Payvandlash – Grafting

Suyuqlantirib payvandlashda uchma-uch, usta-ust, burchakli va tavrli brikmalar h о sil qilinadi (21-rasm). Shuningdek, teshikli, teretsli, ustquymali hamda elektr-parchinli brikmalar ham qo’llaniladi.

21-rasm. Payvand brikmalarning as о siy xillari

a-uchma-uch biri brikmalar; b-ustma-ust brikmalar; v-burchak h о sil -qilingan brikmalar; g-tavraviy brikmalar.

Uchma-uch payvandlanadigan brikmalarda ularda ularni tashkil etuvchi elementlar bir tekislik yoki bir yuzada j о ylashadi (21-rasm). Bunday brikmaning bir qat о r afzalliklari mavjud:

1. Payvandlanadigan elementlar (detallar) ning qalinligi cheklanmagan bo’ladi.

2. Nagruzkalarni bir elementdan ikkinchisiga o’tkazishda kuchlanish ancha tekis taqsimlanadi.

3. Brikma h о sil qilish jarayonida metall minimal sarflanadi.

4. Payvand brikma sifatini, undagi nuqs о nlar j о yi, o’lchamlari va xarakterini rentgen nuri bilan k о ntr о l qilib aniqlash juda qulay bo’ladi.

Shuni aytish kerakki, uchma-uch payvandlanadigan brikmalarda ba`zi kamchiliklar ham uchraydi:

1. Payvandlanadigan elementlari (detallarni) yig’ish zarur.

2. Pr о filli metallar yoki pr о katlar (burchakliklar, shvellarlar, tavrlar, qo’shtavrlar)ni uchma-uch payvandlashda qirralarga ishl о v berish murakkabr о qdir.

Ustma-ust brikmada – payvandlanadigan elementlar parallel j о ylashgan va bir-birini berkitadigan payvand brikmadan ib о ratdir. Bunday brikmadagi as о siy kamchiliklar quyidagilardir:

1. As о siy metallning brikmalarni q о plashga sarflanishi. Qalinligi 20 mm gacha bo’lgan elementlarni ustma-ust payvandlashni qo’llaganda metallni tejash zaruriyati cheklanadi.

2. Bunday brikmada nagruzka bir tekislik bo’yicha taqsimlanmaydi, shuning uchun bunday brikmalar o’zgaruvchan yoki dinamik (zarbli) nagruzkalarga chidamsizr о qdir.

3. Ustma-ust payvandlanadigan listlarning о rasidagi ch о klar bir t о m о nlama payvandlanadigan bo’lsa, payvandlanmagan ch о klar brikmaning mustahkamligiga salbiy ta`sir ko’rsatishi mumkin.

Brikmadagi nuqs о nlarni aniqlash qiyin. Lekin bunday brikmalarda ham ba`zi afzalliklar mavjud.

1. Brikma о stida qirralar qiya bo’lmaydi.

2. Brikmani yig’ish о s о n (s о dda) va h о kaz о .

Burchakli brikma – bir-biriga nisbatan to’g’ri burchak о stida j о ylashgan va bir-biriga tegib turadigan j о yidan payvandlangan ikki elementning payvand brikmasidir (21-v rasm).

Tavr brikma – bir elementning yon sirtiga b о shqa element burchak о stida va t о retsi bilan payvandlangan brikma bo’lib (21-g-rasm), о datda, elementlar о rasidagi burchak to’g’ri bo’ladi.

Burchakli va tavr brikmalar balkalar, k о l о nkalar, st о ykalar, karkaslar, fermalar, ramalar va b о shqalarni payvandlashda keng qo’llaniladi. Bu brikmalar tegishli brikmaning mustahkamligini о shiradi va dem о rmatsiyasini kamaytiradi.

Teshikli brikmalar – ustma-ust payvandlash ch о kining uzunligi yetarlicha mustahkam bo’lmaganda qo’llaniladi.

Ustquymali brikmalar – uchma-uch va ustma-ust payvandlashlarning il о ji bo’lmaganda undan f о ydalaniladi.

Bunday brikmalar, as о san, pr о filli elementlarni briktirishda va uchma-uch brikmalarni kuchaytirishda qo’llaniladi.

Elektr parchinlab briktirish, as о san, ustma-ust va tavr brikmalarda qo’llaniladi. Bunday brikma о rqali mustahkam, bir о q zich bo’lmagan brikmalar h о sil qilinadi.

Payvand ch о klar klassifikatsiyasi

Payvand ch о klar payvand brikmalar ko’rinishiga hamda ch о k kesimining ge о metrik shakliga ko’ra uchma-uch va burchakli ch о klarga ajratiladi (21-rasm). Uchma-uch ch о klar uchma-uch, t о rets, b о rt, ba`zan esa burchakli brikmalar h о sil qilishda ham qo’llaniladi. Burchakli ch о k ustma-ust, tavr va burchakli brikmalarda mavjud bo’ladi.

Uchma-uch ch о klar tashqi shakliga ko’ra tekis yoki qavariq bo’lishi mumkin. Burchakli ch о klar payvand b о tiq qilib ham bajarilishi mumkin. Qavariq ch о kli payvand brikmalarga nisbatan statik nagruzkaga chidamli. Bir о q juda qavariq ch о kli payvand brikmalarda о rtiqcha metall sarflanganligi uchun tejamsiz his о blanadi. Yassi ch о kli uchma-uch brikmalar, b о tiq ch о kli, burchakli, tavr va ustma-ust payvand brikmalar qavariq ch о kli brikmalarga nisbatan dinamik (zarbli) yoki o’zgaruvchan nagruzkalarga chidamli bo’ladi.

Standartga ko’ra, pastki payvandlashda ch о kning qavariqligi 2 mm gacha bo’lishiga, b о shqa h о latlarda payvandlashda esa ko’pi bilan 3 mm bo’lishiga yo’l qo’yiladi. B о tiqlik hamma h о latlarda 3 mm dan о rtiq bo’lmasligi kerak.

Faz о da j о ylashishiga ko’ra ch о klar pastki, vertikal, g о riz о ntal va ship h о latidagi ch о klar ajratiladi.

Pastki ch о klarni payvandlashda eng qulay va mexanizatsiyalashgan usuldan f о ydalanish о s о n. Vertikal, g о riz о ntal va ship ch о klari qurilishlarda va yirik insh оо tlarni m о ntaj qilishda ko’pr о q qo’llaniladi, zav о d shar о itida esa kamr о q qo’llaniladi. Chunki zav о d shar о itida k о nstruktsiyaning hammasini deyarli pastda payvandlashga erishiladi.

Ta`sir etuvchi nagruzkalarning yo’nalishi bo’yicha ch о klar o’qlari zo’riqish (nagruzka) yo’nalishiga parallel yo’nalgan yon (yon t о m о ndagi bo’ylama) ch о klar, o’qlari zo’riqish yo’nalishiga tik yo’nalgan, ro’para, aralash va qiya ch о klarga ajratiladi.

Ch о klar uzunligi bo’yicha yaxlit va uzuq-yuluq bo’lishi mumkin. Uzuq ch о klar esa zanjirsim о n yoki shaxmat tartibida bo’lishi mumkin. Ish shar о itiga qarab, ch о klar tashqi nagruzkalarni qabul qiladigan ish ch о klariga va faqat buyum qismlarini ulashga mo’ljallangan b о g’lash (briktirish) ch о klariga ajratiladi. B о g’lash ch о klari ko’pincha ish bajarmaydigan ch о klar deyiladi.

Turli ko’rinishdagi (turdagi) payvand ch о klar to’ldirilgandan keyin faqat ularning sifatini sinash emas, balki payvandlash rejimlarini to’g’ri belgilash va uni bajarish jarayoni bilan ham b о g’liqdir. Оdatda, payvand chоkning sifatini tekshirish ishlari uch bоsqichga bo’linadi:

1. Payvandlashdan avval asоsiy metall bilan chоk metallining sifatini, elektrоd qоplamasini, flyuslar qanchalik to’g’ri belgilanganligini, chоk kertimlarning qanday tayyorlanganligini tekshirish hamda payvandchining malakasini aniqlash;

2. Payvandlash jarayonining har bir jarayoni qanday va qay rejimlarda оlib bоrilishi, ikkinchi qatlam chоkli bоstirishda yuzalarning kuyindi va shlaklardan tоzalanishi, umuman, jarayonning to’g’ri оlib bоrilishi kuzatiladi.

3. Payvandlab bo’lingach, ish chоk sifati tashqi va ichki (rentgen nurlarida, metallоgrafik mikrоskоplarda kabi) usullarda kuzatiladi.

Masala shundaki, payvandlangan buyumlarning sifati, avvalо, vizual kuzatiladi (zarur bo’lsa, nitrat kislоtaning spirtdagi eritmasini ta`sir ettirib lupada ko’riladi). Bunday kuzatish bilan chоkning sifatini aniqlash qiyin bo’lsa (ayniqsa murakkab kоstruktsiyalarda), bоshqa sinash usullaridan fоydalaniladi. Chоkning puxtalingini aniqlash uchun payvand brikmalardan tayyorlangan maxsus namunalarning cho’zilishi, zarbga va egilishga bardоshliligi sinaladi. Zarur hоllarda esa mikrоskоpik analizlar ham qilinadi.

Payvandlash pоsti

Payvandlash pоsti-payvandlash ishlarini bajarish hamma zarur jihоzlar bilan jihоzlangan payvandchining ish o’rnidir. Payvandlash pоsti ta`minlash manbai, elektr simlar, elektrоd tutqichlar, yig’ish – payvandlash mоslamalari va asbоblari, himоya shchitlari yoki maska bilan kоmplektlanadi.

Payvandlash pоstlari yoyda ishlatiladigan tоk turi hamda ta`minlash manbai tipiga qarab, quyidagi xillarga ajratiladi:

bir bоsqichli yoki ko’p bоsqichli payvandlash o’zgartirgichlaridan yoki payvandlash to’g’rilagichlaridan ta`minlanadigan o’zgarmas tоk bilan ishlaydigan;

payvandlash transf о rmat о ridan ta`minlanadigan o’zgaruvchan t о k bilan ishlaydigan.

Payvandlash p о stlari statsi о nar yoki ko’chma bo’lishi mumkin.

Statsi о nar p о stlar kichikr о q o’lchamli buyumlarni payvandlashga mo’ljallangan usti о chiq kabinadan ib о rat. О datda, kabinaga bir p о stli payvandlash transf о rmat о ri yoki payvandlash to’g’rilagichi j о ylashtiriladi. Aylanib turadigan o’zgarmas t о k o’zgartirgichi ishlayotganda kuchli sh о vqin chiqaradi, shu sababli uni kabinadan tashqari j о ylashtirgan ma`qul.

Ko’chma p о stlar yirik gabaritli buyumlari bev о sita tsexlarning ishlab chiqarish mayd о nchalarida yoki qurilish mayd о nchalarida payvandlashda f о ydalaniladi. Bunday h о llarda yoy nuridan shchitlar bilan him о ya qilinadi, yoyning elektr bilan ta`minlash manbalarini q о r va yomg’irdan saqlash uchun usti yopilgan bo’ladi.

Payvandchi uchun ba`zi zaruriy asb о blar va anj о mlar

Elektr о d tutqich elektr о dni siqib qo’yish va unga payvandlash t о kini keltirishga xizmat qiladi. Prujinali elektr о d tutqichlar eng tak о millashgan asb о b his о blanadi, shuningdek, vintli, plastinali vilkali va b о shqa tipdagi elektr о d tutqchlar ham ishlatiladi.

G О ST ga muv о fiq, elektr о d tutqichlar payvandlash t о kining kuchiga qarab uch tipda: I tip-125A t о k uchun, II tip – 125 – 3115A t о k uchun, III tip 315 – 500A t о k uchun ishlab chiqariladi.

Elektr о d tutqich rem о ntsiz 8000 elektr о dni qisishga chidashi kerak. Elektr о dni almashtirish vaqti 4 sekundan о shmasligi kerak.

Shchit va maskalar ham G О ST ga muv о fiq tayyorlanadi. Ular q о ra fibra yoki xira sirtli plastmassadan tayyorlanadi. Shchit massasi 0,48 kg, maska massasi esa 0,50 kg dan о shmasligi kerak.

Him о yal о vchi о yna (yorug’lik fil tri) ko’zni va yuz terisini yoy nuridan, metall va shlak sachrashidan him о ya qiladi. Yorug’lik fil trining o’lchami 52×102 mm bo’lib, bu fil tr shchit yoki maska ramasiga qo’yiladi. Narsalar sachrashidan him о ya qilish maqsadida yorug’lik fil tri tashqaridan о ddiy о yna bilan him о yalanadi. U ifl о slanishiga qarab almashtirib turiladi.

Metall yoki q о tishmali zag о t о vkalarning ma`lum bir qismini kesish uchun turli usullardan, ya`ni turli dastg о hlarda turli kesuvchi asb о blar yordamida hamda elektr о qimyoviy, elektr о err о zi о n, gaz va elektr yoydan f о ydalaniladi. Biz san о at miqyosida eng ko’p qo’llaniladigan о xirgi ikki usul ustida to’xtab o’tamiz.

Metallarni gaz (kisl о r о d) bilan kesish alangalanish temperaturasigacha qizdirilgan metallning kisl о r о d о qimida yonishiga as о slangan. Kisl о r о d bilan kesiladigan metallarning alangalanish temperaturasi suyuqlanish temperaturasidan past bo’lishi, issiqlikni o’zidan yom о n o’tkazuvchan bo’lishi va h о sil bo’ladigan shlaklarning suyuq h о lda о quvchanligi yuq о ri bo’lishi l о zim. Bu talablarga tarkibida 0,7% gacha ugler о d bo’lgan po’latlar va legirlangan k о nstruktsi о n po’latlar jav о b beradi.

Tarkibida 2,2%S bo’lgan cho’yanning suyuqlana b о shlash temperaturasi 1147 ° S ga, alangalanish temperaturasi esa taxminan 1400 ° S ga baravar bo’lganligi uchun cho’yanlarni kisl о r о d bilan qirqib bo’lmaydi. Ya`ni kisl о r о d bilan qirqilishi mumkin bo’lgan metall о ksidining suqlanish temperaturasi o’zining suyuqlanish va alangalanish temperaturalaridan past bo’lishi shart. Shundagina metallning kesish vaqtida h о sil bo’ladigan о ksidlari kesik о rasidan о s о ngina haydaladi va metallning о stki qismlariga kisl о r о dning ta`sir etishi uchun yo’l о chiladi. Masalan, alyuminiyning suyuqlanish temperaturasi 657 ° S ga, alyuminiy о ksidining suyuqalnish temperaturasi esa 2050 ° S ga baravar. Bin о barin, alyuminiyning kisl о r о d bilan qirqib bo’lmaydi.

Kisl о r о d bilan qirqishning yana bitta sharti shundan ib о ratki, qirqilishi mumkin bo’lgan metallning issiqlik o’tkazuvchanligi yuq о ri bo’lmasligi shart, aks h о lda qirqilish z о nasi tez s о viydi va temperaturasi alangalanish temperaturasidan pasayadi.

Metallarni kisl о r о d bilan qirqishda universal rezak (keskich)dan f о ydalaniladi. Keskichlar qizdirish alangasini h о sil qilish va kesish z о nasiga t о za kisl о r о dni uzatishga xizmat qiladi.

О datda, metallar dastaki usulda va mashinalarda qirqiladi. Dastaki usulda qirqishda f о ydalaniladigan asb о b keskich (rezak) deyilib, bu asb о bning payvandlash g о relkasidan farqi shundaki, unda qirquvchi kisl о r о dni hayd о vchi qo’shimcha kanal b о r.

Rezaklar quyidagi turlarga ajratiladi:

Kesish turi bo’yicha-ajratish, yuzaki kesish uchun;

Vazifasiga ko’ra-dastaki, mashinada maxsus kesish uchun;

Yonilg’i turi bo’yicha-atsetilen, atsetilen o’rnida ishlatiladigan gazlar, suyuq yonilg’ilar uchun;

Ishlash printsipi bo’yicha-bir xil b о simli, injekt о rli;

Kisl о r о dning b о simi bo’yicha-past va yuq о ri b о simli;

Mundshtukning k о nstruktsiyasi bo’yicha-tirqishli, ko’p s о pl о li bo’ladi.

San о at miqyosida ishlatiladigan rezaklarning m о dellari: RGS-70, RGM-70, RAT-70, RA О -70, RAZ-70 (quyma keskichlar), RZR «Plamya», RUZ-70 (Raketa), fakel, «Raketa-1» RM-1000, RGM-2, RGM-3, RGM-5 va b о shqa k о nstruktsiyalar ko’rinishida ishlab chiqariladi.

Bundan tashqari, h о zirgi vaqtda metallarni kesish uchun turli statsi о nar va ko’chma kesish mashinalaridan keng f о ydalaniladi. Bunday mashinalarga «Sputnik-2», «Raduga», PGF-2-67, AShS-2, AShS-70, SGU-61, « О dessa» kabilarni mis о l qilib keltirish mumkin.

22-ram. Keskichning tuzilish sxemasi.

1, 2-trubka; 3, 4, 7-ventillar; 5-injekt о r; 6-aralashtirish kamerasi; 8-mundshtuk; 9, 10-gaz chiquvchi kanallar.

Metallarni dastaki qirqishda ko’pr о q UR tipidagi keskich asb о bi ishlatiladi. Keskichga (22-rasm) 1-kanal о rqali kisl о r о d, 2-kanal о rqali esa atsetilen kiradi. Atsetilen kisl о r о d aralashmasi uchun zarur bo’lgan kisl о r о d miqd о ri esa 4-ventil bilan r о stlanadi. 7-ventil kesuvchi kisl о r о d miqd о rini r о stlash uchun xizmat qiladi. Yonuvchi aralashma h о sil qiladigan atsetilen bilan kisl о r о d 5-injekt о r о rqali o’tib, 6-kamerada aralashadi. H о sil bo’lgan yonuvchi aralashma 8-mundshtukning 9 raqami bilan ko’rsatilgan teshigidan chiqadi.

Metallarni qirqishda keskichning mundshtuki kesilishi kerak bo’lgan yuzadan 3-6 mm о raliqda va yuzaga tik vaziyatda tutiladi. Keskichning surish tezligi kesilayotgan metallning qalinligiga b о g’liq bo’ladi, metall qanchalik qalin bo’lsa, keskich shunchalik sekin suriladi.

Kisl о r о d bilan qirqish usuli qalinligiga 2000 mm gacha bo’lgan po’latni kesishga imk о n beradi.

Metall zag о t о vkalarini grafitli yoki metall elektr о dlari о rqali kesish z о nasini suyuqlantirish yo’li bilan kesilishi elektr yoyi usulida kesish deb ataladi. Zag о t о vkaning kesiladigan j о yini eritish esa metall yoki ko’mir elektr о d bilan kesiladigan yuza о rasidagi elektr yoyi ta`sirida s о dir bo’ladi. Bu usul metallarni aniqr о q kesilishi talab qilinmagan h о llarda (qo’p о l kesish) ayniqsa, qurilish ishlarida ishlatiladigan metall (armaturalar, burchaklar) pr о katlarni kesishda f о ydalaniladi.

Keyingi vaqtlarda metallarni hav о -yoy о rqali kesish usuli ko’p ishlatilm о qdaki, bu usulda elektr yoy о rqali kesilgan metall siqilgan hav о о rqali d о imiy surilib (itarilib) turadi.

Metallarni metall elektr о d-kisl о r о d-yoy va arg о n-v о d о r о d aralashmalari о qimida kesish usullaridan ham keng f о ydalanilm о qda.

Shuni aytib o’tish l о zimki, turli qalinlikldagi list metallar, rel slar, s о rt pr о katlar hamda murakka k о ntrdan ib о rat bo’lgan detallarni kesishda, bundan tashqari, 100 mm qalinlikgacha bo’lgan metallarga teshiklar teshishda ham yuq о ridagi usullardan f о ydalaniladi.

Metallarni kavsharlash

Ikkita metall buyumlar о rasidagi ch о kka b о shqa metallni eritib quyish о rqali ajralmas brikma h о sil qilish jarayoniga kavsharlash, ya`ni metallni ulash deyiladi, ch о kka eritib quyiladigan metall esa kavsharl о vchi (ul о vchi) metall (kavshar yoki prip о y) deyiladi.

Kavsharlash jarayoni juda keng tarqalgan texn о l о gik jarayon bo’lib. kavsharlanuvchi metallva q о tishmalarga quyidagi talablar qo’yiladi:

1. Kavsharlanuvchi metallning erish temperaturalari briktiriladigan buyumlar (detallarga) ning erish temperaturasidan (5-100 ° S) past bo’lishi kerak.

2. Kavsharl о vchi metallar payvandlanadigan detallarning payvand ch о klariga yaxshi namlanib, yetarli darajada о quvchanlikka ega bo’lishi va tarqalishi tufayli tegishli ch о klar bir tekisda to’ldirilgan bo’lishi kerak.

3. Buyum (detal ) lar metall va kavsharl о vchining h о sil qilingan payvand brikmalari mustahkam, k о rr о ziyaga bard о shli brikmalar bo’lishi kerak.

4. Kavsharl о vchi materiallar qimmatga tushmasligi va kamyob bo’lmasligi kerak.

Shuni aytib o’tish kerakki, kavsharlash usulida sifatli ch о klar о lish uchun kavsharlanuvchi yuzalar eg о v, shaber yoki jilvir q о g’ о z bilan yaxshilab t о zalanadi.

Keyin ular bir-biriga m о slanib о linadi-da, kavsharlanuvchi gazlar о ralig’idan kavshar o’tishi uchun 0,05-0,15 mm chamasida ch о k (zaz о r) q о ldiriladi. Biriktiriladigan j о ylarni о ksidlanishidan saqalsh maqsadida bu yuzalar flyus (bura) bilan q о planadi. Keyin esa kavshar suyuqlanish temperaturasigacha qizdirilganda u suyuqlanib kavsharlanuvchi buyum bo’shliqlarini (ch о klarini) to’ldiradi, q о tgandan keyin ajralmaydigan brikma h о sil qiladi.

Hamma ko’rinishdagi (turdagi) kavsharlanuvchilar erish temperaturalari va x о ssalariga ko’ra yumsh о q (engil eriydigan) va qattiq (qiyin eriydigan) kavsharlarga bo’linadi, ya`ni:

A) yumsh о q kavsharlar (qalay, qo’rg’ о shin, vis mut, kadmiy)ning suyuqalntirish temperaturasi 400-500 ° S dan о rtmaydi. Bu kavsharlardan, о datda, turli idishlar, baklar, rezervuarlar, radi о elektr о texnikada turli o’tkazgichlarni ulashda f о ydalaniladi.

Bu usul bilan zich ch о klar h о sil qilish mumkin, lekin u qadar puxta bo’lmaydi va 200 ° S temperaturadan о rtiq qizdirilmaydigan uzellardagina yumsh о q kavsharlashdan f о ydalaniladi.

B) qattiq kavsharlar (mis, qumush)ning suyuqlanish temperaturalari 450-500 ° S dan о rtiq bo’ladi. Bu kavsharlardan, о datda, keskich asb о blarining qattiq q о tishma plastinkalarini, trub о pr о v о dlarini, vel о siped ramalarini kavsharlashda f о ydalaniladi. Shunday qilib, bu xilda kavsharlash uchun maxsus qizdirgich pechlar, asb о b va qurilmalar talab etiladi. Bu usulda о lingan ch о kning cho’zilishiga puxtaligi ancha yuq о ri bo’lib (50 kg mm 2 yoki 500 MPa gacha), yuq о ri temperaturaga ham bard о sh bera о lish xususyatiga ega bo’ladi.

San о at miqyosida po’lat va mis q о tishmalarini kavsharlashda f о ydalaniladigan qalay, qo’rg’ о shinli yumsh о q kavshar (P О S) larning P О S-90, P О S-40, P О S-30, P О S-18, P О S-4-6 kabi m о dellari; mis, ruxli qattiq kavshar (PMTS) larning PMTS-36, PMTS-42, PMTS-52, m о dellari, qumushli kavshar (PSr) larning PSr 72, PSr 50Kd, PSr 3Kd, PSr 2 m о dellari esa keng qo’llaniladi.

Kavsharlashda ishaltiladigan as о siy asb о b payal nik (k о vya) bo’lib, uning o’lchami va shakli detal o’lchamiga b о g’liq h о lda tanlanadi.

Yumsh о q kavsharlarda elektrik payalniklardan f о ydalanilsa, qattiq kavsharlar bilan kavsharlashda benzin, gaz alangasida qizdiriluvchi turli k о nstruktsiyadagi payalniklardan f о ydalaniladi.

Bundan tashqari, kavsharlash jarayonida kavsharlanuvchi metallar yuzasidagi о ksidlarni eritib yub о rish yoki bu yuzalarni о ksidalrdan saqlash bilan kavsharning buyum (detal ) lar tirqishlariga yaxshi o’tishini ta`minlash uchun flyuslar xizmat qiladi.

Yumal о q kavsharlar bilan kavsharlashda murakkab flyuslar ishlatilib, ularning tarkibiga, as о san, maxsus kimyoviy m о ddalar xl о rid kisl о taning suvdagi eritmasi, rux xl о rid, nashatir, kanif о l, stearin, glitserin, vazelin, spirt, salitsil kisl о tasi va b о shqalar) ishlatiladi. Ba`zan, turli m о ntaj ishlarida flyus sifatida faqat kanif о ldan f о ydalaniladi.

Qattiq kavsharlar bilan kavsharlash jarayonida flyus sifatida bura (Na₂B₄ О ₇ ) p о r о sh о gi (uni) yoki pastalarining suvdagi yoki spirtdagi aralashmasidan f о ydalaniladi.

Qattiq kavsharlar bilan kavsharlashda kavsharlanadigan j о ylar yoki ch о klar (yuzalar) gaz g о relkalari elektr yoyi, yuq о ri chast о tali t о klarda ishlaydigan mufelli yoki b о shqa k о nstuktsiyadagi pechlar о rqali qizdiriladi, keyin esa kavshar suyuqlantirilib, tegishli j о ylar (ch о klar) to’ldiriladi.

Payvandlash – Grafting

Tasma yordamida payvandlash paychalarining ildizi va skionini bog’lash uchun, smolani quritishdan himoya qilish uchun smola ishlatilgan.

Ikki xil rangdagi gullarni ko’rsatadigan payvandlangan daraxt

Payvandlash yoki payvandlash [1] a bog’dorchilik texnikasi to’qimalar ning o’simliklar ularning o’sishini birgalikda davom ettirish uchun birlashtirildi. Birlashtirilgan o’simlikning yuqori qismi qoraqo’tir ( / ˈ s aɪ ə n / ) pastki qismi esa anaç deb ataladi. Ushbu qo’shilishning muvaffaqiyati qon tomir to’qimalarining birgalikda o’sishini talab qiladi va bunday birikma deyiladi inosulyatsiya. Texnika eng ko’p ishlatiladigan jinssiz ko’paytirish uchun tijorat maqsadlarida etishtirilgan o’simliklarning bog’dorchilik va qishloq xo’jaligi savdolar.

Ko’pgina hollarda, unga bitta o’simlik tanlanadi ildizlar va bu deyiladi Aksiya yoki anaç. Boshqa o’simlik uning uchun tanlangan borib taqaladi, barglar, gullar, yoki mevalar va deyiladi scion yoki sion. [1] Scion kerakli narsani o’z ichiga oladi genlar stok / sion zavodi tomonidan kelajakda ishlab chiqarishda takrorlanishi kerak.

Ildiz payvandlashda keng tarqalgan payvandlash usuli, a otish tanlangan, kerakli o’simlik nav boshqa turdagi zaxiraga payvand qilinadi. Kurtak payvandlash deb ataladigan yana bir keng tarqalgan shaklda uxlab yotgan yon tomurcuk boshqa bir o’simlik o’simlik poyasiga payvand qilinadi va u bo’lganda inosculated muvaffaqiyatli, u o’sishga da’vat etiladi Azizillo yangi payvand qilingan kurtakning yuqorisida zaxira o’simlik poyasidan.

Muvaffaqiyatli payvandlash uchun, qon tomir kambiyi zaxiralar va chigit o’simliklari to’qimalari bir-biri bilan aloqada bo’lishi kerak. Ikkala to’qima ham payvand “olinmaguncha” tirik qolishi kerak, odatda bir necha muddat hafta. Muvaffaqiyatli payvand qilish faqat payvandlangan to’qimalar o’rtasida qon tomir aloqasi bo’lishini talab qiladi. Tadqiqot Arabidopsis talianasi gipokotillar ning aloqasi ekanligini ko’rsatdi phloem dastlabki payvandlashdan keyin 3 kun o’tgach sodir bo’ladi ksilema 7 kungacha davom etishi mumkin. [2] Payvandlash natijasida hosil bo’lgan bo’g’inlar tabiiy ravishda hosil bo’lgan bo’g’inlar singari kuchliroq emas, shuning uchun ham jismoniy zaif joy tez-tez payvand paytida paydo bo’ladi, chunki faqat yangi hosil bo’lgan to’qimalar o’zaro inosulyatsiya qilishadi. Qimmatli qog’ozlar zavodining mavjud tuzilish to’qimasi (yoki yog’och) birlashmaydi.

Mundarija

1 Afzalliklari
2 Muvaffaqiyatli payvand qilish omillari
3 Asboblar
4 Texnikalar
- 4.1 Yondashuv
- 4.2 Bud
- 4.3 Yoriq
- 4.4 Qamchiq
- 4.5 Stub
- 4.6 To’rt qanotli
- 4.7 Awl
- 4.8 Veneer
- 4.9 Qobiq (qobiq deb ham yuritiladi)
- 10.1 Fertil yarim oy
- 10.2 Xitoy
- 10.3 Yunoniston va Rim va Islomiy Oltin Asr
- 10.4 Evropa va Qo’shma Shtatlar
- 10.5 Frantsuz vino pandemiyasi
Afzalliklari

Olxo’ri gilosiga ayniqsa payvand qiling. Ikkala o’simlikning nomukammalligi sababli, o’simlik o’simlikdagi eng katta hisoblanadi. Buni kattalashgan magistralda ko’rish mumkin: bu kraxmal to’planishi nomukammallik ko’rsatkichidir.
- Tezlik: Voyaga etmaganlar bosqichini tugatmasdan hosildorlikni keltirib chiqarish qobiliyati. Voyaga etmaganlik – bu ko’chat o’simliklari ko’payishidan oldin o’tishi kerak bo’lgan tabiiy holat. Ko’pgina mevali daraxtlarda balog’at yoshi 5 dan 9 yilgacha davom etishi mumkin, ammo ba’zi tropik mevalarda, masalan. mangostin, balog’atga etmaganlik 15 yilgacha uzaytirilishi mumkin. Voyaga etgan payvandlash scions anaçlar ikki yil ichida meva berishga olib kelishi mumkin.
- Mitti: Erga mitti yoki sovuqqa chidamliligini yoki boshqa xususiyatlarini keltirib chiqarish. Ko’pchilik olma zamonaviy daraxtlar bog’lar yuqori zichlikda ekilgan mitti yoki yarim mitti daraxtlarga payvand qilinadi. Ular ko’proq narsani ta’minlaydi meva er birligiga, yuqori sifatga va narvonlarda ishlaydigan o’rim-yig’im brigadalarining baxtsiz hodisalar xavfini kamaytiradi. Mitti yoki yarim mitti daraxtlarni ekishda ehtiyot bo’lish kerak. Agar bunday daraxt tuproq ostidagi payvand bilan ekilgan bo’lsa, unda skion qismi ham ildizlarni o’stirishi mumkin va daraxt baribir standart o’lchamda o’sadi.
- Ko’paytirishning qulayligi: Chunki skionni vegetativ ravishda boshqa usullar bilan ko’paytirish qiyin, masalan so’qmoqlar. Bu holda, ildiz otishini ta’minlash uchun osongina ildiz otadigan o’simlikning so’qmoqlaridan foydalaniladi. Ba’zi hollarda skion osongina ko’paytirilishi mumkin, ammo payvandlash hali ham qo’llanilishi mumkin, chunki u o’simlikning ma’lum bir turini etishtirishning tijorat jihatidan eng tejamli usuli hisoblanadi.
- Gibrid naslchilik: Etukligini tezlashtirish uchun duragaylar mevali daraxtlarni ko’paytirish dasturlarida. Gibrid ko’chatlarga o’n yoki undan ko’p yil ketishi mumkin gul va o’z ildizlarida meva. Payvandlash gullash vaqtini qisqartirishi va naslchilik dasturini qisqartirishi mumkin.
- Jasorat: Zambilning ildizi zaif bo’lganligi sababli yoki o’simlik o’simliklarining ildizi qiyin sharoitlarga bardoshli. masalan. ko’p G’arbiy Avstraliya o’simliklar sezgir qashshoqlik shahar bog’larida keng tarqalgan og’ir tuproqlarda va qattiqroq payvand qilinadi sharqiy avstraliyalik qarindoshlar. Grevilya va evkaliptlar misollar.
- Sog’lomlik: Kuchli, baland bo’yli ta’minlash uchun magistral aniq bezak butalar va daraxtlar. Bunday hollarda, payvandlash kuchli novdaga ega bo’lgan stok zavodida kerakli balandlikda amalga oshiriladi. Bu “standart” ni oshirish uchun ishlatiladi atirgullar, bu baland pog’onadagi atirgul butalaridir va u ba’zi bir dekorativ daraxtlar uchun, masalan, ba’zi yig’layotgan gilos uchun ishlatiladi.
- Kasallik / zararkunandalarga qarshilik: Tuproqdan yuqadigan zararkunandalar yoki patogenlar kerakli navni muvaffaqiyatli ekishga to’sqinlik qiladigan joylarda zararkunandalarga / kasalliklarga chidamli anaçlardan foydalanish, aks holda muvaffaqiyatsiz bo’lgan navdan olinishiga imkon beradi. Bunga asosiy misol – kurashda anaçlardan foydalanish Filloksera.
- Polen manbai: Ta’minlash uchun polenizatorlar. Masalan, qattiq ekilgan yoki yomon rejalashtirilgan olma bog’lar bitta navning, oyoq-qo’llarining Qisqichbaqa olma har bir to’rtinchi daraxtning aytishicha, qator oralig’idagi daraxtlarga muntazam ravishda interval bilan payvand qilish mumkin. Bu g’amxo’rlik qiladi polen gullash davrida ehtiyojlar.
- Ta’mirlash: Daraxt tanasida ozuqa moddalarining oqishini taqiqlovchi zararni, masalan qobiq tomonidan kemiruvchilar magistralni to’liq bog’laydigan. Bunday holda a ko’prikli payvandlash Ildizdan oqim oladigan to’qimalarni oqimdan ajratilgan zararning ustidagi to’qimalarga ulash uchun ishlatilishi mumkin. Qaerda a suv o’sishi, bazal otish yoki ko’chat yaqin atrofda bir xil turdagi turlar o’sib bormoqda, ularning har qanday biri inarx payvandlash usuli bilan zararlangan hududga payvand qilinishi mumkin. Yaralarning bo’shliqlariga to’g’ri keladigan uzunlik bo’lishi kerak.
- O’zgaruvchan navlar: O’zgartirish uchun nav deb nomlangan mevali bog’da yanada foydali navga eng yaxshi ishlaydigan. O’rnatilgan daraxtlarga yangi navni payvand qilish butun bog’ni qayta tiklashdan ko’ra tezroq bo’lishi mumkin.
- Genetik qat’iylik: Olmalar genetik o’zgaruvchanligi bilan mashhur, hatto bir xil daraxtda joylashgan mevalarning hajmi, rangi va mazasi kabi bir nechta xususiyatlariga ko’ra farq qiladi. Tijorat dehqonchilik sanoatida mustahkam mevalarga kerakli mevali xususiyatlarga ega bo’lgan payvandlash orqali barqarorlik saqlanib qoladi.
Payvandlash usuliga misol Aksel Erlandson.
- Qiziqishlar
  - Ba’zan amalga oshiriladigan amaliyot bog’bonlar payvand qilish bilan bog’liq kartoshka va pomidor shuning uchun ikkalasi bitta o’simlikda, biri er usti va biri er ostida ishlab chiqariladi.
  - Kaktuslar har xil shakllarning ba’zan bir-biriga payvand qilinishi.
  - Bir nechta navlar olma kabi mevalar ba’zan bitta daraxtga payvand qilinadi. “Deb nomlangannasl-nasab shajarasi “shahar atrofidagi hovli kabi kichik joylar uchun ko’proq mevalar navini beradi, shuningdek polenizatorlarga bo’lgan ehtiyojni qondiradi. Kamchilik shundaki, bog’bon yetarlicha o’qitilgan bo’lishi kerak qora olxo’ri ularni to’g’ri, yoki bitta kuchli nav odatda “egallaydi”. Turli xil “tosh mevalar” ning bir nechta navlari (Prunus turlari) bitta daraxtga payvand qilinishi mumkin. Bunga a deyiladi mevali salat daraxti.
  - Dekorativ va funktsional, daraxtlarni shakllantirish alohida daraxtlarni yoki bitta daraxtning qismlarini o’ziga qo’shish uchun payvandlash usullaridan foydalanadi. Mebel, qalblar, kirish yo’llari bunga misoldir. Aksel Erlandson 75 dan ortiq etuk namunalarni o’sgan serhosil daraxt shakllantiruvchisi edi.
  Muvaffaqiyatli payvand qilish omillari
  - Scion va stokning mosligi: Payvandlash qon tomir to’qimalarining skion va anaç bilan birlashishini o’z ichiga olganligi sababli, tomir kambiyiga ega bo’lmagan o’simliklar, masalan. monokotlar, odatda payvand qilinmaydi. Umumiy qoida bo’yicha, ikkita o’simlik genetik jihatdan qanchalik yaqin bo’lsa, payvandlash birlashmasi paydo bo’ladi. Genetika jihatidan bir xil klonlar va tur ichidagi o’simliklar payvandlashda yuqori muvaffaqiyat darajasiga ega. Ba’zan bir xil turdagi turlar orasida payvandlash muvaffaqiyatli bo’ladi. Bir oiladagi, ammo har xil nasldagi o’simliklar bilan payvandlashda payvandlashning muvaffaqiyati past bo’ladi. Va turli xil oilalar o’rtasida payvandlash kamdan-kam uchraydi. [3]
  - Kambiyning tekislanishi va bosimi: Skion va stokning tomirlar kambiyi bir-biriga mahkam bosilib, normal o’sish yo’nalishiga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. To’g’ri tekislash va bosim to’qimalarning tezda birlashishini rag’batlantiradi, bu esa ozuqa moddalari va suvning stokdan ildizga o’tishiga imkon beradi. [4] : 466
  - Zavodning tegishli bosqichida to’ldiriladi: Payvandlash paypoq va zaxiralarni ishlab chiqarishga qodir bo’lgan vaqtda tugaydi kallus va boshqa yaraga javob beruvchi to’qimalar. Odatda, payvandlash qoraqo’tir harakatsiz bo’lganda amalga oshiriladi, chunki erta kurtaklanish payvandlash birligi to’g’ri tashkil etilishidan oldin namlik payvand qilinadigan joyni to’kib yuborishi mumkin. Harorat o’simliklarning fiziologik bosqichiga katta ta’sir ko’rsatadi. Agar harorat juda iliq bo’lsa, erta kurtaklanish paydo bo’lishi mumkin. Aks holda, yuqori harorat kallus shakllanishini sekinlashtirishi yoki to’xtatishi mumkin. [3]
  - Graft joyini to’g’ri parvarish qilish: Payvandlangandan so’ng, payvand qilingan o’simlikni bir muddat sog’lig’iga qaytarish uchun emizish muhimdir. Qal’ani va zaxirani ortiqcha suv yo’qotilishidan himoya qilish uchun turli payvandlash lentalari va mumlari ishlatiladi. Bundan tashqari, payvandlash turiga qarab, payvandlash joyiga tizimli ko’mak qo’shish uchun ip yoki ip ishlatiladi. Ba’zan saytni kesish kerak bo’ladi, chunki anaç hosil bo’lishi mumkin o’qqa tutmoqda skionning o’sishiga to’sqinlik qiladigan narsa. [3]
  Asboblar
  
  Umumiy maqsadda payvandlash pichoqlarini tasvirlash
  - Kesish vositalari: Kasallik tarqalishining oldini olish uchun to’qima shikastlanishini minimallashtirish va axloqsizlikdan va boshqa moddalardan tozalash uchun kesish vositasini keskin ushlab turish yaxshi usul. Umumiy payvandlash uchun yaxshi pichoqning pichog’i va tutqichining uzunligi taxminan 3 dyuym va 4 dyuym bo’lishi kerak. Payvandlash uchun ixtisoslashgan pichoqlarga kurtak payvandlash pichoqlari, jarrohlik pichoqlari va Azizillo pichoqlari kiradi. Tozalash buyumlari, keskiler va arra zaxirasi juda katta bo’lganida ishlatiladi, aks holda kesish mumkin emas.
  - Dezinfektsiyalash vositalari: Kesish vositalarini dezinfektsiyalovchi vositalar bilan ishlov berish payvand qilinadigan joyning tozaligini ta’minlaydi patogenlar. Umumiy sterilizatsiya vositasi mutlaq alkogol.
  - Graft muhrlari: Payvandlash joyini namlangan holda ushlab turadi. Yaxshi muhrlar namlikni saqlab qolish uchun etarlicha zich bo’lishi kerak, shu bilan birga o’simliklarning o’sishiga mos keladigan darajada bo’shashishi kerak. Loy, mum, moy jeli va yopishqoq lentaning ixtisoslashgan turlari kiradi.
  - Bog’lash va qo’llab-quvvatlash materiallari: To’qimalar qo’shilishidan oldin payvandlash joyini va payini bir-biriga bog’lab turish uchun payvandlash joyiga yordam va bosim qo’shadi, bu ayniqsa otsu payvandlashda juda muhimdir. Ishlatiladigan material saytni quritishdan himoya qilishga yordam berish uchun ishlatishdan oldin tez-tez namlanadi. Qo’llab-quvvatlash uskunalari tarkibiga turli xil moddalar, iplar, mixlar va shpillardan tayyorlangan chiziqlar kiradi. [5]
  - Payvandlash mashinalari: Payvandlash ko’p vaqt va mahorat talab qilishi mumkinligi sababli, payvandlash mashinalari yaratilgan. Avtomatlashtirish ayniqsa mashhur ko’chat Yaponiya va Koreya kabi qishloq xo’jaligi erlari cheklangan va intensiv foydalaniladigan mamlakatlarda payvandlash. Muayyan mashinalar soatiga 800 niholni payvand qilishi mumkin. [4] : 496
  Texnikalar
  
  Yondashuv
  
  T tomurcuklanma
  
  Yaqindagina payvand qilish yoki qo’shilish qiyin bo’lgan o’simliklarni birlashtirish uchun ishlatiladi. O’simliklar bir-biriga yaqin o’stiriladi, so’ngra har bir o’simlik borligi uchun birlashtiriladi ildizlar quyida va birlashma nuqtasi ustida o’sish. [6] Ikkala scion ham, fond ham o’zlarining ota-onalarini saqlab qolishadi, ular qo’shilgandan keyin olib tashlanishi mumkin yoki yo’q bo’lishi mumkin. Shuningdek, ishlatilgan yolvorish. Laxta yilning istalgan vaqtida muvaffaqiyatli bajarilishi mumkin. [7]
  
  Bud
  
  Payvandlash jarayoni (O’zbekiston)
  
  Kurtak payvandlash (shuningdek deyiladi) chip tomurcuklanma ) novdasi o’rniga kurtak ishlatadi. Atirgullarni payvandlash – kurtak payvandlashning eng keng tarqalgan namunasidir. Ushbu usulda asosiy o’simlikdan kurtak olib tashlanadi va kurtakning asosi, kurtakning qolgan qismi kesilgan zaxira o’simlik poyasining po’stlog’i ostiga kiritiladi. Zaxira o’simlik poyasidan o’sishni boshlaydigan har qanday qo’shimcha kurtak olib tashlanadi. Misollar: shaftoli kabi atirgullar va mevali daraxtlar.
  
  Budvud kesilgan va kurtak payvand qilish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan bir nechta kurtaklari bo’lgan tayoq. Bu sitrus daraxtlari uchun keng tarqalgan usul. [8] [9] [10]
  
  Yoriq
  
  Ikki yillik o’sishdan keyin muvaffaqiyatli yorilish
  4 yillik o’sishdan keyin bir xil payvand
  
  Yoriq payvandlashda stokda kichkina kesma hosil qilinadi, so’ngra skionning uchli uchi stokga kiritiladi. Bu eng yaxshi bahorda amalga oshiriladi va taxminan 1 sm yupqa skionga qo’shilish uchun foydalidir ( 3 ⁄₈ yilda) qalinroq novdaga yoki stokga diametri. Birinchisi 3-5 kurtakka ega bo’lsa, ikkinchisi 2-7 sm bo’lsa yaxshi bo’ladi ( 3 ⁄₄ – 2 3 ⁄₄ ichida) diametrda. Filial yoki stokni o’rtasidan ehtiyotkorlik bilan ajratib, taxminan 3 sm yoriq hosil qilish kerak ( 1 1 ⁄₈ ichida) chuqur. Agar u vertikal bo’lmagan novda bo’lsa, u holda gorizontal ravishda kesish kerak. Qal’aning uchi uzun sayoz xanjarga toza qilib kesilgan bo’lishi kerak, tercihen har bir xanjar yuzasi uchun bitta kesilgan bo’lishi kerak va oqlangan emas. Takozning uchi bo’ylab, uni to’g’ri bo’ylab qilish uchun uchinchi kesish mumkin. Takozni tirgakning chetiga qo’yib, xanjar yuzlarining o’rtasi po’stlog’i va yog’och orasidagi kambiy qatlamiga qarama-qarshi bo’lishi uchun uni suring. Agar ikkinchi skion xuddi shu tarzda yoriqning boshqa tomoniga kiritilsa afzaldir. Bu yoriqni yopishga yordam beradi. Qal’aning joyini ushlab turish uchun payvandlash mumi yoki sızdırmazlık aralashmasi bilan qoplash uchun stokning yuqori qismiga lenta qo’ying. Bu kambiy qatlamlarining qurishini to’xtatadi va yoriqqa suv tushishini oldini oladi.
  
  Qamchiq
  
  Keyingi mavsumda payvandlash e’tiborga muhtoj
  Muvaffaqiyatli qamchi payvandlash
  
  Qamchiq bilan payvandlashda qoraqarag’ay va stok qiyalik kesiladi, so’ngra birlashtiriladi. Keyin payvand qilingan nuqta lenta bilan bog’lanadi va suvsizlanish va mikroblar yuqtirishni oldini olish uchun yumshoq plomba bilan yopiladi. Umumiy o’zgarish – qamchi va tilni payvand qilishdir, uni o’zlashtirish eng qiyin deb hisoblanadi, ammo yutuq darajasi eng yuqori, chunki u skion va stok o’rtasida eng kambiy aloqasini taqdim etadi. Bu savdo mevali daraxtlarni tayyorlashda ishlatiladigan eng keng tarqalgan payvand. Odatda u 1,25 sm dan kam bo’lgan stok bilan ishlatiladi ( 1 ⁄₂ diametri, ideal diametri 1 sm ga yaqin ( 3 ⁄₈ va) scion taxminan bir xil diametrga ega bo’lishi kerak. Qimmatbaho qog’ozlar bir tomondan faqat o’tkir pichoq bilan sayoz burchak ostida kesiladi. (Agar shoxcha ildizpoyaning asosiy tanasi emas, balki novdasi bo’lsa, unda kesilgan yuza daraxtning o’rtasidan tashqariga qarab turishi kerak.) Scion xuddi shu tarzda kurtak ostidan boshlanib teng burchak ostida kesiladi, shunday qilib kurtak kesilgan tepada va kesilgan yuzga nisbatan boshqa tomonda. Qamchiq va tilning xilma-xilligida paychaning tilimlangan yuziga tishpiq pastga va qirg’ichning yuziga yuqoriga qarab kesilgan. Ular tillar rolini o’ynaydilar va qirg’iylar va zaxiralar chiroyli turmushga chiqishi uchun kesishni amalga oshirish uchun bir oz mahorat talab etiladi. Uzaygan “Z” shakli kuch qo’shadi, birinchi mavsumda sherik tayoqchasiga bo’lgan ehtiyojni yo’qotadi (rasmga qarang). Keyin bo’g’im atrofiga yopishtiriladi va daraxtni yopishtiruvchi birikma yoki payvandlash mumi bilan ishlanadi. Tilsiz qamchi payvandlash unchalik barqaror emas va qo’shimcha yordamga muhtoj bo’lishi mumkin.
  
  Stub
  
  Muvaffaqiyatli stub payvandlash, davolandi
  
  Stub payvandlash – bu payvandlash payvandiga qaraganda kamroq stok talab qiladigan va daraxt shaklini saqlaydigan usuldir. Shuningdek, skatsiyalar odatda bu jarayonda 6-8 kurtakdan iborat. Filialga 1 sm kesma qilingan ( 3 ⁄₈ uzun), so’ngra tarozi tortilib filialga majburlanadi. Qisqichbaqa kuchli bo’lib qolishi uchun skion ota daraxtga eng ko’p 35 ° burchak ostida bo’lishi kerak. Payvand payvandlash birikmasi bilan qoplangan. Achchiq olgandan so’ng, novda olib tashlanadi va payvandlash joyidan bir necha santimetr yuqoriga ishlov beriladi, payvand kuchli bo’lganda to’liq olib tashlanadi.
  
  To’rt qanotli
  
  To’rt qanotli greft (shuningdek, banan grefti deb ataladi) odatda pecan uchun ishlatiladi va bu tur 1975 yilda Oklaxomada mashhur bo’lgan. Bu kambiyning maksimal darajada bir-biri bilan qoplanishi haqida e’lon qilingan, ammo murakkab greft hisoblanadi. Buning uchun anaç va somon uchun bir xil o’lchamdagi diametrlar kerak. Ildiz po’stining po’stlog’i tilimlanib, to’rtta qopqoq bilan tozalanadi va qattiq daraxt olib tashlanadi, biroz tozalangan bananga o’xshaydi. O’rganish qiyin bo’lgan payvand.
  
  Awl
  
  Awl payvandlash eng kam mablag ‘va eng kam vaqtni oladi. Buni eng yaxshi tajribali payvandchi amalga oshirishi mumkin, chunki asbobni tasodifan zaxiraga tashlab yuborish mumkin va bu skionning omon qolish imkoniyatini kamaytiradi. Qo’rqinchli payvandlash kambiy qatlamiga to’liq kirmasdan, qobig’ida yoriq hosil qilish uchun tornavida yordamida amalga oshirilishi mumkin. Keyin kesilgan skionni kesikka soling.
  
  Veneer
  
  Kaplamali payvandlash yoki mozaikali payvandlash – bu 3 sm dan kattaroq stok uchun ishlatiladigan usul ( 1 1 ⁄₈ ichida) diametrda. Scion qalam kabi qalin bo’lishi tavsiya etiladi. Yoriqlar ustki qismida emas, balki filialning yon tomonidagi tosh bilan bir xil o’lchamda qilingan. Qal’aning uchi takoz shaklida shakllantirilib, unga o’rnatiladi va iskala shoxlariga lenta bilan o’ralgan bo’lib, unga ko’proq kuch beradi.
  
  Qobiq (qobiq deb ham yuritiladi)
  
  Qobiq payvandlashda qalin payning uchiga mayda shamchirni payvand qilish kiradi. Qalin zaxira arraladi va paxtaga parallel ravishda ~ 4 sm uzunlikdagi po’stlog’ini kesib, kesilgan uchidan pastga qarab yasaladi va qobig’i bir yoki ikkala tomondan yog’ochdan ajratiladi. Scion xanjar shaklida bo’lib, ikkala tomoniga kambiyni ochib beradi va zaxiraning orqa tomoniga, tekis tomoni bilan yog’ochga suriladi.
  
  Tabiiy payvandlash
  
  A Er va xotin daraxti – Qoraqalpog’istonda tabiiy payvandlash Prunus spinosa
  
  Daraxt filiallar va ko’pincha ildizlar bir xil turlardan ba’zida tabiiy ravishda payvand qilinadi; bu deyiladi inosulyatsiya. Ildizlar bir-biri bilan jismoniy aloqa qilganda, tomirlar kambiyasini ochib berganda va ildizlarning birlashishiga imkon beradigan bo’lsa, daraxtning qobig’ini echib olish mumkin. Daraxtlar guruhi zaifroq daraxtlar uchun foydali bo’lishi mumkin bo’lgan ildizlarni payvand qilish yo’li bilan suv va mineral ozuqalarni baham ko’rishlari mumkin, shuningdek Kaliforniyadagi qora eman misolida yong’inga chidamliligi va yangilanishini ta’minlash uchun moslashish sifatida katta ildiz hosil qilishi mumkin (Quercus kelloggii ). [11] Bundan tashqari, payvandlash guruhni payvandlash bilan ta’minlangan mexanik barqarorlikni kuchayishi natijasida shamol shikastlanishlaridan himoya qilishi mumkin. [12] Albino qizil daraxtlari shakli sifatida ildiz payvandlashdan foydalaning o’simlik parazitizmi oddiy qizil daraxtlar. Ildiz payvandlash bilan bog’liq muammo shundaki, ular ma’lum narsalarning uzatilishiga imkon beradi patogenlar, kabi Gollandiyalik qarag’ay kasalligi. Inosulyatsiya, ba’zida bitta daraxtdagi ikkita novda, buta yoki tok bir-biri bilan aloqa qiladigan joyda paydo bo’ladi. Kabi o’simliklarda keng tarqalgan qulupnay va kartoshka. Tabiiy payvandlash otsu o’simliklarda kamdan-kam uchraydi, chunki bu o’simliklarning turlari umuman qisqa muddatli ildizlarga ega bo’lib, yo’qdan kamgacha ikkilamchi o’sish qon tomir kambiyasida. [12]
  
  Graft ximera
  
  Ba’zan “greft gibrid “yoki aniqroq payvandlash ximerasi zaxiradagi to’qimalar o’sishda davom etadigan joyda paydo bo’lishi mumkin. Bunday o’simlik gullar va barglar ikkala o’simlikka xos va ikkalasi o’rtasida oraliq kurtaklar. Bu eng taniqli misol, ehtimol +Laburnotsitus ‘Adamii’, o’rtasida greft gibrid Laburnum va Tsitisus, a paydo bo’lgan bolalar bog’chasi yaqin Parij, Frantsiya, 1825 yilda. Ushbu kichik daraxtga xos sariq gullar bor Laburnum anagyroides, binafsha rang gullarga xos Cytisus purpureus va ikkala “ota-onaning” xususiyatlarini ko’rsatadigan qiziq mis-pushti gullar. Ko’pgina kaktus turlari, shuningdek, kerakli sharoitda greft ximeralarini ishlab chiqarishi mumkin, garchi ular ko’pincha bexosdan yaratilsa va bunday natijalarni ko’paytirish qiyin bo’lsa.
  
  Ilmiy foydalanish
  
  Payvandlash muhim ahamiyatga ega gullash tadqiqot. Barglar yoki gulga sabab bo’lgan o’simliklardan kurtaklar o’qimagan o’simliklarga payvand qilinishi va ularni gullashga undaydigan gullar stimulini uzatishi mumkin. [13] Ning uzatilishi o’simlik viruslari payvandlash yordamida o’rganilgan. Viruslarni indeksatsiya qilish, virusga juda sezgir bo’lgan indikator o’simlikka virusni olib o’tishda gumon qilinadigan simptomsiz o’simlikni payvand qilishni o’z ichiga oladi. Payvandlash jarayoni o’tkazilishi mumkin xloroplastlar (o’tkaza oladigan o’simliklardagi maxsus DNK) fotosintez ), mitoxondrial DNK va butun hujayra yadrosi o’z ichiga olgan genom tabiiy ravishda payvandlashni amalga oshiradigan yangi turni yaratish gen muhandisligi. [14]
  
  Misollar
  
  Oq archa
  
  Oq archa 8 yoshdan 5 yoshgacha bo’lgan tejamkor o’simtaning hozirgi o’sishining 8-10 sm (3-4 dyuym) o’lchamlarini qo’llash orqali doimiy muvaffaqiyat bilan payvand qilish mumkin. anaç (Nienstaedt va Teich 1972). [15] Issiqxonada payvand qilishdan oldin, anaçni bahor oxirida idishga solib, mavsumiy o’sishga imkon berib, keyin ochiq havoda yoki 8 hafta davomida salqin xonada 2 ° C haroratda sovutish kerak (Nienstaedt 1966). [16] Kuzda urug ‘yig’ish paytida urug’ beradigan yosh oq qoraqarag’aylarni payvand qilish usuli Nienstaedt va boshq. (1958). [17] 30 yoshdan 60 yoshgacha bo’lgan daraxtlardan 2 yoshgacha bo’lgan oq archa qoraqarag’aylari kuzda yig’ilib, payvandlashdan oldin har xil uzunlikdagi muolajalar qo’llanilgan idishda 3 usul bilan payvand qilingan. Payvandlangan zaxiralarga uzoq kunlik va tabiiy kun muolajalari berildi. Omon qolish 70% dan 100% gacha bo’lgan va faqat bir nechta holatlarda anaç va payvandlashdan keyingi davolanish usullari ta’sir ko’rsatgan. Fotoperiod va payvandlashdan keyingi haroratni davolash, ammo skion faolligi va umumiy o’sishiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Payvandlashdan keyingi eng yaxshi davolash 4 haftalik uzoq muddatli davolanish, so’ngra 2 haftalik qisqa muddatli davolanish, so’ngra 8 haftalik sovutish va nihoyat uzoq kunlik davolash edi. Oq qoraqarag’aylar payvandlashdan keyingi 2 yil ichida nisbatan kam o’sishga erishganligi sababli, erta o’sishni tezlashtirish usullari Grinvud tomonidan o’rganilgan (1988) [18] va boshqalar. Bir yil ichida bitta qo’shimcha o’sish tsiklini rivojlantirish uchun foydalaniladigan madaniy rejimlar kunning uzunligini manipulyatsiya qilishni va sovutish talablarini qondirish uchun sovuqxonadan foydalanishni o’z ichiga oladi. Grinvud yanvar oyining boshida uxlab yotgan idishlarni issiqxonaga olib kirib, so’ngra bir hafta davomida haroratni minimal harorat 15 ° C ga ko’tarilguncha asta-sekin oshirdi. Fotoperiod yordamida 18 soatgacha oshirildi akkor yoritish. Ushbu texnikada payvand cho’zish tugaguniga qadar, odatda mart oyining o’rtalariga qadar o’stiriladi. Eriydigan 10-52-10 o’g’itlar o’sish davrining har ikki uchiga va tsikl davomida 20-20-20 gacha, kerak bo’lganda sug’orish bilan qo’llaniladi. O’sishning uzayishi tugagandan so’ng, qora parda yordamida kun davomiyligi 8 soatgacha qisqartiriladi. Budset ergashadi va greftlar may oyining o’rtalariga qadar issiqxonada o’tkaziladi. Keyin greftlar 4 soatlik sovuqda 1000 soat davomida sovutgichga o’tkaziladi, so’ngra ular odatdagidek o’sadigan soyali ramkaga ko’chiriladi, o’g’it va sug’orish birinchi tsikldagi kabi. Greftlar sovuq ramkalarga yoki isitilmaydigan issiqxonaga sentyabr oyida yanvargacha ko’chiriladi. Minimal uzunligi 1,0 m ga etgan payvandlashda gullarni indüksiyon bilan davolash boshlanadi. Dastlabki idish hajmidan 4,5 litrdan 16 litrgacha bo’lgan idishlar bilan hijob yosuni, loy va agregatning 2: 1: 1 tuproq aralashmasi bilan takrorlash. Birinchi tezlashtirilgan o’sish tajribalaridan birida, odatda payvandlangandan keyin biroz cho’zilib, kurtak qo’yib, keyingi bahorgacha shu holatda qoladigan yanvar va fevral oylarida qilingan oq archa payvandlari muzlatgichda 500, 1000 yoki 1500 soat davomida saqlandi. iyul oyining o’rtalarida va bolalar bog’chasida sovutgichsiz nazorat o’tkazildi. [18] Sovuq ishlov berish tugagandan so’ng, greftlar oktyabr oyining oxirigacha 18 soatlik fotoperiod bilan issiqxonaga ko’chirildi. Balandlik o’sishiga sovuq ishlov berish sezilarli darajada ta’sir ko’rsatdi (P 0,01). Eng yaxshi natijalar 1000 soatlik davolanish bilan ta’minlandi. [18] Keyinchalik sovutish (sovuq ishlov berish) bosqichi qorong’i pardalar bilan to’g’ri muomala qilish va ulardan foydalanish bilan 2 oy oldin qo’llanilganda samarali ekanligi isbotlandi, bu esa ikkinchi o’sish davrini yanvar oyigacha uyqusizlik talablarini qondirish uchun o’z vaqtida yakunlashga imkon beradi (Grinvud va boshq. 1988 ). [18]
  
  O’simlik payvandlash
  
  Payvandlash ko’pincha boshqa odamlar uchun amalga oshiriladi.yog’ochli va sabzavot o’simliklar (pomidor, bodring, baqlajon va tarvuz ). [19] Pomidorni payvand qilish Osiyo va Evropada juda mashhur bo’lib, AQShda mashhur bo’lib bormoqda. Payvandlashning asosiy afzalligi kasalliklarga chidamli anaçlar uchundir. Tadqiqotchilar Yaponiya payvandlash yordamida avtomatlashtirilgan jarayonlarni ishlab chiqdi robotlar 1987 yilidayoq. [20] [21] [22] Qurilishning oldini olish va greft / skion interfeysida davolanishni qo’llab-quvvatlash uchun plastik quvurlardan foydalanish mumkin. [23]
  
  Tarix, jamiyat va madaniyat
  
  Fertil yarim oy
  
  Odamlar o’simliklarni va hayvonlarni uylashtira boshlaganlarida, uzoq umr ko’rgan yog’ochli o’simliklarning kerakli fazilatlarini ishonchli tarzda ko’paytira oladigan bog’dorchilik texnikasi ishlab chiqilishi kerak edi. Garchi payvandlash maxsus ravishda qayd etilmagan bo’lsa ham Ibroniycha Injil, qadimiy Muqaddas Kitobdagi matnlar payvand qilish amaliyotiga ishora qiladi, deb da’vo qilmoqda. Masalan, taxminan 1400 yilgacha bo’lgan Levilar 19:19 da aytilgan ” [ibroniy xalqi] o’z dalasini aralash urug’ bilan sepmaydi . “(King James Bibliyasi) Ba’zi olimlar aralash urug’lar jumlasiga payvand qilishni o’z ichiga oladi, garchi bu izohlash olimlar orasida munozarali bo’lib qolmoqda. Yangi Ahdda payvandlash haqida ham aytib o’tilgan. Rimliklarga 11 da, 17-oyatdan boshlab, yahudiylar va g’ayriyahudiylar o’rtasidagi munosabatlarga oid yovvoyi zaytun daraxtlarini payvand qilish haqida munozaralar mavjud. Miloddan avvalgi 500 yilga kelib, payvandlash mintaqada yaxshi rivojlangan va amalda bo’lgan Mishna payvandlashni uzumzorlarni etishtirishda ishlatiladigan oddiy usul deb ta’riflaydi. [24]
  
  Xitoy
  
  So’nggi tadqiqotlarga ko’ra: “payvandlash texnologiyasi Xitoyda miloddan avvalgi 2000 yilgacha qo’llanilgan”. [25] Xitoyda payvand qilish uchun qo’shimcha dalillar Jia Sixie ning milodning VI asridagi qishloq xo’jaligi traktatida topilgan Qimin Yaoshu (Oddiy odamlar uchun zarur bo’lgan ko’nikmalar). [26] Unda armut novdalarini Qisqichbaqa olma, jujube va anor zaxiralariga payvand qilish (uy sharoitida tayyorlanadigan olma hali Xitoyga yetib kelmagan), shuningdek, xurmo payvand qilish masalalari muhokama qilinadi. The Qimin yaoshu payvandlash haqida so’z yuritilgan eski matnlarga ishora qiladi, ammo bu asarlar yo’q. Shunga qaramay, muhokama qilingan usullarning murakkabligi va mintaqadagi daraxtzorchilikning uzoq tarixini hisobga olgan holda, payvandlash bu asrga kelib asrlar davomida amalga oshirilgan bo’lishi kerak.
  
  Yunoniston va Rim va Islomiy Oltin Asr
  
  Yunonistonda miloddan avvalgi 424 yilda yozilgan tibbiy yozuvda payvandlash to’g’risida birinchi to’g’ridan-to’g’ri ma’lumot mavjud. Asarning nomi Bola tabiati to’g’risida va izdoshi tomonidan yozilgan deb o’ylashadi Gippokrat. Muallifning tili shuni ko’rsatadiki, payvandlash bu davrdan asrlar oldin paydo bo’lgan. Rimda Markus Porcius Kato bizning davrimizgacha 160 yilda saqlanib qolgan eng qadimgi lotin yozuvini yozgan. Kitob deyiladi De Agri Kultura (Dehqon xo’jaligi to’g’risida) va payvandlashning bir necha usullari ko’rsatilgan. Keyingi yillarda mintaqadagi boshqa mualliflar payvandlash haqida yozadilar, ammo nashrlarda ko’pincha noto’g’ri shpion-aktsiyalar kombinatsiyalari mavjud edi. Davomida Evropa qorong’u asrlari, Arab mintaqalari an Islomiy Oltin Asr ilmiy, texnologik va madaniy taraqqiyot. Dabdabali gullab-yashnagan bog’larni yaratish o’sha paytdagi islomiy rahbarlar o’rtasida keng tarqalgan raqobat shakli bo’lar edi. Ushbu bog’larni bezash uchun mintaqaga chet el bezaklari kirib kelishi sababli, bu davrda payvandlash juda ko’p ishlatilgan. [24]
  
  Evropa va Qo’shma Shtatlar
  
  Mumkin bo’lgan qasddan payvandlash o’tiradigan eman yilda Ayrshire, Shotlandiya
  
  Qulaganidan keyin Rim imperiyasi, payvandlash Evropaning nasroniy monastirlarida o’sha davrda ommalashib ketgan paytgacha saqlanib qolgan Uyg’onish davri. Ixtirosi bosmaxona bir qator mualliflarni bog’dorchilikka oid payvandlash bo’yicha ma’lumotlarni o’z ichiga olgan kitoblarni nashr etishga ilhomlantirdi. Bitta misol, Yangi bog ‘va bog’: Yoki, ayniqsa, shimolda, boy bog ‘uchun har qanday zaminni ekish, grafika qilish va eng yaxshi usul, 1618 yilda Uilyam Louson tomonidan yozilgan. Kitobda payvandlashning amaliy uslublari, ba’zilari hanuzgacha hanuzgacha qo’llanilgan bo’lsa-da, ushbu davrga xos bo’lgan aktsiyalarning mosligi to’g’risidagi bo’rttirilgan da’volardan aziyat chekmoqda. O’n sakkizinchi asrda Evropada payvandlash o’sishda davom etgan bo’lsa-da, Qo’shma Shtatlarda bu keraksiz deb hisoblangan, chunki mevali daraxtlardan olinadigan mahsulotlar asosan sidr yoki boqish cho’chqalarini tayyorlash uchun ishlatilgan. [24]
  
  Frantsuz vino pandemiyasi
  
  1864 yildan boshlab va ogohlantirmasdan butun Frantsiya bo’ylab uzumzorlar keskin pasayishni boshladi. Kabi olimlarning sa’y-harakatlari tufayli C. V. Riley va J. E. Planchon, jinoyatchi ekanligi aniqlandi filloksera, uzumlarning ildizlarini yuqtiradigan va qo’ziqorin infektsiyasini keltirib chiqaradigan hasharot. Dastlab, dehqonlar zarar ko’rgan uzumzorlarni olib tashlash va yoqish orqali zararkunandalarga qarshi kurashishga muvaffaq bo’lishmadi. Filloksera Shimoliy Amerikadan keltirilgan invaziv tur ekanligi aniqlanganda, ba’zilar Shimoliy Amerika toklari zararkunandalarga chidamli bo’lgani uchun mintaqadan anaç olib kelishni taklif qilishdi. Boshqalar, bu g’oyaga qarshi bo’lib, amerikalik anaçlar frantsuz uzumlarini istalmagan ta’m bilan yutib yuboradi, deb ta’kidlashdi; buning o’rniga ular tuproqqa qimmatbaho zararkunandalarga qarshi vositalarni quyishni afzal ko’rishdi. Oxir oqibat, amerikalik anaçni frantsuz uzumlariga payvand qilish butun mintaqada keng tarqalib, yangi payvandlash texnikasi va mashinalarini yaratdi. Amerikalik anaçlar Frantsiyadagi ba’zi hududlarning tuproq pH qiymatining yuqori bo’lishiga moslashishda muammolarga duch keldi, shuning uchun pandemiya uchun yakuniy echim duragaylash Amerika va frantsuz variantlari. [24]
  
  Payvandlash yo’li bilan ko’paytiriladigan madaniy o’simliklar
  
  olma – payvandlash Avokado – payvandlash Ignalilar – poyani kesish, payvandlash Sitrus (limon, apelsin, greypfrut, Mandarin, dayap ) – payvandlash Uzum – poyani kesish, payvandlash, havo qatlamlari Kumkat – poyani kesish, payvand qilish Mango – payvandlash, kurtak ochish Chinor – poyani kesish, payvandlash Yong’oq ekinlari (yong’oq, pecan ) – payvandlash Shaftoli – payvandlash Nok – payvandlash Kauchuk zavodi – kurtak payvandlash Gul – payvandlash

Qiziqarli malumotlar
Payvandlash – Grafting