Linux operatsion tizimi tarixi

Linux tarixini yozishdan oldin juda muhim savolga javob topish lozimligini anglab yetdim.

Linux yoki GNU/Linux?

Linux operastion tizimi haqida gapirilganda uni Nan Linux, ba’zida GNU/Linux deb nomlashadi. Aslini olganda Linux bu operatsion tizimning yadrosidir. Ushbu operatsion tizimni ishlashini ta’minlovchi ko’pgina dasturlar GNU dasturiy ta’minoti hisoblanadi. GNU bu Unix emas degan ma’noni beradi va u Linux uchun foydalanish mumkin bo’lgan barcha dasturiy ta’minot, tahrirlovchi dasturlar, kompilyatorlar, ishlab chiqarish vositalari, utilitlar, paketlar va boshqa barcha yangiliklar mutlaqo bepul bo’lishi kerak deganidir. Shunday ekan operatsion tizimni GNU/Linux deb nomlash to’g’riroq bo’ladi, Linuks termini esa uning yadrosiga nisbatan ishlatish mumkin.

Linuks operastion tizimi boshqa operatsion tizimlar kabi uzoq o’tmishga ega bo’lmasada, ochiq tizimli operatsion tizimlar ichida eng ommabopi hisoblanadi. EHM ning birinchi davrida operatsion tizim hali ishlab chiqilmagan davrda katta va qimmat hisoblash mashinalarini faqatgina bitta odam(foydalanuvchi) foydalana olgan. Unga misol qilib, IBM 701, Fortran Monitor System uchun yaratilgan General Motors Operating System(GMOS) va IBM 709 uchun ishlab chiqilgan North American Aviation ni keltirishimiz mumkin. 1960 yilda Massachusets texnologiya universitetida GE-645 mashinasi uchun eksperemental operatsion tizim — Multics (Multiplexed Information and Computing Service) yaratildi. Ushbu operatsion tizimni yaratuvchilaridan biri AT&T kompaniyasi loyihadan ajralib chiqib, 1970 yilda o’zining shaxsiy Unix operatsion tizimini yaratdi va uni ishlashi uchun C dasturlash tilidan foydalanadi.

Yigirma yildan so’ng Endru Tannenbaum shaxsiy kompyuterlarda ishlovchi Unix ning MINIX (minimal Unix) deb nomlanuvchi mikroyadroli versiyasini ishlab chiqadi. Ochiq kodli MINIX operatsion tizimi Xelsinki universiteti talabasi Linus Torvalds ni ilxomlantirib yubordi va 1990 yillar boshida Linux yadrosini yaratishga olib keldi.

1991 yil 25 avgusta USENET nomli konferenstiyada Linus Torvalds o’zining Linux nomli operatsion tizimini e’lon qilib, bu unchalik katta loyiha emasligini ta’kidlab o’tdi. Bir necha oylardan so’ng Tarvalds barchani bu loyiha ustida ishlashga taklif etdi. Shundan so’ng C dasturlash tilidan xabardor juda ko’p foydalanuvchilar o’z kodlarini jo’natib, operatsion tizimni mukammal ko’rinishga olib kelishga xarakat qilishdi. Operatsion tizimning ishlovchi yaxshi varianti 1995 yilda shakllandi. Shunday bo’lishiga qaramasdan, 1997 yilga borib 6 millinga yaqin shaxsiy kompyuter va serverlarga GNU/Linux operatsion tizimi o’rnatildi.

Bu operatsion tizimni foydalanuvchilarini aniq hisoblab bo’lmaydi, chunki bu operatsion tizimni istalgan foydalanuvchi, istalgan kompyuteriga o’rnatish mumkin, eng asosiysi hech qayerda ro’yxatdan o’tish shart emas.

Hozirgi kunda Linux operatsion tizimini asosan server kompyuterlariga o’rnatishmoqda. Chunki bu tizim xavfsizlik jihatidan juda kuchli hisoblanadi. Bu tizimni juda ko’p distributivlari(Mandriva, Gentoo, Redhat,.. )mavjud bo’lib, ularning versiyalari ham juda tez suratda yangilanib bormoqda.

Manba:

akmx