Navoiyda Qizil kitobga kiritilgan qushlar ovlangani aniqlandi

Eng muhimi, ko‘lda dam oluvchilar quyoshning barcha ranglari osmon va suvning rangi bilan birlashganda noyob quyosh botishini va quyosh chiqishini guvohi bo‘ladilar. 5. Sudochye – Amudaryo deltasidagi Qoraqalpog‘istonning Moynaq mintaqasida joylashgan ko‘l. Amudaryoni faol oziqlantirish davrida ko‘lda baliq ovlash va turizm rivojlandi. Asta-sekin ko‘l quriy boshladi va bir necha alohida qismlarga bo‘linib ketdi. Shunga qaramay, bu ko‘lning xilma-xilligi jihatidan eng boy avifaunalardan birini saqlab qolishiga xalaqit bermadi. Doimiy muntazamlik bilan ko‘lda turli xil qush turlari kuzatiladi. Ular bu yerga tranzit migratsiya paytida kelishadi, ba‘zilari esa doimiy yashaydilar. Ular orasida pelikanlar, saker lochinlar, flamingolar, kormorantlar, bug‘doylar, oqqushlar, oltin burgutlar va boshqa qushlar bor. 2008 yilda ko‘l maxsus maqomga ega bo‘ldi – “Eng muhim qushlar zonasi”. Ko‘p odamlar ko‘lga noyob qushlarni va Ustyurt platosidagi yorqin moviy ko‘lning g‘ayrioddiy manzarasini ko‘rish uchun kelishadi.
6. Urungach ko‘llari. Urungach ko‘lining g‘ayrioddiy rangi uchun “Nefrit rangli” deyiladi va bu tabiatning haqiqiy sovg‘asidir. Quyi va yuqori ko‘llar orasidagi masofa 4 km. Pastki ko‘l ayniqsa yorqin nefrit rangiga ega, uning harorati taxminan 5 darajani tashkil etadi, bu unga suvning shunday go‘zal rangini beradi. Ko‘llar poytaxtdan 150 km uzoqlikda Ugam-Chotqol milliy bog‘i hududida joylashgan. Sayohatchilarni ko‘llarning ta‘riflab bo‘lmaydigan go’zalligi hayratga soladi. Bu yerda ular tabiat tafakkuridan zavqlanishadi, tog‘ tushkunligida tarqalgan eng toza suv, yorqin yashil, tinchlik va osoyishtalik.

O’zbekiston ko’llari

35846 O‘zbekistonning chiroyli joylari juda ko‘p, tog‘lar ko‘llar bilan, cho‘llar bilan chuqur daryolar hamnafas. Bunday joylar o‘zining go‘zal burchaklari va maftunkor tabiiy xilma-xilligi bilan ajablantiradi. O‘zbekistonga sayohatga borishda, albatta, muhtasham ko‘llarga tashrif buyuring. Aydarko‘l, To‘dako‘l, Chorvoq, Orol – bu ko‘k osmon ko‘k suv bilan birlashadigan joylar va qirg‘oq manzarasi bu go‘zallikning barchasini ramkalashtirib, har bir joyni tabiiy belgiga aylantiradi. Ushbu ko‘llar O‘zbekiston hududida mavjud bo‘lgan barcha narsalardan yiroqdir. Mamlakatimiz siz tasavvur qilganingizdan ham ajablanarli! 1. Orol dengizi. Taxminan 60 yil oldin Orol dengizi dunyodagi to‘rtinchi va Markaziy Osiyodagi eng katta dengiz edi. O‘zbekiston va Qozog‘iston hududlarida joylashgan dengiz baliqchilik sanoatining markazi va ajoyib dam olish joyi bo‘lgan. Odamlar dengizda suzish, qumli plyajda quyosh botishini tomosha qilish uchun respublikaning barcha hududlaridan kelishgan. Afsuski, texnogen falokat tufayli (sabablari hanuzgacha tortishuvlarga sabab bo‘lgan), dengiz tez quriy boshladi. Natijada, dengiz ikki qismga bo‘linib, qisqargan, oldingi tubida sho‘r botqoqlari bo‘lgan jonsiz Orolqum cho‘lini qoldirdi.

Endi Orol dengizi ko‘lga o‘xshaydi, odamlar bu yerga yangi taassurotlar uchun kelishadi, uning qirg‘og’ida siz an‘anaviy ko‘chmanchilarning uyida yashab, qoraqalpoq baliqlarining taomlarini tatib ko‘rishingiz va dengiz va cho‘lning atmosferasini his qilishingiz mumkin. Bundan tashqari, Mo‘ynoq shahrida siz eng haqiqiy kema qabristonini ko‘rishingiz, Orol dengizi muzeyiga tashrif buyurishingiz va sahroda poyga musobaqalarida qatnashishingiz mumkin.
2. Aydarko‘l ko‘li. Har bir sayyoh uchun cho‘lning o‘rtasida joylashgan ulkan ko‘lni ko‘rish – bu kutilmagan hodisadir. Kitoblardan olingan filmlar va tavsiflar darhol yodga tushadi, u yerda charchagan qahramonlar jazirama quyosh ostida yo‘l bosib, vohani bosib o‘tishadi. Aydarko‘l – Jizzax va Navoiy viloyatlari hududida joylashgan O‘zbekistonning shimoliy-sharqiy qismidagi katta yopiq ko‘l. Ko‘l Arnasoy ko‘llar tizimidagi sun‘iy suv ombori deb xisoblanadi.
Aydarko‘l qirg‘og‘ida siz gullab-yashnayotgan lolalar va akatsiya, suvda uchadigan qushlar, laylaklar va pelikanlarni ko‘rasiz. Odamlar bu yerga tsivilizatsiyadan erkin dam olish, baliq ovlash uchun kelishadi. Ko‘ldan unchalik uzoq bo‘lmagan joyda siz qulay uylarda, tuyalarda sayr qilishingiz, arxeologik joylarga tashrif buyurishingiz mumkin bo‘lgan dam olish maskanlari mavjud, masalan, Sarmishsoy qoyatosh rasmlari tushirilgan darada. 3. Chorvoq. O‘zbeklar orasida eng sevimli va jonli dam olish joylaridan biri bu Chorvoq suv ombori. Chorvoq – zangori moviy ko‘l, ko‘kalamzor bilan qoplangan tog‘lar, o‘tkir toshlar va osmon bir vaqtning o‘zida juda yaqin ko‘rinadigan joy. Hamma Chorvoqda dam olishga keladi, dam olish uylari, sanatoriylar, mehmonxonalar, dam olish maskanlari, lagerlar, lager uchun to‘xtash joylari mavjud. Sizga suv attraksionlari, paraplanda uchish, chang‘i va snoubordda qishda, qoyaga ko‘tarilish va boshqa ekstremal sport turlarida ko‘ngil ochish taklif etiladi. Chorvoq Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanida joylashgan bo‘lib, u 1964 yilda Chorvoq GES qurilishi paytida paydo bo‘lgan. Endi bu joy G‘arbiy Tyan-Shanning haqiqiy marvarididir. 4. To‘dako‘l – Navoiy viloyati Qiziltepa tumanidagi cho‘lning o‘rtasida joylashgan yana bir voha. To‘dako‘ldagi suv mineralizatsiyalangan achchiq va sho‘r ta‘mga ega. Aydarko‘ldan farqli o‘laroq, To‘dako‘l suv ombori tabiiy va u cho‘l tushkunligida hosil bo‘lgan. To‘dako‘l o’zining sof tabiati bilan o‘ziga jalb qiladi. Ko‘l atrofida hayvonlar, shu jumladan, O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan hayvonlar yashaydi. Siz jayron, tulki, yovvoyi mushuk, quyon, oqqush, pelikan, chayqalar, burgutlar va boshqa ko‘plab narsalarni uchratishingiz mumkin.

Eng muhimi, ko‘lda dam oluvchilar quyoshning barcha ranglari osmon va suvning rangi bilan birlashganda noyob quyosh botishini va quyosh chiqishini guvohi bo‘ladilar. 5. Sudochye – Amudaryo deltasidagi Qoraqalpog‘istonning Moynaq mintaqasida joylashgan ko‘l. Amudaryoni faol oziqlantirish davrida ko‘lda baliq ovlash va turizm rivojlandi. Asta-sekin ko‘l quriy boshladi va bir necha alohida qismlarga bo‘linib ketdi. Shunga qaramay, bu ko‘lning xilma-xilligi jihatidan eng boy avifaunalardan birini saqlab qolishiga xalaqit bermadi. Doimiy muntazamlik bilan ko‘lda turli xil qush turlari kuzatiladi. Ular bu yerga tranzit migratsiya paytida kelishadi, ba‘zilari esa doimiy yashaydilar. Ular orasida pelikanlar, saker lochinlar, flamingolar, kormorantlar, bug‘doylar, oqqushlar, oltin burgutlar va boshqa qushlar bor. 2008 yilda ko‘l maxsus maqomga ega bo‘ldi – “Eng muhim qushlar zonasi”. Ko‘p odamlar ko‘lga noyob qushlarni va Ustyurt platosidagi yorqin moviy ko‘lning g‘ayrioddiy manzarasini ko‘rish uchun kelishadi.
6. Urungach ko‘llari. Urungach ko‘lining g‘ayrioddiy rangi uchun “Nefrit rangli” deyiladi va bu tabiatning haqiqiy sovg‘asidir. Quyi va yuqori ko‘llar orasidagi masofa 4 km. Pastki ko‘l ayniqsa yorqin nefrit rangiga ega, uning harorati taxminan 5 darajani tashkil etadi, bu unga suvning shunday go‘zal rangini beradi. Ko‘llar poytaxtdan 150 km uzoqlikda Ugam-Chotqol milliy bog‘i hududida joylashgan. Sayohatchilarni ko‘llarning ta‘riflab bo‘lmaydigan go’zalligi hayratga soladi. Bu yerda ular tabiat tafakkuridan zavqlanishadi, tog‘ tushkunligida tarqalgan eng toza suv, yorqin yashil, tinchlik va osoyishtalik.

7. Tuzkan – Jizzax viloyatining Farish tumani hududida joylashgan sho‘r suvsiz ko‘l. Tuzkan – O‘zbekistondagi Aydarkuldan keyin ikkinchi ko‘l. Arnasoy ko‘llar tizimiga kiradi va Qizilqum cho‘lining sharqiy qismini egallaydi. Tuzkan – bu O‘zbekistondagi eng chiroyli joylardan biri bo‘lib, u katta va changli shaharlardan qochib qutulmoqchi bo‘lganingizda, “yovvoyi” ta‘til uchun juda yaxshi joy. Bu yerda siz chodirda qirg‘oqda o‘tirib, olov yoqib, to‘q sariq quyosh botishini kutib olishingiz va tunda Somon yo‘lini xuddi osmondan Yerga tushgandek his qilishingiz mumkin.
8. Qonbeshbuloq meteorit ko‘li. Surxondaryo viloyatidagi Xamkan traktida kichik Qonbeshbuloq ko‘l mavjud. Bu qiziq, chunki ba‘zi olimlar uni meteorit krateri deb hisoblashadi. Bir versiyaga ko‘ra, ko‘l meteorit qulaganidan keyin paydo bo‘lgan. Natijada, bu yerda krater paydo bo‘ldi, keyinchalik u suv bilan to‘ldirildi. Tuproqda va ko‘lga olib boradigan daryo qumida kosmik kelib chiqadigan ko‘plab parchalar va shishasimon tanalar topilgan. Qonbeshbuloq ko‘li va uning atroflari hali yetarlicha o‘rganilmagan va, ehtimol, hali ham ko‘p sirlarni yashirmoqda. Suv ombori noma‘lum va sirli narsalarni sevuvchilarni jalb qiladigan tabiiy yodgorliklardan biriga aylanishi mumkin.
9. Arashan ko‘llari. Baland tog‘ Arashan ko‘llari 2500 m balandlikda joylashgan va ular Namangan viloyatida Qirg‘iziston bilan chegarada joylashgan. Ushbu ko‘llarga boradigan yo‘l qiyin: siz dovonlarni yengib o‘tishingiz, Angren platosining daralariga tushib, yana ko‘tarilishingiz kerak bo‘ladi. Ammo Arashan ko‘llarining kengligida ochilgan ajoyib ko‘rinish bunga loyiqdir! Arashan ko‘llari – Arashan toshlari va tosh uyumlari bilan bezatilgan to‘rtta tog‘ ko‘llari. Tabiat bunday diqqatga sazovor joyni yaratish uchun juda yaxshi harakat qildi. Shunisi e‘tiborga loyiqki, yozda ham qor u yerda yotishi mumkin, shuning uchun bunday sayohatga tayyorgarlik ko‘rayotganda o‘zingizni yaxshilab yig‘ib oling, shunda yovvoyi tabiat bilan bog‘lanishingizga hech narsa xalaqit bermaydi.
10. Shovurko‘l– mamlakatdagi eng baland tog‘ ko‘lidir. Ushbu ko‘l Toshkent viloyatining shimoli-sharqida joylashgan. Uning mutlaq balandligi dengiz sathidan 2754 metr. Shovurko‘l g‘ayrioddiy shaklga ega, chunki ko‘l toshning qulashi natijasida paydo bo‘lgan va shu sababli u to‘g‘onga aylangan. Ko‘l vaqti-vaqti bilan yaqin atroflarni isitadi va shu bilan botqoqli hudud yaratadi. Tashqi ko‘rinishida Shovurko‘l boshqa ko‘l bilan adashtirib bo‘lmaydi – u juda o‘ziga xosdir. Uning suvlari, ayniqsa Tallas Alatau qorli tog‘lari fonida qattiq va dahshatli ko‘rinadi.

Navoiyda Qizil kitobga kiritilgan qushlar ovlangani aniqlandi

Navoiy viloyatida Qizil kitobga kiritilgan “Zarafshon qirg‘ovul”lari ovlangani aniqlandi. Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi ma’lum qildi.

Navoiy viloyati Ekologiya atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi Nazorat bo‘yicha inspeksiya hamda Bioxilma-xillik va muhofaza etiladigan tabiiy hududlar masalalari bo‘limi xodimlari tomonidan o‘tkazilgan reydda Buxoro viloyati Vobkent tumani “Uzbakom” MFYda yashovchi fuqaro A.A. tomonidan Qizitepa tumani “O‘rtacho‘l” massivi hududida ov yo‘llanmasi asosida 2 dona yovvoyi quyon hamda noqonuniy ravishda 3 (uch) dona O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kiritilgan “Zarafshon qirg‘ovul”larini ovlaganligi aniqlangan.

Ushbu holat yuzasidan fuqaroga nisbatan O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 94-moddasi 1-qismi bilan ma’muriy bayonnoma rasmiylashtirilgan. Tegishli hujjatlar Ma’muriy sud organlariga yuborilib, tabiatga 6 690 000 so‘m zarar yetkazilgani belgilangan.

O`zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” haqida ma`lumot Reja: Qiqil kitob va uning o’rni. O’zbekiston qo’riqxonalarining qisqacha tarixi. O’zbekiston “Qizil kitobi” Kelajak oldidagi burchimiz

O`zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” haqida ma`lumot Reja: 1. Qiqil kitob va uning o’rni. 2. O’zbekiston qo’riqxonalarining qisqacha tarixi. 3. O’zbekiston “Qizil kitobi” 4. Kelajak oldidagi burchimiz. Q I Z I L K I T O B va uning o’rni “Qizil Kitob — bu hujjat bo’lib u Insonning vijdonidir. Har qaysi millat dunyo oldida o’zining tabiat boyliklarini asrash mas’uliyatini olgan” (Xalqaro Qizil Kitobdan olingan). Qizil Kitob – nima? Bu xavf va umid kitobidir. Bu kitobni boshqacha qilib qayğu-alam kitobi ham deyiladi, chunki bu kitobda yer yuzidagi yo’qolib ketayotgan hayvon zotlari va o’simlik turlarini o’zida mujassamlashtirgan. Qizil Kitob – harakatga chaqiruvchi kitobidir. Dunyoning ko’pgina davlatlari olimlari tomonidan butun dunyoda yo’qolib ketayotgan va juda kam uchraydigan hayvonlar, o’simliklar dunyosini himoya qilish va ularni saqlab qolish uchun Tabiat va tabiat resurslarini himoya qilish birlashmasining Qizil Kitobi (XTHQB) tashkil etildi. Bu kitob chet elda 60-70 yillarda chop etildi. 1-2 – tomida sutemizuvchilar, qushlar haqida, 3-4-tomida esa suvda va quruqlikda yashovchi hayvonla, sudralib yuruvchilar va baliqlar haqida so’z yuritiladi. Qizil Kitob tabiatni sevuvchilar, mutaxassislarni diqqatini o’ziga tortib, hamma mintaqada mashhur bo’ldi. Bu kitob xuddi kalendardek bezalgan bo’lib, uning har bir varaği har xil rangdadir. Har qaysi rangni o’z ma’nosi bo’lib, masalan, qizil rangda yozilgan hayvon zotlari va o’simlik turlarining yo’qolib ketayotgani va ularning himoyaga muhtojligini bildiradi. Yer yuzida hayvon zotlari va o’simlik turlarining yo’qolib ketishining ikki sababi bor bo’lib, birinchi sababi: – bu tabiiy sharoitning o’zgarishi natijasida bo’lsa (tabiiy sabab), ikkinchi sababi esa – (antropogen) inson harakatlari natijasidir. Dunyoda umumiy qushlar va hayvonlarning 1/4 qismi tabiiy sabablar natijasida yo’qolgan bo’lsa, 3/4 qismi esa ) inson ta’sirida yo’qolgandir. Oldin bu raqamlarni faqat biologiya mutaxassislari bilishsa, endi esa mln.lab odamlarga ham ayon bo’ldi va insonlar oldida savol tuğildi: Inson, sen nima qilyapsan? To’xta – sen o’z uyingni buzyapsan! Hayvon va o’simlik dunyosini asrashda ko’pgina amaliy ishlar qilinib va ularni hisobga olib har qaysi davlat, oblast, tuman va mintaqalarda o’z Qizil Kitoblari tashkil etilyapdi. O’zbekiston Qizil Kitobi ham 1984 yilda tashkil topgan. Unda ko’pgina o’simlik turlari va hayvon zotlari kiritilgan. Masalan, o’simliklardan; lolaning barcha turlari, anzur piyozi, boychechak va h.z. Qizil Kitob haqida yana bir muhim joyi bo’lib, Qizil Kitobning sahifalari hech qachon tugallanmaydi, doimo uning sahifalarini yangi o’simlik turlari va hayvon zotlari to’ldirilib boradi. Qizil Kitobning sahifalarini qisqartirish uchun inson madaniyati va hulqini doim oshira borish kerak, bu olimlar oldida qo’yilgan muhim muammolardan biridir.
Qoplon qor qoploni, irbis — mushuksimonlar oilasiga mansub sut emizuvchi; urugʻning yagona turi. Baʼzan yirik mushuksimonlar urugʻiga kiritiladi. Gavdasining uz. 103—130 sm, ogʻirligi 70 kg gacha. Tanasi choʻziq, oyoqlari qisqa. Moʻynasi qalin, sargʻish tusda, qora halqa dogʻlari bor. Asosan, Markaziy va Oʻrta Osiyodagi baland togʻlarda, odatda, 2000 m dan balandroqda doimiy qorli togʻ tizmalarida uchraydi. Qishda pastroqqa — ninabargli oʻrmonlar mintaqasigacha tushadi. Oʻrta Osiyoda jan.-gʻarbiy Turkiston va tojikistonning jan.dagi togʻlarda yashaydi. Aksariyat kechqurunlari ov qiladi. 4—5 ta, koʻpincha 2—3 ta bola tugʻadi. Asosan, tuyoqlilar, quyonlar, sugʻurlar va b.ni ovlaydi. Soni keskin kamayib ketgan. Xalqaro Qizil kitobga kiritilgan.

Qoplon qor qoploni, irbis — mushuksimonlar oilasiga mansub sut emizuvchi; urugʻning yagona turi. Baʼzan yirik mushuksimonlar urugʻiga kiritiladi. Gavdasining uz. 103—130 sm, ogʻirligi 70 kg gacha. Tanasi choʻziq, oyoqlari qisqa. Moʻynasi qalin, sargʻish tusda, qora halqa dogʻlari bor. Asosan, Markaziy va Oʻrta Osiyodagi baland togʻlarda, odatda, 2000 m dan balandroqda doimiy qorli togʻ tizmalarida uchraydi. Qishda pastroqqa — ninabargli oʻrmonlar mintaqasigacha tushadi. Oʻrta Osiyoda jan.-gʻarbiy Turkiston va tojikistonning jan.dagi togʻlarda yashaydi. Aksariyat kechqurunlari ov qiladi. 4—5 ta, koʻpincha 2—3 ta bola tugʻadi. Asosan, tuyoqlilar, quyonlar, sugʻurlar va b.ni ovlaydi. Soni keskin kamayib ketgan. Xalqaro Qizil kitobga kiritilga

Dostları ilə paylaş: