Kitob tarixi referat

Bora-bora madaniyatning takomillashuvi ijtimoiy va moddiy madaniyat taraqqiyotining tarixan rivojlanishiga asos boʻlib, kutubxonalar, kitob fondi, ularni tashkil etish va boshqarishning, kitobxonlarga xizmat koʻrsatishning muhim omiliga aylanib qoldi.

Kitob taqdimoti: Komilxon Kattayev. Sayid Ota va yassaviya tariqati murshidlari tarixi.

XIII-асрда яшаб фаолият кўрсатган Сайид Ота Яссавия-жаҳрия тариқатининг буюк пиру-муршидларидан бири эди. У ҳақда юртимизда ҳозирги қадар бир туркум рисолалар эълон қилинган бўлиб, қўлингиздаги китоб илк монографик тадқиқотлардан биридир. Сайид Ота тўғрисида тарихий манбалар кам бўлсада, бизга қадар сақланган. Ул зотнинг авлодлари ҳозирга қадар юртимиз заминида яшаб келмоқдалар ҳамда улуғ аждодларида қолган меросий манба ҳисобланмиш тарихий ҳужжатларни асраб келмоқдалар.
Рисола авлодларда, давлат ва шахсий архивларда мавжуд манбалардан фойдаланган ҳолда ёзилган. Шу билан бирга, асарда манбашунослик ва тарихшуносликдаги баъзи хато-чалкашликлар ислоҳи берилгани китоб қадрини янада оширади.
Китоб олий ва ўрта-махсус ўқув юртлари манбашунос ва тарих ўқитувчилари, Яссавия тариқати ҳамда Сайид Отанинг ҳаёт фаолияти билан шуғулланувчи илмий тадқиқотчи олимлар ва кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.
Ушбу нашр СамДУда ўтказиладиган “XV-XVI аср тасаввуф намояндалари илмий меросининг маънавий-маърифий қадриятларни юксалтиришдаги ўрни ва аҳамияти” мавзуидаги Нақшбандия, Яссавия ва Кубравия тарқатлари пешволари Махдуми Аъзам Даҳбедий, Шайх Худойдоди Вали ва Шайх Махдуми Хоразмийларнинг 550 йиллик Республикавий илмий амалий анжуманларига атаб чоп этилди.

М У Қ А Д Д И М А

Охирги даврларда жамиятимизнинг ҳамма соҳаларида чуқур ўзгаришлар юз бермоқда. Тарихимизга тўғри кўз билан қараш, маънавий қадриятларимизга бўлган эътиборнинг жонланиши, халқимиз тарихий хотирасининг яна тиклана бошлаши ҳамда инсонпарварлик ғояларининг ҳаётимизда тобора кенг тадбиқ этилиши Мустақиллигимизнинг шарофати ва ғоявий рамзи сифатида ўз аксини топмоқда.
Қадрият ва маънавий меросга янгича ёндашиш ва янгича фикрлаш тақозоси туфайли бизга номаълум бўлган кўпгина тафаккур ва тасаввуф алломалари бўлган юртдошларимизни янгидан кашф этмоқдамиз, уларнинг илмий-маърифий меросларини ўрганмоқдамиз, ҳаётга тадбиқ этмоқдамиз ва ул буюк зотларнинг ҳаёт-фаолиятларига бағишланган илмий-амалий анжуманлар ўтказмоқдамиз.
Шубҳасиз, бу каби ишлар халқимизнинг ва асосан, ўсиб келаётган ёш авлод дунёқарашининг ижобий шаклланишида ўз таъсирини кўрсатмай қолмайди, албатта. Шуниси қувонарлики, қадриятларимизга ва маданий бойликларимизга катта эътибор бериш билан биргаликда уларни тиклаш ишлари кенг миқё сда олиб борилмоқда.
Кейинги йилларнинг ўзидагина буюк алломаларимиз хотираларига бағишланган бир неча халқаро анжуманлар бўлиб ўтди. Чунончи, Имом ал-Бухорий, Имом Мотуридий, Имом Марғиноний, Мирзо Улуғбек, Хожа Аҳрори Вали, Махдуми Аъзами Даҳбедий, Шайх Худойдоди Вали, Шайх Махдуми Хоразмий каби зотларимизнинг хотираларига бағишланган анжуманлар бўлиб ўтди ва мерослари ўрганилмоқда. Ана шундай, юртимиз тарихида чуқур из қолдирган тадқиқот талаб буюк зотлар қаторида Ҳазрати Сайид Ота ҳам турадилар.
Ҳазрати Хожа Аҳмад Яссавий тариқатидаги “Жаҳриян султония” силсила сулукининг ўз фаолиятлари ҳақида неча асрлавр илгари мақомот ҳамда рисолалар ёзилган бўлиб, улар юртимиз ва хориждаги Шарқ қўлёзмалари фондларида сақланмоқда. Аммо негадир, охирги даврларда бу зот тўғрисида оммабоп китобларни ҳисобга олмаганда, бирор илмий-монографик асар чоп этилмай келмоқда. Ваҳоланки, дунёга тарқалган Яссавия-султония-жаҳрия тариқатининг Ҳазрати Яссавийдан кейинги бармоқ билан саноқли машҳур муршидларидан бири ҳисобланган Ҳазрати Сайид Ота тўғриларида қадимий манбалар кўп ва етарлидир.
Мустақиллик даври бошидан ушбу сатрлар муаллифи тасаввуф аҳли тарихини манбалар асосида ёритишга саъю-ҳаракат этиб, бошқа тариқатлар қатори Яссавия тариқати тарихига оид бир неча китобларни чоп ва таржима этиб келган эдим. Қўлингиздаги ушбу рисола ёзилишига сабаб яқинда Сурхондарё вилоятидан сайидатоийлар Нурмуҳаммадхон Муъминов ва Абдураҳимхон Сайнаъматхон ўғли ҳамда баъзи илм аҳллари икки-уч марта ташриф буюришиб, Ҳазрати Сайид Ота шажарасини пешкаш этишди ва ул зот тўғрисида манбалар асосида бир рисола ёзишни таклиф этиб қолишди. Ва биз бу таклифни мамнуният билан қабул қилдик. Зеро, бунгача Яссавия тариқати борасида бир-икки китоб ёзиб эдик; назаримизда Сайид Отанинг тарихларисиз бу ишларимиз тўлиқ кўринмади. Қўлингиздаги ушбу рисола Яссавия тариқатининг буюк муршидларидан бири Сайид Ота тўғрисидаги илк монографик китобдир.
Китоб жуда қисқа фурсатда манбалар асосида ёзилгани боис, зукко ўқувчи китобдаги нуқсонларни ақл қалами ила ислоҳ қилади, деб умид билдирамиз.

Муаллиф

М У Н Д А Р И Ж А

УЧИНЧИ БОБ
Сайид Ота авлодлари тўғрисида…………………………………………………53
Сайид Отанинг машҳур авлодлари
Сайид Абдулло Зарбахш…………………………………………………………….57
Сайид Аҳмадхожаи Нақиб………………………………………………………….72
Сайид Абдумалик – Амир Аббос
Соний авлоди…………………………………………………………………………….72
Ҳазрати Сайид Ота шажараси…………………………………………………….77
Сурхандарёлик Сайидатоийлар………………………………………………….79

ТЎРТИНЧИ БОБ
Соҳадаги баъзи чалкашликлар……………………………………………………81

БЕШИНЧИ БОБ
Яссавия пирлари ва мақоматлари
Шайх Худойдоди Вали……………………………………………………………..98
Қосим Шайх Азизон Карминаги……………………………………………….105
Олим Шайх Азизон ва унинг “Ламаҳот
мин Нафаҳотул-Қудс” китоби таҳлили……………………………………..106

Kitob tarixi referat

–>

–>
–>

–>Sortirovka : Дате · Названию · Комментариям · Загрузкам · Просмотрам

Kitob tarixi,kitob tanlash va mutolaa qilish

Kutubxona – kitoblar va kishilik jamiyati tarixi yigʻindisi boʻlgani uchun insonparvar muassasadir. Bunda insoniyat erishgan barcha ilmlar, turli fan sohalari boʻyicha shaklidan, xilidan, turidan, tilidan qatʼi nazar, adabiyotlar toʻplangan. Kutubxonalar zulmatga, nodonlikka, jaholatga qarshi kurashda faol boʻlgan, kishilar qalbiga ezgulik, yaxshilik, sahovat, sadoqat, mehr-muhabbat, oqibat urugʻlarini singdirgan. U insoniyat butun borligʻining buyuk hujjatlashgan guvohi sifatida yashab kelmoqda. Unga zarurat sezgan har bir kishi bemalol foydalana olishi va, oʻz navbatida, kutubxonalar shu maqsadda hammabop boʻlishi kerak.

Bora-bora madaniyatning takomillashuvi ijtimoiy va moddiy madaniyat taraqqiyotining tarixan rivojlanishiga asos boʻlib, kutubxonalar, kitob fondi, ularni tashkil etish va boshqarishning, kitobxonlarga xizmat koʻrsatishning muhim omiliga aylanib qoldi.

Qadimgi davrlardagi Shumer va Nineviya sopol taxtachalaridagi yozuvlardan Misrdagi papirus oʻrama kitoblarigacha, oʻrta asrdagi masjid va madrasalardagi taqchil qoʻlyozmalardan to dastlabki maktablar uchun yaratilgan darsliklargacha boʻlgan hamma davrda kutubxonalar koʻplab tarixiy oʻzgarishlarni boshidan kechirdi va oʻsha davr jamiyat talablariga, taraqqiyotiga javob berib keldi. Har bir jamiyatning gʻoyalari, yangiliklari, oliy maqsadlari kutubxonalarning rivojlanishiga, mazmun-mohiyatiga taʼsir etdi. Shu tufayli, kutubxonalarning jamiyatda tutgan oʻrni, maqsad va vazifalari shunga qarab oʻzgarib, rivojlanib bordi. Hamon kutubxonalar jamiyat maʼnaviy kamolotini ta’minlaydi

Sizni o’ylashga majbur etadigan kitoblargina eng nafli kitoblardir.

O’qish san’ati o’zganing xiylagina ko’magi yordamida fikr yurutish san’atidir; o’qish o’zga bilan birga fikrlash, o’zganing fikrini mulohaza qilib ko’rish, o’zlarimizning fikrlarimizga o’xshash va unga zid fikrlarni xayoldan o’tkazish demakdir.

Ilmiy asarlarning eng yangisini, badiiy asarlarning esa eng qadimiysini o’qigan ma’qul. Klassik adabiyot sira eskirmaydi.

E.Bulvar-Litton

Eng yaxshi san’at asarlarini vaqti-vaqti bilan takror sinchiklab ko’rmoq zarur, ularda ko’z ilg’amas teranlik yashiringan bo’ladi.

Ko’hna haqiqatlarni sevishga undovchi kitob eng yangi va asl kitobdir.

Koʻpchilik, afsuski, kitob oʻqishni bilmaydi va koʻp kishilar nima uchun oʻqiyotganini tuzukroq tushunib ham yetmaydilar. Baʼzilar buni savodli boʻlishning qiyin, biroq yagona yoʻli, deb biladi. Ularning fikricha, har qanday kitob kishini “oʻqimishli” qila oladi. Boshqa birovlar uchun esa oʻqish, bu – dam olish, shunchaki vaqtni oʻtkazish va ularga nimani (maqola, roman, sheʼr, xabar va hokazo) oʻqish baribir, zerikarli boʻlmasa bas. Shunchaki dam olish, vaqt oʻtkazishni istagan va “oʻqimishli” boʻlish haqidagina qaygʻuradigan oʻquvchi kitobdagi dilni poklovchi, kishini ruhlantiruvchi qandaydir nomaʼlum bir kuchni sezadi. Biroq bu kuchni u aniq tasavvur etolmaydi va baholay ham olmaydi. Bunday kitobxon tibbiyotdan mutlaqo bexabar bemorga oʻxshaydi, yaʼni aynan qaysi dori kerakligini anglamasdan, har bir qutichadagidan tatib koʻra boshlaydi. Aslida, mutolaa borasida ham har bir kishi oʻzi uchun zarur, yangi kuch hamda ruhiy taʼsir baxsh eta oladigan kitoblarnigina topa bilishi maqbul emasmikin?Albatta, biz mualliflarga odamlar koʻp mutolaa qilishlari yoqadi. Muallifning kitobxonlar haddan tashqari koʻp kitob oʻqishlariga eʼtibor qaratishi u qadar toʻgʻri emas. Chunki mingta loqayd oʻquvchidan oʻnta yaxshi kitobxon afzal. Shu bois, bemalol taʼkidlayman, hamma joyda haddan tashqari koʻp mutolaa qilishadi va bu – adabiyot uchun obroʻ emas, balki ziyon keltiradi, xolos. Kitob mustaqil boʻlmagan kishilarni yana ham maʼnaviy zaiflashtirish uchun yozilmaydi, bundan tashqari, undan baʼzan noqobil odamlarga arzon-garov manzara hamda osongina oʻzgartirilgan hayotni koʻrsatish uchun ham foydalanishadi. Kitoblar insonni hayotga yoʻllagandagina, unga xizmat qilgandagina foydali. Agar kitob oʻquvchiga oz boʻlsa-da, kuch-gʻayrat, shijoat, maʼnaviy poklik baxsh etmasa, mutolaa uchun sarf etilgan har bir soat behuda va besamar qolaveradi.Kitob – beminnat ustoz. Har daqiqa u bizni donishmandlarning bilim xazinasi bilan oshno eta oladi», deb yozadi buyuk shoir va mutafakkir Mir Alisher Navoiy.

Ma’lumki, aholining intellektual va ma’naviy-estetik ehtiyojini qondirish, xususan, yoshlarni mustaqil fikrlaydigan, mustahkam hayotiy pozitsiyaga ega, chinakam vatanparvar va ma’nan barkamol insonlar qilib tarbiyalashda kitobning o‘rni beqiyosdir.

Bugungi axborot asrining ilg’or texnologiyalarisiz kunlarimizni tasavvur qilolmamasak-da, tengdoshlarimiz orasida kitobga oshno bo’lgan yoshlarning borligi quvonarli holdir. Ko’cha ko’yda, transportlarda qo’llarida kitob tutgan insonlarni ko’rib quvonamiz.Afsuski, ba’zan yoshlar orasida qimmatli vaqtini behuda ishlarga, xususan, haddan tashqari ko’p kompyuter va qo’l telefoni o’yinlarini o’ynash, mazmunsiz filmlarni ko’rishga sarflashlari to’g’ri emas. Buning o’rniga, o’qishdan tashqari o’tadigan vaqtini samarali ishlar uchun rejalashtirishi maqsadga muvofiqdir. Ayniqsa, kunning ma’lum qismlarini foydali kitob mutolaasi uchun ajratish muhim ahamiyatga ega. Chunki, “yoshlikda olingan ilm toshga o’yilgan naqsh” yanglig’ o’qigan kitobi yillar o’tsa-da hayotda albatta asqotadi.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling