Kreatinin Nima? Uning Organizm Uchun Ahamiyati

Kreatinin – bu organizmda tabiiy ravishda hosil bo’ladigan moddadir. U mushaklar faoliyati natijasida ajralib chiqadi va qon orqali buyraklarga yetkaziladi. Buyraklar esa uni siydik orqali organizmdan chiqarib yuboradi. Kreatinin darajasi inson salomatligining muhim ko’rsatkichlaridan biri bo’lib, ayniqsa buyraklarning ish faoliyatini baholashda ishlatiladi.

Kreatinin qanday hosil bo’ladi?

Kreatinin kreatinning parchalanishi natijasida hosil bo’ladi. Kreatin mushaklar energiyasini ta’minlash uchun zarur bo’lgan birikma bo’lib, u jigarda sintez qilinadi va mushaklarga yetkaziladi. Mushaklarda kreatin fosfatga aylantiriladi va energiya ishlab chiqarishda ishtirok etadi. Ushbu jarayonning oxirgi mahsuloti kreatinindir.

Normal kreatinin darajasi

Inson tanasida kreatinin darajasi yosh, jins va mushak massasiga qarab farqlanadi. Quyida odatda qabul qilingan normal diapazonlar keltirilgan:

• Erkaklar: 0,6 – 1,2 mg/dl
• Ayollar: 0,5 – 1,1 mg/dl
• Bolalar: 0,3 – 0,7 mg/dl

Bu qiymatlar laboratoriyalarda biroz farq qilishi mumkin, lekin asosiy mezon sifatida ushbu raqamlar olinadi.

Kam kreatinin nimani anglatadi?

Kreatinin darajasining pasayishi odatda jiddiy muammolarni ko’rsatmaydi, lekin ba’zi holatlarda organizmda o’zgarishlar haqida signal bo’lishi mumkin:

1. Mushak massasining kamayishi: Yoshi katta odamlarda yoki uzoq vaqt yotib qolish holatlarida mushak massasi kamayishi tufayli kreatinin darajasi past bo’lishi mumkin.
2. Homiladorlik: Homilador ayollarda qon hajmining oshishi sababli kreatinin darajasi pasayishi kuzatiladi.
3. Suv miqdorining oshishi: Tananing haddan tashqari suvsizlanishi yoki suv miqdorining ko’payishi kreatinin darajasiga ta’sir qilishi mumkin.
4. Jigar kasalliklari: Jigar faoliyati buzilganda kreatin ishlab chiqarilishi kamayishi mumkin.

Yuqori kreatinin nimani anglatadi?

Kreatinin darajasining ko’tarilishi ko’pincha buyrak faoliyatining buzilganligini ko’rsatadi. Bu quyidagi sabablarga bog’liq bo’lishi mumkin:

1. Buyrak yetishmovchiligi: Buyraklarning qon filtratsiyasi buzilganda kreatinin darajasi oshadi.
2. Suvsizlanish: Tanadagi suyuqlik yetishmovchiligi qon tarkibidagi kreatinin kontsentratsiyasini oshiradi.
3. Mushaklarning shikastlanishi: Mushaklarning jiddiy jarohatlanishi yoki kasalliklari natijasida kreatinin darajasi yuqori bo’lishi mumkin.
4. Yuqori protein iste’moli: Ko’p miqdorda go’sht yoki oqsilga boy oziq-ovqat iste’mol qilish ham kreatinin darajasini oshiradi.
5. Ba’zi dori vositalari: Ba’zi dorilar, masalan, antibiotiklar yoki nosteroid yallig’lanishga qarshi dorilar (NSAID) buyrak faoliyatiga ta’sir qilib, kreatinin darajasini oshirishi mumkin.

Kreatinin darajasini qanday nazorat qilish kerak?

Kreatinin darajasini muntazam ravishda kuzatib borish salomatlik uchun muhimdir, ayniqsa quyidagi hollarda:

• Buyrak kasalliklari bilan og’rigan bo’lsangiz.
• Qandli diabet yoki yuqori qon bosimiga ega bo’lsangiz.
• Yuqori proteinli parhez tutayotgan bo’lsangiz.

Tibbiy tekshiruvlarda qon va siydik tahlillari orqali kreatinin darajasi aniqlanadi. Shu bilan birga, GFR (glomerular filtratsiya darajasi) kabi testlar ham buyrak faoliyatini baholash uchun ishlatiladi.

Kreatinin darajasini boshqarish usullari

Agar kreatinin darajasi me’yordan oshsa yoki pasaysa, quyidagi chora-tadbirlarni qo’llash mumkin:

1. To’g’ri ovqatlanish: Me’yorida protein iste’mol qilish, ko’p suv ichish va tuz iste’molini kamaytirish kerak.
2. Faol hayot tarzi: Muntazam jismoniy faoliyat mushaklar sog’lig’ini saqlashga yordam beradi.
3. Dori vositalaridan ehtiyot bo’lish: Shifokor maslahatidan tashqari dori vositalarini qabul qilmaslik lozim.
4. Buyraklarni muntazam tekshirish: Har yili buyrak faoliyatini baholash uchun tibbiy ko’rikdan o’tish tavsiya etiladi.

Xulosa

Kreatinin darajasi organizmdagi muhim ko’rsatkichlardan biri bo’lib, u asosan buyraklarning holatini aniqlashda ishlatiladi. Uning pasayishi yoki oshishi organizmda biror muammolar mavjudligini ko’rsatishi mumkin. Sog’lom turmush tarzi va muntazam tibbiy ko’riklar orqali kreatinin darajasini nazorat qilish va buyrak sog’lig’ini saqlash mumkin.