Mantiq kitob pdf

Tohir Malikning Tanlangan Asarlar kitobini topib bersangizlar iltimos iloji bo’lsa Sevimli yozuvchimiz qalamiga mansub barcha kititoblarini ham oldindan raxmat.

Mantiq kitob pdf

Mixail Lermontov. Ispanlar (tragediya)

Muallif: Mixail Lermontov
Hajmi: 2,64 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

Savr shabadalari (afg’on hikoyalari)

Muallif: Afg’onistonlik yozuvchilar
Hajmi: 4,70 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

__________________
www.ziyouz.com | www.ziyouz.uz – Зиё истаган қалблар учун!

Меню пользователя AbdulAziz

Посмотреть профиль

Посетить домашнюю страницу AbdulAziz

Найти ещё сообщения от AbdulAziz

Реклама и уведомления

редактор
Сообщений: 522
+ 551 680/326
Сообщение от AbdulAziz
Nabijon Boqiyning “Anvar posho”si yo’q

Siz bir unasangiz, topilmar deyman? Rosa ta’rifini eshitganmanu topolmayapman/
“Gukzamira” nomli qissasi-chi?

__________________
Ўзингга ёқмаган ишнинг бир хайри бор.

Меню пользователя мафтун

Посмотреть профиль

Найти ещё сообщения от мафтун

www.ziyouz.com
Главный редактор
AKA: AbdulAziz
Сообщений: 1,932
+ 273 2,100/980
Сообщение от мафтун

Siz bir unasangiz, topilmar deyman? Rosa ta’rifini eshitganmanu topolmayapman/ “Gukzamira” nomli qissasi-chi?

Nabijon akadan so’rab, olib bersangiz, mamnuniyat iloa joylab qo’yamiz.
__________________
www.ziyouz.com | www.ziyouz.uz – Зиё истаган қалблар учун!

Меню пользователя AbdulAziz

Посмотреть профиль

Посетить домашнюю страницу AbdulAziz

Найти ещё сообщения от AbdulAziz

www.ziyouz.com
Главный редактор
AKA: AbdulAziz
Сообщений: 1,932
+ 273 2,100/980

Rabindranat Tagor. So’nggi doston (roman)

Muallif: Rabindranat Tagor
Hajmi: 4,08 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

Lev Tolstoy. Bo’ri bolalarni qanday o’rgatadi

Muallif: Lev Tolstoy
Hajmi: 7,29 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

__________________
www.ziyouz.com | www.ziyouz.uz – Зиё истаган қалблар учун!

Меню пользователя AbdulAziz

Посмотреть профиль

Посетить домашнюю страницу AbdulAziz

Найти ещё сообщения от AbdulAziz

Сообщений: 78

Tohir Malikning Tanlangan Asarlar kitobini topib bersangizlar iltimos iloji bo’lsa Sevimli yozuvchimiz qalamiga mansub barcha kititoblarini ham oldindan raxmat.

__________________
WWW.DASTURCHI.ZN.UZ tas-ix
Последний раз редактировалось Nigora Umarova; 24.12.2011 в 09:21 .

Меню пользователя Loock

Посмотреть профиль

Найти ещё сообщения от Loock

www.ziyouz.com
Главный редактор
AKA: AbdulAziz
Сообщений: 1,932
+ 273 2,100/980
Сообщение от Loock

Tohir Malikning Tanlangan Asarlar kitobini topib bersangizlar iltimos iloji bo’lsa Sevimli yozuvchimiz qalamiga mansub barcha kititoblarini ham oldindan raxmat.

__________________
www.ziyouz.com | www.ziyouz.uz – Зиё истаган қалблар учун!

Меню пользователя AbdulAziz

Посмотреть профиль

Посетить домашнюю страницу AbdulAziz

Найти ещё сообщения от AbdulAziz

Сообщений: 78
Сообщение от AbdulAziz
Сообщение от Loock

Tohir Malikning Tanlangan Asarlar kitobini topib bersangizlar iltimos iloji bo’lsa Sevimli yozuvchimiz qalamiga mansub barcha kititoblarini ham oldindan raxmat.

Kattakon raxmat
__________________
WWW.DASTURCHI.ZN.UZ tas-ix

Меню пользователя Loock

Посмотреть профиль

Найти ещё сообщения от Loock

www.ziyouz.com
Главный редактор
AKA: AbdulAziz
Сообщений: 1,932
+ 273 2,100/980

Mark Tven. Tom Soyerning yangi sarguzashtlari

Muallif: Mark Tven
Hajmi: 4,11 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

Sayid Muhammad Ali Jamolzoda. Turfa hangomalar

Muallif: Sayid Muhammad Ali Jamolzoda
Hajmi: 9,60 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o’qish

Mantiq ut-tayr

Qaysi qush, Qofi fano anqosi ul
Jumlai qushlar tili donosi ul.

Kashfi asrori haqoyiqda farid,
Nutqidin ahli haqiqat mustafid.

Alisher Navoiy

Sho‘rolar davrida muqaddas kitobimiz Qur’oni karimni o‘zbekchaga tarjima qilib,
nashr etishni, Rasululloh SAV hayotnomalarini, imom al-Buxoriy, imom at-Termiziy,
imom al-Motirudiy meroslarini o‘rganishga yo‘l yo‘q edi. Kim diniy qadriyatlarimiz
jamlangan kitoblarni, hadisi shariflarni nashr etish tugul, o‘qisa ham, jazoga tortilar edi.
Ming bor shukrki, Istiqlolga erishdik. Qur’oni karim, hadislar ma’naviy hayotimizda
yana yuksak qadrini topdi, diniy-falsafiy xazinalarimizni o‘rganishga keng yo‘l ochildi.
Abu Nasr Forobiyning «Madinat ul-fozila», imom al-Buxoriyning «Jomi’ as-sahih», «Adab
al-Mufrad», imom G’azzoliyning «Kimiyoi saodat» (muxtasari), Aziziddin Nasafiyning
«Zubdat ul-haqoyiq», Fariduddin Attorning «Ilohiynoma», Jaloliddin Rumiyning «Fihi mo
fih» («Ichindagi ichindadir»), «Masnaviyi ma’naviy», Husayn Voiz Koshifiyning
«Futuvvati sultoniya», Abul-Lays Samarqandiyning «Bo‘ston ul-orifiyn», «Tanbeh ul-
g‘ofiliyn», So‘fiy Olloyorning «Sabot ul-ojiziyn», at-Termiziyning «Sunani Termiziy»,
«Shamoyili Muhammadiya», Alixon To‘ra Sog‘uniyning «Tarixi Muhammadiy» kabi
durdona asarlari Istiqlol yillarida xalqimizning ma’naviy mulkiga aylandi.
Jahondagi buyuk so‘fiy faylasuflardan biri Fariduddin Attorni daho o‘zbek mutafakkiri
Alisher Navoiy «Lison ut-tayr» asarida bunday ta’riflaydi: «Qushlar tilini tushunish
olamda faqat bir zotga, Sulaymon payg‘ambarga nasib etgan edi. So‘ng uning vaziri
Osaf tushundi-yu, ammo hech kimga tushuntirmadi. Shundan so‘ng charx aylanib, ming
yillar o‘tib, olamga bir zot keldi. U qush tili (falsafiy ramzlar)ni tushuntirishda Sulaymon
nabiydan ham, vaziri Osafdan ham o‘zib ketdi. Qushlar tilni go‘yo undan o‘rgandilar. Haq
taolo muning nutqini go‘yo (bulbul) ayladi. Nukta deb anjom ila og‘ozdin, oncha gavhar
sochti ganji rozdin».
Navoiy aytadiki, bu ilohiy sirlarni forsiy tilni bilganlar tushundilar. Attor asaridagi
ganjlarning sirlarini turkiy tilli xalqlar ham tushunsin deb, kamina bu xazinalarni turkiy
tilda kashf etishga kirishdim.
Barcha mumtoz ulamolar fikricha, Allohni tanimagan, Uning ma’rifatini bilmagan
odam ilohiy olam sirlarini hech qachon tushunolmaydi. Agar odam Allohni-Haqni bilsa,
o‘zining ham naqadar aziz, sharafli zot ekanligini tushuna boshlaydi. Buni tushuna

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
2
boshlagach esa odam o‘zidagi yomon fe’l-atvor, tuban qiliqlar, baxillik, ichi qoralik,
badnafslik, boshqa insonlarga jabr-zulm qilish, kibru havo, jahl-g‘azab bilan kamtarin,
sofdil odamlarning dilini og‘ritish — inson ishi emasligini, odam tabiatiga nomunosib
ekanligini tushuna boshlaydi.
Alisher Navoiy bolalik chog‘larida maktabga qatnab yurganida hayotini barcha
tengdoshlaridan boshqacha qilib, tubdan o‘zgartirib yuborgan bir voqea sodir bo‘ldi.
Uning qo‘liga Chingizxon davrida yashagan mo‘g‘ul kofirlari qo‘lida shahid ketgan shayx
Fariduddin Attorning «Mantiq ut-tayr» («Qush tili mantiqi») kitobi tushib qoldi. Turli
nodir hikoyatlar va tamsillarga boy bu asar yosh Alisherning ruhiy olamini cheksiz
darajada boyitib yubordi, uning dilini ilohii olam sirlariga oshno qildi.
Alisher Navoiy «Lison ut-tayr» dostonida o‘ta kamtarin-lik bilan, o‘zini tuproq bilan
tenglab, ma’naviy ustozi Fariduddin Attorni ilohiy sirlarning kashfiyotchisi deb, ko‘klarga
ko‘taradi: «Qushlar tiliga yo‘l topganlardan biri Sulaymon payg‘ambar edi. Keyin vaziri
Osaf undan ta’lim olib, qushlar tilini o‘rgandi, ammo bu tildan u hech kimni xabardor
etmadi. Boshqa odamlar (shoirlar ham) qush tilini bilmaganlari uchun, uning fahmiga
yetmae edilar. Tez aylanuvchi falak shitob bilan oradan necha ming yilni o‘tkazib
yubordi. Shundan so‘ng chiqqan sayr etuvchi, chechan nutq aytuvchi va o‘tkir aqlli,
omadi yurishgan bir qush (Fariduddin Attorni aytmoqchi) maydonga chiqdi. Uni qush
dema, balki, Fano Qofining anqosi de, barcha qushlar tilining donosi de! U, bu yo‘lning
boshlovchisi va avliyo qiblasi bo‘lib, ko‘ngli haq yo‘lni ko‘rsatish uchun jilolangandi. U,
haqiqat sirlarini kashf etishda farid. yagona va tengi yo‘qdir, nutqidan haqiqat ahli
bahramand. » Navoiy jon quydirib aytishicha,

Forsiy oyine ulus fahm etdilar,
Barcha maxfiy diqqatig‘a yettilar.

Ammo, «G’ayr xayli sodda atroki faqir» — soddadil turkiy xalqlar:

Qoldilar mahrum bu iqboldin,
Qush lisoni birla qilu qoldin.

Navoiy turkiy xalqlarni ham bu ma’naviy xazinalardan bahramand etish uchun bu
asarni turkiy tilda qayta yozishga bel bog‘ladi. Shoir aytishicha, Fariduddin Attor unga
qushlar tilidan saboq berdi, «irshod etdi». ul takallumda uni ustod etib yetishtirdi.
Navoiy yana aytadiki, forsiyda bitilgan qushlar tilini o‘rganishda:

Chunki topdim ul kalom ichra kamol,
Turk alfozi birla surdim maqol.

Shoir «Lison ut-tayr» dostonida turkona nag‘malarni, nolau afg‘onlarini «shunday
kuyladimki, xushnag‘ma qushga aylandim. ming dostoni bor bulbulga aylandim», deydi.

Men-men ul bulbulki, ming afg‘on aro
Har figon lahnini bir doston aro.

Ushbu gulshan ichra soddim mastvor,
Nag‘maning ohangi andoq ustivor.

Bunday yuksak maqomga yetishda shoir ma’naviy ustozining buyuk xizmatini aytadi:

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
3

Shayx ruhidin yetishti bu madad,
Kim bu bulbul lahni bo‘ldi beadad.

Muhammad Abu Bakr b. Ibrohim – Fariduddin Attor (1119—1193) — jahon she’riyati,
falsafasi, tasavvuf olamining buyuk namoyandasi, eronlik shoir va mutafakkirdir.
Tug‘ilgan va o‘lgan yillari Avfiyning «Lubob ul-albob», Qazviniyning «Tazkirat ul-avliyo»,
Davlatshoh Samarqan-diyning «Tazkirat ush-shuaro» asarlarida turlicha ko‘rsatilgan.
Fariduddin Attorning o‘zi «Mazhar ul-ajoyib» asarida (xorazmlik buyuk avliyo) Najmiddin
Kubroni ko‘rganligini yozadi. Najmiddin Kubro esa 1221 yili vafot etganki, bundan
Attorning yuz yoshdan oshgani anglashiladi. Attor yana «Mazhar ul-ajoyib» asarini hijriy
584, milodiy 1188 yili ta’lif etgani (tuzgani)ni va o‘sha vaqtda yoshi yuzdan oshganini
bitadi. Har holda Attor bu asarini qarilik chog‘larida yozgani shubhasiz. Shundan so‘ng u
faqat yana bir buyuk asari – «Lison ul-g‘ayb» («G’oyibot tili»)ni yozgani fanga ma’lum.
Davlatshoh Samarqandiy hisobiga ko‘ra, Attor 114 yoshida vafot etgan. Qazviniy,
Davlatshoh. Yoqut Hamaviy ma’lumotlariga ko‘ra, Fariduddin Attor Nishopur shahri
chetidagi Tun qishlog‘ida dunyoga kelgan. Attor «Mazhar ul-ajoyib»da yozishicha,
bolachik chog‘lari xastalanganida, hazrati Achi mozoriga kelib shifo topar edi.
Fariduddin Attor asarlarini mazmun va uslub jihatidan uch davrga bo‘lish mumkin.
Birinchi davrda u she’riyatning barcha san’atlarini yaxshi biluvchi ustoz hikoyachi
san’atkor sifatida ko‘rinadi. Attor charjavali (hoshiyalovchi) hikoyatli masnaviylaridagi
son-sanoqsiz jajji rivoyatlariga tasavvufiy ma’nolarni mahorat bilan singdira olgan buyuk
mahorat egasidir. Ikkinchi davrda ijodiy reja va tartibga unchalik rioya qilmaydi.
Shoirning adabiy san’atlaridan biri shuki, ayni so‘z bayt va misra boshida takrorlanib
keladi (takrir, anafora) va biridan-biriga ko‘chadi. Attorda bu san’at dunyo adabiyotida
ko‘rilmagan darajada tez-tez uchraydi. Ayni so‘zlar sukunat bilmagan bir hayajon ila yuz
martadan ziyod birin-ketin bayt boshida keladi. Shoir ba’zan panteistik (borliqni
ilohiylashtirish) tuyg‘ulari-la mast va ba’zan ilohiy kull (barcha olamlar) ila birlashmoq
ishtiyoqida ko‘rinadi. Shu davr izidan uchinchi davr- ixtiyor, ya’ni qarilik davri yetib
keladi. Bu davrda shoirning hayajonlari shiddati so‘nib, asarlarida ijodiy reja va tartib
sokinligi ko‘rinadi. Shu davrga oid ba’zi asarlarining markazida hamon hazrat Alining
shaxsiyati ilohiylashgan tarzda ko‘zga tashlanadi.
Fariduddin Attor asarlari yozilish tartibi (xronrlogik) jihatidan, quyidagichadir:

1. «Haydarnoma» – bizgacha yetib kelmagan.
2. Devon.
3. «Javohirnoma».
4. «Sharh ul-qalb» (so‘nggi ikki asarni shoirning o‘zi yo‘q qilgan)
5. «Xusravnoma» .
6. «Asrornoma».
7. «Mantiq ut-tayr».
8. «Musibatnoma».
9. «Muxtornoma».
10. «Ilohiynoma».
11. «Bulbulnoma».
12. «Pand-noma».
13. «Tazkirat ul-avliyo».
14. «Me’rojnoma».
15. «Gum-gumnoma».

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
4
16. «Vuslatnoma».
17. «Ushturnoma».
18. «Javhar uz-zot».
19. «Halosnoma».
20. «Basarnoma».
21. «Mazhar ul-ajoyib».
22. «Lison ul-g‘ayb» (Helmut Ritter. Islom qomusi. Attor).

Bulardan boshqa yana bir turkum asarlar borki, ular Attor kitoblarida ismlari tilga
olinmagan. «Haft vodiy», «Hayyatnoma» («Tiriklik haqida»), «Vasiyatnoma», «Kanz ul-
haqoyiq» («Haqiqatlar xazinasi»), «Kanz ul-asror» («Sirlar xazinasi»), «Ixvon us-safo»
(«Pok og‘aynilar»), «Valadnoma» («Tug‘ilish»), «Miftoh ul-futuh» («Kashfiyotlar kalidi»)
kabi asarlar Attorga nisbat beriladi.
«Xusravnoma» yoki «Gul va Xusrav» – masnaviy tarzida yozilgan majoziy ishq
dostoni. Mavzui milodiy ilk asrlardagi ellinistik (yunoniy) ruhdagi ro‘monga borib
taqaladi. Asarda Rum qaysarining bir cho‘risidan bo‘lmish o‘g‘li Xusrav ila Xuziston
podshohining qizi Gul orasidagi ishqiy mojarolar tasvirlangan.
«Devon» — g‘azallardan iborat va ularda masnaviylardagi tasavvufiy g‘oyalari lirik
tarzda ifoda etiladi.
«Muxtornoma» — ruboiylar majmuasi. Bizgacha yetib kelgan ruboiy to‘plamlarining
eng qadimgisidir. Ismi noma’lum tarjimon bu asarni sulton Salim II (1566 — 1574)
uchun turkchaga tarjima qilgan.
«Asrornoma» — Attorning tasavvufiy ruhdagi masnaviy-laridan birinchisidir. 26
maqoladan iborat bu asarda tasavvufiy fikrlar kichik hikoyatlar vositasida izohlangan.
Ahmadiy taxallusli bir zot bu asarni turkchaga o‘girgan.
«Mantiq ut-tayr» — Attorning eng mashhur masnaviysi-dir. Asar bir hikoyat bilan
hoshiyalanib, orada yana ko‘p kichik hikoyatlar keltirilgan. Hoshiya hikoyaning asli
Muhammad yoxud Ahmad G’azzoliyga nisbat beriladigan «Risola ut-tayr»ga borib
taqaladi. Ibn Sinoning ham «Tayr qissasi» tasavvufiy asari bor. Bu risolada qushlar
Anqoni podshoh etib saylash uchun uni izlab, uzoq orolga — jaziraga borishga ahd
qilishadi. Yo‘lda ularning ko‘pi halokatga uchraydi. Yo‘lning oxiriga yetganlari – Anqoga:
«Seni o‘zimizga podshoh saylash uchun keldik», deydilar. Anqo istig‘no ko‘rsatib,
podshoh bo‘lmoq uchun ularga muhtoj emasligini aytadi va “Kelgan joylaringizga
qayting”, deb buyuradi. Nihoyat ularning ahvoliga achinib, podshohlikni qabul qiladi.
Attor bu hikoyani ko‘pgina tafsilotlar bilan ziynatlagan. Turli-tuman qushlarning Hudhud
bilan suhbatlarida Attor husni ta’lil san’atidan foydalanib, g‘oyat yangi bir tarzda
tasavvufiy, hikmatli fikrlarni ifodalaydi. Bundan boshqa, Anqo ismi o‘rniga shoir Simurg‘
ismini qo‘yish bilan «tajnisi murakkab» san’atidan foydalanib, «man a’rifa nafsaxu faqad
a’rifa rabbahu» so‘zining ma’nosini go‘zal bir tarzda anglatgan (Kim o‘zligini bilsa, Allohi
taoloni ham biladi). Simurg‘ni izlab kelgan qushlardan 30 nafari omon qoladi va oxiri
«Simurg‘» (30 qush) o‘zlari ekanini anglab yetadilar. Boshqacha aytganda, odamlarning
umr bo‘yi izlagan orzusi ularning o‘z qalbidadir. Gulshanriy 717-hijriyda «Mantiq ut-
tayr»ga bir nazira yozgan bo‘lib, undan bizgacha kattagina parcha yetib kelgan.
(Qarang: F. Teshner. Das futuvvat kapitel in Gulshexris alt osmanissher Barbeytug fon
Atgars Mantiqut-tayr. (Olmoncha.) Turk adabiyoti namunalari. Istanbul, 1926).
«Musibatnoma» — bu masnaviyda shoir Allohni Koinotdan izlab, oxiri o‘z qalbidan
topgani borasidagi tasavvufiy g‘oyani boshqacha bir tarzda ifodalagan. Bir solik (tariqat,
suluk a’zosi) pirining amri bilan ruhan (shuuriy) ko‘klarga sayohat qilib, Isrofil, Mekoil,
Azroil va boshqa farishtalar hamrohligida Arsh, Kursi, Lavh, Qalam, Jannat. Jahannam,

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
5
Ko‘k, Quyosh, Oy, Anosiri-arbaa (To‘rt unsur), Tog‘, Dengiz, Ma’dan, Nabotot, Hayvonot,
Qushlar, Iblis, Odam, Nuh, Ibrohim, Muso, Dovud, Iso, Muhammad, His, Xayol, Aql,
Qalb va Jon bilan uchrashib suhbatlashadi. Ular birin-ketin husni ta’lil ruhidagi javoblari
bilan yo‘lchining umidini yo‘qqa chiqaradilar. Nihoyat, u izlaganini o‘z qalbidan topadi.
Bu asar Pur Muhammad tarafidan «Tariqatnoma» atalib, sulton Murod II topshirig‘i
bilan turkiy tilga tarjima qilingan.
«Ilohiynoma»— bu ma’naviy doston ham bir qamrovli hikoya va bir qancha kichik
hikoyatlardan tashkil topgan. Qamrovli hikoyaning mazmuniga ko‘ra, bir podshoh olti
o‘g‘lidan: «Dunyoda eng sevgan narsalaringiz nima ekanini ayting», deb so‘raydi.
Birinchi o‘g‘il parilar podshohining qizini sevishini, ikkinchisi sehrgarlikni yoqtirishini,
uchinchisi – Jomi Jamni (Jamshid qadahini), to‘rtinchisi – obihayotni, beshinchisi —
Sulaymonning uzugini, oltinchisi – al-kimyoni orzu qilishini aytadilar. Podshoh
farzandlariga bu dunyo havaslaridan yuksakroq orzular borligini tushuntiradi. Asosiy
hikoya to‘qimasiga singdirilgan kichik hikoyatlarda Attor zuxdiy va tasavvufiy
mavzulardan bahs etadi.
«Bulbulnoma» — kichik bir masnaviy bo‘lib, unda qushlar Sulaymon
payg‘ambarning huzurida: «Gulga e’timod qo‘ygan Bulbul saharlari gul uchun sharqiylar
tarannum etib, bizning rohatimizni buzyapti», deb shikoyat qiladilar. Sulaymon
payg‘ambar tabiatni ko‘ndirib, Bulbulni chaqiradi va u ham payg‘ambar huzurida
shikoyatchilardan o‘zini muhofaza etadi. Hazrati Sulaymon nihoyat Bulbulni rohatdan
kechib, dard chekishga amr etadi.
«Pandnoma» – yaxshi bir axloq-odob kitobidirki, eski vaqtlarda ko‘p maktablarda
o‘qitilardi. Attorning boshqa asarlaridan soddarrq yozilgan bu asari turkchadan tashqari,
farang, olmon, lotin va hind tillariga tarjima etilgan, ko‘p martalab sharhlangan. Turkcha
sharhlari orasida, Shomiy (vaf. 1009) ning «Saodatnoma», Abdurahmon Abdiy
poshshoning (vaf. 1103) – «Al-muf’id» (Istanbul, 1250^-1267), Muhammad Murod b.
Abdur-Rahim (vaf. 1264) «Mahozir»i ham Istanbulda bosilgan (Islom ensiklopediyasi.
Attor).
«Tazkirat ul-avliyo» — Attorning yagona mansur (prozada yozilgan) asari bo‘lib,
avliyolarning tarjimai hollaridan bahs etuvchi buyuk bir kitobdir. Tarjimai holi yozilmish
so‘nggi avliyo Attorning hurmatiga sazovor Halloj bo‘lib, boshqa boblarda u ko‘p tilga
olinadi. «Tazkirat ul-avliyo» turkiyga ko‘p marta o‘girilgan:
1. Asarning sharqiy turkchaga (uyg‘urchaga) o‘girilgan bir nusxasi Parij Milliy kutub-
xonasida 100-raqami bilan saqlanadi. Parijda, Milliy kutubxonada yana bu asarning Pave
de Kurteyl tayyorlagan farangcha nashri ham bor (1889—90). «Tazkirat ul-avliyo»ning
arab alifbosidagi turkiy matni esa Fotih kutubxonasida (Turkiya) 2848-raqami bilan
saqlanadi.
2. Asarning Oydin o‘g‘li Mahmudbey (hijriy 707—734) nomiga bitilgan onado‘liy
turkchaga tarjimasi Valiuddin Afandi kutubxonasida 1643-raqami bilan saqlanadi.
3. Yusuf b. Hizr Xoja poshsho (vaf. hijriy—891) tarjimasi («Usmonli mualliflari», II
jild, 223-bet).
4. Ali-Rizo Qora Hisoriy tarjimasi («Usmonli mualliflari», 111 jild, 223-bet). Istanbul
kutubxonalarida bu asar qo‘lyozmalarining qanday tarjimalari borligi hozircha to‘la
aniqlanmagan. Yuqorida zikr etilgan qo‘lyozmalardan tashqari, yana Ayo-So‘fiya, Fotih,
Hakim o‘g‘li, Qilich Ali, Layli eli, Nuri-Usmoniya, Xolis Afandi, Rizo poshsho
kutubxonalarida «Tazkirat ul-avliyo» qo‘lyozmalari bor. O’zbekis-tonda Beruniy nomidagi
Sharq qo‘lyozmalari institutida ham bu asarning bir necha qo‘lyozmalari bor.
«Me’rojnoma» mazmuni ismidan anglashilib turadi. Payg‘ambar sallallahu alayhi
vassallamning ko‘kka ko‘tarilib, Alloh huzurida bo‘lishi falsafiy — irfoniy mazmunda

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
6
tasvir etilgan.
«Gum-gumnoma» — kichik bir hikoyatdan boshlanadiki, Attorning har bir
masnaviysida ham bunday hikoyatlar uchraydi. Hikoyada aytilishicha, Iso payg‘ambar
alayhissalom cho‘lda bir o‘likning bosh chanog‘ini topib, uni duo orqali tiriltiradi va u
bilan suhbatlashadi. Bu yetti iqlimga hukmron bo‘lgan podshohning bosh chanog‘i bo‘lib,
u Iso payg‘ambarga hayotini, kechmishlarini, qabr azoblarini va jahannamdagi ahvolini
so‘zlab beradi. Bu kichik asarni V.A.Jukovskiy ruschaga tarjima qilib, nashr ettirgan.
Hijriy 770 da Husam kvtib tarafidan «Gum-gum Sulton» nomi bilan kengaytirilib
o‘girilgan va hijriy 1289 da Qozon dorilfununi matbaasida «HIKOYATI Gum-gum Sulton fi
nubuvvati Ilyos alayhissalom» nomi bilan nashr etilgan. Bu asar onado‘lu turkchasiga
ham o‘girilgan. Zotan, bu hikoya mavzui turkiy xalqlar adabiyotida ma’ruf va marg‘ubdir
(Qarang: Fuod Ko‘prulu. Turk adabiyoti tarixi: Istanbul: 1926, 362-bet).
«Ushturnoma»— bu asar bilan Attor ijodining ikkinchi davri boshlanadi. Asarda
voqealarni qamrovchi bir hikoya bo‘lsa-da, anglatish tarzi avvalgi masnaviylarga
nisbatan ancha tarqoq va cho‘ziqdir. Bundan tashqari, takrordan ko‘p foydalaniladi.
Kitob markazida tasavvufiy ma’no berilgan bo‘lib, bir turk xayolbozi (chodirxayol,
qo‘g‘irchoq o‘ynatuvchi) san’atkor qo‘g‘irchoqlarni sahnada bir-bir o‘ynatib keyin yana
sandig‘iga tashlab berkitgani ramzi bilan Allohning olamdagi barcha maxluq-jonzotlarga
hayot berib, so‘ng yana o‘ldirishiga ishora qilinadi.
«Javhar uz-zot» — bu asarda endi qamrovli (qoplama) hikoya yo‘q. Asarga hokim
bo‘lgan tuyg‘u – fano, ya’ni vujudning mahv etilishi, yo‘qolishi orqali tomchining
dengizga qo‘shiluvi kabi, inson juz’ining ilohiy kull – abadiy ruh bilan qo‘shiluvi yo‘lidagi
otashin istakdir. Kitobning asosiy qismini vujudidagi ilohiylikni anglab, o‘zini dengizga
otgan bir go‘dak – yosh bolaning namunasi, deb doimo Mansur Hallojni ko‘rsatadi.
Shuning uchun ham Mavlono (Jaloliddin Rumiy) «Hallojdagi nurning 500 yil o‘tgandan
keyin Attorning ruhida tajalliy etishi» haqida gapirgan edi. Bu asardagi ikkinchi ohang
shunda ko‘rinadiki, Attor ruhida asta-sekin Ali shaxsiyatini mujassam etish sezila
boshlaydi. Attor uchun ilohiy asrorning homili Alidir va bu asror Aliga payg‘ambar
tomonidan berilgandir.
«Javhar uz-zot» asari uch kitobdan iborat bo‘lib, hozir so‘zlaganlarimiz faqat
birinchi kitobga oiddir. Asarning uchinchi kitobi «Hallojnoma» deb ham ataladi va
unda Mansur Halloj shaxsiyati asosiy o‘rin tutadi.
Attorning «Vuslatnoma» asarida nafis bir reja va tartib ko‘rinmasa-da, u vahdati
vujud g‘oyalari, so‘fiyona hikoyalar va majozlar bilan muzayyandir. Bu hikoyalarda ham
Mansur Halloj shaxsiyati yuksak bir mavqe’ni egallaydi.
Shoirning eng kichik masnaviylaridan biri «Basarnoma» bo‘lib, bunda ham so‘fiyona
fikrlar, fano, baqo, Alloh ruhiga va nuriga singib ketish g‘oyalari ilgari suriladi. (Ahmad
Yassaviyda ham «fano fi-l-loh»ga katta e’tibor berilganini eslang.)
Shoir badiiy-g‘oyaviy izlanishlaridagi uchinchi davr, aytganimizday, «Mazhar ul-
ajoyib» asari bilan boshlanadi. Bu masnaviyda shoirning otashin ehtiroslari pasaya
boshlaydi, qofiyada ham, vaznda ham g‘alatliklar uchraydi. Dostonda hazrat Ali siymosi
markaziy o‘rinni egallaydi. «Javhar uz-zot» masnaviysida ko‘rilgan ilohiy kuy va qamish
hikoyasi bu asarda ham o‘zgacharoq bir alfozda takrorlanadi. Bundan tashqari, shoir
dostonda ba’zi vaqf yer-mulklarni g‘arazli maqsadlarda suiiste’mol qilgan ba’zi
muftiylarni qoralaydi. Olmon sharqshunosi Helmut Ritter fikricha, bunday muftiylarga
hujum zaminida shoirning asarlarini qoralab, fatvo bergan muftiyga o‘xshash din
peshvolari ko‘zda tutilgan. Shuningdek, asarda shoirning falsafiylikka mayli ortib
borayotganidan dalolat beruvchi hikoyalar, o‘z hayoti, tarjima xrliga oid lirik
chekinishlar, o‘quvchisiga qaysi asarlarni o‘qib, qaysilarini o‘qimasligi haqida tavsiyalar

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
7
beriladi. Asarda mashhur mugasavvif shayx Najmiddin Kubro ismi ko‘p marta tilga
olinadi (Abul Janob Ahmad ibn Umar Xevaqiy). Shayx Kubro aslida Fariduddin Attorning
ustozi Majdiddin Bag‘dodiyning ustozidir. Demak, Fariduddin Attor shayx Najmiddin
Kubroga nevara shogirddir («Tazkirat ul-avliyo» debochasiga qarang). «Nasoyim ul-
muhabbat»da Navoiy yozishicha, «Va alarni Shayxi Valiytarosh debturlar. Aning uchunki,
vajdu hol g‘alabotida muborak nazarlari har kimga tushsa, valoyat (valiylik) martabasiga
yetar ermish. »
Fariduddin Attorning so‘nggi mashhur asari «Lison ul-g‘ayb» bo‘lib, bunda shoir
o‘zining xilvatda huzur-halovat topganini, chunki xilvatda oshiq sifatida ma’shuqi
(Alloh)ning vasliga yetishganini izhor etadi.
Shayx Fariduddin Attorning g‘oyalari, Haqqa yetishuvi yo‘lidagi izlanishlarining sirlari
hali ko‘p asrlargacha adabiyotshunos, ilohiyotshunos, tarix va falsafa olimlarini
to‘lqinlantirib, ijod va ilhom sarchashmasi bo‘lg‘uvsidir.

Najmiddin Komilov,
Mahkam Mahmudov

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

www.ziyouz.com кутубхонаси
8
ULUG’VOR VA QUDRAT SOHIBI ALLOH TAOLO MADHIDA

Bismillohir rahmonir rahim

BUYUK VA A’LO BORIY TAOLO TAVHIDI HAQIDA

Ofarin, jonofarin, ey pok Ruh,
Jon va iymon oldi sendan xok, ruh.

Xoku suvdan Odamni bunyod aylading,
Oxirin ham xok etib, yana barbod aylading.

Yerni pastu, qilding osmonni baland,
Biri hurdir, o‘zgasida ming kamand.

Ul birisi aylanur davron bo‘lib,
Ul birisi jim turar hayron bo‘lib.

Yerga gumbaz qilding ko‘kni besutun,
Olti kunda bor qilding barcha olamni butun.

Osmon nardasida senga anjum soqqadir,
Har tong rangi o‘char, har kecha topgay qadr.

Ruh qushin sayd etgali domdir badan,
Xush uchib bu qushdin muxtashif ahvolda tan.

Sirli olam naqshidan bahri dil uyg‘onadi,
Tim-qo‘rquv ichra suv ham gohi tonglar yonadi.

Dengiz bag‘ri suv to‘la, sohil tashnalab o‘tar,
Tomchi yomg‘irdan sadafning bag‘rida gavhar o‘sar.

Tog‘u toshga qoyadan tig‘, daryodan berding kamar,
Go‘iyo jangchiga o‘xshar, yuzi yong‘ay har sahar.

Gulni o‘tga solsang bir zum gil bo‘lur,
Sen jahl qilsang agar pashshalar ham fil bo‘lur.

Fir’avn boshin yedi nimjon pashsha,
Oxiri voy bo‘ldi to‘rt yuz yil yashab.

O’rgumchak to‘rin yoyar g‘ordagi do‘sting uchun,
Chumolidan Sulaymon olg‘ay aqlning kuchin.

Lolalardan qizarib, qon bo‘lur tog‘ cho‘qqisi,
Tuproq bag‘rining qoni la’lga aylanar bir kun.

Jonni yaratuvchi pok Parvardigorga hamdu sanolar bo‘lsin! Tuproqqa jon bag‘ishlagan

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor

Mantiq kitob pdf

Saytimizdagi elektron kitoblarni 3 usulda o’qish mumkin: kitobxon mobil ilovasi, kitobxon windows dasturi yoki onlayn sayt orqali

Kitobni qanday sotib olish mumkin?

Ketma-ketlik bo‘yicha tavsiya: saytda qanday ro’yxatdan o’tish, saytdagi shaxsiy hisobni qanday to’ldirish mumkin, kerak bo’lgan kitob uchun qanday to’lovni amalga oshirish

Siz muallifmisiz?

Hurmatli mualliflar: Saytimizda asarlaringiz joylashtirilishini (yoki saytdan o‘chirilishini) istasangiz biz bilan shartnoma tuzish uchun bog‘lanishingizni so‘raymiz.

Savol-javoblar

Agar men O‘zbekistonda bo’lmasam, qanday qilib kitob sotib olishim mumkin?
Nima uchun PDF formatini yuklab ololmayman?
Internetsiz kitobni qanday o‘qish mumkin?
va boshqa savollaringizga bizning javoblarimiz.

Antiqa mantiq

Ko‘rganlar, jami:
Nashr yili:
ISBN raqami:

Kitob mahsulotlarining xarakteristikalari, yetkazib berish shartlari, tashqi ko’rinishi va rangi haqidagi ma’lumotlar faqat ma’lumot uchun mo’ljallangan va joylashtirilgan paytda mavjud bo’lgan eng so’nggi ma’lumotlarga asoslanadi.

Elektron kitob:

Mavjud emas.
Buyurtma uchun: (90) 959-25-26

Qog’ozli kitob
Сотувчи – KITOBXON
Дўкон тел.: +998 90 959-25-26, +998 90 976-99-88

Do‘stlarizga tavsiya eting

• Annotatsiya
• Fikr va mulohazalar

Mazkur to’plamdan arifmetik amallarga old turli mazmundagi matnli masalalar, har xil mantiqiy savollar hamda tasviriy vosita orqali ifodalangan boshqotirmalar joy olgan. To’plam shartli ravishda faqat matnli, matn va tasvirli hamda faqatgina tasvirdan iborat bo’limlarga ajratildi. To’plam so’ngida berilgan javoblar o’quvchilarga o’z bilim va qobiliyatlarini sinash va baholashda qo’l keladi.