Leykotsitlar nima

Leykotsitlar, yoki oq qon hujayralari, inson organizmining immun tizimi tarkibidagi muhim elementlardan biri bo‘lib, organizmni infeksiyalar, bakteriyalar, viruslar va boshqa begona zarralardan himoya qiladi. Leykotsitlar qon tarkibida mavjud bo‘lib, ularning asosiy vazifasi organizmdagi begona moddalarni aniqlash, ularga qarshi kurashish va tanani sog‘lom holatda saqlashdir.

Leykotsitlarning turlari

Leykotsitlar turli xil bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos funksiyalarga ega. Asosiy leykotsit turlari quyidagilardan iborat:

Neytrofillar: Ular leykotsitlarning eng katta guruhini tashkil qiladi (taxminan 50-70%). Neytrofillar infeksiya o‘chog‘iga birinchilardan yetib boradi va begona organizmlar bilan kurashadi. Ular fagotsitoz deb ataluvchi jarayon orqali bakteriyalarni o‘z ichiga qamrab, ularni yo‘q qiladi.

Limfotsitlar: Ular ikkilamchi immun javobning asosiy komponenti hisoblanadi. Limfotsitlar B va T hujayralariga bo‘linadi. B-limfotsitlar antitanalar ishlab chiqaradi, T-limfotsitlar esa hujayrali immunitetni boshqaradi va viruslar, shuningdek, o‘simtali hujayralarga qarshi kurashadi.

Monotsitlar: Ular qon aylanish tizimida harakatlanib, to‘qimalarga kirgach, makrofaglarga aylanadi. Makrofaglar fagotsitoz orqali hujayra qoldiqlari va begona moddalarni yo‘q qiladi. Shuningdek, ular boshqa immun hujayralarini infeksiya joyiga chaqiradi.

Eozinofillar: Ular asosan parazitlarga qarshi kurashadi va allergik reaksiyalarda ishtirok etadi. Eozinofillar parazit hujayralariga hujum qilish uchun maxsus fermentlar ajratadi.

Bazofillar: Bu hujayralar kam miqdorda uchraydi va asosan allergik reaksiyalarda ishtirok etadi. Bazofillar gistamin va gistaminga o‘xshash moddalarni chiqarib, yallig‘lanish jarayonini keltirib chiqaradi.

Leykotsitlarning funksiyalari

Leykotsitlar organizmdagi himoya tizimining asosiy qismi hisoblanadi. Ularning asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat:

Infeksiyaga qarshi kurash: Leykotsitlar bakteriyalar, viruslar, parazitlar va zamburug‘larga qarshi kurashadi. Ular begona organizmlarni topadi, ularni yutib yuboradi va yo‘q qiladi.

Yallig‘lanish jarayonini boshqarish: Yallig‘lanish infeksiya yoki jarohatga javoban hosil bo‘ladi. Leykotsitlar yallig‘lanish jarayonini boshlaydi va uni boshqaradi, shu bilan birga jarohatni tuzatish jarayonini tezlashtiradi.

Antitana ishlab chiqarish: B-limfotsitlar tomonidan ishlab chiqarilgan antitanalar maxsus begona moddalar (antigenlar) bilan bog‘lanadi va ularni neytrallaydi yoki boshqa immun hujayralarini ularni yo‘q qilish uchun jalb qiladi.

Immun xotira: T-limfotsitlar organizmda ilgari uchragan antigenlarni eslab qoladi va ularni qayta ko‘rganda tezkor va kuchli immun javobni hosil qiladi. Bu holat, masalan, birinchi marta yuqtirilgan kasallikka qarshi immunitet paydo bo‘lishida namoyon bo‘ladi.

Leykotsitlarning normal darajasi va patologiyasi

Sog‘lom odamlarda leykotsitlarning miqdori 1 mikrolitr qonda 4,000 dan 11,000 gacha bo‘lishi kerak. Bu darajadan ortib ketishi yoki pasayishi turli xil kasalliklarning belgisi bo‘lishi mumkin.

Leykotsitoz: Leykotsitlar sonining ortishi, ko‘pincha infeksiya, yallig‘lanish, travma yoki stress holatlari bilan bog‘liq bo‘ladi. Shuningdek, leykotsitoz ba’zi onkologik kasalliklarda, ayniqsa, leykemiya (qon saratoni)da kuzatiladi.

Leykopeniya: Leykotsitlar sonining pasayishi. Bu holat asosan virusli infeksiyalar, autoimmun kasalliklar yoki suyak iligi faoliyatining susayishi bilan bog‘liq. Leykopeniya immunitetning pasayishiga olib keladi, bu esa organizmni infeksiyalarga nisbatan sezgirroq qiladi.

Xulosa

Leykotsitlar inson organizmi uchun zarur bo‘lgan muhim hujayralardan biri bo‘lib, ular immun tizimining asosiy elementlaridan hisoblanadi. Ularning turli xil turlari mavjud bo‘lib, har biri o‘ziga xos funksiyalarni bajaradi. Leykotsitlarning normal darajada bo‘lishi sog‘liq uchun muhimdir, ularning miqdoridagi har qanday o‘zgarish esa salomatlik holatiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu sababli, organizmda leykotsitlar darajasini muntazam ravishda nazorat qilish va ularning miqdoridagi o‘zgarishlarni vaqtida aniqlash muhim ahamiyatga ega.