

Madad – ota onasiga madad, ko`makdosh.

Madazim – aslida Muhammadazim. Shu- ningdek, Madayyub, Madali, Madalim, Madamin,

Madahmad, Madboy, Madariq, Madvali, Madyor, Madziyo, Madzokir, Madiyor, Madziyo, Madzokir, Madi (Mahdi yoki Muhammadi), Madikrom, Madismon, Madusmon, Madisroil, Madkomil, Madnazar yoki Matnazar, Madniyoz yoki Matniyoz, Madolim, Madomon, Madraso, Madrasul, Madrahim,

Madal – ong, aql, fikr.

Mador – quvvat, yordam berish.

Majdud – xushbaxt, saodatmand.

Majid – atoqli, shuhratlilik, dongdorlik.

Mazbut – mahkamlik, mustahkamlik, himoya ostiga olinganlik.

Mazda – yaratuvchilik, bunyod etuvchilik.

Mazid – Majid ismining talaffuzda o`zgargani.

Mazhar – yuzaga chiqish, namoyon bo`lish, erishishlik, etishishlik.

Makorim – yaxshilik, go`zallik.

Malik – podshoh, hokimlik, qirollik.

Malhamiddin – dining malhami.

Mamad – Muhammad. Shu tarzdagi qisqartma otlar quyidagilardir: Mamadazim, Mamadaziz, Mamadali, Mamadamin, Mamadbek, Mamadbergan, Mamadberdi, Mamadvali, Mamaddavlat, Mamatmuso yoki Matmuso, Mamatolib, Mamatosh va hokazo.

Mamdud – uzoq umr.

Manzar – yuz, chehra.

Mansur – ustun turuvchi, g`olib, muzaffarlik.

Mardi – botirlik, mardlik, dovyuraklik.

Marzbon – chegara soqchisi, elining posboni.

Marhabiddin – dinning muruvati, saxovatli.

Masar – viqor, odillik.

Mas`ud – baxt , baxtiyorlik, saodatmandlik.

Matlab – istalgan, orzu qilingan.

Matmirza – Muhammadmirza.

Maxdum – din yo`lida xizmat qiluvchi; martaba, obro`.

Maxsum – poklik, pokizalik, soflik, gunohsizlik.

Maxtum – muhrlangan, mustahkam.

Ma`di – to`g`ri yo`lda turuvchi, adolatli.

Ma`mun – omonda, himoya ostidagi, himoyaga olingan.

Ma`mur – 1. Biron ishga buyurilgan kishi. 2. Obod.

Ma`ruf – 1. Taniqlilik, bilingan, mashhurlik, atoqli. 2. Aqlga muvofiq, sharoitga mos va maqbul

Ma`qul – arziydigan, ma`qul bo`lgan, orzu qilingan.

Mashrab – xosiyatli, tabiatli, xulqli, odatli, xislatli, maylli, ravishlik.

Maqsad – istalgan, orzu qilingan.

Maqsum – berilgan, tuhfa qilingan.

Maqsur – xudojo`y, muqaddas, ruhan osoyishga.

Mahan – go`zal, suluv, husn sohibi.

Mahdi – to`g`ri yo`l.

Mahdum – janob, xo`ja, aslzoda, diniy peshvo

Mahkam – mustahkamlik, qattiqlik. Joni qattiq ma`nosida.

Mahmud – maqtalgan, maqtovga sazovor.

Mahram – sirdoshlik, hamdamlik, mehribon do`st.

Mahsud – Maqsadli, irodali.

Mahsun – mustahkam, mahkamlangan, berk, himoyalangan.

Mengazim – Hudo bergan xoldor bola.

Mergan – o`qchi yoki qo`ng`irot urug`ining mergancha qabilasiga mansub.

Merosiddin – dinning merosi; boyligi, davlati.

Mehmon – yangi farzand ma`nosida bo`lsa kerak.

Mehriddin – din sharofati bilan erishilgan bola deb izohlash mumkin.

Mehtar – boshliq, mansabdorlik.

Miad – va`daga vafo deb izohlash mumkin.

Midhad – maqtashlik, madh qilish.

Miyon – o`rta, o`rtaliq, bel.

Mizrob – noxun, qobilyatli bilimli.

Minobiddin – aslida miyno. Dinning naqshi.

Minhojiddin – dinning ravshan, yorug` yo`li.

Miraziz – izzatli mansabdor, amir.

Mirza – kotib; ilmli.

Miftohiddin – dinning kaliti, ochqichi; ya`ni sharhlovchisi.

Miqroziddin – din qaychisi.

Muayyid – quvvatlovchi, madad beruvchi; madad.

Mugashshir – bashoratchi.

Mubin – ochiq, ravshan.

Muborakullo – Hudo muborak qilgan.

Muboriz – polvon; jangchi, kurashchi.

Muboshir – yo`lboshchi, yo`l ko`rsatuvchi.

Mudarris – domla, muallim, ustoz.

Mudrik – fahmli, farosatli, ziyrak.

Mujiriddin – dinning tayanchi, madadkori.

Mujohid – din yo`lida kurashuvchi.

Muzaffar – g`olib. Zafar qozonish.

Muzohir – himoyachilik, qo`riqlovchi, asrovchi.

Muzrob – Mizrob ism o`zgargani.

Muiz – izzat, hurmat ko`rsatuvchi.

Muin – yordamchilik, ko`makchilik.

Mukdadil – kuchli, dovyurak.

Mulla – bilimdonlik, o`qimishli.

Mumtoz – tanlangan, saralangan.

Munzir – ogohlantiruvchidir.

Munib – to`g`ri yo`ldan yuruvchi

Munim – muruvvatli, rahmdillik.

Muntajibiddin – din saylangani.

Mun`im – ne`mat, rizq-ro`z beruvchi, sovg`alar ulashuvchi.

Murod – maqsad, talab.

Murtazo – tanlanganlik, saylanganlik, suyukli, qadrli.

Murtoz – nafsini tiyganlik, o`zini tuta oluvchi, azobu-mashaqqatlarga chidamli.

Murshid – rahbar, yo`lboshchi, to`g`ri yo`lga boshlovchi,

Musaddin – din va shariat yo`lida maxkam turadigan.

Musayyab – ehtiyotkorlik, hushyorlik.

Musallim – kamtarlik yoki xudojo`ylik.

Musammo – ismi bilan tug`ilgan.

Musin – piri badavlat ma`nosida.

Musir – qat`iy so`zli, lafzida turuvchi.

Musif – ta`riflovchi, madh etuvchi.

Muslim – islom diniga bo`ysungan, musulmon, taqvodor.

Muslihiddin – dinni isloh qiluvchi, yangilovchi.

Muso – yahudiylar payg`ambari

Mustafo – tanlanganlik, saralab olingan.

Mustaqim – to`g`ri yo`l.

Musulmon – islom diniga bo`ysungan, e`tiqod qilgan,

Mutavakkal – umidli, orzu qilingan.

Mutal – Mutallib ismining qisqar gani; izlovchi, axtaruvchi.

Mutasim – Hudoning panohida.

Mufaddal – suyukli, qadrli.

Mufid – yaxshilik, yaxshilik.

Mufiz – fayzli, barakali.

Muflih – so`zga usta.

Mufti – shariat qoidalarini yaxshi biladigan.

Muxlisiddin – din ixlosmandi, dinga sodiq;

Muxtor – mustaqillik, erkinlik.

Mu`in – yordamchilik, ko`makchi.

Mushirboy – ishora qiluvchi, miyig`ida kuluvchi, maslahatchi.

Mushrif – shov-shuvli voqea, balandlik, balanddan qaraydigan;

Mushfiq – shafqat , mehribonlik, marhamatli.

Muqanna – niqobdor. Ma`lum belgi yoki parda bilan tug`ilgan bolaga shunday ism qo`yish.

Muqbil – baxt , iqbol , saodat.

Muqim – turg`un.

Muqrim – muruvvat, yaxshilik, saxiylik, qo`li ochiq.

Muqtazo – Murtazo ismining boshqa shakli.

Muhammad – maqtovga loyiq. Payg`am- barimizning ismi.

Muhib – do`st, yo`ldosh.

Muhiddin – dinni qo`llovchi, jonlantiruvchi, dinga go`zallik, nafosat bahsh etuvchy

Muhriz – o`z maqsadiga intiluvchi, sobitqadam, g`olib, engilmas.

Muhsin – marhamatli, mehribonli.

Mo`min – dinni til va dil bilan iqror qiluvchi.

N harfiga ismlar manosi

Nabi – paygambar, Hudoning elchisi.

Nabih – hushyorlik, sezgirlik.

Nabot – shirin, yoqimtoylik.

Navvot – amaldorlik, mansabdorlik; o`rinbosarlik.

Navdor – noyob tuxfa.

Navid – sevinch, xushxabarlik.

Navkar – do`st, o`rtoq yoki qo`riqchi, askar, xizmatkor.

Navoiy – ziyoli oilalarda hazrat Alisher Navoiyning nomini yangi tug`ilgan go`dakka qo`yish odati bor.

Navol – sovg`a, ehson qilish.

Navro`z – qadimiy ismlardan biri. Navro`z kunida tug`ilgan go`daklarga shunday ism qo`yish odati bor.

Navfal – tortiqlik, sovg`a, ehsonlik.

Navqon – bug`doy boshog`i.

Nadim – yaqin do`st, suhbatdosh, sirdoshlik.

Najab -hazrati Aliy dafn etilgan shahar nomidan olingan.

Najdat – jasur, qo`rqmas, mard.

Najib – olijanoblik, oliyhimmatlik; poklik, vijdonlilik;

Najim – yulduz.

Nazar – Hudo yoki avliyolar nazari bilan tug`ilgan bola.

Nazifullo – Hudoning beg`ubor, pokiza bandasi.

Nazihullo – Nazifullo ismining ma`nosida yoki shu ismning o`zgargan shakli bo`lishi mumkin.

Nazrullo – Hudoga nazir qilingan, sadaqa qilingan bola.

Naim – baxt, omad, saodatmandlik.

Naymai – o`zbeklarning nayman urug`iga mansub bola.

Namoz – ehtimol ibodat paytida tug`ilgan bolaga shunday ism qo`yilgan.

Narimon – ehtimol nuriiymon bo`lishi mumkin.

Narmin – muloyimlik, yumshoqlik, halim.

Nasibullo – Hudoning nasibasi.

Nasim – engil shabada, tong shamoli.

Nasriddin – dinning g`olibligi, dinning zafari.

Nafig`ullo – Hudoning yaxshiliklar qiluvchi bandasi.

Naqib – oqsoqollik, boshliqlik, yo`lboshchilik;

Nahan – ulkanlik, ulug`lik, botirlik, g`oliblik, bahodirlik.

Nahriddin – dinning bulog`i deb izohlash mumkin.

Nekbaxt – tolei baland

Ne`mat – nasibali, rizq-ro`zli

Niyoz – 1. Hudodan iltijo qilib olingan bola

Nizom – tartibli, intizomli.

Nishon – badanida biron belgi bilan tug`ilgan.

Niyat – orzu, maqsad.

Novqat – navqiron, navjuvon.

Nodim – hamdamlik, hamsuhbatlik, do`stlik.

Nodir – kamyoblik, noyoblik, bebaholik, tengsizlik.

Noib – o`rinbosarlik, ko`makchilik, yordamchilik.

Nor – badanida qizil xol yoki qizil belgisi bilan tug`ilgan.

Norin – mo`g`ul qabilasining norin urugiga mansub bola.

Nosir – ko`makchilik, yorlamchilik yoki g`olib, muzaffar.

Noshir – aynan: kitob chiqaruvchi.

Nohid – yorug` yulduz, Zuhro sayorasi

Nur – yog`du, ziyolik, ravshanlik

Nusrat – g`oliblik, muzaffarlik.

Nuh – aslida Nuho – aql, xirad, zehn.

No`g`ay – no`g`ay xalqi nomidan.

O harfiga ismlar manosi

Obid – toat-ibodat qiluvchi, taqvodor.

Obirahmat – shifobaxshlik, muqaddaslik, xosiyatli suv.

Obod – kam-ko`stsiz, farovon.

Ovsharboy – o`g`uz urug`ini forslar afshar deydilar.

Ogah – bilag`on, aqlli, ziyrakli.

Odam – qizilrang tuproq.

Odil – haqgo`y, adolatli, insofli, to`g`ri, halol.

Odina – juma kuni tug`ilgan bolaga shunday ism qo`yish rasm bo`lgan.

Ozar – olov.

Ozod – erkinlik, hurlik, holilik.

Oyazim – ulug`.

Olim – bilimli, bilimdonlik, donishmandlik.

Olloyor – Hudoga do`st, Hudo qo`llasin degan ma`nolarda.

Oltiyor – oldingi farzandlarga esh bo`lib tug`ilgan bola.

Oltoy – ulug`, yuksak, baland.

Omad – tolei baland.

Omon – omon bo`luvchi, najot topuvchi.

Orif – bilimdonlik, aqlli, dono yoki xudojo`y.

Osim – qo`riqlangan, himoyalangan, muhofaza qilingan, xavfsiz.

Osif – shiddatli bo`ron.

Osmon – bu osmondek tiniq va baland bo`lsin.

Oston – ostona, bo`sag`a.

Otavali – valiy bir mo`ysafidning duosidan keyin tug`ilgan bola.

Ofiyatullo – sog`lik, sog`ayish; tinchlik.

Oshiq – hayotni sevuvchi.

Oqdavlat – pok, toza. oiladagi ikkinchi bolaga shunday ism qo`yish odati bo`lgan.

Oqlimirza – aqlli mirza yigit.

P harfiga ismlar manosi

Payom -xabar, darak;

Payshanba – xalq o`rtasida payshanba kuni xosiyatli degan tushuncha bor.

Panji – oiladagi beshinchi bolaga berilgan ism.

Panohiddin – dinning panohida, din najot beruvchi.

Parvez – g`olib, muzaffarlik, engilmaslik.

Parda – o`z pardasi (ko`ylagi) bilan tug`ilgan bola.

Parpi – aslida farfi – nafis, muloyim, yumshoq tabiatli.

Partov – aslida “partav”; nurli, nur sochuvchi.

Pahlavon – yon, biqin, qanot. zo`r, kuchli, qudratli;

Peshavor – hunarmandlar sardori.

Peshdod – odil, o`tmishdan darakchi, xabarchi, oldindan.

Pirnazar – pirlar nazar qilsin degan.

Poyon – qator qiz tugilgandan keyin tugilgan o`gilga berilgan ism.

Polvon – kuchli, qudratli, bahodir.

Poliyor – pokiza do`st, pokizalikka moyil.

Porso – o`zini tiyuvchi, taqvodorlik, xudojo`ylik.

Purdil – mardlik, botirlik, dovyuraklik.

Po`lat – mustahkam ma`dan.

R harfiga ismlar manosi

Rabbimqul – Hudoning quli, bandasi.

Rabi – to`rtinchi bolaga beriladigan ism.

Rabib – o`gay, yot.

Ravziddin – dinning bog`i, bo`stoni.

Ravnaq – jilolangan, tarovatli; gullab-yashnagan.

Ravshan – yorug`, shu`lali; tiniq, beg`ubor; g`amsiz.

Radi – saylangan, tanlab olingan.

Rajab – hijriy yilning to`r- tinchi oyida tug`ilgan bola.

Raji – umid, tilak.

Razzoq – rizq beruvchi.

Razin – mahkam, mustahkam, qat`iy; muhim; mu`tabar.

Razmin – urush, jang, g`avg`o. “

Rais – boshliq, rahbarlik, sardorlik, etakchilik.

Raif – mehribonlik, shafqatlilik, rahmdillik.

Ramazon – qamariy yil hisobining to`qqizinchi oyida tug`ilgan bolaga shunday ism beriladi.

Ramal – mumtoz she`riyatdagi aruz vaznining bir ko`rinishi;

Ramz – belgi, ishora; timsol.

Rami – o`qchi, merganlik.

Ramil – tilsim egasi, sirlarni ochuvchi folbin.

Rasim – yo`l-yo`riqqa, qoidalar rioya qiluvchi yoki rassom.

Rasif – chidamli, mahkamlik, mustahkamlik.

Rasix – mustahkamlik, mahkamlik, pishiqlik, chidamlilik.

Raso – mukammal, kamolga erishgan.

Rasul – elchi.

Ratib – beg`uborlik, tarovatli.

Rauf – muloyimlik, shafqatlilik, rahmdillik.

Rafael – yuksaklik, oliylik, ulug`lik, taniqli, mashhurlik.

Rafi – Rafael ismining arab tilidagi ko`rinishi.

Rafid – yordamchilik, ko`makchilik.

Rafiq — do`stlik, hamdamlik.

Raf`at — ulug`lik, yuksaklik, buyuklik.

Rafqat – do`stlik, hamrohlik, hamsafarlik;

Raxshon – porloqlik, nurlilik.

Rashid — to`g`ri yo`ldan yuruvchi.

Rashodat — mard, jasur, jasoratli.

Rashshod — Rashid ismining aynan ma`nosi.

Raqoqul — ozod bo`lgan qul.

Rag`ib — tilab olingan bola.

Rahib — muruvvatlik, marhamatlik, olijanoblik.

Rahim — mehribonlik, marhamatlilik

Rahmat – mehribonlik, marhamatlik.

Rahmon – o`ta mehribonlik.

Rivojiddin – din rivoji, din ravnaqi.

Riyoziddin – din bo`stoni, din bog`i deb atash mumkin.

Rizo – rozilik, ma`qullik; tobe.

Rizqiddin – dinning rizq-nasibasi bolasi.

Rif`at – ulug`, yuksak.

Rixsitilla – tilladek qimmat, qadrli.

Robiddin – diniy taqvimning to`rtinchi oyida tug`ilgan bola.

Roji – aslida rojih – ortiq, ziyoda,

Roiz – tarbiya qiluvchi, o`rgatuvchi;

Royiq – latiflik, zebo.

Roqib – posbonlik, himoyachilik.

Roqiy – olg`a intiluvchi, o`suvch.

Roqim – xat yozuvchi; savodxon, bilimdon.

Rohatali – huzur-halovatda yashasin.

Rubiddin – din quroli.

Ruknoyiddin – ustun, tayanchli; din tayanchi.

Ruslan – arslon sher.

Rustam – ulkan gavdali, qudratli, dovyuraklik, bahodirlik.

Ruxsat — Hudo roziligi bilan dunyoga kelgan bola.

Rushdi — o`suvchi, ulg`ayuvchi, kamolga etuvchi;

Ruhiddin – dinning ruhi.

Ro`zatilla – ro`za oyida tug`ilgan bola.

Ro`zbeh – baxt, tolei baland.

Ro`zbon – podshohni qo`riqlovchi posbon; lashkarboshi, sarkarda.

S harfiga ismlar manosi

Sabohiddin – din tongi.

Sabriddin – dinning sabr-toqatli kishisi.

Savron – shamsiya yil hisobining ikkinchi oyi aprel da tug`ilgan bola.

Sadaddin – dinning to`g`riligi.

Sadar – to`gri, adolatli.

Sadiboy — soddalik, pokizali.

Sadid – mahkamlik, mustahkam, irodali.

Sadomat – zarbali, savlatli.

Sadr – baland martabali, mansabdor.

Said – baxtli, saodatli.

Sain – eng a`lo, shuhratli, shavkatli.

Sanr – otashli, olovli.

Sayid – aynan: ega, xo`ja; boshliq, rahbar.

Sayim – ro`zador.

Sayfi – qilich, shamshir.

Salavatullo – Hudoning muruvvati.

Salim – sog`lom.

Salmon – beozorlik, muloyimlik, yuvoshlik.

Salom – tinchlik, sog`liq, omonlik.

Salor – yo`lboshchi, sarkarda.

Saloh – rost, to`g`ri, halol; haqgo`y.

Samandar – o`tda yonmaydigan.

Samar – hosil, natijali, mevali.

Sami – eshituvchilik, tinglovchilik,

Samim – samimiylik, oqko`ngillik, sofdillik.

Samin – qadrli, qimmat, aziz.

Samir – suhbatdosh.

Samit – sokinlik, osoyishtalik, osudalik.

Sangin – toshdek mustahkam.

Sanjar – sanchmoq. shiddatli, o`tkir.

Sanoqul – madh aytuvchi, maqtovchi banda.

San`at – chiroyli hunarlar egasi.

Sarvar – yo`lboshchi, boshliq, rahnamolik.

Sarvat – boy.

Sardor – etakchilik, boshliq.

Safar – safar oyi (musulmonlar taqvimining ikkinchi oyi)da tug`ilgan.

Safiullo – Hudoning tanlagani, saylagani.

Safo – tiniqlik, pokizalik

Saxiboy – qo`li ochiq, jo`mard.

Sa`di – baxt, saodat, omad.

Sahmon – rizq-ro`zli, nasibali.

Sahobiddin – hamfikr dindoshlar; sahobiy so`zidan.

Sib`atullo – Hudoning xohishi bilan dunyoga kelgan bola.

Siddiq – to`g`ri so`z, sofdil, rostgo`y.

Sindor – yoshlik, navqironlik, bo`z bola.

Sino – donishmandlik, hakimlik.

Siroj – yorug`, nurli, chiroqli.

Sifatullo – Hudo sifatlarining namoyon bo`lishi deb izohlash mumkin.

Soat – yaxshilik, xosiyatli vaqtda tug`ilgan.

Sobir – sabr, toqat.

Sobit – mustahkamlik, mahkamlik.

Sodir – asli sadr so`zidan. Boshliq, rahbar.

Sodiq – chin do`st.

Soib – Ega, xo`jayin.

Solih – pok, halol, pokiza.

Sotir – xaloskorlik, himoya qiluvchi yoki xalos qilingan.

Soqi – sog`, sog`lom, sezgir, ziyrak.

Sohib – to`gri talaffuzi.

Suvon – egov.

Sulaymon —himoyalangan, berk, muhofazaga olingan,

Sulton – hukmdor.

Sunnat – yo`l, odat, udum, taomil yoki sunnati o`zi bilan tug`ilgan bola.

Surxob – la`l toshi.

Surxon – to`y, bazm, shodlik; qo`rg`on, qal`a.

Sur`at – chaqqon, epchil.

Sug`ro – kenjagoy bola.

Suhrob – qizil yog`du; la`l, yoqut.

So`fi – qavmni namozga chorlovchi taqvodor.

T harfiga ismlar manosi

Tabibullo – aynan: Hudoning tabibi.

Tavakkal – taqdiri Hudoga topshirilgan bola.

Tavallo – Hudodan iltijo qilib olingan bola.

Tavsan – arg`umoq, to`pichoq.

Tavfiq – yomon ishlar va odatlardan o`zini saqlaydigan bola.

Tavhid – birlik, yagonal. Hudoga sig`inish.

Tavhir – ehtirom, hurmatga sazovor.

Takmil – mukammal, benuqson.

Tal`at – chiroyli, sohibjamol ma`no- sida.

Tansiq – noyoblik, nodirlik; yoki bolaga tashna oilada tug`ilgan chaqaloqqa shunday ism qo`yilgan.

Tarzabon – gapdonlik, suxandonlik, notiqlik.

Tarxon – turli majburiyatlardan (soliqlardan) ozod qilingan.

Tilla – oltindek qimmatli.

Toji – biron xol bilan tug`ilgan bola.

Toib – tavba qiluvchi, istitfor aytuvchi banda.

Toir – qush; parvoz qiluvchi, yuksaklikka ko`tariluvchi.

Toyib – pokizalik, ozodalik.

Tolib – bilim izlovchi, bilim ixlosmandi.

Toqiddin – din tayanchi, din mustahkamlovchi.

Tohir – tahoratli, pokizalik; beg`uborlik.

Tuman – ming, ko`paysin.

Turob – xok, tuproq.

Tuhfat – sovg`a, ehson.

To`fon – kuchli suv toshqini paytida tug`ilgan bolaga shunday ism berilgan.

U harfiga ismlar manosi

Ubay – qul, qul bola.

Ugur – baxt, saodatmandlik, iqboli baland.

Uzayr – kuch, qudrat, ko`makchilik.

Ulfat – barchaga do`st bo`lsin degan niyatda.

Umar – barhayot, yashovchi.

Umid – orzu qilingan, kutilgan.

Umir – umri bilan bergan bo`lsin.

Ummat – xalq, jamoa, toifa.

Umron – obodlik, farovonlik, ma`murlik.

Urfon – aslida Irfon; bilimli, ma`rifatli.

Usmon – singan-chiqqanlarni davolovchi tabib.

F harfiga ismlar manosi

Favzi – g`olib, muzaffar, engilmas.

Fadl – olijanob, oliyhimmat.

Fazli – marhamat, inobat, himmat, or- tiqlik, ustunlik, etuklik.

Fayz – yoqimli, muloyim; jozibali, •1 ko`rkam.

Fayyoz – oliyhimmat, mehribon.

Faraj – najot topgan.

Farbud – taqvodorlik.

Farvardin – aynan: bahor.

Fardis – nursimon, nurmonand.

Faryob – baxt, iqboli baland.

Farziddin – din farz deb biluvchi.

Farid – yakkalik, yolg`iz, yagona;

Farmon – buyruq, amr. Hudoning irodasi.

Farodis – jannat bog`lari, jannat farzandi.

Farohiddin – din rivoji, iqboli yoki ma`murligi.

Farroh – shukuhli, shon-shavkatli, dongdor.

Farrux – baxtli, baxtiyor.

Faruq – yaxshi-yomonni farqlovchi.

Farxiddin – din ato qilgan shodlik.

Farhid – ziyraklik, zukkolik, farosatli, sezgir.

Fasih – xushsuxan, so`z ustasi, notiq.

Fasl – vaqt, zamon, davr.

Fattoh – g`olib, muzaffar.

Fath – dinning g`olibligi, ustunligi.

Faxri – g`urur, iftixor.

Fahmiddin – dinni fahmlovchi.

Fikrat – idrokli, aqlli.

Firdavs – sakkizinchi jannatning nomi; bog`, ko`kalamzor.

Firuz – qimmatbaho ma`dan tosh.

Fitrat – aqlu farosatli, dono.

Fozil – bilimdon, dono, donishmand.

Foiq – ulug`vor, yuksak.

Forobiy – ziyoli oilalarda ulug` olim Forobiy nomiga nisbat berilgan.

Fotiq – shifo oladigan.

Fotih – engilmas, muzaffar, g`olib.

Fuad – dil, qalbli, aqlli, farosatli.

Fuzail – odobli, yaxshi xislatdi; insofli, adolatli;

Fuzul – aynan: sergap. Istilohiy ma`noda notiq

X harfiga ismlar manosi

Xabir – xabar beruvchi; biluvchi, bilimli, dono.

Xazin – aynan: xazina; boy, badavlat.

Xazorboy – olijanob, aslzoda.

Xazri – shaharlik, shaharda tug`ilgan.

Xayyom – chodir tikuvchi, chodir yasovchi usta.

Xayri – yaxshilik qiluvchi.

Xalil – do`st, suyukli.

Xalif – o`rinbosar, merosxo`r.

Xanjar – xanjardek o`tkir bo`lsin degan ma`noda.

Xarros – haqgo`y, adolatli.

Xarrot – o`ymakor usta, naqqosh.

Xaspo`lat – a`lo navli po`lat.

Xatib – va`zgo`y, va`zxon.

Xafs – arslon, yo`lbars.

Xidir – asli Xizr yoki Xizir, yashil degani.

Xirmon – g`alla xirmonlangan paytda tugilgan bola.

Xirojiddin – din haqi.

Xislat – yaxshi fazilatli, xosiyatli.

Xovar – kunchiqish, sharq.

Xoja – hurmatli, e`tiborli yoki xo`jayin.

Xol – badanida xol bilan tugilgan bola.

Xolid – abadiy yashaydigan; umri uzoq.

Xolis – samimiy, beg`araz, sofko`ngil.

Xoliq – bunyodkor, ijodkor.

Xonazim – buyuk xon.

Xubbim – yoqimtoy, yaxshi.

Xurdak – hunarmand degani.

Xurdod – Eronda iste`molda bo`lgan qamariy yilning ikkinchi oyi

Xurram – shod, shodmon, xursand, xush- kayfiyat.

Xursand – shod, baxtiyor.

Xurshid – quyosh.

Xushbaxt – saodatmand.

Xo`ja – sohib, janob.

Ch harfiga ismlar manosi

Cherikboy – askar, qo`shin, lashkar.

Chehrazod – go`zal, zebo, aslzoda.

Chilton – qirqta ajralmas ruh.

Chingiz – buyuk, qudratli.

Chinor – umri chinordek uzun bo`lsin.

Chori – oiladagi to`rtinchi farzand yoki Choriyorlarga nisbat berilgan.

Chust — chaqqon, mohir.

Cho`lpon – tong yulduzi, yorug` yulduz.

Cho`pon – qo`ychuvon.

Sh harfiga ismlar manosi

Shavvoz – azamatlik, jasurlik, dovyurak.

Shavkat – sharaf, shonli, kuch.

Shavqiddin – din zavqi, din baxsh etadigan zavq.

Shayx – aslida qari, keksa, oqsoqol.

Shamsi – quyosh.

Shamshir – tig`. Qilichdek keskir va o`tkir yigit bo`lsin.

Shamshod – daraxt nomi.

Sharaf – or, nomus, obro`, iftixor, faxr.

Sharif – muqaddas, aziz.

Shafqatullo – Hudo rahmati bilan dunyoga kelgan bola.

Shahar – shaharga kelganda tug`ilgan bolaga shunday ism berilgan.

Shahboz – shunqor, lochin.

Shahvor – shohona, shohlarcha.

Shahir – ma`lum, taniqli.

Shahob – nurli yulduz.

Shahsuvor – chavandoz.

Sher – sherdek qudratli, jasur, qaytmas.

Shiddat – tezkor, gayratli.

Shijoat – g`ayrat, jasur.

Shior – maqsad, orzu, g`oya.

Shihob – shahob so`zining o`zgargani.

Sho – aslida shoh, hukmdor.

Shoddil – quvnoq, baxtiyor.

Shoir – she`r yozuvchi;

Shoif – ko`ruvchi, tanuvchi, ziyrak, sezgir.

Shoiq – juda yaxshi, a`lo;

Shoybek – kuchli, qudratli.

Shokir – farzand berganiga Hudoga shukrona ma`nosida.

Shokuh – savlatli, ko`rkamlik, hashamatli.

Shomi – chiroq, sham.

Shomil — Xudo eshitgan.

Shohid – guvoh;

Shuayb – shox, butoq.

Shujo – mardlik, qo`rqmaslik, jasur.

Shukur – Xudodan minnatdorlik.

Shuhrat – mashhurlik; shon-shavkat.

Sho`ra – janob, boshliq.

E harfiga ismlar manosi

Ezid – Hudo, Tangri, Xudo.

Eldor – qabila, elat boshlig`i;

Emin – tinch, osoyishta.

Eran – mard, jasur; er, o`g`lon.

Eshon – aynan: u kishi; katta odam.

Yu harfiga ismlar manosi

Yunus – kaptar degani.

Yusuf – o`sgan, ko`paygan.

Yazdon – Hudo, Tangri.

Ya harfiga ismlar manosi

Yamin – o`ng qo`l, o`ng tomon.

Yatim – tanho ma`nosida.

Yahyo – muruvvatli, ochiqqo`l; xushxulq.

O’ harfiga ismlar manosi

O`rda – uy, panajoy; hukm- dor saroyi; lashkargoh; ko`pchilik, to`p, to`da.

O`rxon – ulg`ayish, o`sish.

O`g`lon – botirlik, mardlik, shahzoda.

Q harfiga ismlar manosi

Qavomiddin – ustun, ustivor.

Qaviy – kuch, quvvat.

Qavs -shamsiya yilining qavs oyida tug`ilgan bola.

Qadam – qadami qutlug` bo`lsin degan ma`noda.

Qadim – qadimiyat qadriyatlarini qadrlasin degan niyatda.

Qadr – dinni qadrlovchi.

Qays – muqoyasa qilish, chog`ishtirish.

Qaysar – Bu ismning kelib chiqishi kezar nomi bilan bog`liq.

Qayyum – abadiy mavjud.

Qalandar – tarkidunyo qilgan odam.

Qalmoq – o`zbeklarning qalmoq urug`i- ga mansub bola.

Qamar – oy.

Qambar – to`rg`ay.

Qahramon – o`zbeklarda qaramon urug`i ham bor.

Qiyom – etilish, oftobning tikkaga kelgan payti.

Qiyos – bu ism yolg`iz aytilmaydi;

Qobil – iste`dodli, qobiliyatli; kuchli, qudratli;

Qozi – hakam.

Qozoq – qozoqlar ornsida tug`ilgan yoki ko`rinishi qozoqbashara bolaga shunday ism berilgan.

Qoim – turg`un, qoim, mustahkam;

Qora – kuchli, qudratli, polmoi.

Qori – qiroat qiluvchi.

Qosid – xabar etkazuvchi.

Qosim – taqsimlovchi.

Qohir – zabardast, kuchli;

Qubod – hukmdor, podshoh.

Quvvat – kuchli, chidamli.

Quvomiddin – dinning haqiqatgo`y, adolatli kishisi bo`lsin degan niyatda.

Quddus – pok, pokiza, begunoh, muqaddas, aziz.

Qudrat – quvvatli, kuchli, qodir.

Qul – arab tilidagi “qul” so`zi “ayt” degan ma`noni bildiradi,

Qulfiddin – dinning ma`nolarini sharhlovchi olim.

Qurbat – yaqinlashish, etishish.

Qurbon – qurbon hayiti kunida tug`ilgan bola.

Qurbug`a – kuchli, qudratli, jasur;

Quron – oiladagi uchinchi bolaga beriladigan ism.

Qutbiddin – dinning asosi, tayanchi.

G’ harfiga ismlar manosi

G`aybiddin – aynan: dinning pinhoniyligi, yashirin siri;

G`ayni – ko`p degan ma`noda.

G`ayrat – mehnatsevar deb izohlash mumkin.

G`alil – orziqib kutilgan bola.

G`ani – boy, badavlat.

G`arib – g`aribona iltijo bilan tilab olingan bola deb izohlash mumkin.

G`afur – gunohlarni kechiruvchi, rahmdil, marhamatli, mag`firatli.

G`iyos – faryod, ovoza, kuch, tayanch.

G`ozi – g`olib, muzaffar.

G`oyib – ko`rinmaydigan, yashirin, maxfiy.

G`olib – engilmas, muzaffar, enguvchi.

G`ulom – 1. Qul. 2. Farzand, o`g`il.

G`ufron – kechirilgan, gunohsiz bola.

G`o`non – ikki-uch yoshli toy.

H harfiga ismlar manosi

Habib – suyukli, qadrdon, do`st.

Habil – shamol, el. Odam alayhissalomning o`ldirilgan o`g`li ham Habil

Hadis – hikoya, rivoyat;

Hayot – tiriklik, umr, barhayotlik; sog`lik, omonlik.

Hazrat – yuqori darajadagi, martabali.

Haybat – buyuklik, shukuhli, viqorli.

Haydar – arslon; jasur, dovyurak, qudratli.

Hayit – hayit kuni tug`ilgan bolaga shunday ism berilgan.

Hayrat – aynan: hayratlanish, taajjub.

Hakim – bilimdon, aqlli, dono, donishmand.

Halim – muloyim, mehribon.

Hamdam – do`st, o`rtoq.

Hamza – o`tkir, achchiq, kuydiruvchi,

Hamid – maqtovchi, madh etuvchi.

Hammod – ulug`lovchi, madh etuvchi yoki hurmatga loyiq.

Hamro – yo`ldosh, esh, hamdam yoki qirmizirang.

Hanjar – aslida Hanjor; yo`l, qoida, rasmrusum, ravish.

Haris – o`ta berilgan, maftun, mahliyo bo`lgan.

Hasan – yaxshi, tuzuk; chiroyli, sohib- jamol.

Hafiz – himochi, qo`riqlovchi, o`z panohida asrovchi.

Hashmat – izzat-hurmatli, shonu shavkatli.

Haq – haqiqat, rost, adolat.

Hidoyat – to`g`ri yo`lga boshlovchi, to`g`ri yo`l topuvchi.

Hiloliddin – dinning yangi, ko`rkam oyi.

Himmat – olijanob, saxovat.

Hisom – qilich, shamshir, tig`.

Hifziddin – dinni asrovchi, dinni muhofaza qiluvchi.

Hodi – to`g`ri yo`l ko`rsatuvchi.

Hoji – ziyoratchi, sig`inuvchi.

Hoziq – mohir, bilimdon; itoatkor, yovvosh.

Hokim – hukmron, boshliq, yo`lboshchi, rahbar.

Homid – shukur qiluvchi, qanoat qiluvchi, sabr-toqatli.

Homil – aynan: ko`tarib yuruvchi, eltuvchi.

Horun – yahudiycha Aoron ismidan olingan va arab talaffuzida Horun.

Hosil – meva, samara, natija.

Hotam– saxiy, qo`li ochiq, oliyhimmat.

Hoshim – maydalovchi, ushatuvchi; non sindiruvchi.

Hubbim – “xub” – chiroyli, yoqimli so`zidan.

Huvaydo – belgili, oshkora, ravshan, aniq.

Hujjat – ishonchli qog`oz.

Huzur – osoyishtalik, osudalik, rohat, farog`at.

Humoyiddin – din ato qilgan baxt, din saodati.

Humom – qavm yoki biron urug`ning boshlig`i.

Humoyun – qutlug`, muborak, noyob, tengsiz.

Hunar – istilohiy ma`noda yoki yaxshi niyat bilan hunar egasi.

Hurmat – izzat. ma`nosida.

Hurullo – Hudoning erkin bandasi.

Husayn – Hasan ismi bilan bir xil ma`noda.

Husn – chiroy, go`zallik.

”QIZIL KITOB”GA KIRITILGAN O’SIMLIKLAR

Tabiat — bitmas-tuganmas xazina. Uning sirlaridan voqif bo‘lishga intilayotgan odamzot uchun tabiat boyliklari azal-azaldan xizmat qilib keladi. Tabiiy resurslardan oqilona va ehtiyotkorona foydalanmaslik oqibatida o‘simlik va hayvonot dunyosidagi ayrim turlar yo‘qolib ketayotganligidan ko‘z yumolmaymiz.

Sanoat tarmoqlari va qishloq xo‘jaligining jadal sur’atlar bilan rivojlanib borishi hamda tabiiy maydonlarning keng miqyosda o‘zlashtirilishi ekologik muvozanatning buzilishiga olib kelmoqdaki, buning asosiy salbiy oqibati o‘simlik va hayvon turlarining kamayishida ko‘rinadi. Ana shu xavfdan keng jamoatchilikni ogoh etish, mumkin qadar kamayib ketayotgan turlarni saqlab qolish, ularni ko‘paytirish maqsadida mutaxassis olimlar O‘zbekiston Respublikasining «Qizil kitob»ini uch marta nashr ettirishdi.

«Qizil kitob» yo‘qolib borayotgan yoki yo‘qolish xavfi ostida turgan noyob o‘simlik va hayvon turlarini qayd etuvchi davlat miqyosidagi hujjat hisoblanadi. Unda kamyob o‘simlik va hayvonla tarqalish hudud (areal)lari, kamayish sabablari ko‘rsatilib, ularni tezlikda muhofaza qilish uchun tavsiyalar beriladi. Ushbu kitobga kirgan flora va fauna turlari o‘zining tabiatda saqlanish darajasiga qarab uchta guruhga bo‘linadi: mutlaqo yo‘qolish arafasidagi turlar, yo‘qolish xavfi ostidagi turlar, bevosita yo‘qolish xavfi bo‘lmasa-da, kichik maydonlarda kamdan kam saqlanib qolgan nodir turlar.

«Qizil kitob»ning birinchi nashri 1983 yili bosilgan bo‘lib, unda kamayib ketgan umurtqali hayvonlar

(1-jild) jamlangan. Noyob o‘simliklarga bag‘ishlangan (2-jild) nashri esa 1984 yili chop etilgan. Birinchi jildga yurtimizda hayot kechirayotgan 650dan ortiq umurtqali hayvon turlaridan 63tasi kiritilgan. O‘zbekiston florasida 4500ga yaqin turning 163tasi birinchi nashrdan o‘rin olgan. O‘simlik turlarining ko‘plab yo‘qolib ketishi flora olamidagi genofondning kamayishiga sabab bo‘ladi. Har qanday turning yo‘qolishi tiklab bo‘lmaydigan oqibatlarga olib keladi, binobarin, yovvoyi o‘simliklar qishloq xo‘jaligida ekiladigan madaniy navlardan hosil olishda juda katta rol o‘ynaydi. Ular orasida jiddiy muhofazaga muhtoj ko‘pgina kamyob, endem va relikt turlar ham bor. Bunday turlar 400dan ortiq bo‘lib, ular O‘zbekiston florasining 10—12 foizini tashkil etadi. Tabiatga, o‘simliklar dunyosiga nisbatan noto‘g‘ri munosabatda bo‘lishga chek qo‘yish, tabiat boyliklarini muhofaza qilish va ko‘paytirish barchamizning asosiy burchimizdir. Keyingi yillarda olib borilgan izlanishlar o‘lkamiz florasidan yana 138ta o‘simlik turini «Qizil kitob»ga kiritish lozimligini ko‘rsatmoqda. Xususan, dunyoga dong‘i ketgan lola, sallagullilar, qimmatbaho o‘simlik — yetmak, shirach turlari, dorivor o‘simlik — bozulbog, oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan anzur va piskom piyozlari butunlay kamayib ketdi. Bir qancha turlar yo‘qolib ketish holatiga kelib qoldi. «Qizil kitob»ning so‘nggi nashri 2006 yili chop etilgan bo‘lib, baliqlarning 17 turi (kenja turlari bilan 18ta), sudralib yuruvchilarning 16 turi, qushlarning 48 turi (kenja turlari bilan 51ta), sutemizuvchilarning 23 turi (kenja turlari bilan 24ta) undan o‘rin olgan. Solishtirilganda, 2003 yildagi

nashrda umurtqali va umurtqasiz hayvon turlari 177ta tur va 7ta kenja turni tashkil qilgan. Demak, o‘tgan uch yil mobaynida kamayib ketayotgan turlar soni ko‘paygan.

Kitobning oldingi avlodlaridan farqi shundaki, har bir turning qaysi toifaga mansubligi izohi bilan berilgan. Masalan, yo‘q bo‘lib ketganlari — EX, mamlakatda yo‘qolib ketganlari — EW, yo‘qolish xavfi ostida turganlari — EN belgilari bilan ko‘rsatilgan. Kitobda har bir tur uchun alohida sahifalar mavjud bo‘lib, unda hayvon turlarining respublikamizda tarqalishi, yashash muhiti, tabiatdagi umumiy soni, ko‘payishi, tarqalish chegaralaridagi o‘zgarish sabablari, muhofaza qilish yo‘llari batafsil bayon etilgan.

O‘zbekistonda so‘nggi yillarda biologik xilma-xillikni saqlab qolish borasida bir qancha jiddiy tadbirlar amalga oshirilmoqda. Ularni yanada jadallashtirish, bu kamyob va yo‘q bo‘lib ketayotgan hayvonlar, o‘simliklar muhofazasini kuchaytirishga hamda sonini tiklashga xizmat qilishi kerak. Respublikamizda tashkil etilgan oltita tog‘ (Hisor, Zomin, Kitob, Nurota, Surxon, Chotqol), uchta cho‘l-to‘qay (Qizilqum, Baday-To‘qay, Zarafshon) qo‘riqxonasi, ikkita milliy bog‘ (Zomin, Ugom-Chotqol), to‘qqizta buyurtmaxona (Arnasoy, Dengizko‘l, Qoraqir, Qorako‘l, Qarnabcho‘l, Qo‘shrabot, Sayg‘oqli, Sarmish, Sudoche) va ikkita tabiiy yodgorlikdan (Vardonze, Yozyovon) iborat ekologik tarmoq hayvonot olamining kompleks muhofazasiga va uning resurs¬laridan oqilona foydalanishga xizmat qilmoqda. Nafaqat respublikamizda, balki butun mintaqada yagona, kamyob hayvonlarni ko‘paytirish, ularni saqlash va reintroduktsiya qilish bilan shug‘ullanuvchi «Jayron» ekomarkazi ham alohida muhofaza qilinadigan hudud maqomiga ega.

Atrof-muhitni ekologik jihatdan sog‘lomlashtirish jarayonlarini uyg‘unlashtirish va biologik resurslarni muhofaza qilish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi tabiatni muhofaza kilish davlat qo‘mitasi va O‘zbekiston Fanlar akademiyasi boshqa tashkilotlar bilan hamkorlikda «Biologik xilma-xillikni saqlashning milliy strategiya-si va harakat rejasi»ni ishlab chiqish tashabbusini o‘z zimmasiga olgan. Ushbu hujjat Vazirlar Mahkamasi tomonidan ham ma’qullanib, o‘zbek, rus va ingliz tillarida chop etildi.

O‘zbekiston tabiatining rang-barangligi, uning hududida uchraydigan o‘simlik turlaridagi o‘ziga xoslik har qanday kishini hayratga soladi. O‘zbekiston «Qizil kitob»i esa kamayib borayotgan flora va fauna turlariga munosabatni o‘zgartirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lmoqda. Zoologlar, o‘simlikshunos olimlar ushbu kitobning yangi nashrini tayyorlashga kirishganlar. Ushbu kitob materiallarini maktab, litsey, kollej o‘quvchilariga va oliy o‘quv yurtlari talabalariga tegishli fanlar orqali yetkazish pedagog-murabbiylarning asosiy vazifasi bo‘lsa, ayni muddaodir.

Biz tabiatdan o‘rganamiz va undan olgan saboq¬larimizni boshqalarga o‘rgatamiz.Dard borki, o’simlik – giyohlarsiz yengib o’tish mushkul. Shunday noyob va shifobaxsh o‘simliklardan biri bu jenshendir.

Jenshen, ya’ni mehrigiyo bizga eramizdan oldingi I asrlardan beri ma’lum.

Rivoyat qilishlaricha, Chin Mochin (Xitoyda) Jen Shen ismli buyuk sarkarda o‘tgan.U Lyao ismli go‘zal singlisi bilan yashagan ekan. O‘sha davrda Xitoyga qarshi Son Shixo degan shaxs bosqinchilik urushla¬rini olib boradi. Jen Shen va Lyao toq¬qa ravona bo’lishadi va yo‘lda Son Shixoga duch kelishadi. Lyao butalar orasiga berkinadi.Jen Shen esa Son Shixo bilan jangga kirishadi. Jen Shen Son Shixoni yengishiga ozgina qolganda, Lyao oyoqlari ostida o‘rmalashib turgan ilon¬ni ko‘rib qoladi va baqirib yuboradi. U¬ning ovozini eshit¬gan Jen Shen singlisi tomon qaraganda, orqasidan Son Shixo xanjar uradi. Yerga yiqilgan Jen Shen jon beradi. Uning tepasida turgan singlisi Lyao¬ning achchiq ko‘z yoshlari Jen Shenning sovib borayotgan vujudi uzra to‘kiladi va u g‘aroyib, sehrli mehrigiyo – Jenshenga aylanib qoladi. Shuning uchun ham Jenshen ildizi odam tanasiga o‘xshaydi deyishadi. Xitoyliklar jenshenni «pantsey» ham deb atashadi. Forishlik tabiblarning e’tiroficha, mehrigiyo faqat ko‘ngli pok insonlargagina uchrarkan. Jenshen tunda nur sochib turarkan. Agar ana shu payt uni kov¬lab olish¬sa, bedavo dardlarga ham shifo bo‘lar ekan.

Bu kabi afsonalar odamlarni vasvasaga solib qo’ygan.Jenshenni topgan tabib tizzasi bilan cho‘kkalab sehrli duoni o‘qiydi.Uning atrofini yaxshilab o‘rganib, suyakdan yasalgan maxsus belkurakda juda ehtiyotkorlik bilan kovlab olib, tuzi¬lishiga, ildiziga e’tibor beradi. Ildiz shakli odam qiyofasiga o‘xshash bo‘lsa, bu o‘simlikni g‘oyibdan kelgan kuchlar yaratgan deb hisoblab, juda qadrlashgan. Hozirgi vaqtda ham ayrim Xitoy tabiblari aynan shunday deb hisoblaydilar.

Aytishlaricha, o‘zimizning forishlik tabiblar mehrigiyo o‘simligini maxsus o‘rgatilgan kuchuklar yordamida kovlab olishar ekan.Forishda yashovchi mahalliy aholi ham mehrigiyoning sehrli kuchiga isho¬nadi. Mehrigiyo ruhiy va jismoniy toliqishda, zaiflikni oldini olishda, balg‘am yig‘ilishi va ko‘chishiga, ovqat hazmini yaxshilashga, yurak va o‘pka faoliyatini yo’lga solishga, tan va ruhni baquvvat qilishga, ko‘rish qobiliyatidagi kamchiliklarni bartaraf etishga yordam beradi.

Zamonaviy tibbiyot jenshenga nospetsifik dori – ya’ni butun organizmni davolovchi o‘simlik sifatida qaraydi. Uni damlama, qaynatma shaklida organizm o‘ta charchaganda, kamqonlikda, mehnat qobiliyati pasayganda, diabet, sil kabi kasalliklarda, organizm zaiflashganda, tez charchash, toliqish kabi holatlarda, yurak-qon tomir kasalliklarida keng qo‘llashadi.
Mehrigiyo ko‘p yillik afsonaviy o‘simlik hisoblanadi. Million yillar ilgari neogen va paleogen davrlarida ham bu o‘simlik o‘sgan degan taxminlar mav­jud. Hozir mehrigiyoni Tyonshon, Pomir, Nurota tog‘larida uchra­tish mumkin.Farmatsevtika sanoati rivojlangan ayrim davlatlarda mehrigiyo madaniy holda o’stiriladi.Bundan ming yillar ilgari Koreyada ilk jenshen plantatsiyasi barpo etilgan. Xitoyda XVII asrdan, Yaponiyada XIX asrdan, AQSHda esa XIX asrning o‘rtalaridan boshlab mehrigiyo o‘stirila boshlandi. Koreya hozir­gacha jahon bozorini jenshen bilan ta’minlovchi asosiy davlat bo‘lib qolmoqda.
Tabiatning o‘zi sehrgar. Uning qudrati esa biz uni asrashimizdadir!

“Qizil kitob”ning yaratilish tarixi, bugungi holati… JDPIda bo‘lib o‘tgan seminar ana shunday nomlandi .

Bugungi kunda dunyoni «Qizil kitob»siz tasavvur etish qiyin. Yuzlab turlar yo‘qolib ketayotgan bir vaqtda «Qizil kitob»ning qadri juda bilinishi muqarrar. Garchi inson faktorining tabiatga ta’siri tobora ortib borayotgan bo‘lsa-da, «Qizil kitob» hayvonot va nabotot turlarini saqlashda katta o‘rin tutishini ham inkor etmaslik lozim. Xo‘sh, bu kitob qanday dunyo yuzini ko‘rgan edi? O‘zbekiston Respublikasi “Qizil kitob”ining tarixi va buguni, uning yangilanib borish jarayonlari qanday? Jizzax davlat pedagogika instituti “Madaniyat Saroyi “da bo‘lib o‘tgan ilmiy seminar ana shu dolzarb mavzuga bag‘ishlandi. Unda O‘zFA Botaniki instituti olimlari, akademik K.Tojiboev, professor H.Shomurodov Jizzax davlat pedagogika instituti “ Tabiiy fanlar “ fakulteti professor o‘qituvchilari va talabalar ishtirok etishdi.

Seminarda so‘zga chiqqan O‘zFA Botanika instituti direktori akademik Komiljon Tojiboev O‘zbekiston florasi, unda bo‘layotgan o‘zgarishlar, yo‘qolish xavfida bo‘lgan o‘simliklar, yangidan nashr etilayotgan «Qizil kitob», shuningdek botanika fanida olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar “Qizil kitob”ga kiritilgan o‘simliklar va ularning qay tarzda yo‘qolib ketayotganini aniqlash ishlari “Qizil kitobga adashib kirib qolgan turlar, kiritilishi lozim va tavsiya etilayotgan turlar xususida ma’lumotlar berdi.

Qiziqarli va kerakli ma’lumotlarga boy ilmiy seminar so‘ngida talaba yoshlar mavzu doirasida o‘zlarini qiziqtirgan savollarga javob olishdi

Jizzax davlat pedagogika instituti axborot xizmati