Pnevmoniya — zotiljam kasalligi sabablari, turlari va davolash haqida malumot

Har yili dunyoda 17 million odamda pnevmoniya aniqlanadi. O’pka kasalligi sababli o’lim darajasi juda yuqori bo’lib 8-9%ni tashkil etadi. 

Pnevmoniya — bu o’pkaning o’tkir, odatda yuqumli yallig’lanishi bo’lib, unda alveolalar va biriktiruvchi to’qima ta’sirlanadi

«Pnevmoniya» atamasi turli xil sabablarga ega bo’lgan ko’plab kasalliklarni, patogenlarni va klinik ko’rinishni o’z ichiga oladi. Ularning umumiy jihati shundaki, ularning barchasi o’pkaga ta’sir qiladi.

Pnevmoniya turlari

Pnevmoniya kelib chiqishiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:

• yuqumli (bakterial) — uning qo’zg’atuvchisi bakteriyalar: pnevmokokklar, stafilokokklar, streptokokklar va boshqalar;
• virusli — unga turli xil viruslar sabab bo’ladi;
• zamburug’li — uni mog’or va achitqi zamburug’lar, pnevmotsistlar va boshqalar qo’zg’atishi mumkin;
• aralash — bu holda o’pka bir vaqtning o’zida ikki yoki undan ortiq turli xil patogenlarni yuqtirishi mumkin.

Bundan tashqari, gijjalar va oddiy parazitlar ham pnevmoniyani keltirib chiqarishi mumkin.

Pnevmoniya kechishiga qarab bir nechta bosqichli bo’ladi:

• o’tkir — bu 3 haftadan 2 oygacha davom etadi;
• suo’tkir — 3 — 6 hafta;
• surunkali — bir necha oydan bir necha yilgacha yoki hatto o’nlab yillarga cho’zilishi mumkin.

Pnevmoniya joylashishiga qarab bir nechta turlarga bo’ladi:

• fokal — o’pkaning kichik qismi ta’sirlanganda va faqat bitta kasallik o’chog’i mavjud bo’lsa;
• segmental — o’pkaning bir yoki bir nechta segmentlari ta’sirlanganda;
• qisman — o’pkaning bir qismi ta’sirlanadi, masalan, alveolalar va uning yonidagi hududlar ta’sirlanadi;
• qo’shma — bu holda bir nechta alohida kasallik o’choqlari paydo bo’ladi va keyinchalik ular bir butunga birlashadi;
• total — bir butun o’pka ta’sirlanganda.

Qaysi o’pka zararlanganiga qarab, pnevmoniya bir tomonlama (o’ng va chap) va ikki tomonlama bo’lishi mumkin.

Pnevmoniya birlamchi (mustaqil kasallik sifatida yuzaga keladi) va ikkilamchi (boshqa kasalliklarning asoratlari) bo’lishi mumkin.

Kattalardagi pnevmoniya alomatlari

Pnevmoniyaning rivojlanishi turli xilda kechishi mumkin.

Odatiy pnevmoniya alomatlari

Birinchi bosqichda bemorning harorati ko’tariladi — 35,5 — 39,5 ° S gacha. Bosh og’rig’i, zaiflik, uyqusizlik, kayfiyat o’zgarishi va ortiqcha terlash paydo bo’ladi.

Ikkinchi bosqichda yo’tal paydo bo’ladi — avval quruq, keyin nam, ko’p miqdordagi zang rangidagi balg’am bilan. Nafas olishda kuchayadigan ko’krak og’rig’i paydo bo’ladi.

Uchinchi bosqichda nafas olish yetishmovchiligi belgilari paydo bo’ladi — nafas qisilishi va burun hududida sianoz (teri ko’karishi). Ko’pincha bu keng pnevmoniya belgilaridir.

Atipik pnevmoniya alomatlari

U asta-sekin rivojlanib boradi va unda ikkilamchi alomatlar ustunlik qiladi — quruq yo’tal, bosh og’rig’i, mushak og’rig’i, tomoq og’rig’i, zaiflik va bezovtalik. Shu bilan birga, rentgenogrammada minimal o’zgarishlar ko’rsatiladi. Ushbu pnevmoniyaga ko’pincha bakteriyalar, zamburug’lar va xlamidiya sabab bo’ladi.

Pnevmoniyani tashxislash

Pnevmoniyani aniqlashdan oldin shifokor bemorni tekshiradi, o’pkasini tinglaydi — nam xirillash, tovushning xiralashishi ushbu kasallikni ko’rsatishi mumkin.

Bundan tashqari, bemorga umumiy va biokimyoviy qon tekshiruvi buyuriladi — ESR va leykotsitozning ko’payishi ham yallig’lanish jarayonining belgilaridir.

Yakuniy tashxis rentgenogramma bilan tasdiqlanadi — rasm o’pkada qorong’ilashishni ko’rsatadi.

Kasallikning qo’zg’atuvchisini aniqlash uchun balg’amni tahlil qilish amalga oshiriladi — shundan so’ng davolanishni buyurish mumkin bo’ladi.

Pnevmoniyani davolash

Ko’pgina hollarda pnevmoniyani davolash mumkin, ammo uni kechiktirmaslik va o’z vaqtida shifokor bilan maslahatlashish muhimdir

Pnevmoniyani davolash uchun odatda bir nechta dorilar buyuriladi:

• Antibiotiklar — ular shifokor tomonidan pnevmoniya va kasallikni qo’zg’atuvchiga qarab belgilanadi;

• Haroratni tushuruvchi dorilar — yuqori haroratda;

• Balg’am ko’chiradigan dorilar — ular balg’amni suyultirish uchun kerak;

• Zaharlanishga qarshi dorilar — ular tanadan toksinlarni olib tashlash uchun, og’ir pnevmoniyada buyuriladi;

• Glyukokortikoidlar — toksik shok rivojlanishida zarur bo’lgan steroid gormonlardir.

Agar bemorda nafas yetishmovchiligi rivojlansa, kislorodli terapiya qo’shimcha ravishda buyuriladi. Ong va hayotiy organlarning ishi buzilgan pnevmoniyaning og’ir davrida o’pkaning sun’iy shamollatilishi zarur bo’ladi.

Ba’zi hollarda, pnevmoniyada yiringli asoratlar paydo bo’lganda, davolash jarrohlik yo’li bilan amalga oshiriladi.

Reabilitatsiya davrida immunomodulyatorlar va fizioterapiya mashqlari buyurilishi mumkin.

Kattalardagi pnevmoniyaning oldini olish

Kattalardagi pnevmoniyani oldini olishning eng ishonchli usuli —  emlash. Grippga qarshi o’z vaqtida emlash kerak. Chunki pnevmoniya ko’pincha grippning asoratidir.

Qolgan profilaktika tadbirlari gigiena va sog’lom turmush tarziga o’tkaziladi:

• Chiniqish, immunitetni mustahkamlash;

• Sovuq mavsumda qalinroq kiyinish;

• Xonalarni tez-tez ventilyatsiya qilish, nam tozalashni amalga oshirish;

• Shamollashni va grippni o’z vaqtida davolash;

• Yomon odatlardan voz kechish — chekish pnevmoniyani qo’zg’atishi ham mumkin, alkogol esa immunitetni pasaytiradi.

Pnevmoniya haqidagi savollarga javoblar

• Pnevmoniya haroratsiz, nafas qisilishi va ko’krak og’rig’isiz, umuman alomatlarsiz o’tishi mumkinmi ?

Kasallik alomatlarsiz kechishi ehtimoli mavjud, lekin faqat boshida. Keyin o’pkaning jiddiy shikastlanishi rivojlanadi.

• Odam o’zini pnevmoniyaga chalinganini tushuna oladimi?

Ha, siz o’zingizning pnevmoniya bilan kasallanganingizni tushunishingiz mumkin. Yo’talganda, nafas qisilishi, nafas olish qiyinlishuvi boshlanganda, harorat yuqori bo’lmasa ham, o’pkada muammo mavjud ekanligi aniq bo’ladi.

• Uyda pnevmoniyani davolash mumkinmi?

Agar shifokor yaxshi antibiotiklar va boshqa yordam beruvchi dorilarni buyurgan bo’lsa, pnevmoniyaning ayrim turlari haqiqatan ham uyda davolanadi.

• Xalq tabobati o’pkaning yallig’lanishiga yordam beradimi: o’simliklardan tayyorlangan damlamalar, xantal plasterlari, banklar, isinish?

Maqoladagi maʼlumotlar tanishish maqsadida berilgan. Ushbu maqolada berilgan dori preparatlarini qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar mavjud. Qoʻllashdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishingiz zarur.

Xalq tabobatini juda ehtiyot bo’lib qo’llash kerak. Qo’shimcha davolanishni faqat yuqumli kasalliklar shifokori o’pkada asoratlarni va infeksiyani kuchayishini oldini olish uchun buyurishi mumkin

manba: kp.ru