Kitob haqida malumot ingliz tilida
▪️Gapda egadan keyin am/is/are yordamchi fe’llari va asosiy fe’lga ‘-ing’ qoʻshilgan holda qoʻllaniladi.
Таълим / Образование
Гапда от ва сифатнинг ўрнига ишлатиладиган сўз туркуми олмошдир. Олмошларнинг инглиз тилида бир неча тури мавжуд бўлиб, улар қуйидагилардир:
- Кишилик олмошлари (Personal Pronouns)
I, you, he / she / it, we, they, me, him, her, it, us, them
- Эгалик олмоши (Possessive Pronouns)
my, your, his, her, its, our, their, mine, yours, his, hers, ours, theirs
- Кўрсатиш олмошлари (Demonstrative Pronouns)
this, that, these, those, such
- Ўзлик олмошлари (Reflexive Pronouns)
myself, yourself, himself, herself, itself, ourselves, yourselves, themselves
- Биргалик олмошлари (Reciprocal Pronouns)
each other, one another
- Сўроқ олмошлари (Interrogative Pronouns)
who, what, which, whose, whoever, whatever, whichever
who, whose, which, that
- Ноаниқ олмоши (Indefinite Pronouns)
some, something, somebody, someone, any, anything, anybody, anyone
- Инкор олмоши (Negative Pronouns)
no, nothing, nobody, no one, none, neither
- Гумон (айирувчи) олмошлари (Indifinite Pronouns)
other, another
- Умумлаштирувчи (универсал) олмошлар (Universal Pronouns)
all, each, both, either, every, everything, everybody, everyone
Инглиз тилида олмошларнинг ишлатилиши
Кишилик олмошлари
Кишилик олмошлари (Personal Pronouns) икки келишика эга, бош (nominative) ва объект (objective) келишиклар. Бош келишикдаги олмошлар эга ва кесим вазифаларида қўлланади.
My name is Jasur. I am a student.
Менинг исмим Жасур. Мен талабаман.
My friend’s name is Sultan. He is not a student.
Дўстимнинг исми Султон. У талаба эмас.
This is my sister. She is a dentist.
Бу менинг синглим. У тиш шифокори.
That is a book. It is a text-book.
Анави китоб. У дарслик.
My family is large. We are five.
Менинг оилам катта. Биз беш кишимиз.
Do you speak English?
Сиз инглизча(ни) гаплашасизми (биласизми)?
My parents are not at home now, they are in Italy.
Ота-онам ҳозир уйда эмас. Улар Италияда.
Объект келишигидаги кишилик олмошлари тўлдирувчи ва ҳол вазифаларида ишлатилади:
He met me / us at the railway station.
У мени / бизни темирйўл бекатида кутиб олди.
The teacher helped me / us to translate the text.
Ўқитувчи менга / бизга матнни таржима қилишда ёрдам берди.
A man asked me / us the way to the station.
Бир киши мендан / биздан темирйўл бекатига борадиган йўлни сўради.
Do you know him / them ?
Сиз уни / уларни биласизми?
Please, write him / them a letter.
Илтимос, унга / уларга хат ёзинг.
The teacher asked him / them to repeat the grammar rules.
Ўқитувчи ундан / улардан грамматика қоидаларини қайтаришни илтимос қилди.
Susan is arriving this evening. Meet her at the airport.
Сюзан бугун кечқурун етиб келади. Уни аэропортда кутиб олинг.
Susan and Tom are arriving this evening. Meet them at the airport.
Сюзан ва Том бугун кечқурун етиб келишади. Уларни аэропортда кутиб олинг.
My sister lives in England now. Yesterday I wrote her a letter.
Синглим ҳозир Англияда яшайди. Кеча мен унга хат ёздим.
Do you help them with their home works?
Уй вазифаларини бажаришда уларга ёрдам берасизми?
The woman carrying a black case looked suspicious and the customs officer asked her to open the case.
Қора жамадон кўтарган аёл шубҳали кўринди ва божхона офицери ундан жамадонини очишини сўради.
The book is on the table. You can take it .
Китоб столнинг устида. Уни олишинг мумкин.
The dog was sitting at the door. The boy opened the door and gave it a bone.
Ит эшик тагида ўтирар эди. Бола эшикни очиб, унга суяк берди.
He ва she олмошлари жинсига қараб жониворларга нисбатан ҳам қўлланиши мумкин:
The dog is looking for his / her/its bone.
Ит суягини қидиряпти.
The hen cackled after she / it laid her / its egg.
Тухумини туғиб бўлгач, товуқ қақиллади.
Учинчи шахс бирлик олмоши it ҳамма жонсиз нарсаларга нисбатан ишлатилади, бироқ ship (кема)га нисбатан доим she ишлатилади. Баъзан инсонга жуда яқин бўлган нарсалар (масалан, автомобил) кўпинча аёлга қиёсланиб she олмоши билан ифодаланиши мумкин.
Анъанага кўра he аралаш гуруҳларга ёки жинси номаълум бўлган гуруҳларга нисбатан ишлатилиб келган. Лекин ҳозир кўпчилик буни маъқулламайди ва бу муаммони олмошнинг кўплик шаклини (they) ишлатиш орқали четлаб ўтиш мумкин.
Анъанавий: Everybody brought his own book.
Ҳар ким ўз китобини олиб келди.
Ноқулай: Everybody brought his or her own book.
Ҳар ким ўз китобини олиб келди.
Қулай: All the students brought their own bookes.
Талабаларнинг ҳаммаси ўз китобларини олиб келдилар.
Эгалик олмошлари
Кишилик олмошларининг (Possessive Pronouns) ҳар бири ўзининг эгалик олмошига эга. Эгалик олмошларининг икки шакли бор. Биринчиси оддий шакли бўлиб гапда аниқловчи вазифасида келади. Иккинчиси мутлоқ шакли бўлиб, гапда отлар ўрнида ишлатилади.
Эгалик олмошларининг оддий шакллари:
My brother is an investigator. His name is Charly.
Менинг акам терговчи. Унинг исми Чарли.
Susan is not at home, she is at her aunt’s.
Сюзан уйда эмас, у хола си никида.
Ted washed his face and put on his glasses.
Тед юзини ювди ва кўзойна ги ни тақди.
This word is not clear to me. I don’t know its meaning.
Бу сўз менга тушунарли эмас. Мен унинг маъносини билмайман.
These people are from England and their language is English.
Бу одамлар Англиялик ва уларнинг тили инглизча.
Эгалик олмошларининг мутлоқ шакллари гапда отнинг ўрнида ишлатилади.
This book is not mine , it is yours .
Бу китоб меники эмас, у сеники .
My family lives in Oregon, but his lives in California (his family).
Менинг оилам Орегонда яшайди, лекин уники Калифорнияда яшайди.
Their country is England but ours is Uzbekistan.
Уларнинг юрти Англия, лекин бизники Ўзбекистондир.
Our country is Uzbekistan but theirs is England.
Бизнинг мамлакатимиз Ўзбекистон, лекинг уларники – Англия.
Кўрсатиш олмошлари
Кўрсатиш олмошлари (Demonstrative Pronouns) якка ҳолда олмош сифатида ёки отлардан олдин аниқловчи сифатида қўллаш мумкин. Кўрсатиш олмошлари масофа ёки масофага боғлиқ бўлмаган номувофиқликни ифодалайди.
Сўзловчига яқинроқ бўлган нарса/шахс ёки қиёсланаётган икки нарсадан биринчисини ифодалаш учун this [ðɪs] олмоши ишлатилади ва ўзбек тилига “бу”, “ушбу”, “шу”, “мана бу”, “буниси” каби олмошлар билан таржима қилинади.
Унинг кўплик шакли these [ði:z] бўлиб, от ўрнида ишлатилганда ўзбек тилига кўпликда (“булар”, “шулар”, “мана булар”, “мана шулар”, “булари”, “шулари” тарзида), бирор отни аниқлаб келганда эса бирликда таржима қилинади.
This is my friend.
Бу – менинг дўстим.
This man is our teacher.
Бу киши – бизнинг ўқитувчимиз.
These are my books.
Булар – менинг китобларим.
These books are not expensive.
Бу китоблар қиммат эмас.
Сўзловчидан узоқроқ бўлган нарса/шахс ёки қиёсланаётган икки нарсадан икккичисини ифодалаш учун that [ðæt] олмоши ишлатилади ва ўзбек тилига “у”, “ўша”, “анави”, “ана шу” каби олмошлар билан таржима қилинади. Унинг кўплик шакли those бўлиб, ўзбек тилига “улар”, “ўшалар”, “ана улар” каби олмошлар орқали таржима қилинади. Аниқловчи вазифасида келганда одатда бирлик шаклида таржима қилинади.
That is not my book.
У менинг китобим эмас.
That man didn’t tell me his add
Ўша киши менга манзилини айтмади.
Those roses are more beautiful
Анави атир гуллар чиройлироқ.
Those are not your books.
Улар менинг китобларим эмас.
Those “кишилар», “одамлар”, «шахслар» маьносида ҳам ишлатилади.
Those who eat too much gain weight.
Жуда кўп овқат йейдиган оданиларнинг (кишилар/шахсламинг) вазни оғирлашади.
Those who are friendly have many friends.
Хушмуомала кишиларнинг дўстлари кўп бўлади.
Биргалик олмошлари
Ҳозирги замон инглиз тилидаги each other [iːtʃ] [ˈʌðər] ва one another [wʌn] [əˈnʌðər] олмошлари биргалик олмошлари (Reciprocal Pronouns) ҳисобланади.
each other – бир-бир(лар)и (-ни/-га/-да/-дан)
one another – бир-бир(лар)и (-ни/-га/-да/-дан)
Martha and Harold gave each other gifts on their wedding anniversary.
Марта ва Гаролд никоҳ юбилейларида бир-бирларига совғалар беришди.
The students greeted each other after their long summer vacation.
Узоқ ёзги таътилдан сўнг талабалар бир-бирларини олқишладилар.
Members of the class were asked to prepare questions for one another .
Синф аъзоларидан бир-бирларига саволлар тайёрлаш сўралди.
«Умид» Ихтисослашган Давлат Умумтаълим мактаб-интернати ўқитувчиси Шукуров Шаҳзод тайёрлади.
Kitob haqida malumot ingliz tilida
Xabarlar tezkor Telegram kanalimizda Obuna bo’lish ×
- Bosh sahifa
- Maslahat
- Ingliz tilida bepul kitob o‘qish uchun.
Ingliz tilida bepul kitob o‘qish uchun eng yaxshi 15 onlayn-kutubxona
11.06.2018 14:00 0 13285
Ingliz tili grammatikasini o‘rganishingiz va lug‘at boyligingizni oshirish uchun eng yaxshi yo‘l — asarlarni asl tilida o‘qish. Bu usul muallifni, uning uslubi va «tili»ni tushunishda ham yordam beradi. Albatta, «Harri Potter»ni ingliz tilida mutolaa qilish osonmas, biroq qiziqroq. «Alisa mo‘’jizalar mamlakatida» qancha tarjima qilinmasin, muallif o‘quvchiga nimani yetkazmoqchi bo‘lgani hanuz to‘liq ochib berilmagan. Xullas, «Vse-kursy» yozishicha, ingliz tilida mutolaa — eng foydali, to‘g‘ri va maroqli tanlov.
Ingliz tilidagi kitoblarni o‘qish mumkin bo‘lgan bepul onlayn-kutubxonalar:
- «Free-ebooks.net». Bu kutubxonada elektron kitoblar katta jamlanmasi janrlar bo‘yicha taqsimlangan. Kitoblardan tashqari, jurnallar ham bor. Foydalanish uchun ro‘yxatdan o‘tilsa bas. Foydalanish — bepul.
- «FreeBookSpot» — 5000 dan ortiq elektron kitob joylangan onlayn-resurs. Hammasi bepul, 95 kategoriyaga ajratilgan. Nafaqat badiiy adabiyotlar, ta’lim va biznesga oid kitoblar ham bor. Ularni ko‘chirib olish uchun ro‘yxatdan o‘tish talab qilinmaydi.
- «ManyBooks» — 33000 dan ortiq elektron kitoblari bor. Adabiyotlarni nomlari orqali qidirib topish mumkin. Kitoblar kompyuterda, «Kindle», «Nook», «iPad»da o‘qish uchun formatlangan. Asosiy afzalligi — ko‘plab kitoblar 20 dan ortiq formatda taqdim etilgan.
- «GetFreeEBooks» — bu mualliflar o‘z asarlarini kitobxonlarga taqdim etuvchi hamjamiyat. Milliondan ortiq kitoblar bor va ular ko‘payishda davom etyapti. Ko‘p kitoblar EPUB, MOBI, PDF, TXT formatlarida taqdim etilgan.
- «FreeComputerBooks» — dasturlash va matematika bo‘yicha kitoblarning ulkan jamlanmasi. Ularning orasidan ma’ruzalar va o‘quv-qo‘llanmalarni ham topish mumkin. Barcha kitoblar mavzulari bo‘yicha toifalangan, topish oson.
- «FreeTechBooks» — informatika, injeneriya va dasturlash bo‘yicha bepul kitoblar, darsliklar va ma’ruzalarni shu saytdan topib foydalanishingiz mumkin.
- «Wikibooks» — «Vikimedia»ning bu hamjamiyati o‘quv-qo‘llanmalarning bepul kutubxonasini yaratish uchun tuzilgan. Adabiyotlarni istalgan foydalanuvchi tahrir qilishi mumkin.
- «The Online Books Page» — internetdagi 30 000 dan ortiq bepul kitoblar ro‘yxati.
- «Baen Free Library» — ilmiy-fantastik romanlar to‘plami. Onlayn o‘qish yoki ko‘chirib olish mumkin.
- «eBookLobby». Bu saytdagi bepul elektron kitoblar turli janrlarga bo‘lingan: biznes, san’at, ta’lim. Kerakli kategoriyani topib, o‘zingizga yoqqan kitobni ko‘chirib olaverasiz.
- «Project Gutenberg» — ushbu mashhur loyiha 75 000 mingdan ortiq kitoblarni raqamlashtirgan. Qidiruv qatoriga muallif yoki asar nomini kiritib, topilgan adabiyotlarni onlayn o‘qishingiz yoki kerakli formatda ko‘chirib olishingiz mumkin.
- «Planet eBook» — bepul mumtoz adabiyotlar kutubxonasi. Kitoblarni ko‘chirib olish oson.
- «e-Library» — elektron kutubxonaga 91 kategoriyadagi 8000 dan ziyod kitob joylangan. Shulardan 500 dan ortig‘i bepul. Kitoblarni qidiruv yoki reyting orqali oson topa olasiz.
- «BookBoon» — talabalar va sayyohlar uchun PDF formatidagi kitoblar. Ro‘yxatdan o‘tish talab qilinmaydi.
- «Classicshorts.com» — mumtoz yozuvchilarning kichik hikoyalarini shu saytdan topasiz. Barcha kitoblarni onlaynda bepul o‘qiysiz.
Ingliz tilida zamonlar tushunchasi va zamonlar
Dars #1. Dunyodagi deyarli barcha tillarda zamon kategoriyasi mavjud. Ingliz tilida zamon tushunchasi “tense” atamasi bilan ifodalanadi. Macmillian English Dictionary for Advanced Learners lug’atida ‘tense’ – zamon so’zi quyidagicha izohlangan:
– tense – a form of verb used for showing when something happens. For example, ‘I goʻ is the present tense and ‘I went’ is the past tense.
– Demak, zamon- bu biror ish-harakatning qachon sodir boʻlganligini koʻrsatadigan fe’l shaklidir, Masalan “Men boraman” – bu hozirgi zamon, “Men bordim” esa oʻtgan zamondir.
. Qisqasi, zamon ish-harakatning qachon bajarilishi, bajarilganligi yoki bajarilayotganligini bildiradi.
! Ish-harakat qachon bajarilayotgani yoki bajarilganiga qarab oʻzimizga kerak boʻlgan grammatik qoliplarni, ya’ni zamonlar shakli (hozirgi, o’tgan, kelasi) tanlaymiz.
* Ingliz tilida zamonlar 4 ta katta guruhga boʻlinib oʻrganiladi:
1. Present Tenses: (Hozirgi zamonlar guruhi):
-Present Continuous Tense
-Present Simple Tense
-Present Perfect Tense
-Present Perfect Continuous Tense
2. Past Tenses (Oʻtgan zamonlar guruhi):
-Past Continuous Tense
-Past Simple Tense
-Past Perfect Tense
-Past Perfect Continuous Tense
3. Future Tenses (Kelasi zamonlar guruhi):
-Future Continuous Tense
-Future Simple Tense
-Future Perfect Tense
-Future Perfect Continuous Tense
4. Future in the Past Tenses (Oʻtgan kelasi zamonlar guruhi)
-Future Continuous in the Past Tense
-Future Simple in the Past Tense
-Future Perfect in the Past Tense
-Future Perfect Continuous in the Past Tense
. E’tibor bergan boʻlsangiz, har bir zamon guruhidagi zamonlarda harakatning qay tarzda bajarilishini ifodalashda umumiylik mavjud:
* continuous – davomiy zamonlarda ish-harakatning davomiyligi ta’kidlanadi.
-I am working – Men ishlayapman. (Present continuous)
-I was working – Men ishlayotgan edim. (Past continuous)
-I will be working – Men ishlayotgan bo’laman. (Future continuous)
* simple- oddiy zamonlarda ish-harakatning sodir boʻlishi yoki boʻlganligi ta’kidlanadi.
-I work every day– Men har kuni ishlayman. (Present simple)
-I worked yesterday – Men kecha ishladim.(Past simple)
-I will work tomorrow – Men ertaga ishlayman. (Future simple)
* perfect – tugallangan oddiy zamonlarda ish-harakatning tugallanganligi va natijasi mavjudligi ta’kidlanadi.
-I have finished the book – Men kitobni tugatdim. (Present perfect)
-I had finished the book – Men kitobni tugatgan edim.(Past perfect)
-I will have finished the book – Men kitobni tugatgan bo’laman. (Future perfect)
* perfect continuous – tugallangan davomiy zamonlarda ish-harakatning qancha muddat davom etganligi ta’kidlanadi.
-I have been working for four hours – Men toʻrt soatdan beri ishlayapman.(Present perfect continuous)
-I had been working for four hours – Men toʻrt soatdan beri ishlayotgan edim. (Past perfect continuous)
-I will have been working for four hours – Men toʻrt soatdan beri ishlayayotgan bo’laman.(Future perfect continuous)
Dars #2. Present Continuous tense
▪️Present Continuous Tense – hozirgi davomiy zamon odatda ayni paytda sodir bo’layotgan ish-harakatlarni ifodalash uchun qoʻllaniladi.
▪️Gapda egadan keyin am/is/are yordamchi fe’llari va asosiy fe’lga ‘-ing’ qoʻshilgan holda qoʻllaniladi.
-He/she/it is working.
-We/you/they are working.
-I am not working.
-He/she/it is not working.
-We/you/they are not working.
-Is he/she/it working?
-Are we/you/they working?
Dars #3. Present Continuous zamonining qoʻllanish holatlari:
1. Ayni paytda sodir bo’layotgan ish-harakatni ifodalash uchun qo’llaniladi.
▪️Ish-harakat soʻzlovchi nutqi davomida sodir boʻlayotgan va tugallanmagan bo’lishi lozim, asosan atrofimizda sodir bo’layotgan voqea-hodisalarni tasvirlash uchun qoʻllaniladi.
-Look! The dog is running after the child. (Qarang! It bolakayning orqasidan quvlayapdi.)
-Take away the crib! The teacher is looking at you.
-Listen! The way he is singing is quite wrong.
2. Ba’zan ish-harakat ayni paytda sodir bo’lmayotgan, lekin boshlangan va hali tugallanmagan boʻlishimi mumkin.
▪️Misol uchun quyidagi vaziyatni koʻrib chiqamiz:
-Tom and Ann are sitting in a café. Tom is drinking coffee (Birinchi qoida bo’yicha).
▫️Ann: What are you doing these days, Tom?
▫️Tom: You know, I am preparing for my exams.
!Yuqoridagi misolda, Tom kafeda oʻtirib, kofe ichayotgan boʻlsa ham, ayni kunlarda imtihonlarga tayyorgarlik koʻrayotganini aytmoqda. Bu yerda Tomning imtihonlarga tayyorgarlik koʻrayotganligi boshlanib, hali davom etayotgan va tugallanmagan ish-harakat sifatida ifodalangan.
-I am learning English nowadays.
-What is Tom doing for living?
3. Vaqtinchalik, faqatgina ma’lum bir muddat sodir boʻlib turgan ish-harakatlar uchun ham hozirgi zamon davomiy fe’li qoʻllaniladi.
-I usually go to work by bus, but this week I am going by taxi. (Men odatda ishga avtobusda ketaman, lekin bu hafta taksida boryapman.)
-Tom is living with his friends until he finds a flat. (Tom kvartira topgunicha do’stlari bilan yashayapti.)
4. Vaqt oʻtgan sayin oʻzgarib borayotgan ish-harakatlar uchun ham hozirgi davomiy zamon fe’li qoʻllaniladi.
▪️Quyidagi fe’llar odatda mazkur qoida boʻyicha qoʻllaniladi.
▫️get ▫️change ▫️become ▫️increase ▫️rise ▫️fall ▫️grow ▫️begin ▫️start ▫️improve
-The population of the world is rising very fast. (Dunyo aholisi juda tez oshib bormoqda.)
-Is your English getting better?
-The number of people without jobs is increasing.
5. Hozirgi zamon davom fe’li odatda quyidagi payt ravishlari bilan qoʻllaniladi:
▫️now ▫️today ▫️this month ▫️still
▫️at the moment▫️ this week ▫️this season ▫️for the time being ▫️nowadays ▫️these days ▫️day after day
-We are still waiting for the train.
-Tom is having a bath at the moment.
-I am meeting a lot of people today.
-We are learning Japanese this year.
Dars #4. Present Simple tense
▪️Present Simple Tense – hozirgi oddiy zamon doimiy ravishda sodir boʻladigan, oʻzgarmas yoki takroriy ish-harakatlar uchun qoʻllaniladi.
▪️Mazkur zamonda darak gaplarda asosiy fe’lning oʻzi, soʻroq va inkor gaplarda do/does yordamchi fe’llari va asosiy fe’l ishtirok etadi.
▪️ Negative form:
-He/she/it does not work.
-We/you/they do not work.
▪️ Question form:
-Does he/she/it work?
-Do we/you/they work?
!Eslatma: Hozirgi oddiy zamon fe’lining tuslanishi shaxslarga qarab oʻzgaradi. III shaxs birlikda (he, she, it) asosiy fe’lga darak gaplarda -s harfi qoʻshiladi. Agar fe’l –o, -ch, -sh, -ss, -s, -x harflari bilan tugasa, fe’lga –es harflari qo’shilishi lozim.
-He works, she goes, it washes
▪️Soʻroq va inkor gaplarda III shaxs birlikda does yordamchi fe’li qoʻllanilganligi tufayli asosiy fe’lga hech qanday harf qoʻshilmaydi.
-He doesn’t work, she doesn’t go, it doesn’t wash.
-Does he work? Does she go? Does it wash?
Dars #5. Present Simple Tense ning qoʻllanish holatlari:
1. Doimiy yoki takroriy ravishda sodir boʻladigan ish-harakatlar uchun qoʻllaniladi. Ish-harakat kecha, bugun va ertaga ham shunday tarzda sodir boʻladi va oʻzgarmaydi.
-I go to work by bus every day.
-She always gets up at 6 oʻclock.
-Many people think that if a black cat crosses your way it is bad luck.
2. Dunyoda har doim haqiqat boʻlgan voqea-hodisalar mavjud. Masalan, tabiat hodisalari boʻlgan quyosh chiqishi, yerning quyosh atrofida aylanishi, kuzda qushlarning issiq oʻlkalarga uchib ketishlari va hakozo. Undan tashqari, jamiyatda oʻrnatilgan umumiy qoidalar, kasblar, insonlar va boshqa voqea-hodisalar haqida umumiy fikr bildirilganda ham hozirgi oddiy zamon fe’li qoʻllaniladi.
-The sun rises in the east.
-Cats live on mice.
-Water boils at 100ᵒC.
-Carpenters make things of wood.
-When ladies enter the room, gentlemen stand up and greet them.
3. Ingliz tilida fikrga qoʻshilish, va’da berish, tavsiya qilish uchun bir qancha fe’llar ishlatiladi. Bunday fe’llar “performative verbs” deb ataladi va nutqda juda keng qoʻllaniladi. Misol sifatida “to agree/think/ suggest/ recommend/ insist/ promise/ apologise/ refuse” fe’llarini keltirish mumkin. Mazkur fe’llar ham odatda hozirgi oddiy zamonda qoʻllaniladi.
-I promise I won’t be late.
-What do you suggest I do?
-He insists that we should come with him.
4. Hozirgi oddiy zamon fe’li quyidagi payt ravishlari bilan qoʻllaniladi:
▫️always ▫️usually ▫️often ▫️sometimes▫️rarely
-Jim always gets up at 6 oʻclock.
-He never lies to his parents.
-We frequently see that man on the beach.
!Ingliz tilida “Why don’t you…?” birikmasi tavsiya qilish, maslahat berish uchun qoʻllaniladi.
– Why don’t you get a new job instead of lying all day?
!Eslatma “never” payt ravishi qoʻllanilganda yordamchi fe’llardan ‘don’t/doesn’t’ qoʻllanilmaydi.
-He never lies to his parents. (U ota-onasiga hech qachon yolg’on gapirmaydi…toʻg’ri gap qurilmasi)
-He doesn’t never lie to his parents. (notoʻg’ri gap qurilmasi)
▪️Yuqoridagi holat ‘no/nobody/no-one/nothing/nowhere/neither/seldom/rarely/hardly ever’ kabi inkor ma’nodagi soʻzlarga ham taalluqlidir.
▪️Nobody believes a liar when he tells the truth. (Nobody doesn’t believe… emas)
Dars #6. Present Simple Tense qo’llanishining maxsus holatlari:
1. Biror ishni qilish uchun koʻrsatma (yoʻriqnoma) berish uchun:
-You mix the soup with some cream at the end to make it tastier.
-You take Bus 93 to get to the Kuyluk Market.
!Yuqoridagi holatlarda oddiy buyruq gap ham qoʻllash mumkin.
-Take Bus 93 to get to the Kuyluq Market.
2. Hozirgi zamonda oʻzlashtirma gapni ifodalash uchun:
-The book says that too much butter and milk is bad for your health.
-They say that the company is losing much of its market share.
3. Gazeta, jurnal va internet nashrlarida yangiliklar sarlavhalarini yozishda:
-President Obama meets his Russian colleague.
-Rebels occupy the centre of Damascus.
4. Sport musobaqalarida oʻyin jarayonini sharhlashda:
-Ozil takes the ball and passes it to Ronaldo. Ronaldo is with the ball and he makes a fantastic shot. GOOOAL. Good job Cristiano!
Dars #7. Present Continuous va Present Simple Tense qo’llanishidagi o’ziga xosliklar
!Mazkur dars umuman olganda barcha oddiy va davomiy zamonlarga taalluqli bo’lib, ularda ba’zi fe’llarning qo’llanishiga bag’ishlanadi.
▪️Mazkur ikkala zamonda fe’llarni holat va harakat fe’llariga ajratib olish juda muhim.
▪️Harakat fe’llari, oʻz nomi bilan koʻrsatilganidek, biron harakatni ifodalashda qoʻllanadigan fe’llardir (to play/to read/to run..).
▪️Holat fe’llari esa his-tuyg’uni, fikrni yoki biror holatni tasvirlashda ishlatiladigan fe’llar (to feel/to love/to want/to think…) hisoblanadi.
!Harakat fe’llari ingliz tilida – ‘dynamic verbs’, holat fe’llari esa – ‘stative verbs’ deb yuritiladi.
▪️Umumiy qoidaga koʻra harakat fe’llari barcha zamonlarda (davomiy va oddiy) zamonlarda qoʻllanishi mumkin.
-Tom is playing football in the yard now. (oʻynayapdi… davomiy)
-Tom plays football in the yard every evening. (oʻynaydi… oddiy)
▪️Holat fe’llari esa faqatgina oddiy yoki oddiy tugallangan (simple yoki simple perfect) zamonlarda qoʻllana oladi.
-I know that you are wrong. (Men bilamanki, siz nohaqsiz.…oddiy zamonda)
-He loves flowers. (U gullarni sevadi…oddiy zamonda)
Dars #8. Ingliz tilida eng keng tarqalgan holat fe’llari:
!Quyidagi fe’llarni juda yaxshi esda saqlab qolish lozim, chunki ingliz tilida holat va harakat fe’llarini farqlay olish, barcha zamonlarni to’g’ri qo’llashda asqotadi.
▫️be – bo’lmoq ▫️want – xohlamoq ▫️need -muhtoj bo’lmoq ▫️prefer – afzal ko’rmoq ▫️like – yoqtirmoq ▫️love – sevmoq ▫️hate – nafratlanmoq ▫️belong – tegishli bo’lmoq ▫️!appear – ko’rinmoq ▫️imagine – tasavvur qilmoq ▫️exist – mavjud bo’lmoq ▫️!look – ko’rinmoq ▫️!see – ko’rmoq ▫️hear – eshitmoq ▫️resemble – o’xshamoq ▫️!fit – to’g’ri kelmoq▫️own -egalik qilmoq ▫️possess – egalik qilmoq ▫️owe – qarz bo’lmoq ▫️depend – bog’liq bo’lmoq ▫️adore – qattiq sevmoq ▫️dislike – yomon ko’rmoq ▫️suit – mos kelmoq ▫️involve – o’z ichiga olmoq ▫️know – bilmoq ▫️believe – ishonmoq ▫️suppose – taxmin qilmoq ▫️mean – ma’no anglatmoq ▫️understand – tushunmoq ▫️remember – eslamoq ▫️notice – sezmoq, payqamoq ▫️!smell – hid taratmoq ▫️sound – eshitilmoq, tuyulmoq ▫️!taste – ta’mga ega bo’lmoq ▫️consist – tashkil topmoq ▫️!feel – his qilmoq ▫️admire – havas qilmoq ▫️lack – yetishmaslik ▫️wish – tilamoq ▫️forget – esdan chiqarmoq ▫️seem – ko’rinmoq, tuyulmoq ▫️!have – ega bo’lmoq ▫️!think – o’ylamoq ▫️realise – tushunib yetmoq ▫️doubt – shubhalanmoq ▫️suspect – gumonlanmoq ▫️comprise – tashkil topmoq ▫️contain – ichiga olmoq ▫️include – ichiga olmoq ▫️come from – kelib chiqmoq ▫️concern – tegishli bo’lmoq ▫️appreciate – tushunmoq, yuqori baholamoq
. Yuqoridagi fe’llarni davomiy zamonlarda qo’llash grammatik xato hisoblanadi.
-I am knowing the rule. (noto’g’ri)
-I know the rule. (to’g’ri)
. Yuqorida ba’zi fe’llarga !belgisi qo’yilgan bo’lib, mazkur fe’llarning ma’nosi o’zgarganda davomiy zamonlarda ham qo’llanishi mumkinligini bildiradi. Bu haqda keyingi darsda batafsil to’xtalib o’tamiz.
Dars #9. Ba’zi fe’llarning ham oddiy ham davomiy zamonlarda qo’llanishi:
▪️Oldingi darsda ta’kidlaganimizdek, holat fe’llarining ba’zilari boshqa ma’nolarda davomiy zamonlarda ishlatilishi mumkin.
▪️feel – 1. his qilmoq, sez(il)moq (holat fe’li)
2. paypaslamoq, ushlab koʻrmoq (harakat fe’li)
-The cloth feels rough. (Mato dag’al…holat fe’li)
-The doctor is feeling Nick’s leg. (Doktor Nikning oyog’ini ushlab koʻrmoqda…harakat fe’li)
▪️smell – 1. hid taratmoq, hidga ega boʻlmoq (holat fe’li) 2. hidlab koʻrmoq (harakat fe’li)
-The food smells awful. (Ovqatning hidi yomon…holat fe’li)
-The girl is smelling the flowers. (Qizcha gullarni hidlamoqda…harakat fe’li)
▪️taste – 1. ta’mga ega boʻlmoq (holat fe’li) 2. ta’mini totib koʻrmoq (harakat fe’li)
-The food tastes salty. (Ovqatning ta’mi shoʻr…holat fe’li)
-The cook is tasting the food. (Oshpaz ovqatning ta’mini tatib koʻrmoqda…harakat fe’li)
▪️fit – 1. mos kelmoq, toʻg’ri kelmoq (holat fe’li) 2. oʻrnatmoq, joylashtirmoq (harakat fe’li)
-My shoes fit me perfectly. (Tufligim menga juda mos keldi…holat fe’li)
-The workman is fitting the new engine. (Ishchi yangi motorni oʻrnatmoqda…harakat fe’li)
▪️look – 1. koʻrinmoq (holat fe’li) 2. qaramoq (harakat fe’li)
-You look tired. (Siz charchagan koʻrinasiz…holat fe’li)
-I am looking for my keys. (Men kalitlarimni qidiryapman…harakat fe’li)
▪️“to have” fe’li “ega boʻlmoq” ma’nosida faqatgina oddiy zamonlarda, ya’ni Present Simple Tense’da qoʻllaniladi.
-We have six houses, five cars and one ship now. (are having… emas)
. ‘to have’ fe’li boshqa soʻzlar bilan birikib harakatni bildirib kelishi mumkin. Misol uchun to have a bath, to have dinner, to have a chat, to have a rest shunday birikmalar hisoblanadi. Bu holatda ular ham davomiy, ham oddiy zamonlarda qo’llanishi mumkin.
-Tom is having a bath at the moment. (Tom ayni paytda vanna qabul qilmoqda)
-Tom has a bath every morning. (Tom har kuni ertalab vanna qabul qiladi)
▪️’to think’ fe’li fikr bildirmoq’ degan ma’nosida faqat oddiy zamonlarda qoʻllaniladi.
-I think your idea is the best. (Fikrimcha, sizning g’oyangiz eng zoʻri.)
▪️to think fe’li oʻylamoq, fikr yuritmoq degan ma’noda har ikkala zamonda qoʻllana oladi.
-I am thinking of your suggestion but I can’t make up my mind. (…oʻylayapman)
-I think about the future a lot. (…oʻylayman)
▪️to see fe’li koʻrmoq ma’nosida hozirgi zamonda faqat oddiy zamonda qoʻllaniladi.
-Do you see that man over there? (Anavi yerdagi odamni koʻryapsanmi?)
-I see that girl every morning. (…har kun koʻraman)
▪️to see- uchrashmoq, koʻrishmoq degan ma’noda hozirgi davomiy zamonda, kelajakdagi rejalar uchun qoʻllaniladi.
-I am seeing the manager tomorrow. (Men ertaga menejer bilan uchrashyapman.)
. Yuqoridagi izohlarni cheksiz davom ettirish mumkin, lekin yaxshi lug’at yordamida fe’llarning qaysi ma’noda ishlatilishini, holat yoki harakat fe’li ekanligini bilib olish mumkin. *Masalan, ‘to weigh fe’li tosh bosmoq, vaznga ega boʻlmoq degan ma’noda holat, oʻlchamoq, taroziga tortmoq degan ma’nolarda harakatni bildiradi.
▪️to be-boʻlmoq fe’li holat fe’li boʻlganligi tufayli faqat oddiy zamonlarda qoʻllanishini bilamiz.
-Peter is very helpful. He always helps his mother to do the housework. (doimo shunday yordam berishga tayyor…)
!’to be’ fe’li ba’zibir sifatlar bilan (generous, helpful, selfish, kind…) qoʻllanganda shaxsning oʻzini boshqacha tutayotganligni koʻrsatish uchun hozirgi davomiy zamon (Present Continuous Tense) da qoʻllaniladi.
-Sam is being very helpful today. He has done all the housework alone! (Sem bugun juda yordam beryapti. U bir o’zi barcha uy ishlarini bajarib tashladi.)
Dars #10. Ingliz tilida fe’l shakllari
▪️Keyingi mavzularga oʻtishdan oldin ingliz tilidagi asosiy fe’l shakllarini koʻrib chiqish lozim, chunki keyingi mavzularda fe’lning turli shakllari qo’llaniladi. Grammatik qoidalarda fe’lning !4 ta shakli qoʻllaniladi.
1. Fe’lning noaniq shakli (Infinitive) fe’lning asosiy shakli boʻlib, zamonni va shaxsni koʻrsatmaydi, ya’ni hech qanday o’zgarish yoki qo’shimcha bo’lmaydi.
-to play, to eat, to go, to think, to work
2. Past simple (verb II) fe’l shakli faqat oʻtgan zamonda qoʻllaniladi.
-played, ate, went, thought, worked
3. Past participle (verb III) – fe’lning oʻtgan zamon sifatdosh shakli hisoblanadi va qoʻllanadigan zamonlar va vaziyatlar juda koʻp.
-played, eaten, gone, thought, worked
4. Present participle – fe’lining hozirgi zamon sifatdosh shakli hisoblanadi va davomiy zamonlarda qoʻllaniladi.
-playing, eating, going, thinking, working
. Endi ingliz tilida eng muhim qoidalardan biri – fe’llarning to’g’ri (Regular) yoki noto’g’ri (Irregular) fe’llarga bo’linishini ko’rib chiqamiz.
▪️Umumiy qoidaga koʻra, toʻg’ri fe’llar zamonlarda shu zamonga xos boʻlgan qoʻshimchalarni oladi, ya’ni! ularga qo’shimcha qo’shilishning bitta to’g’ri shakli bor. Masalan, oʻtgan (Past Simple) va hozirgi tugallangan zamonlarda (Present Perfect Simple) toʻg’ri fe’llarga “–ed” qoʻshimchasi qoʻshiladi. (worked, played, washed, wanted, dusted)
▪️Notoʻg’ri fellar esa qaysi zamonda qoʻllanishiga qarab shakli oʻzgarib turadigan fe’llardir. Bu fe’llarning qanday qo’shimcha yoki shakl olishining !yagona qoidasi yoʻq. Ularni faqatgina yodlash yoʻli bilan oʻzlashtirish mumkin. (drive – drove – driven, eat – ate – eaten, do – did – done)
Qiziqarli malumotlar
Kitob haqida malumot ingliz tilida