Ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari

Ovqat hazm qilish tizimi inson organizmining murakkab va muhim tizimlaridan biri bo‘lib, oziq-ovqatni parchalash, undan kerakli oziq moddalarni ajratib olish va organizmning energiya bilan ta’minlanishini ta’minlaydi. Biroq, ushbu tizimning to‘g‘ri ishlashi uchun uning barcha organlari hamkorlikda faoliyat yuritishi zarur. Afsuski, bu jarayonga ta’sir etuvchi omillar ko‘p bo‘lib, ular turli kasalliklarga olib kelishi mumkin. Ushbu maqolada biz ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari, ularning sabablari, alomatlari va davolash usullari haqida batafsil to‘xtalamiz.

Ovqat hazm qilish tizimi tuzilishi

Ovqat hazm qilish tizimi og‘iz bo‘shlig‘i, hiqildoq, qizilo‘ngach, oshqozon, ingichka ichak, yo‘g‘on ichak, jigar, o‘t pufagi va me’da osti bezidan iborat. Har bir organning o‘ziga xos vazifalari bor. Ovqat og‘izdan og‘iz bo‘shlig‘iga kirib, jag‘lar va tishlar yordamida maydalanadi, so’lak yordamida namlanadi va keyinchalik o‘zgacha fiziologik jarayonlarga duch keladi. Bu jarayon oshqozon va ichaklarga kelganida yanada murakkablashadi.

Ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari sabablari

• Notog‘ri ovqatlanish: Haddan tashqari yog‘li, qovurilgan, achchiq yoki shirin oziq-ovqatlarni ko‘p iste’mol qilish oshqozon va ichaklarga zarar yetkazishi mumkin.
• Zararli odatlar: Tamaki chekish va alkogol ichimliklarni iste’mol qilish, doimiy stress ovqat hazm qilish tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
• Parazitlar va infeksiyalar: Bakteriyalar (masalan, Helicobacter pylori), viruslar va zamburug‘lar oshqozon-ichak tizimiga kirib, ichki organlarni yallig‘lantiradi.
• Dori-darmonlarni noto‘g‘ri qo‘llash: Antibakterial dori vositalari yoki steroidli dorilarni ortiqcha qo‘llash oshqozon shilliq qavatiga zarar keltirishi mumkin.
• Genetik moyillik: Ba’zi kasalliklar (masalan, oshqozon yoki ichak saratoni) irsiy yo‘l bilan o‘tishi mumkin.

Asosiy kasalliklar

Gastrit: Oshqozon shilliq qavati yallig‘lanishi natijasida paydo bo‘ladi. Uning sababi ko‘pincha Helicobacter pylori infeksiyasi yoki noto‘g‘ri ovqatlanishdir. Alomatlari: qorinda og‘riq, ich ketishi yoki ko‘ngil aynishi, ishtaha yo‘qolishi va og‘izdan nordon hid chiqishi.

Oshqozon yarasi: Oshqozon yoki o‘n ikki barmoqli ichak shilliq qavatida yaralar paydo bo‘lishi. Bu jarayon ovqat hazm qilish shiralarining ko‘payishi va shilliq qavatning zaiflashishi bilan bog‘liq. Alomatlari: ko‘krak sohasida og‘riq, ichaklarni to‘g‘ri ishlamasligi va qusish.

Jigar kasalliklari: Jigar yallig‘lanishi, gepatit, jigar sirrozi kabilar jigar faoliyatiga ta’sir etadi. Alomatlari: teri va ko‘z oqining sarg‘ayishi, ich qotishi, og‘izda achchiqlanish.

Irritabl ichak sindromi (IIS): Bu kasallik surunkali qorin og‘riqlari va ich ketishi yoki ich qotishi bilan namoyon bo‘ladi. Stress va noto‘g‘ri ovqatlanish uning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Me’da osti bezi kasalliklari: Me’da osti bezi yallig‘lanishi va uning to‘g‘ri ishlamasligi hamda diabet kabi holatlar ovqat hazm qilish tizimiga katta zarar yetkazadi.

Davolash usullari

1. Dori-darmonlar: Gastroenterolog tavsiyasi bilan oshqozon kislotasini kamaytiruvchi antasidlar, antibiotiklar yoki ferment dori-darmonlari buyurilishi mumkin.
2. Ovqatlanish tartibini o‘zgartirish: Yog‘li, qovurilgan, shirin va achchiq taomlarni kamaytirish, ko‘p miqdorda suv ichish va to‘g‘ri ovqatlanish ovqat hazm qilish tizimiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
3. Xalq tabobati: Piyoz, sarimsoq, murch, zanjabil kabi tabiiy mahsulotlardan foydalanish orqali ovqat hazm qilish jarayonini yaxshilash mumkin. Biroq, xalq tabobatidan foydalanishda ehtiyotkor bo‘lish va shifokor bilan maslahatlashish muhim.
4. Jismoniy mashqlar: Kundalik jismoniy faollik oshqozon-ichak tizimining ishlashini yaxshilaydi va ichak faoliyatini yaxshilashga yordam beradi.
5. Psixologik yordam: Stress va bezovtalik ovqat hazm qilish tizimiga ta’sir ko‘rsatadi. Psixolog bilan maslahatlashish yoki yoga va meditatsiyaga e’tibor qaratish foydali.

Xulosa

Ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari ko‘plab sabablar tufayli kelib chiqadi va har bir kasallikning o‘ziga xos davolash usullari mavjud. Profilaktika va to‘g‘ri ovqatlanish muhim ahamiyatga ega bo‘lib, sog‘lom ovqatlanish, jismoniy faollik va psixologik barqarorlik ovqat hazm qilish tizimining salomatligini ta’minlashda asosiy o‘rin tutadi. Agar kasallik alomatlari paydo bo‘lsa, o‘z vaqtida shifokor bilan maslahatlashish kasallikning surunkali shakllariga aylanishining oldini oladi.