Puls nima? Ideal yurak urish tezligi qanday bo’lishi kerak

Puls yurakning bir daqiqada necha marta urishini o’lchaydigan parametrdir va odatda urishlar soni sifatida ifodalanadi. Puls yurak urishi sonini aniqlash uchun o’lchovdir va jismoniy faollik, umumiy salomatlik va yurak-qon tomir tizimining intensivligini baholash uchun muhim vositadir.

Ideal yurak urish tezligi insonning yoshi, jinsi, umumiy salomatlik holati va turmush tarziga qarab o’zgaradi. Ammo umuman olganda, kattalar dam olish paytida puls odatda 60 dan 100 gacha bo’lishi kerak. Biroq, bu qiymatlar shaxsiy omillarga qarab farq qilishi mumkin. Misol uchun, sportchilar ko’pincha dam olish holatida yurak urish tezligi kamroq bo’ladi, chunki muntazam mashqlar yurak mushaklarini kuchaytiradi va ularning yanada samarali ishlashiga yordam beradi.

Puls odatda yurak tezligini o’lchash orqali aniqlanadi. Yurak urishini o’lchash bir daqiqa davomida pulsni hisoblash yoki yurak urish tezligi monitoridan foydalanish orqali amalga oshirilishi mumkin. Biroq, zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlangan aqlli bilaguzuklar va sport soatlari kabi qurilmalar yurak urish tezligini o’lchashni osonlashtiradi.

Ideal yurak urish tezligini aniqlash insonning umumiy salomatligi va jismoniy faollik darajasini aks ettirishi mumkin. Umuman olganda, muntazam ravishda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanadigan odamlarning yurak urish tezligi dam olishda yurak urish tezligining pastligini va yurak sog’lig’ining yaxshilanishini ko’rsatishi mumkin. Biroq, haddan tashqari jismoniy mashqlar yoki muayyan sog’liq muammolari yurak urish tezligining me’yordan tashqarida bo’lishiga olib kelishi mumkin.Ideal yurak urish tezligini aniqlashdan tashqari, ma’lum bir maqsadli yurak urish tezligini ushlab turish yoki ma’lum bir jismoniy mashqlar darajasida ishlash maqsadida muayyan yurak urish tezligi oralig’ida mashq qilish ham muhimdir. Bu odamga jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirishga, vazn yo’qotishga yoki muayyan sport turidagi ish faoliyatini yaxshilashga yordam beradi.

Yuqori pulsga nima sabab bo’ladi?

Yuqori yurak urish tezligi yuqori pulsni anglatadi. Bu holatning turli sabablari bor, bunda yurak qisqargan va tomirlarga yuboradigan qon tomirlarda tezroq kengayish va qisqarishga olib keladi. Yurak etishmovchiligi, qalqonsimon bez va bo’qoq kabi ko’plab kasalliklar natijasida yurak urishi tezlashishi mumkin. Tanada qon ketish, shuningdek, to’qimalarni etarli darajada qon bilan ta’minlash uchun yurakning odatdagidan tezroq ishlashiga olib keladi. Biroq, qon yo’qotish kuchayganida, puls kamayadi, chunki yurak qorinchalarida qon kamroq bo’ladi. Bu holat hayot uchun xavflidir. Shunga qaramay, yuqori isitma bilan infeksiyalar natijasida yuzaga keladigan g’ayritabiiy harorat oshishi pulsni oshiradi. 

Hissiy o’zgarishlar, tashvish, stress va zo’riqish kabi vaziyatlardan tashqari, og’ir mashqlar, sport, yugurish, sprint kabi jismoniy faoliyat ham yuqori puls tezligini keltirib chiqaradi. Jismoniy faoliyat natijasida o’z-o’zidan yaxshilanadigan bu holat tegishli kasallik yoki dori-darmonlarni qo’llash tugagandan so’ng normal darajaga qaytadi. Bu normal holat. Biroq, pulsning doimiy tezligi 90 yoki undan yuqori bo’lsa, yurak uchun yuqori xavf tug’diradi. Buning sababini aniqlash va zarur choralarni ko’rish kerak. Bundan tashqari, muntazam mashqlar vaqt o’tishi bilan yurak tezligini pasaytiradi. Har kuni bir soat yurish kabi engil sport turlari natijasida dam olish paytida yurak urish tezligini kamaytirishingiz mumkin.

Pulsning pastligiga nima sabab bo’ladi?

Pulsning pastligi yurak urish tezligi normal qiymatlardan past bo’lgan holatdir. Pulsni o’lchash natijasida  bir daqiqada 40 yoki undan kam uradigan yurak etarli miqdorda qonni hayday olmaydi va organizm etarli kislorod bilan ta’minlanmaganligi sababli to’qimalar shikastlanadi. Bosh aylanishi, hushidan ketish, terlash, nerv tizimining buzilishi rivojlanadi. Miya qon ketishi, o’sma, yurak kasalliklari, kam faol qalqonsimon bez va gormonal nomutanosiblik kabi ko’plab holatlar pulsning past tezligiga olib keladi. Keksalik, tug’ma yurak kasalliklari, ba’zi minerallar etishmovchiligi, uyqu apnesi va dori-darmonlar ham pulsning pasayishiga olib keladi. Biroq, doimiy ravishda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanadigan odamlarning yuragi kuchayadi.

Yoshga qarab yurak urish tezligi qanday?

Puls muntazam, ya’ni barcha yosh guruhlarida ritmik va muntazam bo’lishi kerak. Jismoniy mashqlar pulsni oshirganligi sababli, o’lchovlarni 5-10 daqiqa davomida dam olishdan keyin qilish kerak. Turli jins va yosh diapazonlarida qabul qilingan puls qiymatlari har xil. Masalan, erkaklarda ayollarga qaraganda 7-8 ta ko’proq urish odatiy holdir. Pulsning qanday bo’lishi kerakligi haqidagi savolga eng yaxshi javob kattalar uchun 80 bo’lsa-da, bu yosh guruhlariga qarab o’zgaradi. Sog’lom hayot uchun tekshiruvdan o’tishni unutmang. 

• Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda pastki puls qiymati 70, yuqori qiymat 190 va o’rtacha 125 bo’lishi kerak. 
• 1-11 oylik chaqaloqlarda  pastki puls  qiymati 80, yuqori qiymat 160 va o’rtacha puls  120 bo’lishi kerak. 
• 12 oylikdan 2 yoshgacha bo’lgan davrda  pulsning pastki qiymati  80, yuqori qiymati 130 va o’rtacha 110 bo’lishi kerak.
• 2-4 yosh  oralig’ida pulsning pastki qiymati  80,  yuqori qiymati  120  va o’rtacha  100  bo’lishi kerak . 
• 4-6 yosh  oralig’ida pulsning pastki qiymati  75,  yuqori qiymati  115  va o’rtacha 100  bo’lishi kerak . 
• 6-8 yosh  oralig’ida pastki plus qiymati  70, yuqori qiymat  110 va o’rtacha puls 90 bo’lishi kerak  . 
• 8-10 yosh  oralig’ida pastki puls qiymati  70,  yuqori qiymat  110 va o’rtacha  puls 90 bo’lishi kerak. 
• 10-12 yosh oralig’ida (qizlar)  pastki puls qiymati  70,  yuqori qiymat  110 va o’rtacha  90 bo’lishi kerak. 
• 10-12 yosh oralig’ida (erkak)  pastki puls qiymati  65,  yuqori qiymat  105 va o’rtacha qiymat  85 bo’lishi kerak. 
• 12-14 yosh  oralig’ida (qizlar) pastki puls qiymati  65,  yuqori qiymat  105 va o’rtacha qiymat  85 bo’lishi kerak. 
• 12-14 yosh oralig’ida (erkak)  pastki puls qiymati  60,  yuqori qiymat  100 va o’rtacha  puls 80 bo’lishi kerak. 
• 14-16 yosh oralig’ida (qizlar)  pastki puls qiymati  60,  yuqori qiymat  100 va o’rtacha  puls 80 bo’lishi kerak. 
• 14-16 yosh oralig’ida (erkak)  pastki plus qiymati  55,  yuqori qiymat  95 va o’rtacha qiymat  75  bo’lishi kerak . 
• 16-18 yosh oralig’ida (qizlar)  pastki puls qiymati  55,  yuqori qiymat  95 va o’rtacha qiymat  75 bo’lishi kerak. 
• 16-18 yosh oralig’ida (erkak)  pulsning pastki qiymati  50,  yuqori qiymati  90 va o’rtacha  qiymati 70 bo’lishi kerak. 
• 18 va undan katta yoshdagilar  uchun pulsning pastki qiymati  60,  yuqori qiymati  100 va o’rtacha 80  bo’lishi kerak . 

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, yurak urishi insonning umumiy sog’lig’ini baholash, jismoniy mashqlar darajasini aniqlash va yurak-qon tomir tizimini kuzatish uchun muhim o’lchovdir. Biroq, har bir shaxsning ideal yurak urishi har xil va shaxsiy omillarni hisobga olgan holda aniqlanishi kerak. Doimiy jismoniy mashqlar qilish, sog’lom ovqatlanish va shifokor nazorati ostida sog’lig’ingizni kuzatish ideal yurak urish tezligini va umumiy salomatlikni saqlashning kalitlaridan biridir.