Past yoki yuqori glukoza: Sog‘liq uchun qanday ta’sir qiladi?

Glukoza organizm uchun asosiy energiya manbai hisoblanadi. U oddiy shakarning bir turi bo‘lib, organizmga oziq-ovqatlar orqali kiradi. Glukoza meva, sabzavot va sut mahsulotlarida tabiiy ravishda uchraydi. Asosan uglevodlardan iborat oziq-ovqatlar hazm qilinayotganda, glukozaga ajraladi va qonga o‘tadi. Shu jarayon orqali u tana hujayralariga yetkaziladi va energiya sifatida ishlatiladi.

Organizmda glukoza miqdorini me’yorida ushlab turish muhim ahamiyatga ega. Qon shakarining me‘yoridan past yoki yuqori bo‘lishi salomatlik uchun xavf tug‘dirishi mumkin.

Glukozaning organizmdagi vazifasi

Glukoza organizmda ko‘p muhim funksiyalarni bajaradi. Uning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• Energiya manbai: Hujayralar glukozani oksidlaydi va natijada energiya hosil bo‘ladi. Ushbu energiya nafaqat jismoniy harakatlar, balki ichki organlar faoliyati uchun ham zarur.
• Zaxira shaklida saqlanish: Ortib qolgan glukoza glikogen sifatida jigar va mushaklarda zaxira qilinadi.
• Asab tizimini qo‘llab-quvvatlash: Miya va nerv tizimi uchun glukoza asosiy energiya manbaidir. Miya to‘g‘ri ishlashi uchun doimiy ravishda qon shakarining muayyan miqdori kerak bo‘ladi.

Past glukoza nimani anglatadi?

Qon shakarining me‘yoridan past bo‘lishi gipoglikemiya deb ataladi. Bu holat odatda quyidagi sabablar tufayli yuzaga keladi:

• No‘to‘g‘ri ovqatlanish yoki uzoq vaqt ovqat yemay yurish;
• O‘ta intensiv jismoniy faoliyat;
• Insulin yoki boshqa qandli diabet dori vositalarining noto‘g‘ri dozalari.

Gipoglikemiya belgilari quyidagicha namoyon bo‘ladi:

• Qaltirash va titroq;
• Tez yurak urishi;
• Bosh aylanishi va holsizlik;
• Ko‘rish qobiliyatining pasayishi;
• Hushdan ketish.

Uzoq davom etgan gipoglikemiya asab tizimiga zarar yetkazishi va og‘ir asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli qon shakarini me‘yorida saqlash juda muhimdir.

Yuqori glukoza nimani anglatadi?

Qon shakarining yuqori bo‘lishi giperglikemiya deb ataladi. Bu holat ko‘pincha qandli diabet bilan bog‘liq bo‘lsa-da, boshqa sabablar ham giperglikemiyaga olib kelishi mumkin, masalan:

• Stress yoki surunkali kasalliklar;
• Gormonlar disbalansi;
• Juda ko‘p miqdorda uglevod iste‘mol qilish.

Giperglikemiya belgilari quyidagicha bo‘lishi mumkin:

• Tez-tez chanqash va ko‘p suyuqlik ichish;
• Tez-tez siyish;
• Teri qurishi va qichishishi;
• Charchoq va holsizlik;
• Yaralarning sekin bitishi.

Davolanmagan giperglikemiya yurak, buyrak, ko‘z va nerv tizimiga zarar yetkazishi mumkin. Shu bois shifokor nazorati ostida davolanish muhim ahamiyatga ega.

Glukozani boshqarish bo‘yicha tavsiyalar

Qon shakarini me‘yorida ushlab turish uchun quyidagi maslahatlar yordam beradi:

• Muvozanatli ovqatlanish: Sog‘lom va xilma-xil oziq-ovqatlarni iste‘mol qilish, uglevodlar miqdorini nazorat qilish.
• Muntazam jismoniy faollik: Sport va boshqa harakatlar qon shakarini pasaytirishga yordam beradi.
• Suv ichishni unutmang: Degidratatsiya qon shakariga ta‘sir qilishi mumkin, shuning uchun yetarli miqdorda suv ichish muhim.
• Shifokor nazorati: Doimiy tibbiy ko‘riklar va testlar yordamida qandli diabet yoki boshqa kasalliklarni nazorat qilish.

Xulosa

Glukoza organizm uchun zaruriy modda bo‘lib, uning muvozanati sog‘lom hayot tarzini ta‘minlashda muhim rol o‘ynaydi. Kam yoki yuqori glukoza sog‘liq uchun xavf tug‘dirishi mumkin, shuning uchun o‘z organizmingizni tinglash va sog‘lom turmush tarzini olib borish orqali qon shakarini nazorat qilish lozim. Oziqlanishga e‘tibor qaratish, jismoniy faollik va muntazam tibbiy ko‘riklar bu borada samarali choralar hisoblanadi.