Laktoza intoleransi haqida

Laktoza intoleransi — bu organizm sut va sut mahsulotlarida mavjud bo‘lgan laktoza nomli shakerni to‘liq hazm qila olmasligi bilan bog‘liq holatdir. Bu muammo, asosan, laktaza fermentining yetishmovchiligi yoki faoliyatining pasayishi natijasida yuzaga keladi. Laktaza fermenti laktozani glukoza va galaktozaga parchalab, ularning ichak devori orqali so‘rilishini ta’minlaydi. Agar bu ferment yetarli bo‘lmasa, laktoza parchalanmaydi va ichakda fermentatsiyaga uchrab, turli noqulay simptomlarga olib keladi.

Laktoza intoleransining sabablari

Laktoza intoleransi bir necha sabablarga ko‘ra yuzaga kelishi mumkin. Eng keng tarqalgan shakli — bu genetik asosli bo‘lib, yosh o‘tishi bilan laktaza fermentining ishlab chiqarilishi kamayadi. Bu holat, ayniqsa, Osiyo, Afrika va Janubiy Amerika aholisi orasida keng tarqalgan. Ikkinchi turdagi laktoza intoleransi esa ikkilamchi bo‘lib, ichakning yallig‘lanishi, infeksiyalar yoki jarrohlik amaliyotlari natijasida laktaza fermentining ishlab chiqarilishi kamayadi. Shuningdek, ba’zi hollarda, vaqtinchalik laktoza intoleransi ham kuzatiladi, masalan, gripp yoki boshqa ichak kasalliklari davrida.

Laktoza intoleransining simptomlari

Laktoza intoleransi simptomlari odatda sut yoki sut mahsulotlarini iste’mol qilgandan so‘ng 30 daqiqa ichida yuzaga keladi. Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• Qorin og‘rig‘i va spazmlar
• Shishish va gaz hosil bo‘lishi
• Ich ketishi yoki ba’zida qabziyat
• Ko‘ngil aynishi
• Bosh og‘rig‘i, charchoq, uyquchanlik, mushak va bo‘g‘im og‘rig‘i kabi umumiy holsizlik belgilarini ham keltirib chiqarishi mumkin.

Ba’zida, bu simptomlar boshqa kasalliklar bilan aralashib ketishi mumkin, shuning uchun aniq tashxis qo‘yish muhimdir.

Laktoza intoleransini aniqlash usullari

Laktoza intoleransini aniqlash uchun bir nechta diagnostik usullar mavjud. Eng keng tarqalganlari quyidagilardir:

• Laktozali oziq-ovqatlarni iste’mol qilishdan keyin simptomlarni kuzatish: Agar sut mahsulotlarini iste’mol qilgandan so‘ng yuqorida sanab o‘tilgan simptomlar yuzaga kelsa, bu laktoza intoleransiga ishora qilishi mumkin.
• Hidrojen nafas testi: Bu testda bemorga laktoza beriladi va nafasidagi vodorod miqdori o‘lchanadi. Agar laktoza to‘liq hazm bo‘lmasa, ichak bakteriyalari uni fermentatsiya qiladi va vodorod hosil bo‘ladi, bu esa nafas orqali aniqlanadi.
• Qon testi: Laktoza iste’mol qilingandan so‘ng qon shakar darajasi o‘lchanadi. Agar laktoza to‘liq hazm bo‘lmasa, qon shakar darajasi ko‘tarilmaydi.
• Genetik testlar: Ba’zi hollarda, laktaza fermentining ishlab chiqarilishi genetik omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Genetik testlar orqali bu holat aniqlanishi mumkin.

Laktoza intoleransini boshqarish va davolash

Laktoza intoleransini to‘liq davolash mumkin bo‘lmasa-da, uning simptomlarini boshqarish va hayot sifatini yaxshilash uchun bir nechta choralar ko‘rish mumkin:

• Laktoza iste’molini cheklash: Sut va sut mahsulotlarini iste’mol qilishni kamaytirish yoki butunlay to‘xtatish simptomlarni kamaytirishi mumkin.
• Laktozasiz mahsulotlardan foydalanish: Hozirgi kunda ko‘plab laktozasiz sut, yogurt va boshqa mahsulotlar mavjud bo‘lib, ular laktoza intoleransi bo‘lganlar uchun mos keladi.
• Laktaza fermenti qo‘shimchalarini qabul qilish: Ba’zi hollarda, ovqatlanishdan oldin laktaza fermenti qo‘shimchalarini qabul qilish sut mahsulotlarini hazm qilishni osonlashtiradi.
• Kaltsiy va D vitamini qo‘shimchalarini qabul qilish: Sut mahsulotlarini cheklash natijasida kalsiy va D vitamini yetishmovchiligi yuzaga kelishi mumkin. Shuning uchun, bu vitamin va minerallarni qo‘shimcha ravishda qabul qilish tavsiya etiladi.

Laktoza intoleransining oldini olish

Laktoza intoleransi genetik omillar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkinligi sababli, uni to‘liq oldini olish mumkin emas. Biroq, quyidagi choralar orqali simptomlarni kamaytirish mumkin:

Sut mahsulotlarini asta-sekinlik bilan iste’mol qilish: Ba’zi odamlar kichik miqdordagi sut mahsulotlarini yaxshi hazm qilishlari mumkin. Sut mahsulotlarini asta-sekinlik bilan iste’mol qilish orqali organizmning moslashuvchanligini oshirish mumkin.

Ovqatlanish vaqtida sut mahsulotlarini iste’mol qilish: Sut mahsulotlarini boshqa ovqatlar bilan birga iste’mol qilish laktozaning hazm bo‘lishini osonlashtirishi mumkin.

Probiotiklar qabul qilish: Ba’zi tadqiqotlar probiotiklar ichak florasini yaxshilab, laktozaning hazm bo‘lishiga yordam berishini ko‘rsatmoqda.

Xulosa

Laktoza intoleransi keng tarqalgan holat bo‘lib, sut va sut mahsulotlarini iste’mol qilgandan so‘ng turli noqulay simptomlarga olib keladi. Bu holatni aniqlash va boshqarish uchun turli diagnostik usullar va davolash choralaridan foydalanish mumkin. Sog‘lom ovqatlanish va hayot tarzini o‘zgartirish orqali laktoza intoleransi bilan yashash mumkin. Agar sizda laktoza intoleransi simptomlari mavjud bo‘lsa, shifokor bilan maslahatlashish muhimdir.