Kitobni Ishlab Chiqarish Jarayoni Haqida Bilib Oling

Oxirgi paytlarda asalarilar va ularning jamoa bo‘lib yashashiga ancha qiziqib qoldim. Shu sababli, 15 kundan ortiqroq asalarilar haqida turli manbalarni o‘rganib chiqdim va ushbu ajoyib mavjudodlar to‘g‘risida g‘aroyib ma’lumotlarga duch keldim. Quyida menga eng g‘ayrioddiy tuyilgan ma’lumotlarni sizga ham ulashmoqchiman.

1. Dunyoda yigirma mingga yaqin ari turlari mavjud. Asalarilar esa, yigirma ming tur arilar orasida, insonni birinchi marta chaqqandan so‘ng albatta halok bo‘luvchi yagona ari turi hisoblanadi.

2. Asalarilar inson tomonidan iste’mol qilinadigan mahsulot (asal) tayyorlovchi yagona hashorot turi hisoblanadi. Boshqa hech qaysi hashorot inson tomonidan iste’mol qilinuvchi mahsulot tayyorlamaydi.

3. Asalarilar ba’zida “fan uchun ulkan sir” deb ham ta’riflanadi. Chunki ular 20 million yildan beri mavjud va shu vaqt davomida umuman o‘zgarmagan jonzot hisoblanadi. Bu muddat davomida dunyodagi deyarli butun mavjudodlar ma’lum darajada o‘zgargan.

4. Asal hech qachon aynimaydi. U tabiiy antibakteriya, antimikrob bo‘lib, har qanday buzuvchi, aynituvchi mikroblarga qarshi kurasha oladigan mahsulotdir.

5. Asal yashash uchun zarur bo‘lgan barcha moddalar (suv, minerallar, turli fermentlar va boshqalar) ni o‘zida mujassam etuvchi yagona tabiiy mahsulot hisoblanadi.

6. Asal iste’mol qilinuvchi yeng qadimiy mahsulotlardan biri hisoblanadi. Asal Misr firavni Tutanhamon (mil. avv. XIV asr) sag‘anasidan ham topilgan bo‘lib, topilgan paytgacha (1922 yil 4 noyabr’) iste’mol qilish uchun yaroqli holda saqlangan.

7. Asalarilar qizil rangni ko‘ra olmaydi. Qizil rang ularga qora bo‘lib ko‘rinadi.

8. Asalari uyasida 20 mingdan 60 minggacha (ba’zi manbalarda 80 minggacha) asalari bo‘lishi mumkin. Uyada uch xil asalari mavjud bo‘ladi: qirolicha, yuzlab ishlamaydigan erkak asalarilar va o‘n minglab ishchi – urg‘ochi asalarilar.

9. Qirolicha odatda 3-5 yil umr ko‘radi. Uning asosiy vazifasi – tuxum qo‘yish. Aprel’ va may oylarida qirolicha erta-yu kech tuxum qo‘yadi. Bitta tuxum qo‘yish uchun 20 sekund atrofida vaqt kifoya bo‘lib, bir kunda 1500-2000 atrofida tuxum qo‘yadi.

10. Asalari uyasida tuxumlar uchun uch xil xona (katak) mavjud. Birinchisining diametri 5 mm bo‘lib, unga faqat kelajakda ishchi – ayol asalari ochib chiqadigan tuxumlar qo‘yiladi. Ikkinchisining diametri 7 mm. Unga kelajakda ishlamaydigan – erkak asalari ochib chiqadigan tuxum qo‘yiladi. Uchunchi turdagi maxsus xonalargaga esa faqat kelajakda qirolichalar ochib chiqadigan tuxumlar qo‘yiladi. Qirolicha asalari tuxum qo‘yishdan oldin ulardan qaysi turdagi asalari chiqishini biladi va shunga mos xonaga tuxum qo‘yadi.

11. Faqat urg‘ochi asalarilargina ishlaydi, ya’ni asal yig‘adi. Erkak asalarilar esa ishlamaydi, ularning yagona vazifasi – qirolichani urug‘lanirish. Shu sababli erkak asalarilar “tekinxo‘r asalarilar (drones)” deb ataladi. Odatda ular kuzda qirolicha va urg‘ochi asalarilar tomonidan uyadan haydab yuboriladi.

12. Faqat urg‘ochi asalarilargina chaqa oladi. Erkak asalarida nish bo‘lmaydi va u chaqa olmaydi.

13. Asalari uyasida faqat bitta qirolicha mavjud bo‘ladi va barcha asalarilar unga bo‘ysunadi. Undan boshqa qirolicha asalari paydo bo‘lsa va uyani boshqarishga harakat qilsa, u asalarilar tomonidan o‘ldiriladi.

14. Qirolichani asalarilar hididan taniydi. Agar qirolicha to‘satdan o‘lib qolsa, uning o‘lganligini 15-20 minutda hididan sezishadi va zudlik bilan qo‘yilganiga 3 kundan ko‘p bo‘lmagan tuxumlar orasidan qirolicha tayinlab olishadi.

15. Asalarilarning aynan bitta qirolichaga bo‘ysunishining hamda yangi qirolichani qanday qilib barcha asalarilar tomonidan yakdillikda tayinlanishing sababi inson tomonidan haligacha aniqlanmagan.

16. Ishchi asalarilar hayotining davomiyligi 6-7 haftani tashkil etadi. Erkak asalarilar esa 4 oygacha yashaydi.

17. Asalarilar onglilik darajasi bo‘yicha Dunyodagi barcha mavjudodlar ichida 2-o‘rinda turadi (1-o‘rinda inson).

18. Asalarilar insonlar va ba’zi kompyuterlar uchun eng qiyin bo‘lgan matematik masalalarni osonlikcha hal qila oladi. Tasavvur qiling: yakshanba kuni oziq-ovqat do‘koniga bormoqchisiz va uyingiz yaqinida turli joylarda 6 ta do‘kon bor. Ularning qaysi biri piyoda borganda siz uchun eng yaqin? Bunday masalar matematikada “sayohatchi sotuvchi masalalari” deb nomlanadi va ularni yechishda ba’zi kompyuterlar ham hisobdan adashishi mumkin. Asalarilar esa, hech qiynalmasdan uyasidan eng yaqinda bo‘lgan gulzor yoki gul qaysi ekanligini aniqlay oladi. Hozirda bu turdagi masalalarni hal eta oladigan, inson tomonidan aniqlangan yagona mavjudod asalari hisoblanadi.

19. Har bir asalari jamoasida faqat shu jamoa asalarilariga xos hid mavjud bo‘lib, jamoa a’zolari bir-birini shu hid orqali tanib olishadi.

20. Asalarilar bir-biriga qayerda gulzorlar mavjud ekanligini “raqs tushish” orqali tushuntiradi. Ular gulzorlarni aniqlaganda iniga qaytib, o‘zining turli harakatlari bilan gulzor aynan qayerda, qancha uzoqlikda ekanligini boshqalarga tushuntiradi. Bu harakatlar fanda “asalari raqsi” deyiladi.

Kitobni ishlab chiqarish jarayoni haqida bilib oling

Kitob ishlab chiqarish bo’limi tugallangan kitobning dizayni, tartibini, bosilishini va / yoki elektron kitobni kodlash uchun javobgardir. Bu qanday amalga oshiriladi:

Kitob ishlab chiqarish bo’yicha bosqichma-bosqich

Kitobni ishlab chiqarish jarayoni rasman boshlanib, kitobni sotib olish muharriri nusxa ko’chiruvchi uchun yakuniy, tahrirlangan kitob nusxasini taqdim etganda boshlanadi. Bu erda qo’lyozma «ishlab chiqarish» deb hisoblanadi va sahifa layouti va dizayn jarayoni boshlanadi.

Kitob ishlab chiqarish jarayonida bo’lsa-da, kitob ko’ylagi bir vaqtning o’zida ishlab chiqilgan .

Copyediting – Kitob ishlab chiqarishning birinchi bosqichi

Replikatsiya muallifi grammatika, imlo va izchillik uchun yakuniy maqolani ko’rib chiqadi. Matnda aniq bo’lmagan xatlarni va savollarni to’g’rilaydi.
Replikatsiya qilingan qo’lyozma muharriri va muallifni nusxa ko’chirish muallifidan so’rovlar bilan qaytadi. Muallif va muharrir so’rovlarni javoblar va matnni yakunlash uchun maslahat beradilar.
Qo’lyozma endi dizayn va tartibga o’tadi. Surat yoki rasm bo’lmagan (ba’zan “san’at dasturlari” deb nomlangan) kitoblar uchun, sahifada dalil paydo bo’lmaguncha, muallif matnni qayta ko’rmasligi mumkin.

Kitobni yaratish va joylashtirish

San’at dasturlari bo’lgan kitoblar uchun: San’at , fotosurat yoki illyustratsion kitoblar (masalan, ovqat pishirish kitoblari yoki stol kitoblari yoki o’z-o’zini-o’zi ko’rsatmalar kabi) uchun, muallif ko’pincha sahifa dizayni jarayonida biriktiriladi.

Sahifalar nusxa ko’chirilgan va ko’rib chiqilsa-da, ijodiy guruh va tahririyat tomonidan kitob uchun umumiy dizayn yo’nalishi belgilanadi. Ushbu bosqichda muallif namuna sahifalarini oladi.
Dizayni jamoa tugatgandan so’ng, butun “qo’g’irchoq” kitob yaratiladi va barcha tomonlar sahifa tartibini ko’rib chiqadi, nusxa ko’chirish, matnning mosligini o’lchash va kerak bo’lganda o’zgartirish kiritish. Ko’rib chiqish uchun bir nechta qo’g’irchoq kitoblar bosqichi bo’lishi mumkin.

Yozuvchi sahifa varaqlarida (yoki qo’g’irchoqli kitobdagi matn va san’at, yuqorida ko’rsatilgan) berilgan matnni oladi. Shu bilan birga, sahifa varag’i muharriri, shifrlantiruvchi va ishlab chiqarish xodimlarining turli a’zolari tomonidan ko’rib chiqiladi. Typos tuzatilgan va kichik o’zgarishlar kiritilgan. Muallifni o’z ichiga olmaydi, tartib va dizayndagi qo’shimcha va oldinga va nozik sozlashlar bo’lishi mumkin.

Ba’zi kitoblar uchun kitobning to’g’rilanmagan varaqlari, galereyalar yoki ARKlar bosib chiqarilishi va kitob marketingi va oshkoralik maqsadlariga bog’liq bo’lishi mumkin.

Kitobni chop etish, ulash va jo’natish

Bosib chiqarish va jo’natish jarayonida – ishlab chiqarishning oxirgi bosqichlari – odatda muallifning faoliyatida siqilish mavjud.

Sahifa nihoyasiga yetganidan so’ng, indeks tuziladi, eslatiladi va tahrirlanadi. (Izoh: muallif odatda indekslash uchun haq to’laydi , bu kitob shartnomasida aks ettirilgan va pullar royaltiga nisbatan avansdan tushiriladi).
Fayllar hozirda biron bir muammo yuzasidan ko’rib chiqiladi va ishlab chiqarish uchun oldindan tayyorlanadi. Oxirgi, toza fayllar nusxalari (san’at asarlarini ham) bir vaqtning o’zida chop etish va ulash uchun printerga va e-kitob versiyasi uchun fayllarni tayyorlaydigan faylni konvertorga (ichki yoki erkin) yuboradi.
Kitoblar matbuot va nusxalari noshirga tashlanadi. Namunalar muallifga, muharrirga va agentga tarqatiladi, lekin ommaviy axborot odatda ommaviy axborot vositalari uchun va savdo bo’limlari uchun hisob-kitob berish uchun ishlatiladi.

Qiziqarli dunyo: Kitoblarning sehrli olami

Kitobni sifatlar ekanmiz, avvalambor uning donishmandligini, buyuk muallim ekanligini va uzoq hayot kechira olishini alohida ta’kidlab o’tishimiz kerak. Ha, kitoblar ham insonga o’xshaydi. Ba’zan ulardan ham aqlli va sirlidir. Ushbu maqolamiz har bir sahifasi butun borliq va barcha zamonlarning sir-asrorini o’zida mujassam etgan o’tmish hamda hozirgi zamon kitoblariga bag’ishlanadi.

Tarix shohidi

Insoniyat yaralganiga necha ming asrlar bo’ldi. Buningorasida uning boshidan nimalar o’tmadu-yu, nimalarga guvoh bo’lmadi. Bo’libo’tgan voqealarni kelajak avlodga yetkazish uchun xalq og’zaki ijodi, ya’nifolklyordan foydalanildi. Biroq folklyor ishonchli manba bo’la olmas edi.

Yozuv paydo bo’lishi bilan hamma narsa o’zgardi.Insoniyat hech narsani unutmaydigan, barcha davrlar, xalqlar, hokimiyat,imperiya va sivilizatsiyalarni bosib o’tib, ular haqida ma’lumotlarni yetkazaoladigan narsa, ya’ni kitobni yaratdi. Siz ushbu satrlarni o’qiyotgan aynivaqtda dunyoning turli burchaklaridagi muzeylarda juda ko’hna davrga tegishlibo’lgan sahifalar maxsus sharoitda saqlanmoqda.

O’tmishga, ayniqsa qadim o’tmishga bizning hurmatimizjuda cheksiz. O’sha davr haqida biz ko’proq narsa bilishga harakat qilamiz.Bunda kitob bizga katta yordam beradi. Unda qadimiylik muhri mujassam. Bundaykitobni ko’rgan odam donishmand mo’ysafid bilan uchrashganday bo’ladi, chunkio’tmish haqida juda qimmatli ma’lumotlarga ega bo’ladi.

Qiziqarli malumotlar
Kitobni ishlab chiqarish jarayoni haqida bilib oling