Kiyiko’tning shifobaxsh xosiyatlari

Salom do’stlar! Bugungi maqolamiz kiyiko’tining shifobaxsh xosiyatlari haqida bo’ladi.

Xalq tabobati o’zining ko’p asrlik tarixi davomida kasal odamlarni asosan o’simliklardan tayyorlanadigan dorilardan foydalanib davolab kelgan. Xalq tabobatida kiyiko’t alohida o’rin tutishi bilan ajralib turadi. Vujudi xushbo’y bu giyohni azal-azaldan sinalgan beozor 30 tacha kasalliklarga davo sifatida azizlab kelishadi.

Kiyiko’t – labguldoshlar oilasiga kiruvchi bir yillik yoki ko’p yillik o’tsimon o’simliklar turkumi bo’lib, O’zbekistonda 7 xil turi uchrashi qayd qilingan. O’simlik bizning sharoitimizda iyun- iyulda gullab, urug’i iyul- avgustda yetiladi.

Kiyiko’t tog’larning shimoliy – janubiy, janubiy – g’arbiy yon- bag’irlarida toshli, shag’alli yerlarda o’sadi. Uni kiyiklar, arxarlar, qo’y, echkilar yaxshi ko’rib yeyishadi. Mahalliy tillarda kiyiko’tni ba’zan “jamali soch”, “takayalpiz”, “cho’l yalpiz” deb ataydilar.

Kiyiko’tning barglari, poya va to’pgullarida 2,5 foiz atrofida efir moylari bo’lib, unda menton, pulegon, pinen va mentol mavjud. Shuningdek, o’simlik o’zida vitaminlar, organik kislotalar, mikroelementlar va boshqa foydali moddalarni saqlaydi.

Demak, kiyiko’tining shifobaxsh xosiyatlari nimada…

Kiyiko’tning davo xususiyati

Kiyiko’tning shifobaxsh xosiyatlari ko’hna zamonlardan beri, ma’lum bo’lib, uni o’z davrida Gippokrat tilga olgan edi. Kiyiko’t xalq tabobati amaliyotida yurak quvvatini oshirish uchun, jo’sh urgan asabni tinchlantirish maqsadida, ichak kasalliklariga davo (kolit, ich ketishi, ichburug’), foyda beruvchi omil sifatida ishlatilgan. Shuningdek, kiyiko’t asosida tayyorlanuvchi dorivor vositalar tomoq og’rig’i, me’da faoliyatining buzilishi, ko’ngil aynishi, yurak sanchig’i behalovatligida taskin beruvchi beozor dori sifatida tavsiya qilingan.

Kiyiko’tning barg va gullari asosida tayyorlanadigan choylar xafaqon kasalligida davo sifatida ham foydalaniladi. O’simlikning barg va gullari asosida tayyorlangan damlama ishtaha ochish bilan birga, ovqat hazm bo’lishini tezlashtiradi. Chanqoqni qondiradi, diabetdan og’rigan bemorlarning dardiga malham bo’ladi. Tomoq, og’iz qurishidan saqlaydi, peshob haydash huquqiga ega. U yuragi salqigan, buyrak, siydik yo’llarida mayda tosh va qum bo’lgan kishilar uchun foydali hisoblanadi.

Kiyiko’tning ziravorlik xosiyati

Xalq amaliyotida kiyiko’t sevimli ziravorlardan hisoblanib, undan turli taomlar va salatlar tayyorlanadi. Bu o’tdan meva va sabzavot mahsulotlarini tuzlashda, turli go’sht va baliq mahsulotlarini konservalashda, musallas, vino, liker ishlab chiqarishda, bo’za tayyorlashda ham qo’llaniladi.

Kiyiko’t asosida oromijon ichimliklar ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan bo’lib, ular nafaqat chanqovbosdi bo’libgina qolmay, balki organizmni mustahkamlash xosiyatiga ham ega.

Kiyiko’tdan attorchilik va atir-upachilik sanoatimizda ham atroflicha qo’llaniladi. Lekin undan bilib- bilmay me’yorsiz foydalanish sog’liqqa salbiy ta’sir ko’rsatadi. Masalan qon bosimini tushirishda, teri kasalliklarini davolashda me’yorni oshirmaslik kerak.

Mashhur tabib Abu Ali Ibn Sino kiyiko’tdan noto’g’ri foydalanishda homiladan ayrilish, peshobda qon paydo bo’lishi kabi asoratlar to’g’risida aytib o’tgan. Kiyiko’tdan foydalanishda oldindan albatta shularni e’tiborga olib qo’yish lozim.

Safar Muhammadning “Bahoriy shifobaxsh ne’matlar” kitobidan.