Oziq-ovqat piramidasi nima va ularning turlari

Oziq-ovqat piramidasi nima

Oziqlanish sog’lom hayotning asoslaridan biridir. Oziq-ovqat piramidasi sog’lom ovqatlanishning asosiy tamoyillarini tushuntirish uchun ishlatiladigan grafik vositadir. U piramida shaklida ishlab chiqilgan va ma’lum bir oziq-ovqat guruhining kunlik iste’molini ko’rsatadi. Shuningdek, har bir oziq-ovqat guruhi tananing sog’lom ishlashi uchun zarur bo’lgan ma’lum oziq moddalarni ta’minlaydi.

Oziq-ovqat piramidasi oziq-ovqat guruhlarini ma’lum bir tartibda joylashtiradi. Odatda, piramidaning pastki qismida eng yuqori miqdorda iste’mol qilinishi kerak bo’lgan oziq-ovqat guruhi joylashgan bo’lib, bu sog’lom ovqatlanish rejasining asosi hisoblanadi. Yuqori qismida oz miqdorda iste’mol qilinishi kerak bo’lgan oziq-ovqat guruhi mavjud. Oziq-ovqat piramidasi odatda 4-5 oziq-ovqat guruhidan iborat bo’lib, har bir guruhning ahamiyati organizm uchun farq qiladi.

Oziq-ovqat piramidasi sog’lom ovqatlanish odatlariga ega bo’lish va saqlash uchun juda muhimdir. Sog’lom ovqatlanish yurak kasalliklari, diabet, semirish va saraton kabi ko’plab surunkali kasalliklar xavfini kamaytirishga yordam beradi.

Oziq-ovqat piramidasidagi don va don mahsulotlari

Oziq-ovqat piramidasining birinchi guruhi – don va don mahsulotlari. Bu guruhga non, makaron, guruch, jo’xori, jo’xori uni kabi ovqatlar kiradi. Bu oziq-ovqatlar uglevodlar, tolalar, B vitaminlari va temir kabi muhim oziq moddalar bilan ta’minlaydi. Don va don mahsulotlari oziq-ovqat piramidasining pastki qismida joylashgan, chunki ular sog’lom ovqatlanishning asosini tashkil qiladi.

Oziq-ovqat piramidasidagi meva va sabzavotlar

Oziq-ovqat piramidasining ikkinchi guruhi meva va sabzavotlardir. Bu guruhga har qanday rang yoki turdagi meva va sabzavotlar kiradi. Meva va sabzavotlar organizm uchun muhim bo’lgan tolalar, vitaminlar va minerallar bilan ta’minlaydi. Shuning uchun bu guruh kundalik ovqatlanish rejasining muhim qismidir. Sog’lom ovqatlanish rejasi har kuni 5 ta meva va sabzavotlarni iste’mol qilishni tavsiya qiladi.

Oziq-ovqat piramidasida sut va sut mahsulotlari

Oziq-ovqat piramidasining uchinchi guruhi sut va sut mahsulotlari hisoblanadi. Sut va sut mahsulotlari yuqori sifatli oqsil, kalsiy, fosfor, vitamin B12, riboflavin va selen kabi ko’plab foydali moddalarga boy. Ushbu oziq moddalar sog’lom suyaklar, mushaklar, asab tizimi va boshqa tana funktsiyalari uchun zarurdir.

Oziq-ovqat piramidasida sut va sut mahsulotlari har kuni iste’mol qilinishi kerak bo’lgan ozuqa moddalaridir. Kattalar uchun kuniga 2-3 porsiya sut yoki sut mahsulotlari tavsiya etiladi. Biroq, sut allergiyasi bo’lgan odamlar sut va sut mahsulotlarini iste’mol qilishdan oldin shifokor bilan maslahatlashishlari kerak.

Oziq-ovqat piramidasida go’sht, dukkaklilar, yong’oqlar va tuxumlar

Oziq-ovqat piramidasida go’sht, dukkaklilar, yong’oqlar va tuxumlar oqsil, temir, sink, B vitaminlari va boshqa oziq moddalarning boy manbalari hisoblanadi. Ushbu oziq-ovqatlarni muntazam iste’mol qilish tana funktsiyalari uchun muhim bo’lgan protein, vitaminlar va minerallarni ta’minlashga yordam beradi.

Go’sht, dukkaklilar, yong’oqlar va tuxumlarga tovuq, baliq, qizil go’sht, loviya, yasmiq, no’xat, bodom, findiq kabi turli xil ovqatlar kiradi. Ushbu oziq-ovqatlarni boshqa oziq-ovqatlar bilan birgalikda iste’mol qilish orqali muvozanatli dietaga erishish mumkin.

Oziq-ovqat piramidasidagi yog’lar va shirinliklar

Oziq-ovqat piramidasida yog’lar va shirinliklar organizm uchun zarur bo’lgan, ammo cheklangan miqdorda iste’mol qilinishi kerak bo’lgan ozuqa moddalari hisoblanadi. Ushbu oziq moddalarni haddan tashqari iste’mol qilish kaloriya miqdorini oshirishi mumkin, bu esa kilogramm ortishi va semirish xavfini oshiradi. Shuning uchun yog ‘va shirinliklarni iste’mol qilishni diqqat bilan tartibga solish kerak.

Sog’lom yog’larning manbalari avakado, zaytun moyi, yong’oqlar, urug’lar va qizil ikra kabi omega-3 yog’ kislotalariga boy ovqatlardir. Biroq, qayta ishlangan ovqatlar, margarin va to’yingan yog’lar iste’moli cheklangan bo’lishi kerak bo’lgan yog’ manbalaridir.

Shirinliklar, shirin ichimliklar, shirin taomlar va qayta ishlangan ovqatlar kabi yuqori shakarli ovqatlar tanani tezda energiya bilan ta’minlaydi. Biroq, ortiqcha iste’mol qilinganda, qon shakarining o’zgarishi va sog’liq muammolariga olib kelishi mumkin. Shuning uchun shakarli oziq-ovqatlarni iste’mol qilish cheklangan bo’lishi kerak va sog’lomroq shirin muqobillarga, masalan, mevalar yoki quritilgan mevalarga ustunlik berish kerak.