Ona tili, 8 sinf, Qodirov M, 2019

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

Kundalik com uchun ish rejalar to’plami, 1-2-3 chorak, barcha sinflar va fanlar 2022-2023

Kundalik com saytiga yuklash uchun 1-2-3-chorak ish rejalar to’plami 2022-2023 o’quv yili uchun, barcha sinflar va fanlardan. Excel xls formatda.

Arxiv ichida o’zbek va rus maktablar uchun 2022-2023 o’quv yiliga barcha sinf va fanlardan ish rejalar, hamda Kundalik.com tizimida ish rejani import qilish video qo’llanmasi mavjud. Tez orada 4 chorak, to’liq ish rejalar ham yuklanadi. Ularni ham shu yerdan yuklab olishingiz mumkin bo’ladi.

Arxiv yangilandi! Arxivda 2-chorak ish rejalar ham joylandi.
Arxiv yangilandi! Arxivda 3-chorak tig’izlanmagan ish rejalar ham joylandi.
Arxiv yangilandi! Arxivda 3-chorak tig’izlashtirilgan (17-yanvardan o’qish boshlash uchun) ish rejalar ham joylandi.
Arxiv yangilandi! Arxivda 3-chorak tig’izlashtirilgan (23-yanvardan o’qish boshlash uchun) ish rejalar ham joylandi.

Mazkur sahifada Kundalik com uchun ish rejalar to’plami, 1-2-3 chorak, barcha sinflar va fanlar 2022-2023 faylni pastroqda Download tugmasi orqali ko’chirib olish imkoniyatiga egasiz. Ushbu material ZIP formatda bo’lib, 19.96 MB hajmga ega. Materiallar doimiy tarzda yangilanib boriladi. Fayl yangilanganda, bu haqida fayl versiyasi o’zgarganidan bilib olishingiz mumkin.

Bo’lim:	Ish reja va taqvimlar
Versiya:	24
Hajmi:	19.96 MB
Fayl turi:	application/zip
Ko’rishlar:	11672 marotaba
Ko’chirishlar:	4147 marotaba
Yuklovchi:	Ustoz
Yaratilgan:	27-08-2022
Yangilangan:	21-01-2023
Teglar:	2022-2023

Fayl hajmi: 19.96 MB

Sifat bizning ustunligimiz! kundalik com uchun ish rejalar to’plami, 1-2-3 chorak, barcha sinflar va fanlar 2022-2023 faylni onlayn, mutlaqo bepul, ro’yxatdan o’tmasdan, reklama kutmasdan va to’g’ridan-to’g’ri havola orqali yuklab oling. Shuningdek ish reja va taqvimlar bo’limida joylashgan boshqa materiallarni ham kuzatishingiz mumkin. Buning uchun bo’lim ismi ustiga bosing.

Dunyoda ikkita cheksiz narsa bor: Birinchisi koinot bo’lsa, ikkinchisi insonlarning ahmoqligi. Biroq, koinot haqida mening ishonchim komil emas. Istalgan inson bilishi mumkin, lekin bilish bilan tushunish o’rtasida ancha farq bor. Albert Einstein

Ona tili, 8 sinf, Qodirov M., 2019

Учебник по родному языку для 8 класса на узбекском языке.

Фрагмент из книги:
Til – fikrni bayon etish va o‘zgalar fikrini tushunishning eng asosiy vositasi. U o‘z vazifasini og‘zaki va yozma shaklda bajaradi. Til ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi: adabiy nutq va sheva nutqi. Faqat adabiy nutq yozma shaklga ega. Shevaning belgilab qo‘yilgan qonuniy me’yorlari yo‘q.

SHARAFLI BURCH.
Bir kuni mavlono Alisher Navoiy mulozimlari bilan otda uzoq tog‘ sayridan qaytib kelayotgan edi. Yo‘l qabriston
oralab o‘tar ekan. Qabristonga yuz qadamlar qolganda mavlono otdan tushib, boshini quyi solib yo‘lida davom etibdi. Mulozimlari ham otlaridan tushib, uning ortidan ergashibdilar. Qabristondan ancha uzoqlashgandan keyin yana otlariga minib, yo‘lda davom etishibdi. Biroz yurishgandan so‘ng mulozimlar shoirning qabristonga yaqinlashganda
otdan tushishi sababini so‘rabdilar. Alisher Navoiy ancha vaqt sukut saqlab turibdi-da, keyin mulozimlaridan norozi ohangda shunday deb javob beribdi:
– Bu yerda xalqimizning jigargo‘shalari, tabarruk padari buzrukvorlari mangu uyquga ketganlar. Bular yonidan ot choptirib, changitib o‘tish insonlik sha’niga isnoddir, nahotki shuni ham bilmasalaring? Buni bilmaslik – tiriklikdagi o‘liklik. Ota-bobolarimiz xokini, xotirasini e’zozlamoq har bir kishining sharafli burchidir.
Mulozimlar otasi oldida ayb ish qilib qo‘ygan boladek to Hirotning qorasi ko‘ringuncha tillarini tishlab, aqlini peshlab boribdilar.

MUNDARIJA.
Kirish.
1-dars. «So‘zdan so‘zning farqi bor.».
2-dars. Adabiy nutq me’yorlari. Nutqning ko‘rinishlari.
1-BO‘LIM O‘TILGANLARNI TAKRORLASH.
3-dars. Mustaqil so‘z turkumlari.
4-dars. Yordamchi so‘zlar.
5-dars. Undov, taqlid va modal so‘zlar.
6-dars. Olmoshning ma’no turlari.
7-dars. Ravishning ma’no turlari.
8–9-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
2-BO‘LIM IJODIY MATN. INSHO VA UNING TURLARI.
10-dars. Ma’lumotnoma matni va ijodiy-tavsifiy matn.
11-dars. Insho – ijodiy ish.
12-dars. Inshoning mavzu va mazmuniga ko‘ra turlari.
13-dars. Insho rejasi.
14-dars. Sodda va murakkab rejalar.
15-dars. Adabiy mavzulardagi insholar.
16-dars. Erkin mavzudagi insholar.
17-dars. Inshoga epigraf tanlash.
18-dars. Ilmiy insho.
19-dars. Mustahkamlash darsi.
20–21-darslar. Yozma nazorat ishi va uning tahlili.
3-BO‘LIM SINTAKSIS, OHANG VA TINISH BELGILARI.
22-dars. Sintaksis haqida umumiy tushuncha. So‘z birikmasi.
23-dars. Teng va tobe bog‘lanish.
24-dars. So‘z birikmasi va so‘zlar qo‘shilmasi, qo‘shma so‘z.
25–26-darslar. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
27-dars. «Eng chiroyli va ta’sirchan nutq» tanlovi.
4-BO‘LIM GAP.
28-dars. Gapning ifoda maqsadi.
29-dars. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
30-dars. Gapning tuzilishiga ko‘ra turlari.
31-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
32-dars. Mustahkamlash darsi.
33-dars. Nazorat ishi.
34-dars. Nazorat ishi tahlili.
5-BO‘LIM SODDA GAP SINTAKSISI.
35-dars. Sodda gap. Gap bo‘laklari.
36-dars. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
37-dars. Kesim. Fe’l kesim va ot kesim.
38-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
39-dars. Sodda kesim va murakkab kesim.
40-dars. Bog‘lamalar.
41-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
42-dars. Kesimning birikma va ibora bilan ifodalanishi.
43-dars. Og‘zaki nutq mahorati bo‘yicha nazorat ishi.
44–45-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
46-dars. Ot kesim va ega orasida tirening ishlatilishi.
47-dars. Ega.
48-dars. Egali va egasiz gap.
49-dars. Atov gap.
50-dars. So‘z-gap.
51-dars. Yig‘iq va yoyiq gap.
52–53-darslàr. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
54–55-darslàr. Sodda gap va gap bo‘laklari yuzasidan tahlil.
56–57-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
6-BO‘LIM IKKINCHI DARAJALI BO‘LAKLAR.
58-dars. Hol.
59–60-darslar. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
61-dars. To‘ldiruvchi.
62-dars. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
63-dars. Aniqlovchi va uning turlari.
64-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
65–66-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
67–68-darslar. Gap bo‘laklari tartibi.
69–70-darslar. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
71-dars. Gap urg‘usi.
72–73-darslar. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
74-dars. To‘liq va to‘liqsiz gaplar.
75-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
MUSTAHKAMLASH DARSLARI.
76–77-darslar. Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari yuzasidan tahlil.
78–79-darslar. Nazorat ishi va uning tahlili.
7-BO‘LIM UYUSHIQ VA AJRATILGAN BO‘LAKLI GAPLAR, GAP BO‘LAKLARI BILAN ALOQAGA KIRISHMAYDIGAN BO‘LAKLAR.
80-dars. Gapning uyushiq bo‘laklari.
81–82-darslar. Mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash.
83-dars. Uyushiq bo‘lakli gaplarda umumlashtiruvchi so‘z va unda ohang hamda tinish belgilari.
84–85-darslar. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
86-dars. Ajratilgan bo‘lakli gaplar.
87–88-darslar. Ajratilgan bo‘lakli gaplarda ohang va tinish belgilari.
89–90-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
91-dars. Kiritmalar (Kirish so‘z).
92-dars. Undalma.
93-dars. Undalmalarda tinish belgilari.
94-dars. Matn va lug‘atlar bilan ishlash.
95–96-darslar. Mustahkamlash.
97–98-darslar. Nazorat ishi va tahlili.
99-dars. Ish qog‘ozlari ustida ishlash.
100-dars. Asosiy atamalar ustida ishlash.
101-dars. Takrorlash.
102-dars. Yakuniy dars va yozgi ta’tilga topshiriqlar.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Ona tili, 8 sinf, Qodirov M., 2019 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

«Ona tili» 8-sinflar uchun 8- 8- 1-dars

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

177-topshiriq. Matndagi ajratilgan so‘zlarning ma’nolarini quyidagi izohlardan aniqlab, ko‘chirib yozing va eslab qoling: 1) chopqir, yo‘rg‘a ot; 2) shahar posbonlari sardori; 3) bo‘lib o‘tgan ish, hodisa va shu kabilar yuzasidan yoki haqiqiy ahvolni aniqlash maqsadida o‘tkaziladigan tekshiruv; 4) chizma lavha: loyiha, reja; 5) dushman, g‘anim; 6) namoz o‘qishga chaqiriq; tong yorishish, g‘ira-shira payti; erta tong.

178-topshiriq. Matndagi bugungi iste’molda qo‘llanmaydigan so‘zlarni ikki guruhga ajrating:

1) iste’moldan chiqib ketgan so‘zlar;

2) o‘rnini boshqa so‘zlarga bo‘shatib bergan so‘zlar.
179-topshiriq. Matndagi so‘zlarni ikki guruhga ajrating:

1) barcha uslubda qo‘llanadigan so‘zlar;

2) badiiy uslubda qo‘llanadigan so‘zlar.

180-topshiriq. Matnni bir necha qismga ajrating va ularga alohida sarlavhalar qo‘ying. Bu sarlavhalarning bosh sarlavha tarkibiy qismlari bo‘lishiga erishing.

Uyga vazifa

181-topshiriq. Matnning biror parchasini (yoki to‘lig‘icha) yod oling.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

86dars AJRATILGAN BO‘LAKLI GAPLAR

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

1. Tabiat inson qo‘liga qurol − intellektual axloqiy kuch-qudratni berdi, lekin u bu qurolni aks tomonga xizmat qildirishi ham mumkin, binobarin, axloqiy e’tiqodi, jinsiy va did instinktlari pastkash bo‘lgan odam eng nopok va vahshiy kimsaga aylanib qoladi. (Arastu) 2. Biz ko‘proq yoki boshqacharoqko‘rishni, ya’ni muayyan narsada mavjud bo‘lmasa-da, boshqa bir narsada bor bo‘lgan nimanidir ko‘rishni xohlaymiz. (Parmenid) 3. Hamma narsaning asosida ikki ibtido:olov va yer yotadi. (Parmenid) 4. Ichki idrok amriga bo‘ysunsang, katta inson bo‘lasan, ikkinchi darajali (ya’ni ko‘z va quloq sezgilari) tuyg‘ularga amal qilsang, mayda odamga aylanasan. (Men-Szi) 5. Ayni vaqtda, “muhmali g‘alla” − ya’ni qop kiyadigan darajaga yetganini ham aytib, o‘z ahvoliga kinoya qilmoqda edi. (A.Qodiriy) 6. Binoiy avvalgi ruboiysiga kamtarona baho berib, uni “muhmal” – “xom” deb atagani ham ajoyib edi. “Muhmal”ga “musta’mal”,ya’ni “pishiq”, “mukammal” so‘zining ichki qofiya qilingani ham Boburga juda yoqdi, u munshiyni chaqirib, mulla Binoiy aytgan ruboiylarni yozib olishni buyurdi. (P.Qodirov)
2. Bilib oling

1) ajratilgan to’ldiruvchi: Oyimni, ya’ni Xosiyat Suvonovani, mukofotlashdi.

2)ajratilgan aniqlovchi: Qobil bobo, yalangbosh, yalangoyoq, eshik yonida dag’-dag’ titraydi.

3)ajratilgan hol: Uning qo`lidan ushlab ichkariga, mеhmonxonaga, boshladi; Anjuman bugun, soat bеshda, boshlanadi; Qo`llar ishlar tеz – mo`’jizakor; Shaharga borish uchun, ya’ni o`g`lini ko`rish uchun, ulov qidirdi; Bugun sizni yana, ikkinchi marta, kеchirishdi.

4) ajratilgan izohlovchilar, asosan, izohlanmishdan keyin keladi va o’ziga xos ohang bilan aytiladi. Ajratilgan izohlovchilar ko’pincha egaga taalluqli bo’ladi: O’g’lim, qo’zichog’im, orom olib uxlayapti, – dedi ona. Birozdan so’ng

Hasan oka, fizika o’qituvchisi, kirib keldi.

Savol va topshiriqlar

1.Gap bo‘laklari nega ajratiladi?

2.Qaysi gap bo‘laklari ajratiladi?

3. Ajratilgan bo`laklar yozuvda qaysi tinish belgilari bilan ajratiladi?

4. Hol qanday ifodalansa, ajratilgan bo`lak sanaladi?

Uyga vazifa

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

87dars AJRATILGAN BO‘LAKLI GAPLARDA OHANG VA TINISH BELGILARI

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu
170-mashq. Berilgan gaplardagi tushirilgan tinish belgilarini qo‘yib gaplarni ko‘chiring.

1. Bu qahramonlar ezgulik izlovchilar, ezgulik istovchilar, sog‘inuvchilar, zulm yoki beshafqatlik qarshisida bo‘yin egmovchilar bularning barcha-barchasi yozuvchi yuragida tug‘ilgandir. 2. Ko‘pchilik adiblarga xos odat yomon odamni bulg‘ab tashlash O`lmas aka ijodi uchun yot narsa. 3. O`lmas akaning Qo‘qon teatri sahnasida qo‘yilgan birinchi sahna asarlari “Sud”, “Yoz yomg‘iri” qissalari zamonaviy detektiv tarzida yozilgan asarlarning dastlabkilaridan biri edi. 4. Shulardan biri O`lmas aka 1934 yilda ulug‘ shoir, alloma, siyosiy arbob, diplomat, o‘zbek teatrining asoschisi Abdulla Avloniy vafot etgan yilda tug‘ilganlar. 5. Keksalar dunyoni tashlab ketishga tayyorlanayotgan odamlar … avlodlariga nimalarni qoldirishyapti? 6. O`lmas akaning ijodlariga xos yana bir narsa nomus, hayo, iffat masalalari turli obrazlar ordamida turlicha yechiladi. (T.Malik)

Yozma nutqda izoh bo`lak ko`pincha vеrgul, tirе va qavs bilan ajratiladi:

1) bo`lak ikki tomondan vеrgul bilan ajratiladi: Soy bo`yidagi choyxonada, gavjum joyda, Azimjon uchradi

2) ajratilgan bo`lakning o`z ichida vеrgul bo`lsa, ikki tomoniga tirе qo`yiladi:

Ekranda Yer tasviri ko‘rindi; daraxtlar gullagan, pag‘a-pag‘a oq bulutli osmon yer bilan qo‘shilib ketganday − osmon aksi yerga tushyaptimi, yo aksinchami − bilib bo‘lmaydi. (T.Malik)

3) ajratilgan bo`lak uyushib, gap oxirida kеlsa, undan oldin tirе qo`yiladi: Mеning o`z muhabbatim bor – toza va musaffo

Savol va topshiriqlar.

1.Ajratilgan va uyushiq bo‘lakli gaplarning o‘xshashligi nimada?

2.Ajratilgan va uyushiq bo‘lakli gaplarning farqi nimada?

Uyga vazifa

175-mashq. Tinish belgilarini qo‘yib gaplarni ko‘chiring.

1. Hozir Humoyunning fili yonida birgina inisi oq otliq Hindol mirzo bormoqda. 2. Said Xalil mehrobda turgan charm muqovali ulkan kitob Qur’onga ko‘z tashlab, go‘yo undan madad olgan bo‘ldi-yu ovoziga sehrli tus berdi. 3. Said Xalil esa yana orqa qatorda ahli saodat uchun ajratilgan ikkinchi darajali “Osoyish” kemasida o‘ltirishga majbur. 4. Chand bibi qilich taqqan beshafqat ayol haram bekasining ixtiyorida qoldi. 5. Jamna bo‘yiga yuvinishga borsa, boshqa afsonaviy daryo Sarasvati yodiga tushadi. 6. Humoyunning chodiri turgan balandlikdan Gangaga kelib qo‘shiladigan yana bir daryo Karamnasa ham ko‘rinadi

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

88dars AJRATILGAN BO‘LAKLI GAPLARDA OHANG VA TINISH BELGILARI

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

-mashq. Berilgan gaplarni ajratilgan bo‘lakli gaplarga aylantiring.

1. Quyosh qizil baxmal singari tovlanib, o‘zini azim chinorlar panasiga olganda, …, bu oqshomlar ko‘hna tabiat ko‘rki − tongdan ham musaffo bo‘lib ketadi. 2. Nazira qishloqqa tushib kelgan kunning ertasigayoq, …, qizlar uni o‘rtaga olib qo‘shiq ayttirishgan edi. “Yo‘q” deganiga qo‘yishmadi. Shunda u qandaydir laparni tutila-tutila aytib, zo‘rg‘a qutulgan edi. 3. Ko‘p o‘tmay, …, mehmonxona qarshisidagi klub odamlar bilan to‘ldi. 4. Tong yorishganda, …, ikki qiz fermaga kirib kelishdi. 5. Gulchehra bilan fermani aylanar ekan, eshik tomonga, …, qarab-qarab oladi. 6. Kolxoz umumiy majlislarining birida, …. rais hammaning oldida uning peshonasidan o‘pdi. (O`.Umarbekov. “Shirinsoy oqshomlari

170-mashq. Berilgan gaplardagi tinish belgilarini qo‘yib ajratilgan bo‘lakli gaplarni ko‘chiring. Ajratilgan bo‘lakli gaplardan tinish belgilari tushirib qoldirilsa, qanday mantiqiy xatoliklar kelib chiqadi?

1. Uydagi yig‘i-sig‘idan… onasining yuraklarni ezib yuboradigan nidolaridan uzoqda… kechgacha ko‘chama-ko‘cha sandiroqlab yuradigan bo‘lib qoldi. 2. Shu yerlik hamkasbi… urush yillari bir qismda xizmat qilgan qadrdon oshnasi: “Otpuskangni bir gal bizning shaharda o‘tkaz, Namangan ham kurort joylardan qolishmaydi”, – deb chaqirtirib kelgan edi. 3. Qop-qora sochini jingalak-jingalak qilib taragan… ingichka… ilon izi nusxa galstuk taqib… kifti keng kostyum kiygan o‘rta bo‘yli yigitga ilgarilari havas bilan qaragan odamlar endi uni ko‘rishsa… chetlab o‘tadigan bo‘lib qolishdi. 4. Mirsidiq bu qishloq qaerda o‘zi… uzoqmi, yaqinmi – surishtirmadi. 5. Do‘simboy ota boshidagi yangi marg‘ilon do‘ppisini olib… tizzasiga urib changni qoqqan bo‘ldi, ko‘kragiga tushib turgan moshkichiri soqolini tutamlab og‘ir xo‘rsindi. 6. Ular klubdan chiqishganda vaqt allamahal bo‘lib qolgan… ko‘k betini son-sanoqsiz yulduzlar qoplab olgan edi.

Savol va topshiriqlar.

1.Bir gapda ham ajratilgan, ham uyushiq bo‘lakli gap ishtirok etsa, tinish belgilari qanday qo‘yiladi?

2.“Odatda, bir xil so‘roqqa javob bo‘ladi.” Bu ajratilgan bo‘lakmi yoki uyushiq bo‘lak?

3.“Ba’zan bir xil so‘roqqa javob bo‘lishi ham mumkin.” Bu ajratilgan bo‘lakka tegishlimi yoki uyushiq bo‘lakka

Uyga vazifa

183-topshiriq. Fozila, kutval, navkar, tolor, eshkakchi, ko‘shk, mehrob, haram, chodir so‘zlarining ma’nolarini berilgan izohlar orasidan aniqlab, lug‘at daftaringizga ko‘chiring va eslab qoling:
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari

«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

89- dars Mavzu: Nazorat ishi –

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda

estetik did, estetik ong, ona tilimizga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda

milliy iftihor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o’rgatish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

– eshitilgan yoki o‘qilgan matnlardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi :

– doimiy ravishda mustaqil o‘qib-o‘rganish, bilimni oshirib borish, kognitivlik (ijodiylik) ko‘nikmasini shakllantirish.

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– mavzu doirasida berilgan matnlar mazmuni orqali milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– dars va mashg‘ulot jarayonlarida faol ishtirok etish;

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: diktant matni..

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz (A.Navoiy)

Foydalaniladigan adabiyotlar:

I. Darsning borishi:

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

III. Yangi mavzu: 48-topshiriq. Mavzulardan birini insho yozish uchun tanlang:

2. “Inson umri – daryo suvi”.

3. “Qolgan ishga qor yog`ar”.

4. “Ertalabgi vaqt – naqdgina baxt”.
49-topshiriq. Mavzuga reja tuzib, matn tayyorlang. So‘zlarni tanlashda ma’nodosh so‘zlar lug‘atidan foydalanishingiz mumkin.

50-topshiriq. Maqol va hikmatlarni o`qing. Ulardan epigraf sifatida yoki fikringizni dalillash uchun foydalaning.

1. Barvaqt qilingan harakat hosilga berar barakat. (Maqol)

2. Kech boshlagan kechikar. (Maqol)

3. Kechki ekinning xatari ko`p. (Maqol)

4.Vaqting ketdi – naqding ketdi. (Maqol)

5. Vaqt g`animat, o`tsa nadomat. (Maqol)

6. Vaqt tog`ni, suv toshni yemirar. (Maqol)

7. Vaqting kam bo‘lishini istasang, hech narsa qilma. (Anton Chexov)

8. “Shoshma-shosharlik yaxshi emas” degan naql burga tutishda qo‘l keladi, hatto burgani tutishga erinadiganlar buni qo‘llab-quvvatlaydilar va rivojlantiradilar. (Vitaliy Korotich)

Uyga vazifa

51-topshiriq. Insho matnidan yozilishi qiyin bo`lgan so`zlarni ajrating, imlo lug`atidan shu so`zlani toping, lug`at daftaringizga ko`chiring va eslab qoling.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

Mavzu: Nazorat ishi tahlili

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda

estetik did, estetik ong, ona tilimizga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda

milliy iftihor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o’rgatish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

– eshitilgan yoki o‘qilgan matnlardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi :

– doimiy ravishda mustaqil o‘qib-o‘rganish, bilimni oshirib borish, kognitivlik (ijodiylik) ko‘nikmasini shakllantirish.

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– mavzu doirasida berilgan matnlar mazmuni orqali milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– dars va mashg‘ulot jarayonlarida faol ishtirok etish;

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: diktant matni..

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz (A.Navoiy)

Foydalaniladigan adabiyotlar:

I. Darsning borishi:

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

III. Yangi mavzu:

52-topshiriq. Tekshirilgan insho matnini diqqat bilan ko`zdan kechiring. Xatolarga e’tibor bering.

53-topshiriq. Xatolaringizni quyidagi turlarga ajrating:

1) imloviy xato;

2) ishoraviy (tinish belgi bilan bog`liq) xato;

3) uslubiy (so`z qo`llash bilan bog`liq) xato.

54-topshiriq. Xatolaringiz haqida o`qituvchidan so`rang. Xato yozgan so`zingizni imlo lug`atidan yana bir marta tekshiring, lug`at daftariga ko`chiring va eslab qoling.

85-topshiriq. Uch guruhga bo`lining. Bir guruhda imloviy xato, ikkinchi guruhda ishoraviy xato, uchinchi guruhda uslubiy xatolar ro`yxatini tuzing. Xatoning yechimini toping va prezentatsiya (taqdimot) qiling.

32.1-mashq. Insho matnida uchragan uslubiy g`aliz fikrlarni qayta o`ylab ko`ring. Fikringizni boshqacha ifoda bilan mashq daftariga yozing va o`qib bering.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: ______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

91-dars KIRITMALAR (KIRISH SO‘Z)

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu
184-topshiriq. Berilgan gaplarda ajratilgan so‘zlar qanday vazifa bajarib kelayotgani, qanday ma’no ifodalashi va qaysi turkumga mansubligini aniqlang. 1. Asli qiyofangni ko‘rsatishdan qo‘rqishing, demak, o‘zingdan nafratlanishingni bildiradi. (J.Massiyon) 2. Ko‘pdan ko‘p baxtsizliklarning ildizi shundaki, yoshlikdanoq bolani o‘z xohishlarini tizginlashga, bu ishni qilish mumkin, bunisini, albatta, qilish kerak, buni qilish esa mumkin emas, degan tushunchalarga to‘g‘ri yondashishga o‘rgatilmaydi. (V.Suxomlinskiy) 3. Mehnat ijodga aylangan joyda, tabiiyki, o‘lim dahshati hatto fiziologik jihatdan ham yo‘q bo‘lib ketadi. (A.Tolstoy) 4. Sernuqsonlik, shubhasiz, yomon, ammo undan ham yomonrog‘i, o‘zingda ularni tan olmaslik istagi, bunda mazkur nuqsonlarga o‘z-o‘zini aldash ham qo‘shiladi. (Paskal) 5. Izzattalablik o‘z holicha, ehtimol, nuqsondir, biroq u ko‘p hollarda qadr-qimmat manbayidir. (Kvintilian) 6. Safsata va quruq gap, haqiqatan ham, nafratga loyiq. Gapdan ko‘ra ish qilish kerak. (V.Suxomlinskiy)

176-mashq. Berilgan gaplardagi tushirib qoldirilgan tinish belgilarini o‘rniga qo‘yib ko‘chiring.

1. Aqlli bo‘lsang, johil va nodondan hazar qil. Aqalli biroz bilimi bor kishi ulardan, albatta, yuz chaqirim uzoqlashadi. (Majididdin Xavofiy) 2. Aqalli bir mushukka bo‘lsang mehribon, Demak salomatdir sendagi iymon. (Xusrav Dehlaviy) 3. Qo‘y tamani, bor esa senda tamiz, Shubhasiz el ichra bo‘lg‘aysan aziz. (Farididdin Attor) 4. Agar adolat himoya qilinmasa, zaif va kuchli odamlar yo‘qolib ketadi. Modomiki zaiflar qirilib ketar ekan, kuchlilar ham omon qolmaydi. (Husayn Voiz Koshifiy) 5. Birovga sog‘insa har kim yomonlik, Nihoyat ul o‘zi topmas omonlik. (Abulqosim Firdavsiy)

Savol va topshiriqlar.

1. So‘zlovchi o‘z fikriga munosabatini qanday ifodalaydi?

2.Yo‘l-yo‘lakay gapdan o‘rin olgan qo‘shimcha fikr ifodasi qanday nomlanadi?

3.Kirish va kiritmaning o‘xshash va farqli tomonlari nimada?

4.Kirish va kiritmalar qaysi bo‘laklarga tobelanadi?

Uyga vazifa

187-topshiriq. Quyidagi gaplarning har biriga kirish va kiritma qurilmalarni qo‘yib gaplarni ko‘chiring.

1. Mehmoni yo`q qora uydan dala-tuz yaxshi. (“Komillik o`gitlari”) 2. Teran fikrni doim keksalardan qidirgin, bahor suvi kuzda musaffolik topadi. (Termiziy) 3.Odamlar bilan murosa-yu madoraga kirishish ham sadaqa hisoblanadi. (Hadis) 4.Nosihi sodiq erurki beg`araz, Bil anga olamda topilmas evaz. (Alisher Navoiy) 5.Mehmonsiz uy suvi qurigan tegirmonga o`xshaydi. (“Komillik o`gitlari”) 6. Kishilarning qadrlisi saxovatli kishilardir. (Yusuf Xos Hojib)

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________
Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

92-dars Undalma

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

189-topshiriq. 1.Berilgan gaplardagi ajratilgan so‘zlarning o‘rnini aniqlang va tasniflang:

1) shaxsga qaratilgan so‘zlar

2) hayvonlarga qaratilgan so‘zlar;

3) jonsiz predmetlarga qaratilgan so‘zlar.

2. Bu so‘zlarning egadan farqini tushuntiring.

1. Nimalar haqida surasan xayol, So`yla, majnuntol? 2. Yoshlik! Seni kuylamagan kim? 3. Yonib yasha to tanda jon bor, Quyosh bo`lgin, azizim, quyosh! 4. Asabga so`z bermang, odamlar! 5. Ilhomimning ilk mevasini – Senga tutdim, ayb etma, o`rtoq. (E.Vohidov) 6. Ey gul, ne uchun qoshingda men xor o’ldum? (Bobur)

190-topshiriq. Berilgan gaplarga tinish belgilarini qo‘ying. Qaysi gap bo‘lagi tushirib qoldirilayotganini aniqlang va uning sababini bayon qiling. Kesimning shaxs-sonini aniqlang.

1. Xullas o‘rtoq rais aylangiz imdod, Men sizga haq gapni aytaman tikka. 2. Ey ko‘hna Sharqimizning hech so‘nmas mash’alasi Noming kabi mustahkam, poydor bo‘l hamisha. 3. Toshkentim oftobsan Sharqda nur sochgan. 4. Azizim payt keldi, ko‘nglim yoraman, Insonman, sen horsang, men ham horaman. 5. Ey g‘ofil sarkash deb meni kamsitma, G‘anim senga emas, menga pand bergan. 6. Shoshmagin ey karvon to‘xtagin biroz So‘zlayin ezgulik, shafqat otidan. (A.Oripov)

Savol va topshiriqlar

1.Undalma deb nimaga aytiladi?

2.Gapda undalma qo‘llanganda qaysi bo‘lak tushib qolishi mumkin?

3.Undalmaning ega bilan o‘xshash va farqli tomonlari nimada?

Uyga vazifa

191-topshiriq. Hurmat va ehtirom bilan qilinadigan murojaatda qo‘llanadigan “Chiroyli murojaat so‘zlari” lug‘atini tuzing. Kichraytirish, erkalash, hurmat shakllaridan unumli foydalaning.

180–mashq. “Til ofati” mavzusida og‘zaki telenutq tayyorlang va sinfda uni namoyish etishga tayyorlaning.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

93-dars UNDALMALARDA TINISH BELGILARI

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

181-mashq. Berilgan gaplardagi undalmalarni aniqlang. Ularni undalmalarga xos ohang bilan o‘qing. Tinish belgilarini qo‘yib ko‘chiring.

1. − Robiya inon, men tirik bo‘lsam, senga balo-qazoni yo‘latmasmen! − Tangrim sizni ham panohida asrasin Tohir og‘a. Yog‘iyning ming-ming askari bor. Qaysi biriga bas kelursiz? Ana, qochqinlarga qarang.

2. − Aya Fazliddin tog‘oyim! − dedi-yu, chopib borib darvozaning zanjirini tushirdi.

3. − Mulla tog‘a arava sizdanmi?

− Ha jiyanim. Ko‘ch-ko‘ronim bilan keldim.

4. − To‘xta nobakor! − deb mulla Fazliddin bittasining qarshisidan chiqqan edi, yuziga qora niqob tutgan ayiqday zo‘r yigit uni yelkasi bilan urib chetlatdi-da, ko‘chaga otildi.

5. Qutlug‘ Nigor xonim bolalar oldida qilingan bu kinoyadan ozorlanib:

− Qo‘ying og‘a oyi. Bu begimda ayb yo‘q! − dedi.

6. Eson Davlat begim tomoq qirib qiynalib gapirdi:

− Amirzodam adolat siz tomonda. Lekin Mahmudxonning eshik og‘asi Tilba Sulton o‘ta mug‘ambir odam-da. Xonni shu odam qo‘shin yuborishga ko‘ndirgan.

Bilib oling

Undalmalar gap boshi va oxirida kelsa, bir tomondan, gap o‘rtasida kelsa, ikki tomonidan vergul bilan ajratiladi

Savol va topshiriqlar

1.Undov, undalma so‘zlarining o‘zagini aniqlang.

2.Gapdan undalma ajratib chiqarilsa, qanday gap vujudga keladi va tinish belgisi qanday qo‘yiladi?

3.Undalmali gapda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan asosiy xato nimada ro‘y beradi?

Uyga vazifa

185-mashq. Undalmali gaplarga 2 tadan misol topib yozing va undalmani ajratib alohida gapga aylantiring. Tinish belgisini qo‘ying.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

94-dars MATN VA LUG‘ATLAR BILAN ISHLASH

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu
192-topshiriq. Matnni diqqat bilan o‘qib chiqing.

BERUNIYNING DAM OLISH KUNLARI

Beruniy yiliga ikki martagina dam olar ekan. Birinchisi – Navro`zi olam kirgan kuni, ikkinchisi – bug`doyga o`roq tushganda… Dillarni xushnud etib Navro`zi olam yetib kelgan kuni erta tongdanoq o`rinlaridan turib, yuvinib-taranib, yaxshi liboslarini kiyib, qarindosh-urug`larni, keyin yor-u birodarlarni ziyorat qilib, holidan xabar olar ekanlar, ular bilan birga bo`lib suhbatlashar, hazil-mutoyiba qilar, askiyalar aytishar ekanlar. Keyin to qosh qorayguncha qo`sh qo`hishar, yerga birinchi omoch solishda qatnashar, nihol ekisharkan… Hol-ahvol so`raganlarga: “Dam olib, hayot lazzatini totib ko`rmoqdaman”, – deb javob berar ekanlar. Boshoqqa birinchi o`roq tushgan kuni ham dehqoncha libos kiyib olib, qo`llariga o`roq tutib azondan to kechgacha bug`doy o`rar ekanlar. Olimni ko`rgan-ketganlar bilan: “Horma, bor bo`l,” – qilishsa ham: “Dam olib, rizqimni teryapman”, – deb javob berar ekanlar. Qarang-a, ulug` alloma mutolaa, kitob yozish, tajriba o`tkazishdan yiliga ikki kun vaqt ajratib azondan to kechgacha qo`sh qo`shib, shudgor qilishni, o`roq o`rishni o`zi uchun dam olish deb bilar ekan.

193-topshiriq. Berilgan izohlardan matndagi ajratilgan so‘zlarning ma’nolarini aniqlab, lug‘at daftaringizga ko‘chirib yozing va eslab qoling: 1) muqaddas joylarga, mozor va qabristonlarga borib sig‘inish; hurmat yoki rasmiyat yuzasidan tabarruk kishilar huzuriga tashrif buyurib, holidan xabar olish; 3) ulov qo‘shib yer haydaladigan, metall tishli qadimgi eng oddiy yog‘och yoki temir asbob.

194topshiriq. Matndagi ko‘chma ma’noda qo‘llangan so‘zlarni aniqlang.

195-topshiriq. Matndagi ko‘chma ma’noli so‘zlar qanday badiiy san’at hosil qilayotganini aniqlang.

196-topshiriq. Matndagi gaplarni mazmunan bog‘lovchi so‘zlarni aniqlang.

83.6-topshiriq. Matndagi sizga yangilik bo‘lgan hayotiy haqiqatni tavsiflang.

Uyga vazifa

197-topshiriq. Matnga shaxsiy munosabatingizni yozma ravishda bayon qiling.

197-topshiriq. Matnning biror parchasini (yoki to‘lig‘icha) yod oling

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

95-dars Mustahkamlash

GAPNING UYUSHIQ BO‘LAKLARI, AJRATILGAN BO‘LAKLAR YUZASIDAN TAHLIL

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

194-topshiriq. Matnni diqqat bilan o`qing.

Mir Alisher Navoiy o`z g`azallarini zamonasining eng zo`r bilimdon va mohir xattotlariga ko`chirtirardi. Nima bo`ldi-yu, o`z xattotining tobi qochib qoldi. Bundan xabardor bo`lgan, o`zini mashhur xattotlardan deb yurgan bir olifta kishi: “Rozi bo`lsa, Navoiyning xizmatini jonim bilan bajarardim”, – debdi. Shoir uning bu gapini eshitib, she’rlarini ko`chirtirishga berdi. Bir payt katta mushoirada g`azal mulkining sultoni −Alisher Navoiyning qulog`iga: “Malikush-shuaro o`zlari nuqson-qusurga yo`l qo`yibdilarmi, boshqalardan nimani ham kutish mumkin”, – degan gap chalinibdi.

Gap nimadaligini darrov fahmlagan shoir boyagina ko`chirtirgan g`azallarini olib o`qibdi, qarasa, o`zi aytgan gap emas emish. Maqtanchoq xattot tushmagur “ko`z” so`zidagi bir nuqtani tushirib qoldirganidan bu so`z “ko`r” bo`lib qolgan va she’r ma’nosi o`zgarib, aksincha chiqib qolgan ekan. Navoiy ahli fozillarga qarab:

– Ko`zimni ko`r qilganlar ko`r bo`lsin, – debdi-da, xattotga javob berib yuboribdi.

199-topshiriq. Matnga sarlavha tanlang.

200-topshiriq. Matndan uyushiq va ajratilgan bo`laklarni aniqlang

Savol va topshiriqlar

1. Navoiy nega o`z she’rlarini begona xattotga ko`chirishga berdi?

2. Xattot qanday yo`l tutdi?

3. Xattot qaysi so`zni o`zgartirdi?

4. Nega so`zni osongina o`zgartira oldi?

5. Navoiy aytgan so`zning zohiriy va botiniy ma’nosini qanday sharhlaysiz?

Uyga vazifa

190-mashq. She’riy misralardagi ajratilgan bo`lakli gaplarni mos ohang bilan o`qishni mashq qiling hamda tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Butoqlarga qo‘nib gul kitobini Varaqlashga tushdi bulbul g‘azalxon. 2. Samum yalab o‘tar yalang to‘shini Bunda yolg‘iz giyoh sho‘ra-yu yantoq. 3. She’r yozar chog‘idagidek yoningiz Bunda dasturxoningiz dostoningiz.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

96-dars Mustahkamlash

GAPNING UYUSHIQ BO‘LAKLARI, AJRATILGAN BO‘LAKLAR YUZASIDAN TAHLIL

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

188-mashq. Berilgan gaplardagi uyushiq bo`laklarning tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Borlik yo‘qlikni mushkulot yengillikni yuzaga keltiradi. 2. Inson ilk bor dunyo yuzini ko‘rganda nozik va zaif o‘limi oldidan esa sabotli va kuchlidir. Barcha tirik mavjudot va o‘simliklar mavjudlikning ilk pallasida nozik va zaif o‘lim lahzalarida esa quruq va chirkindir. (Lao Szi) 3. Marvarid donalarining o‘rtasida bir tosh bo‘lib, unga: “Jasorat umidsizlik shodlik”, degan so‘zlar bitilgandi. (Budda) 4. Borliq mushtarak uzluksiz yaxlit bo‘linmas va bir jinsli voqelikdir. (Parmenid) 5. O’simliklar tirik mavjudotlardir. Ular ham his qiladilar g‘am chekadilar quvonadilar. Bu tuyg‘ular ularning yaproqlarida zohir bo‘ladi. Shuningdek, o‘simliklar aql va bilimga ham egadirlar. (Anaksagor)

189-mashq. Ajratilgan bo`lakli gaplarni aniqlang. Ularni mos ohang bilan o`qishni mashq qiling hamda tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Ahmad Tanbal bugun Axsida shoh saroyida. 2. Men faqat o‘zim chizgan suratga o‘z ijodimga mehr qo‘yganmen xolos! Boshim omon bo‘lsa, bunday suratni yana chizgaymen! 3. Mirzoning birinchi xotini Fotima Sulton, ikkinchi xotini Qutlug‘ Nigor xonim, o‘n sakkiz yoshlik qizi Xonzoda begim va o‘n yashar o‘g‘li Jahongir mirzo hammalari o‘sha tanobiy uyga yig‘ilgan edilar. 4. Xonimning xayoli shu xatarli vaziyatda ota-onadan uzoqda Andijonda turgan yolg‘iz o‘g‘li Boburda edi. Hazrat uni nega farzandlari qatori tilga olmadi? 5. Orqadagi mulozimlardan ikkitasi rikobdor bilan jilovdor tez otdan tushdilar. (P.Qodirov)

Savol va topshiriqlar

1. Navoiy nega o`z she’rlarini begona xattotga ko`chirishga berdi?

2. Xattot qanday yo`l tutdi?

3. Xattot qaysi so`zni o`zgartirdi?

4. Nega so`zni osongina o`zgartira oldi?

5. Navoiy aytgan so`zning zohiriy va botiniy ma’nosini qanday sharhlaysiz?

Uyga vazifa

190-mashq. She’riy misralardagi ajratilgan bo`lakli gaplarni mos ohang bilan o`qishni mashq qiling hamda tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Butoqlarga qo‘nib gul kitobini Varaqlashga tushdi bulbul g‘azalxon. 2. Samum yalab o‘tar yalang to‘shini Bunda yolg‘iz giyoh sho‘ra-yu yantoq. 3. She’r yozar chog‘idagidek yoningiz Bunda dasturxoningiz dostoningiz

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________
«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

97-98-dars 12-NAZORAT ISHI TEST SINOVI

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: TEST BANKI

Foydalaniladigan adabiyotlar: TEST BANKI

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. Darsning rejasi:

a) Test tarqatish

b) Test mavzulari yuzasidan suhbat

c) Test yozdirish

III. TESTLARDAN NAMUNALAR

Aniqlovchi va to`liqsiz gaplar

1. Aniqlovchi quyidagi bo’laklarning qaysi biriga bog’lanadi?

A) ot-kesimga B) to’ldiruvchiga C) holga D) yuqoridagilarning barchasiga

2. Qaysi gapda aniqlovchi holga bog’langan?

A) Ilg’or ishchilarga mukofot topshirildi. B) Salimjon – a’lochi o’quvchi. C) Mehnat faxriylari bilan yangi bog’da uchrashdik.

D) aniqlovchi holga bog’lanmaydi

3. Qaysi gapda qaratqich-aniqlovchi ishtirok etgan?

A) Po’lat sandiq ochildi, ichidan zar sochildi. B) Yaxshi o’g’il otga mindirar, yomon o’g’il otdan indirar.

C) Kumush qishdan, zumrad bahordan qolishmaydi kuzning ziynati. D) Bir kishi ariq qaziydi, ming kishi suv ichadi.

4. Qaysi bandda sifatlovchi-aniqlovchili birikma berilgan?

A) maktab hovlisi B) to’garagimizning nomi C) soyning suvi D) mustaqil O’zbekiston

5. Qaysi gapda sifatlovchi-aniqlovchi olmosh bilan ifodalangan?

A) Uning ziyrak, qo’ng’ir ko’zlarida horg’inlik bor edi. B) Tepalikdagi chinor, ikki tup sadaqayrag’och, to’rt-besh kishilik talay supalarga soya solib turardi. C) Qirlardan esayotgan mayin shabada ana shu ajoyib gullarning g’unchalarini yozmoqda.

D) Uzoq-yaqin yerlardan odamlar yig’ila boshladi.

6. Qaysi gapda sifatlovchi-aniqlovchi sifatdosh bilan ifodalangan?

A) Kumush qishdan, zumrad bahordan qolishmaydi kuzning ziynati. B) Mayin esgan shabada ko’nglimizni chog’ qildi.

C) Zarur ishlarimizni bitirdik. D) Zavodning mashina bo’limidan gurs-gurs zar uzluksiz eshitilib turardi.

7. Yuzida bilinar-bilinmas chechak o’rni qolgan, keng peshanali, sochlarini o’ng tomonga silliq taragan jurnalist shoirga bir qarab qo’ydi. Ushbu gapda nechta aniqlovchi vazifasida kelgan sifatdoshli birikma bor?

A) 2 ta B) 3 ta C) 4 ta D) 5 ta

8. Qaratqich aniqlovchili so’z birikmalarining asosiy belgisi …

A) hokim so’zning egalik qo’shimchalari bilan kelishi B) qaratqich va qaralmishning belgili kelishi

C) qaratqich belgisiz, qaralmish belgili kelishi D) qaratqich ba qaralmish belgili kelishi

9. Qaraqqich aniqlovchili so’z birikmalarida hokim so’z ko’pincha nechanchi shaxs egalik qo’shimchasini talab qiladi?

A) I shax birlik va ko’plik B) II shaxs ko’plik C) III shaxs ko’plik D) III shaxs birlik

10. Qaysi bandda qaratqich belgisiz, qaralmish belgili qo’llangan?

A) daraxtning bargi B) direktor xonasi C) o’rik danak D) bizning qishloq

11. Qaysi bandda qaratqich va qaralmish belgili qo’llangan?

A) daraxtning bargi B) direktor xonasi C) o’rik danak D) bizning qishloq

12. Qaysi bandda qaratqich va qaralmish belgisiz qo’llangan?

A) daraxtning bargi B) direktor xonasi C) o’rik danak D) bizning qishloq

13. Qaysi bandda qaratqich belgili, qaralmish belgisiz kelgan?

A) daraxtning bargi B) direktor xonasi C) o’rik danak D) bizning qishloq

14. Qaysi javobda qaratqich-aniqlovchi otlashgan sifat bilan ifodalangan?

A) Shiftga osig’liq qirqinchi chiroqning qalpog’i uy devorlarining tepa yog’iga cho’ziq soya solgan.

B) Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda, yomonning yomonligi tegar tor yerda.

C) Birining ko’zi qora, ikkinchisining ko’zi ko’k edi. D) Bizning eshon – kabobpazlarning biri.

15. Qaysi javobda qaratqich aniqlovchi ot bilan ifodalangan?

A) Shiftga osig’liq qirqinchi chiroqning qalpog’i uy devorlarining tepa yog’iga cho’ziq soya solgan.

B) Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda, yomonning yomonligi tegar tor yerda.

C) Birining ko’zi qora, ikkinchisining ko’zi ko’k edi. D) Bizning eshon – kabobpazlarning biri.

16. Qaysi javobda qaratqich aniqlovchi otlashgan son bilan ifodalangan?

A) Shiftga osig’liq qirqinchi chiroqning qalpog’I uy devorlarining tepa yog’iga cho’ziq soya solgan.

B) Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda, yomonning yomonligi tegar tor yerda.

C) Birining ko’zi qora, ikkinchisining ko’zi ko’k edi. D) Bizning eshon – kabobpazlarning biri.

17. Qaysi bandda berilgan so’roq so’zlar aniqlovchiga tegishli emas?

A) Qanday? Qaysi? B) Nechta? Nechanchi? C) Kimning? Nimaning? D) Kim bilan? nima bilan?

18. Aniqlovchi aniqlagan (bog’langan) bo’lak qanday ataladi?

A) izohlovchi B) qaratqich C) aniqlanmish D) sifatlovchi

19. Aniqlovchi qanday gap bo’laklariga bog’lanib kela oladi?

A) faqat egaga B) ega va to’ldiruvchiga C) ega, ot-kesim, to’ldiruvchi va holga D) ega, ot-kesim, fe’l-kesim, to’ldiruvchi va holga

20. Salimjon – a’lochi o’quvchi. Ushbu gapda aniqlovchi qaysi gap bo’lagiga bog’lanib kelgan?

A) bu gapda aniqlovchi mavjud emas B) ot-kesimga C) fe’l-kesimga D) egaga

21. Mehnat faxriylari bilan yangi bog’da uchrashdik Ushbu gapda aniqlovchi qaysi gap bo’lagiga bog’lanib kelgan?

A) ot-kesimga B) fe’l-kesimga C) holga D) egaga

22. Katta to’garak ikki guruhdan iborat. Birinchi guruh chevar qizlarni birlashtiradi. Unda oqila qizlarimiz tikuvchilik san’atini, bichuvchilik mahoratini, kashtado’zlik va zardo’zlik sirlarini, popopchilik kasbini o’rganadilar.

Ushbu matnda nechta aniqlovchi ishtirok etgan? A) 5 ta B) 8 ta C) 10 ta D) 4 ta

23. Yangi binolar qishloqning husniga husn qo’shmoqda. Ushbu gapda aniqlovchining qaysi turi ishtirok etgan?

A) sifatlovchi-aniqlovchi B) qaratqich-aniqlovchi C) izohlovchi D) A va B

24. Shu payt ichkaridan ship-ship qadam tovushi eshitildi. Ushbu gapda qaysi turkumga xos so’z aniqlovchi bo’lib kelgan?

A) taqlid so’z B) ot C) olmosh D) A va B

25. Uning ziyrak qo`ng`ir ko`zlarida horg`inlik bor edi. Ushbu gapda qaysi turkumga xos so`zlar aniqlovchi bo`lib kelgan?

A) faqat sifat B) olmosh va sifat C) ot, olmosh va sifat D) olmosh, modal so`z va sifat

V. Uyga vazifa GAP TUZISH

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

99-dars ISH QOG‘OZLARI USTIDA ISHLASH
Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

206-topshiriq. Quyida berilgan ish qog`ozlari matnini diqqat bilan o`rganing.

36- umumta’lim maktabi direktori Sh. Abdullayevaga

8-„b“ sinf o‘quvchisi V. Rustamovadan

Tushuntirish xati

Men 2018- yil 13-sentabrdan 20-sentabrgacha bo‘lgan davrda onamning qattiq betobligi tufayli darslarga qatnasha olmadim. O‘tilgan mavzularni mustaqil ravishda o‘zlashtirib olaman.

Ilova: Onamning kasalligi haqidagi tibbiy ma’lumotnoma.

(imzo) V. Rustamova

2018- yilning 21- sentabri

Hurmatli Abdufattoh Nazarov!

Maktabimiz o‘quvchilari Sizni qishlog‘imiz (mahallamiz)da istiqomat qilayotgan mehnat faxriylari bilan uchrashuvga taklif qiladi.

Uchrashuv 15-may kuni soat 1800 da maktabning majlislar zalida boshlanadi.

Ma’lumotnoma

Shohruhbek Umidjonovich Abduraimov umumiy o‘rta ta’lim maktabining 9-sinfini bitirdi va hujjatlari Toshkent iqtisodiyot universiteti qoshidagi akademik litseyga qabul qilindi.

Ma’limotnoma so‘ralgan manzil uchun berilgan.

Kotiba: (imzo) (muhr) Sh.Nosirova

207-topshiriq. Tushuntirish xati qanday tarkibiy qismlardan iborat ekanligiga diqqat qiling. Berilgan tushuntirish xati matnini qismlarga ajrating.

208topshiriq. O`zingiz tahsil olayotgan ta’lim maskani nomiga tushuntirish xati yozing.

209-topshiriq. Guruhingiz o`tkazayotgan adabiy kechaga taklifnoma tayyorlang.

Savol va topshiriqlar

1. Qanday ish qog`ozlarini bilasiz?

2. Ish qog`ozlari qanday tarkibiy qismlardan iborat?

3. Qaysi ish qog`ozlari tashkilot tomonidan beriladi?

4. Qaysi ish qog`ozi murojaat tarzida yoziladi?

Uyga vazifa

24-topshiriq. Qayerda ta’lim olishingiz haqida ma’lumotnoma matni tayyorlang

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

100-dars ASOSIY ATAMALAR USTIDA ISHLASH
Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

211-topshiriq. Yil davomida o`rgangan atamalaringiz ro`yxatini tuzing. Bu ro`yxatni „Eng nuktadon o`quvchi“ tanlovida o`qib berishga tayyorlaning.

212-topshiriq. Atamalarni guruhlashtiring hamda quyidagi jadvalga joylashtirng. Gap bo`laklari

Gap bilan aloqaga kirishmaydigan bo`laklar

Sodda gap

213-topshiriq. Atamaga mos ta’rifni belgilang.

1) ajratilgan bo’lak;

2) aniqlanmish;

5) darak gap;

7) kiritmalar;

8) mantiqiy urg’u;

9) murakkab kesim;

10) ot kesim.

A. Gapning mazmun va ohang jihatdan ajratilgan bo’lagi.

B. Aniqlovchi tobe bo‘lgan hokim bo’lak.

C. Gap bo‘laklari bilan shakliy-grammatik bog‘lanmagan, asosiy fikrga qo‘shimcha fakt bayon qiluvchi, aniqlik kiritish va shu kabi maqsadlarda qo‘llanuvchi so‘z, so‘z birikmasi, gaplar.

D. Voqea-hodisa haqida tasdiq yoki inkor yo‘li bilan xabar beruvchi gap.

E. Ish-harakatning qay tarzda bajarilishini, uning bajarilishi sababi, maqsadi, o‘rni, payti va shu kabi belgilarini bildiradigan ikkinchi darajali bo’lak.

F. Gapdagi biror so‘zning, bo‘lakning ma’nosini ta’kidlab ajratuvchi urg‘u, gap urg’usi.

G. Birdan ortiq so‘z bilan ifodalangan kesim.

H. Fe’ldan boshqa so‘z turkumlari, shuningdek, harakat nomi va otlashgan sifatdosh shakllari bilan ifodalangan kesim.

Uyga vazifa

89.4-topshiriq. Matnni diqqat bilan o`qing

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

101-dars ASOSIY ATAMALAR USTIDA ISHLASH
Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

III. Yangi mavzu

188-mashq. Berilgan gaplardagi uyushiq bo`laklarning tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Borlik yo‘qlikni mushkulot yengillikni yuzaga keltiradi. 2. Inson ilk bor dunyo yuzini ko‘rganda nozik va zaif o‘limi oldidan esa sabotli va kuchlidir. Barcha tirik mavjudot va o‘simliklar mavjudlikning ilk pallasida nozik va zaif o‘lim lahzalarida esa quruq va chirkindir. (Lao Szi) 3. Marvarid donalarining o‘rtasida bir tosh bo‘lib, unga: “Jasorat umidsizlik shodlik”, degan so‘zlar bitilgandi. (Budda) 4. Borliq mushtarak uzluksiz yaxlit bo‘linmas va bir jinsli voqelikdir. (Parmenid) 5. O’simliklar tirik mavjudotlardir. Ular ham his qiladilar g‘am chekadilar quvonadilar. Bu tuyg‘ular ularning yaproqlarida zohir bo‘ladi. Shuningdek, o‘simliklar aql va bilimga ham egadirlar. (Anaksagor)

189-mashq. Ajratilgan bo`lakli gaplarni aniqlang. Ularni mos ohang bilan o`qishni mashq qiling hamda tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Ahmad Tanbal bugun Axsida shoh saroyida. 2. Men faqat o‘zim chizgan suratga o‘z ijodimga mehr qo‘yganmen xolos! Boshim omon bo‘lsa, bunday suratni yana chizgaymen! 3. Mirzoning birinchi xotini Fotima Sulton, ikkinchi xotini Qutlug‘ Nigor xonim, o‘n sakkiz yoshlik qizi Xonzoda begim va o‘n yashar o‘g‘li Jahongir mirzo hammalari o‘sha tanobiy uyga yig‘ilgan edilar. 4. Xonimning xayoli shu xatarli vaziyatda ota-onadan uzoqda Andijonda turgan yolg‘iz o‘g‘li Boburda edi. Hazrat uni nega farzandlari qatori tilga olmadi? 5. Orqadagi mulozimlardan ikkitasi rikobdor bilan jilovdor tez otdan tushdilar. (P.Qodirov)

Savol va topshiriqlar

1. Navoiy nega o`z she’rlarini begona xattotga ko`chirishga berdi?

2. Xattot qanday yo`l tutdi?

3. Xattot qaysi so`zni o`zgartirdi?

4. Nega so`zni osongina o`zgartira oldi?

5. Navoiy aytgan so`zning zohiriy va botiniy ma’nosini qanday sharhlaysiz?

Uyga vazifa

190-mashq. She’riy misralardagi ajratilgan bo`lakli gaplarni mos ohang bilan o`qishni mashq qiling hamda tinish belgilarini qo`yib ko`chiring.

1. Butoqlarga qo‘nib gul kitobini Varaqlashga tushdi bulbul g‘azalxon. 2. Samum yalab o‘tar yalang to‘shini Bunda yolg‘iz giyoh sho‘ra-yu yantoq. 3. She’r yozar chog‘idagidek yoningiz Bunda dasturxoningiz dostoningiz

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: _______________

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Ona tili, 4 sinf, Ikromova R., 2020

Учебник по родному языку для 4 класса на узбекском языке.

Фрагмент из книги:
O‘zbekiston taraqqiyot yo’liga chiqdi. U o‘z bayrog‘iga ega bo‘ldi. O‘z tug‘rosini tasdiqladi. Birinchi Bosh qonunini yaratdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti peshtoqida mustaqil davlatlar qatori uning bayrogl ham hilpiradi. Osmon darvozalaridan, temiryo‘l qopqalaridan yetti iqlim elchilari yurtimizga kirib kelmoqda.

BO‘G‘IN VA BO‘G‘IN KO CHIRISH.
Hikmatlarni o‘qing, ma’nosini izohlang.
1. Agar biror kishi yolg’onchilikni odat qilgan bo’lsa, uning oldiga borma. Hargiz u rost so’zlamas. 2. Hunarmand kishilarning qadri va martabasi baland bolgan. Kishi hunardan qo’l tortsa, u aqlsizlikdir. (Kaykovus)

40-mashq. Matn kim haqida ekan? Undan nimalarni bilib oldingiz?
Mirzo Ulug’bek 1394-yil 22-martda tugllgan. Otasi Shohrux Amir Temurning to‘rtinchi o‘g‘li bolgan. Shohrux Samarqandda katta kutubxona tashkil etgan. Dunyoning turli burchaklaridan ko‘p fanlarga oid kitoblar keltirgan. Yoshlarning ilm egallashlari uchun imkoniyat yaratgan. Ulug’bekning onasi Gavharshodbegim bilimdon ayol bolgan. Ulug’bekning ota-onasi farzandlarining ilm egallashiga alohida e’tibor berishgan. Ulug‘bek 1424-yilda rasadxona qurdirgan va unda sayyoralar sirini o’rgangan. („Gulxan“dan)

MUNDARIJA.
Takrorlash.
Tovushlar va harflar .
Bo‘g‘in va bo‘g‘in ko‘chirish.
So‘z va uning ma’no turlari.
So‘z va so‘z tarkibi.
So‘z turkumlari.
Ot – so‘z turkumi.
Otlarning egalik qo’shimchalari bilan qo’llanishi.
Otlarning kelishik qo‘shimchalari bilan qollanishi.
Bosh kelishik.
Qaratqich kelishigi.
Tushum kelishigi.
Jo‘nalish kelishigi.
O‘rin-payt kelishigi.
Chiqish kelishigi.
Ot yasovchi qo‘shimchalar.
Sifat – so‘z turkumi.
Sifatlarning ma’no munosabati.
Sifatlarning ma’no turlari.
Sifat yasovchi qo‘shimchalar.
Sifatlarning imlosi.
Son – so‘z turkumi.
Kishilik olmoshlari.
Kishilik olmoshlarining kelishik qo‘shimchalari bilan qollanishi.
Fe’l – so‘z turkumi.
Bo lishli fe’llar, bolishsiz fe’llar.
Fe’l yasovchi qo‘shimchalar.
Gap.
Gapning bosh bo laklari.
Ikkinchi darajali bolaklar.
Gapda so‘zlarning boglanishi.
Nutq. Matn.
O’quv yili oxiridagi takrorlash.
Lug‘at.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Ona tili, 4 sinf, Ikromova R., 2020 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Yangi maktab darsliklari eskilaridan nimasi bilan farq qiladi? Farqlar juda ko‘p

O‘quv yili boshida ijtimoiy tarmoqlarda O‘zbekistonda maktab darsliklari ijarasi narxlari oshgani haqidagi shikoyatlar paydo bo‘ldi. (Umumta’lim maktablarini darsliklar va o‘quv-metodik qo‘llanmalar bilan ta’minlash tartibi to‘g‘risidagi nizomga ko‘ra, darsliklar ijarasi narxlari Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi Vasiylik kengashi tomonidan belgilanadi.) Xalq ta’limi vazirligi narxlarning ko‘tarilganini jahon bozorida qog‘oz narxining keskin oshgani va qog‘ozni mamlakatga yetkazib berish uchun transport xarajatlari oshishi bilan izohladi. Prezidentning darsliklarni bepul ijaraga berishni tezkor yo‘lga qo‘yish yuzasidan bergan topshirig‘idan so‘ng XTV maktab darsliklari ijarasi uchun to‘lovlar bekor qilinishini bildirdi.

Ijara narxlaridan boshlangan muhokamalar o‘quv dasturlari va darsliklarni ishlab chiquvchi Respublika ta’lim markazi (RTM) va shaxsan RTM direktori Shuhrat Sattorov faoliyati muhokamasiga aylanib ketdi. (RTM darsliklarning asl maketlarini tayyorlaydi, ularni nashr etish (ko‘paytirish) esa XTV tomonidan o‘tkazilgan tenderlarda g‘olib bo‘lgan nashriyotlar tomonidan amalga oshiriladi. RTM o‘quv qo‘llanmalari va darsliklarni nashr etmaydi, ularning narxini belgilamaydi.) RTMga qarshi «axborot kampaniyasi»da ayniqsa kompromatuzb anonim telegram kanali faol bo‘ldi.

21 avgust kuni prezident Administratsiyasi rahbari o‘rinbosari Komil Allamjonov o‘zining Feysbuk-sahifasida o‘zbek maktablari bitiruvchilariga qo‘yilgan talablarni sanab o‘tar ekan, Sardor Umrzoqov boshchiligidagi komanda prezidentdan bu yo‘nalishda aniq topshiriq olgani va ishlar boshlanganini ma’lum qildi.

O‘z navbatida, u gap qaysi ta’lim dasturi haqida ketayotganiga aniqlik kiritmadi: davlat rahbarining 2022 yil 11 maydagi qarori bilan 2022−2026 yillarda xalq ta’limini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida to‘liq joriy qilinishi belgilangan Milliy o‘quv dasturi to‘g‘risidami yoki boshqa, mutlaqo yangisi to‘g‘risida?

Milliy o‘quv dasturini ishlab chiqishga BMTning Bolalar jamg‘armasi (YUNISEF) va AQSh Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) xalqaro ekspertlari jalb qilindi, dasturning o‘zi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasida bir necha bosqichlarda muhokamadan o‘tdi hamda inspeksiya tomonidan Ta’lim uzluksizligini ta’minlash konsepsiyasiga kiritildi.

Xullas, 31 avgust kuni «aniq topshiriq» olingani va «ish boshlangani» ma’lum qilingan bo‘lsa, 5 sentabr kuni Komil Allamjonov «barcha maktab darsliklarini kompleks tekshiruvdan o‘tkazish, ulardagi mavjud xato va kamchiliklarni aniqlash, sifatini yaxshilash bo‘yicha» katta ishchi guruh tuzilganini e’lon qildi. Ertasi kuni u «maktab ta’limi sifatiga befarq bo‘lmagan har kimdan bu boradagi muammolar, ularning yechimi haqida takliflar»ni yuborishni so‘radi. Uning so‘zlariga ko‘ra, «to‘rt soat ichida pochtaga 1278 ta murojaat kelib tushgan va bu ko‘rsatkich har daqiqada oshib bormoqda».

Darslik muhokamasiga boshqa taniqli shaxslar ham qo‘shildi. Jumladan, Fayzbog‘ telegram-kanali muallifi (Temur Malik), shuningdek, blogerlar Nurbek Alimov va Ali Kaxxarov mashhur tadbirkor Murod Nazarov haqidagi ma’lumotlarning darslikka kiritilgani haqida yozdi. Taniqli jamoat arbobi va bloger Aziza Umarova darsliklarni kraudsorsing orqali qayta ko‘rib chiqishni taklif qildi: uning fikricha, «chet tilini bilmaydigan, Future of jobs/kasblarning kelajagi (shu nomdagi an’anaviy anjuman — tarj.)ni to‘liq tushunmaydigan, xorijdagi ta’lim tizimini ko‘rmagan odamlar 2022 yilda o‘tirib, mustaqil ravishda yaxshi narsa yaratgan bo‘lishlari dargumon». (RTM ma’lumotlariga ko‘ra, darsliklarni yozish yoki ularni ekspertizadan o‘tkazish uchun jalb qilingan mutaxassislarning aksariyati xorijda o‘qishgan, YUNISEF tomonidan jalb qilingan xalqaro ekspertlar esa jarayonda maslahatchi sifatida ishtirok etishgan.

Ushbu maqola tayyorlanayotgan bir paytda, 14 sentabr kuni kompromatuzb anonim kanali ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 2-sinflari uchun «Ona tili va o‘qish savodxonligi» darsligidan (2021 yilda Milliy o‘quv dasturiga o‘tish doirasida nashr etilgan) sahifalaridan birini e’lon qilib, o‘quvchilardan «Katta bo‘lsam, Nobel olaman» mavzusida hikoya yozishlari so‘ralgan vazifaga e’tiborni qaratadi. Kanal muallifi «Nobel haqida 2-sinf o‘quvchisida tushuncha onasini qornida paydo bo‘lganmi?!» degan savolni ko‘tardi.

RTM matbuot xizmatining tushuntirishicha, mazkur sahifa Nobel mukofotiga bag‘ishlangan bo‘limning yakunidir. Ungacha o‘quvchilar Nobel mukofoti haqidagi audio matnni tinglaydilar, matnga oid topshiriqlar ustida ishlaydilar va hikoya yozish mazkur mavzu bo‘yicha oldingi topshiriqlarning mantiqiy davomi hisoblanadi. Darslik muallifi Iroda Azimova o‘zining Feysbuk-sahifasida bu kabi topshiriqlardan ko‘zlangan maqsad bolalarda ilmga qiziqish uyg‘otish ekanini tushuntirib, bunday ig‘volardan charchaganini ta’kidladi. U Sherzod Shermatov (sobiq xalq ta’limi vaziri, o‘sha paytda vazir yangi darsliklar yaratish jarayonini boshlagan edi) va XTVning amaldagi rahbariyati vakillarini vaziyatga munosabat bildirishga chaqirdi.

Muhokamalar fonida yangi maktab darsliklari mualliflari prezidentga murojaat qilib chiqishdi. Ular darsliklarga zamonaviy metodikani, metodikadagi zamonaviy tendensiyalarni hozirgi zamon bolasiga nimani qanday o‘rgatish kerakligini tushunadigan mutaxassislar, xolis ekspertlar baho berishlarini so‘rashdi. Yurist va bloger Xushnudbek Xudayberdiyev bunday qadamni «straxovka» deb atadi va «Qo‘rqoq oldin musht ko‘tarar» maqolini eslab o‘tdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, darsliklarning aksariyati talabga javob bermaydi va yangilanishi kerak.

RTM ma’lumotlariga ko‘ra, joriy yilda Milliy o‘quv dasturiga o‘tish doirasida 6, 7 va 10-sinflar uchun darsliklar tayyorlandi. «Gazeta.uz» darslik mualliflariga murojaat qilib, bir nechta darsliklar — til va adabiyot darsliklari misolida ushbu darsliklarda nima o‘zgargani va nima sababdan o‘zgarganligini tushuntirishlarini so‘radi. Darsliklarning elektron variantlari RTM kanaliga joylashtirilgan.

RTM bo‘lim mudiri Barnoxon Tursunaliyeva hamda adabiyot bo‘yicha darsligi muallifi, filologiya fanlari doktori Zulxumor Mirzayeva til va adabiyot darsliklariga kiritilgan o‘zgartirishlar haqida so‘zlab berishdi.

Darsliklardagi o‘zgarishlar

Ona tili: Qanday edi?

Ijtimoiy tarmoqlarda, ayniqsa, o‘qituvchilarning «Ma’rifat» gazetasi o‘quvchilarining telegram guruhida o‘zbek maktablari uchun ona tilidan yangi darsliklar qizg‘in muhokama qilinmoqda. Muhokama ishtirokchilaridan ba’zilari «ona tili fani o‘z mohiyatini yo‘qotib, turli fanlar qorishmasiga aylanib qoldi», deb noliydi. Darhaqiqat, masalan, o‘zbek maktablarining 6-sinfi uchun ona tili darsligining mundarijasiga e’tibor qaratsangiz, odatiy mavzular, masalan, «Fe’l», «Fe’lning shaxs-son, zamon shakllari», «Sifatdosh» o‘rniga «Til — muloqot vositasi», «Global isish», «Eksport-import», «Soliqlar», «Raqamli dunyo» kabi mavzularni ko‘rishingiz mumkin.

Avvalgi ona tili darsliklari tilning tuzilishiga oid tizimli qoidalar va bu qoidalarning yod olinishini ta’minlovchi mashqlardan iborat edi.

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinflari uchun ona tili darsligi mundarijasi (2017 yil).

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinflari uchun «Ona tili» darsligidagi (2017 yil) mavzulardan biri. O‘quvchilar fe’l turlarini ajratishni o‘rganadilar.

Ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinflari uchun «Rodnoy yazыk» darsligidagi (2017 yil) mavzulardan biri.

Nimalar o‘zgardi?

1. Darsning (yoki darslar ketma-ketligidan iborat mavzuning) asosiy o‘zagini avvalgidek grammatik qoida emas, balki matn tashkil etadi. Matnlar mavzu, uslub (badiiy, axborot, publitsistik, ilmiy-ommabop va boshqalar) hamda shakl (to‘liq matn, infografika, jadvallar, diagrammalar va boshqalar) jihatdan turlicha bo‘lishi mumkin.

2. Mashqlar matn asosida tuzilgan va o‘quvchilarda quyidagi ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan:

— matnni tushunish ko‘nikmalari;

— matn yaratish ko‘nikmalari (yozma yoki og‘zaki);

— tanqidiy va ijodiy fikrlash, shuningdek, tadqiqotchilik ko‘nikmalari;

— til qoidalarini o‘zlashtirish.

3. O‘rganiladigan til qoidalari tizimli tarzda (fonetika va leksikologiyadan morfologiya, sintaksis va uslubiyatgacha) emas, balki matnlar asosida (matnda uchrashiga qarab) beriladi. Aksariyat hollarda qoidalar ixcham, ortiqcha terminologiyadan xoli tarzda beriladi.

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinflari uchun ona tili darsligi mundarijasi (2022 yil).

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «Ona tili» darsligidagi (2022) bir mavzudan parchalar . Bolalar a) infografikani tushunishni, b) mavzuga oid atamalarni tushunishni, v) taqdimot qilishni o‘rganadilar.

Ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarning 7-sinfi uchun «Russkiy yazыk» darsligidagi (2022) bir mavzudan parchalar. Matn asosida bolalar a) mavzu bo‘yicha o‘z fikrini bildirishni, b) bog‘lovchi va tinish belgilaridan to‘g‘ri foydalanishni o‘rganadilar.

Nima uchun?

Ona tili bo‘yicha milliy darsliklarda ustun bo‘lgan tilning tuzilishini (fonetika, leksikologiya, morfologiya, sintaksis, stilistika) izchil o‘rganish tilshunoslik bilan shug‘ullanadigan mutaxassislar uchun zarurdir. Biroq tilshunos kadrlar tayyorlash umumta’lim maktabining vazifasi emas. Maktabdagi til ta’limining (ona tili va boshqa tillarning) vazifasi o‘quvchini turli muloqot vaziyatlarida tildan to‘g‘ri va samarali foydalanishga o‘rgatishdir. Buning uchun o‘quvchi quyidagi ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak:

— hayotda duch kelishi mumkin bo‘lgan og‘zaki, yozma va vizual matnlarning har xil turlarini tushunish;

— o‘z fikrlarini boshqalarga yetkazish uchun matnlar (og‘zaki, yozma, vizual) yaratish va dialogda (polilogda) qatnashish;

— axborotni qidirish, topish, solishtirish va tahlil qilish.

Rus va o‘zbek tillari (ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan maktablar uchun)

Qanday edi?

Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan maktablar uchun rus va o‘zbek tillari darsliklari ham til tuzilishini (fonetika, morfologiya, sintaksis) tizimli o‘rganish asosida qurilgan edi. Matn va mashqlar asosan grammatikaga oid mavzularni o‘rganishga xizmat qilgan.

Ta’lim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «O‘zbek tili» darsligi sahifalari (2017).

Ta’lim o‘zbek va boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 7-sinfi uchun «Rus tili» darsligi sahifalari (2017).

Nima o‘zgardi?

Darslar kommunikativ mavzu asosida qurilgan bo‘lib, uning asosida tegishli daraja uchun leksika va grammatikasi mos bo‘lgan matn (dialog) tanlanadi. Ushbu matn til ko‘nikmalarini (o‘qilgan yoki eshitilgan matnni tushunish, og‘zaki yoki yozma muloqot) rivojlantirish hamda leksika va grammatikani o‘rganish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Ta’lim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «O‘zbek tili» darsligida bir mavzudan parchalar (2022). Bolalar a) o‘zini va boshqalarni tanishtirish, b) ayrim so‘zlarni to‘g‘ri ishlatishni o‘rganadilar.

Ta’lim o‘zbek va boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 5-sinfi uchun «Rus tili» darsligida bir mavzudan parchalar (2022). Bolalar a) dars haqida gapirishni, b) fe’lning o‘tgan zamon shaklini to‘g‘ri ishlatishni o‘rganadilar. RTM ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yo‘nalishdagi darsliklar rus tilini chet tili sifatida o‘qitish metodikasi asosida yaratilgan va A. Gersen nomidagi Rossiya davlat pedagogika universiteti bilan hamkorlikda tayyorlangan.

Nima uchun?

Ona tili bo‘lmagan tilni o‘qitishda kommunikativ yondashuv o‘quvchiga hatto cheklangan leksika (lug‘at boyligi) va grammatika doirasida ham tilni tushunish va muloqot qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, leksika va grammatikani kontekstda (matn bilan bog‘liq holda) o‘rganish ularni yaxshiroq o‘zlashtirishga yordam beradi.

Darvoqe, shu o‘rinda ijtimoiy tarmoqlarda muhokamalarga sabab bo‘lgan «muammo» — ta’lim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablar uchun o‘zbek tili darsligiga tadbirkor Murod Nazarov haqidagi matnning kiritilgani haqida ham batafsil to‘xtalib o‘tish joizdir. Tillarni o‘qitish metodikasida «autentik material» degan tushuncha mavjud. Tillarni o‘qitishning zamonaviy usuli o‘quvchini real vaziyatlarda tildan foydalanishga tayyorlashni maqsad qiladi va buning uchun real hayotdan olingan turli xil materiallardan foydalanishni tavsiya qiladi.

Ommaviy axborot vositalaridagi matnlar, xaritalar, chiptalar, reklamalar, ko‘rsatmalar — til foydalanuvchisi real hayotda duch kelishi mumkin bo‘lgan barcha narsalar «autentik material», ya’ni haqiqiy hayotdan olingan material bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Bunday materiallar til ko‘nikmalarini mashq qilish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Ta’lim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablar uchun o‘zbek tili darsligida Murod Nazarov haqidagi matn o‘qib tushunish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun autentik material sifatida ishlatilgan. Bunday autentik materiallarga misol tariqasida darslik mualliflari Kembrij ingliz tili darsligidagi Simpsonlar haqidagi yoki Germaniyada nashr etilgan nemis tili darsligidagi Shvarsenegger haqidagi matnlardan misollar keltirdilar. Mana bu ro‘yxatda yangi darsliklarga kiritilgan mashhur shaxslar nomi keltirilgan.

Adabiyot

Qanday edi?

Adabiyot darsliklari asosan «yozuvchining tarjimai holi — asari (yoki undan parcha) — o‘qilgan asar haqidagi maqola — savol va topshiriqlar» tamoyili asosida qurilgan edi. Ushbu yondashuv o‘quvchilarda asarni mustaqil tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishni ko‘zda tutmaydi, chunki asar haqidagi maqolada asarning «to‘g‘ri tahlili» berilgan bo‘ladi.

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «Adabiyot» darsligidagi bir mavzudan parchalar (2017).

Nima o‘zgardi?

1. O‘rganilayotgan asarlar haqidagi maqolalardan voz kechishga qaror qilindi.

2. Badiiy matn bilan ishlash bir necha bosqichda quriladi, ularning har biri o‘ziga xos maqsadni ko‘zlaydi:

— matndan oldingi topshiriqlar o‘quvchilarni asarni tushunishga tayyorlaydi;

— matn ichidagi savollar asar matni bilan ishlash, undagi so‘zlar, voqealar, obrazlarni tushunishga yordam beradi;

— matndan keyingi topshiriqlar asarni tahlil qilishga (asar g‘oyasini aniqlash, qahramonlarga baho berish, lingvistik va badiiy xususiyatlarini tahlil qilish, unda ko‘tarilgan muammoni hayot bilan bog‘lash) yordam beradi.

3. Ko‘pgina mavzular maktabda o‘rganiladigan boshqa fanlar (tarix, tabiatshunoslik, til va boshqalar) bilan integratsiyani o‘z ichiga oladi.

4. «Adabiy kanonlar» bilan bir qatorda yangi mualliflar hamda o‘quvchilarga tanish, zamonaviy mavzular va muammolarga bag‘ishlangan asarlar kiritilgan.

Ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «Adabiyot» darsligidagi bir mavzudan parchalar (2022). Rey Bredberining «Bir kunlik yoz» hikoyasi asosida bolalar: a) joyning ilmiy va badiiy tasvirini solishtiradilar, b) maktablardagi bulling sabablari va oqibatlarini tahlil qiladilar hamda hamdardlikni o‘rganadilar, v) asardagi sifatlashlarni topish va ularning o‘quvchiga ta’sirini tushunishni o‘rganadilar.

Ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarning 6-sinfi uchun «Adabiyot» darsligidagi bir mavzudan parchalar (2022).

Nima uchun?

Haqiqiy san’at asari turli talqinlarga imkon berishi kerak. Matn bilan ishlashda ko‘p bosqichli yondashuv o‘quvchilarga badiiy matnni yaxshiroq tushunish, o‘z talqinlarini yaratish va asardan xulosa chiqarish imkonini beradi. Yangi mualliflar va asarlar esa o‘quvchilarni turli madaniyatlar bilan tanishtirish, ularning kitob o‘qishga qiziqishini oshirish maqsadida kiritilgan.

Darsliklar ustida ishlagan mualliflar jamoasi yangi darsliklar o‘quvchilarga nafaqat mavzuni o‘zlashtirish, balki muloqot, tanqidiy fikrlash, izlanish va muammoni hal etish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini berishi, darsliklarning rang-barang dizayni esa o‘quv jarayonini yanada qiziqarli qilishiga umid bildirishdi.

• # maktab darsliklari
• # respublika ta’lim markazi
• # rtm